INSTYTUT SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH

WYDZIAŁ ELEKTRONIKI WAT

Zakład Systemów Informacyjno-Pomiarowych
Laboratorium Miernictwa Wielkości Elektrycznych i Nieelektrycznych
Sem. zimowy 2023/2024

Ćwiczenie 7

Temat: POMIARY WIELKOŚCI MECHANICZNYCH

Data wykonania ćwiczenia:
Grupa: …………………………. ..................................................................
Zespół w składzie: Data oddania sprawozdania:
..................................................................
1.
Ocena:
2.
Prowadzący ćwiczenie:
3.
..................................................................

Uwagi prowadzącego ćwiczenie:

Cel ćwiczenia:

Celem ćwiczenia jest zapoznanie z budową i zasadą działania czujników tensometrycznych

wykorzystywanych do pomiaru siły i ciśnienia.

–1–
Część I. Badanie własności czujników siły.
1. Zapoznać się z treścią załącznika 1.
2. Połączyć układ pomiarowy wg rys. 1.

Rys. 1. Schemat funkcjonalny układu do pomiaru siły

3. Włączyć zasilanie poszczególnych elementów układu pomiarowego.
4. Wykonać badanie czujnika dla sił rosnących i malejących od 0, co 5 kG do wartości 100 kG
(wartość znamionowa wzorcowego czujnika siły). Wyniki zanotować w tabeli 1.

Tabela 1. Badanie czujnika siły CL-14-1kN

F FN U1 U2 Uśr Uzn ∆U δn% Kp
Lp.
[kG] [N] [V] [V] [V] [V] [V] [%] [mV/V]
1 0
2 5
3 10
4 15
5 20
6 25
7 30
8 35
9 40
10 45
11 50
12 55
13 60
14 65
15 70
16 75
17 80
18 85
19 90
20 95
21 100

5. Na podstawie przeprowadzonych badań wykonać obliczenia tzn. wyznaczyć błąd pomiaru

oraz czułość czujnika.
6. Wykonać ponownie podpunkty od 2 do 5 dla czujnika CL-14-U-2kN. Wyniki zanotować
w tabeli 2.
–2–
 Tabela 2. Badanie czujnika siły CL-14-U-2kN
F FN U1 U2 Uśr Uzn ∆U δn% Kp
Lp.
[kG] [N] [V] [V] [V] [V] [V] [%] [mV/V]
1 0
2 5
3 10
4 15
5 20
6 25
7 30
8 35
9 40
10 45
11 50
12 55
13 60
14 65
15 70
16 75
17 80
18 85
19 90
20 95
21 100

7. Wykreślić na wspólnym wykresie charakterystyki Usr = f (F) dla obu czujników.

We wnioskach zwrócić uwagę na nachylenie charakterystyki w obu przypadkach.

Objaśnienia przyjętych oznaczeń:

F - siła zadana
FN - siła zadana w wyrażona w [N]
U1 - napięcie wyjściowe czujnika dla siły rosnącej
U2 - napięcie wyjściowe czujnika dla siły malejącej
Uśr -napięcie średnie obliczane ze wzoru:
𝑈1 + 𝑈2
𝑈śr =
2
Uzn - napięcie znamionowe czujnika przy obciążeniu mierzoną siłą
∆U - różnica pomiędzy wartością średnią napięcie wyjściowego czujnika a wartością znamionową

𝛥𝑈 = |𝑈ś𝑟 − 𝑈𝑧𝑛 |

δn% - błąd nieliniowości obliczony ze wzoru:

𝛥𝑈
𝛿𝑛 % = ∙ 100%
𝑈𝑚𝑎𝑥 − 𝑈𝑚𝑖𝑛

Umax – maksymalne napięcie wyjściowe czujnika

Umin – minimalne napięcie wyjściowe czujnika

Kp – czułość pomiarowa – wyraża przyrost napięcia na rezystancji czujnika podczas odkształcenia

równego maksymalnej wartości (przypadającego na 1 V zasilania). Na charakterystyce możemy
ją zdefiniować jako nachylenie charakterystyki czujnika. Czułość tensometru wyraża się w
[mV/V].
–3–
 𝑈𝑚𝑎𝑥
𝐾𝑝 =
𝐾𝑣 𝑈𝑧

Kv – wzmocnienie napięciowe tensometrycznego wzmacniacza oporowego CL-100P

Kv = 1000 V/V

Uz – napięcie zasilania czujnika

Uz = 10 V

Część II. Badanie własności czujników ciśnienia.

1. Zapoznać się z treścią załącznika 1.

2. W pracowni dostępne są dwa czujniki:
– czujnik ciśnienia wzorcowy PS100-50 bar,
– czujnik badany – tensometryczny czujnik ciśnienia względnego CL1-2MPA.
3. Połączyć układ wg rys. 2.

