Wydział Elektryczny

Sprawozdanie z zajęć laboratoryjnych

Przedmiot: Elektronika 2

Kod przedmiotu: EZ1E5055 Numer ćwiczenia: 4

Tytuł ćwiczenia: KOMPARATORY I WZMACNIACZE OPERACYJNE W UKŁADACH

NIELINIOWYCH

Skład grupy:

Kierunek studiów: Elektrotechnika

Rodzaj studiów: niestacjonarne, I stopnia

Semestr: V

Data wykonania zajęć: 25.11.2023

Prowadzący zajęcia:

Ocena i data:
 1. Cel ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest weryfikacja eksperymentalna zależności teoretycznych w układach

nieliniowych ze wzmacniaczami operacyjnymi. Poza pogłębieniem wiedzy kierunkowej
studenci opanowują metody i nawyki pracy doświadczalnej przy zastosowaniu
nowoczesnych środków i urządzeń oraz ocenią rolę i znaczenie eksperymentu w
rozwiązywaniu realnych problemów technicznych.

2. Stanowisko laboratoryjne

Badane układy można zmontować i uruchomić na płytkach montażowych przedstawionych

na rysunku nr 1

Rysunek nr 1 - płytka montażowa

Stanowisko laboratoryjne jest wyposażone w następującą aparaturę:

● Generator funkcyjny Tektronix AFG 30218
● Zasilacz laboratoryjny HAMEG HM7042-5
● Oscyloskop Tektronix TDS 2024B
● Multimetr cyfrowy
 3. Przebieg ćwiczenia

1) Na płytce montażowej zbudowano układ jak na rysunku nr 2

Rysunek nr 2 - schemat układu

Napięcie wejściowe Uwe:

sinusoidalne, f=100 Hz, Vamp = 1 V

Układ zasilono symetrycznie napięciem +5 oraz -5 woltów.

Zbudowany porównuje napięcie wejściowe Uwe z potencjałem masy, czyli 0.
Za każdym razem gdy napięcie przekracza wartość 0, czyli potencjał wejścia (+) jest
wyższy od potencjału wejścia (-), to komparator daje sygnał napięciowy na wyjście o
wartości nieco niższej niż napięcie zasilania.

Do układu podłączono oscyloskop. Kanał 1 - napięcie wejścia, kanał 2 - napięcie wyjścia.

Przebieg czasowy przedstawia rysunek nr 3, charakterystykę napięciową - rysunek nr 4

 Rysunek nr 3: Przebieg czasowy - Uwe - amplituda 1 [V]

Rysunek nr 4: Charakterystyka napięciowa (oś X - napięcie wejścia, oś Y - napięcie

wyjścia)

2) Kolejnym krokiem było zwiększenie amplitudy napięcia wejściowego do 2 woltów.

Przebieg oraz charakterystykę przedstawiono na rysunkach 5 i 6.

Rysunek nr 5: Przebieg czasowy - Uwe - amplituda 2 [V]

Rysunek nr 6: Charakterystyka napięciowa przy amplitudzie 2 [V]

3) W następnym doświadczeniu zamiast masy, dodano napięcie referencyjne Uref = 1 [V]

oraz Uref = -1 [V]
 Rysunek nr 7: Schemat układu z napięciem referencyjnym +1 [V]

Rysunek nr 8: Schemat układu z napięciem referencyjnym - 1 [V]

Przebiegi czasowe oraz charakterystyki napięciowe dla danych dwóch przypadków

przedstawiono na rysunkach poniżej:
 Rysunek nr 9: Przebieg czasowy - Uref=1V

Rysunek nr 10: Charakterystyka napięciowa - Uref=1V

 Rysunek nr 11: Przebieg czasowy - Uref=-1V

Rysunek nr 12 Charakterystyka napięciowa - Uref=-1V

W celu lepszej obserwacji pracy komparatora, do układu podłączono diodę zieloną.

Aby zabezpieczyć diodę przed wysokim prądem, do układu dołączono rezystor podłączony
szeregowo z diodą (R=300 ohm) - rysunek nr 13.
 Rysunek nr 13 Schemat układu z rezystorem i diodą

Jako napięcie wejściowe podano napięcie Uwe o amplitudzie 2 [V]

Napięcie zasilania symetrycznie +5 i -5 [V].
Częstotliwość Uwe zmniejszono do f=0,1 Hz

Rysunek nr 14 Przebieg napięcia w układzie z rezystorem i diodą.

Dzięki zmniejszeniu częstotliwości do 0,1Hz można było wyraźnie obserwować długość

świecenia diody przy różnych wartościach napięcia referencyjnego.
W trakcie wykonywania ćwiczenia zamieniono napięcie Uwe z Uref. Otrzymano dzięki temu
komparator odwracający.