LPP 60-T

Pneumatyczna
pompka
kalibracyjna

Rys. 2. Schemat funkcjonalny układu do pomiaru ciśnienia

4. Włączyć zasilanie poszczególnych elementów układu pomiarowego.

5. Wykonać badanie czujnika dla ciśnień rosnących i malejących w przedziale od 0 do 20 bar, z
interwałem ok. 0,5 bar. Wartość znamionowa badanego czujnika ciśnienia wynosi
2 MPa = 20 bar. Wyniki notować w tabeli 3.
5. Na podstawie przeprowadzonych badań wykonać obliczenia tzn. wyznaczyć błąd pomiaru oraz
czułość czujnika.
7. Sporządzić charakterystykę Usr = f (p).

Objaśnienia przyjętych oznaczeń:

p - ciśnienie zadane
U1 - napięcie wyjściowe czujnika dla ciśnienia rosnącego
U2 - napięcie wyjściowe czujnika dla ciśnienia malejącego
Uśr - napięcie średnie obliczane ze wzoru:

𝑈1 + 𝑈2
𝑈ś𝑟 =
2
–4–
Uzn - napięcie znamionowe czujnika przy obciążeniu mierzonym ciśnieniem
∆U - różnica pomiędzy wartością średnią napięcie wyjściowego czujnika a wartością znamionową

𝛥𝑈 = |𝑈śr − 𝑈𝑧𝑛 |

δn% – błąd nieliniowości obliczony ze wzoru:

𝛥𝑈
𝛿𝑛 % = ∙ 100%
𝑈𝑚𝑎𝑥 − 𝑈𝑚𝑖𝑛

Umax – maksymalne napięcie wyjściowe czujnika

Umin – minimalne napięcie wyjściowe czujnika

Kp – czułość pomiarowa – wyraża przyrost napięcia na rezystancji czujnika podczas odkształcenia

równego maksymalnej wartości (przypadającego na 1 V zasilania). Na charakterystyce możemy
ją zdefiniować jako nachylenie charakterystyki czujnika. Czułość tensometru wyraża się w
mV/V.
𝑈𝑚𝑎𝑥
𝐾𝑝 =
𝐾𝑣 𝑈𝑧

Kv – wzmocnienie napięciowe wzmacniacza MGT 2-231

Kv = 1000 V/V
Uz – napięcie zasilania czujnika
Uz = 5 V

Tabela 3. Badanie czujnika ciśnienia CL1-2MPA

p U1 U2 Usr Uzn ∆U δn% Kp
Lp.
[bar] [V] [V] [V] [V] [V] [%] mV/V
1 0,0
2 0,5
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
–5–
 26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41 20,0

Część III. Badanie piezorezystancyjnych czujników ciśnienia

1. Włączyć układ pomiarowy oraz grzałkę.
2. Ustawić pokrętłem regulacyjnym termostatu temperaturę (ok. ¼ zakresu kątowego).
3. Multimetry (oznaczone jako: czujnik 1 i czujnik 2) ustawić na funkcję pomiaru napięcia
stałego – wybrać zakres 200 mV.
4. Odczekać, aż temperatura układu osiągnie wartość 35°C.
5. Zadawać ciśnienie w przedziale 0÷50 kPa. W tabeli 4 notować wskazania termometru [°C]
oraz multimetrów [mV].

Uwaga! Nie przekraczać ciśnienia 50 kPa oraz temperatury 110°C

Rys. 3. Pętla histerezy napięcia wyjściowego Uwyj w funkcji ciśnienia p.

–6–
Tabela 4. p t U1 U2 Uwyj
Pomiary [kPa] [°C] [mV] [mV] [mV]
temperatury i 0
napięcia dla
ciśnienia 2
w przedziale 4
0÷50 kPa

50

Obliczyć napięcie 𝑈𝑤𝑦𝑗

𝑈1 + 𝑈2
𝑈𝑤𝑦𝑗 =
2

Sporządzić charakterystyki Uwyj = f (p) oraz Uwyj = f (t) na wspólnym wykresie.

–7–
 Załącznik 1
Wybrane wiadomości niezbędne do wykonania sprawozdania.

a) Zasada badania własności statycznych

Badanie własności statycznych wybranych rodzajów przetworników tensometrycznych polega
na wyznaczeniu charakterystyki statycznej Y = f(X), gdzie: Y - wielkość wyjściowa w postaci
sygnału napięciowego, X - mierzona wielkość nieelektryczna (siła, ciśnienie). Na podstawie
określonej charakterystyki rzeczywistej i znamionowej danego przetwornika, wyznacza się w sposób
graficzny błąd nieliniowości, który określa dokładność badanego przetwornika (rys. 4).

Rys. 4. Sposób graficznego wyznaczania błędu nieliniowości przetwornika tensometrycznego:

1 – idealna charakterystyka znamionowa,
2 – charakterystyka rzeczywista.

Błąd ten określa się dla takiej znamionowej wielkości wejściowej (siła F, ciśnienie p), dla której
występuje największe odchylenie charakterystyki rzeczywistej od znamionowej. Pomiary
charakterystyk statycznych wykonuje się bądź przy użyciu wewnętrznego miernika przyrządu
(wyskalowanego w jednostkach mierzonych), bądź przy użyciu zewnętrznego woltomierza.

b) Badanie przetwornika tensometrycznego do pomiaru sił skupionych

W ćwiczeniu określa się błąd nieliniowości przetwornika tensometrycznego do pomiaru sił
skupionych w ich zakresach znamionowych. Dokonuje się pomiaru sił w podanym zakresie
pomiarowym za pomocą wzmacniacza tensometrycznego. Do badanego przetwornika dołączona jest
jego charakterystyka znamionowa Uzn = f(F).
Schemat układu pomiarowego przedstawiony jest na rysunku 5. Przy użyciu wzmacniacza
pomiarowego M, badamy przetwornik dla sił rosnących i malejących w zakresie znamionowym
notując w tabeli wartości sił oraz wskazania miernika.

–8–
 Rys. 5. Układ do badania przetwornika tensometrycznego do pomiaru sił skupionych:
CB – przetwornik tensometryczny badany,
CW – przetwornik tensometryczny wzorcowy.

Błąd nieliniowości odniesiony do jego wyjścia określa się z wyrażenia:

U
 n% =  100%
U max − U min
gdzie: U = U sr − U zn
Uzn – wskazania znamionowe wzmacniacza pomiarowego przy obciążeniu przetwornika mierzoną
siłą odczytane z dołączonej do badanego przetwornika charakterystyki znamionowej Uzn = f(F)
Usr – wskazania średnie wzmacniacza pomiarowego przy obciążeniu przetwornika badana siłą

Tensometryczny czujnik siły CL 14

Czujnik z pracującym na ścinanie elementem sprężystym, oklejonym zespołem tensometrów

foliowych w układzie pełnego mostka. Zrównoważony i skompensowany termicznie. Czujnik CL 14
ma nadany znak typu GUM RPT 95 350.

–9–
c) Badanie przetwornika tensometrycznego do pomiaru ciśnienia

Pneumatyczna pompka kalibracyjna LPP 60-T

Pompka dwuzakresowa umożliwia generowanie pod- i nadciśnienia.

zakres ciśnienia:
-0,95...+60 bar (-28 inHg...+870 psi)

złącza: ½” BSP oraz ¼” BSP

płynna regulacja ciśnienia pokrętłem

– 10 –
 tor [Tr]
atmosfera pound per
paskal bar techniczna (at) atmosfera
Jednostki ciśnienia N/mm² kG/m² square inch
(N/m²) (daN/cm²) fizyczna (atm) mmHg [psi]
[kG/cm²]

1 Pa (N/m²) = 1 10−5 10−6 0,102 1,02·10−5 9,87·10−6 0,0075 1,45038·10−4

1 bar (daN/cm²) = 105 1 0,1 10200 1,02 0,987 750 14,5038
1 N/mm² = 10 6
10 1 1,02·10 5
10,2 9,87 7500 145,038

−5 −6 −4 −5
1 kG/m² = 9,80665 9,80665·10 9,80665·10 1 10 9,68·10 0,0736 1,4223·10−3

1 atm. techniczna (at) =

98066,5 0,980665 0,0980665 10000 1 0,968 736 14,223
1 kG/cm² =
1 atm. fizyczna (atm) =
101325 1,013 0,1013 10330 1,033 1 760 14,696
(760 tor [Tr]) =
1 tor [Tr] = 1 mmHg = 133 0,00133 1,33·10−4 13,6 0,00136 0,00132 1 19,3367·10−3

1 psi = 6894,76 6,89476·10−2 6,89476·10−3 702,99 7,0307·10−2 6,8046·10−2 51,7151 1

Tensometryczny czujnik ciśnienia względnego CL1

• pomiar ciśnień statycznych i wolnozmiennych;

• duża dokładność i niezawodność;
• wysoka stabilność i powtarzalność;
• szeroki zakres temperatur.

Czujnik z płaską metalową membraną i zespołem tensometrów w układzie

pełnego mostka. Mostek jest zrównoważony i skompensowany termicznie.
Czujnik może być stosowany w laboratoriach oraz przemyśle do budowy
dokładnych torów pomiaru względnych ciśnień statycznych i wolnozmiennych
w nieagresywnych chemicznie cieczach oraz gazach. Szczególnie zalecany do
przetwarzania ciśnień na sygnał elektryczny w układach automatyki
hydraulicznej i przemysłowych magistralach pneumatycznych.

Czujnik CL1 może być wykonany w następujących konfiguracjach:

• R1, R2 – mostek tensometryczny,
• 3I4, 3U1, 3U5, 3U10 – z układem przetwarzającym w obudowie czujnika.

– 11 –