Rysunek 15 - Przebieg napięcia w układzie z komparatorem odwracającym

4) Komparator z pętlą histerezy

Zbudowano układ jak na rysunku 16:

Rysunek 16 - komparator z pętlą histerezy (dodatnie sprzężenie zwrotne)

Układ ten działa na zasadzie dzielnika napięciowego.

Rozpatrujemy 2 przypadki:
 1) Uwy = Um => Up1 = (R1 / (R1+R2)) * Um
2) Uwy = -Um => Up2 = - (R1 / (R1+R2)) *Um

Up1 = - Up2

Rysunek 17 - charakterystyka napięciowa komparatora z pętlą histerezy

Dzięki dodanym rezystorom mamy opóźnienie załączenia komparatora.

Wg zaleceń prowadzącego, rezystor R2 powinien być kilkukrotnie większy od R1.
Dobrano rezystory:
R1 = 1 kOhm
R2 = 5,6 kOhm

Zarejestrowano następujące przebiegi i charakterystyki:

Rysunek 18 - przebieg napięć Uwe i Uwy z dodanym sprzężeniem zwrotnym

Rysunek nr 19 - charakterystyka napięciowa Uwy/Uwe - widoczna pętla histerezy

W kolejnym kroku zmieniono wartość R2 na 8,6kohm (wartość zmierzona).

Wartość tą uzyskano przy połączeniu szeregowym dwóch rezystorów o wartościach
nominalnych 5,6 oraz 3,3 kOhm.
Pętla histerezy zwęziła się, co przedstawia rysunek nr 20:

Rysunek nr 20 - zwężona pętla histerezy

Następnie wykonano zmianę w układzie - zamiast masy dodawano napięcie Uref.

Rysunek nr 21 - układ z dodanym napięciem Uref

W zależności od napięcia Uref (+2 V lub -2V) obserowano następujące charakterystyki:

 Rysunek nr 22 - Uref = 2 V

Rysunek nr 23 - Uref = -2 V

WNIOSKI
Zwiększenie amplitudy napięcia wejściowego przy równaniu do masy nie wpłynęło na
wygląd napięcia wyjściowego. Zwiększyło się napięcie międzyszczytowe, lecz czas trwania
sygnału oraz symetria przebiegów wejścia i wyjścia pozostały takie same.

Zmiana napięcia referencyjnego powoduje skrócenie lub wydłużenie sygnału na napięciu

wyjściowym.
Gdy obniżamy napięcie referencyjne, wydłuża się czas, gdy napięcie wejścia jest wyższe
od Uref, co powoduje, że komparator przez dłuższy czas pracuje w stanie wysokim.
Podniesienie napięcia referencyjnego działa w sposób odwrotny, skraca czas trwania stanu
wysokiego, co obserwujemy na rysunkach 9 i 11.

Dzięki zmniejszeniu częstotliwości do 0,1Hz można było wyraźnie obserwować długość

świecenia diody, a zatem stan wysoki komparatora, przy różnych wartościach napięcia
referencyjnego.

Gdy napięcie wejściowe jest równe napięciu referencyjnemu, nie następuje stan pełnego
nasycenia, komparator nie podaje napięcia na wyjście.

Układ z dodanym sprzężeniem zwrotnym i dwoma rezystorami umożliwił powstanie pętli

histerezy.
Za pomocą napięcia referencyjnego możemy przesuwać pętlę w obie strony (Uref >0 -
pętla przesuwa się w prawo, Uref < 0 - pętla przesuwa się w lewo).
Za pomocą rezystorów (szczególnie rezystor R2) - możemy ustalać szerokość pętli
histerezy. Im wyższa rezystancja R2, tym węższa pętla. Najlepiej jest to robić za pomocą
R2, który we wzorze znajduje się w jednym miejscu w mianowniku. R1 jest zarówno w
liczniku jak i mianowniku, co utrudnia obliczenia.

W przypadku komparatora bez pętli histerezy, układ nie jest odporny na szumy w napięcia
Uwe. W bardzo bliskiej odległości Uwe do Uref, może następować wielokrotna zmiana
stanu pracy komparatora. Aby temu zapobiec, należy dodać dodatnie sprzężenie zwrotne z
dzielnikiem napięciowym, jak na rysunku nr 16. Dzięki temu układ zacznie działać w pętli
histerezy, za granice zmianu stanu pracy mając napięcia Up1 oraz Up2.
Napięcie rosnąć Uwe w trakcie narastania musi przekroczyć wartość Up1, aby przełączyć
komparator w stan wysoki. Nawet gdy pojawią się szumy, to nie będą one w stanie zakłócić
pracy układu, gdyż po przekroczeniu wartosci załączenia Up1, progiem wyłączenia jest
Up2, które jest o wiele niższe. Napięcie Uwe, w trakcie opadania, przechodzi przez próg
Up2 i następuje przełączenie w stan niski.