POLITECHNIKA ŁÓDZKA

INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI

Studium: dzienne, Rok ak.: 3

Kierunek: Elektrotechnika Sem: 5

Specjalność: Automatyka i Dzień, godz.: Pon 8:15

metrologia

LABORATORIUM
ELEKTROENERGETYKI
Sprawozdanie z ćwiczenia nr: S20

Temat :

BADANIE PRZESYŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ LINIAMI

ELEKTROENERGETYCZNYMI

Gr. nr: 1 Data wykonania ćw.: 16.10.2023

Imiona i nazwiska wykonawców ćwiczenia Nr albumu

1. Filip Wódkowski 240557 Data oddania spr.: 15.01.2024

2. Jakub Kordys 240513 Ocena:

3. Dawid Sysio 240548

4. Piotr Richter 240538

1
CEL ĆWICZENIA:
Celem ćwiczenia jest pokazanie na modelu fizycznym linii elektroenergetycznej
podstawowych zjawisk występujących przy przesyle energii. W szczególności
zwrócona zostanie uwaga na :
- spadki i straty napięcia,
- straty mocy czynnej i biernej.
- kompensacja mocy biernej,
- regulacja napięcia w sieci elektroenergetycznej.

WSTĘP TEORETYCZNY:
Prąd elektryczny przepływający przez sieć napotyka opór. Istnienie oporu
powoduje powstanie:
- spadków napięć,
- strat napięcia,
- strat mocy i energii.
Spadkiem napięcia δU nazywamy algebraiczną różnicę wartości skutecznych
napięć w dwóch punktach sieci:
δU = Uf1 -Uf2
Spadek napięcia może być:
- dodatni,
- ujemny ( jeżeli na końcu linii występuje wzrost napięcia zamiast
obniżenia),
- równy zeru.
Stratą napięcia ΔU w linii nazywany różnicę wartości skutecznych wektorów
napięć w dwóch punktach sieci:
ΔU = Uf1 - Uf2

2
 Strata napięcia występuje zawsze, ilekroć przez linię o oporności ZL płynie
prąd I o wartości IZL

Straty mocy:
Wszędzie gdzie w. sieci występuje rezystancja, powstaje na niej strata mocy
czynnej. Stracona moc, zgodnie z prawem Joule'a zamienia się na ciepło. Straty
mocy czynnej obniżają sprawność przesyłania energii elektrycznej. Ponadto
powodują nagrzewanie urządzeń sieciowych, co zmusza do odpowiedniego
wymiarowania urządzeń tak, aby temperatura nie przekraczała wartości
dopuszczalnych dla materiałów, z których są wykonane. Straty powiększają
również koszty urządzeń sieciowych, ponieważ urządzenia, poczynając od
elektrowni a kończąc na instalacjach niskiego napięcia, muszą być dostosowane
do wytwarzania i przesyłania mocy zwiększonej o wartość strat mocy czynnej.
Straty mocy biernej powstają na skutek istnienia w liniach, transformatorach i
dławikach indukcyjności. Straty te powiększają prąd rzeczywisty (moc pozorną)
przy tej samej przesyłanej mocy czynnej. Wskutek tego urządzenia sieciowe
muszą być wymiarowane na nieco większe prądy i nieco większe są straty mocy
czynnej oraz spadki napięć. Występowanie reaktancji jest jedynie korzystne ze
względu na ograniczanie prądów zwarciowych.
Kompensacja mocy biernej polega na ograniczeniu przesyłania mocy biernej,
czyli na poprawieniu cos ϕ odbioru. Najprostszym sposobem poprawy
współczynnika mocy jest włączenie równoległe do odbiornika elementu
pobierającego moc bierną przeciwnego znaku niż moc bierna odbiornika.

3
OPIS STANOWISKA I PRZEBIEG ĆWICZENIA:

Rysunek 1 Schemat płyty czołowej laboratoryjnego stanowiska pomiarowego

Objaśnienie oznaczeń:
Atr – autotransformator
RL – rezystancja linii,
XL – reaktancja linii,
W1,W2,W3 – wyłączniki,
R – obciążenie czynne,
C – bateria kondensatorów,
A – amperomierz,
V – woltomierz,
Hz – częstotliwościomierz,
Z – zabezpieczenie podnapięciowe silnika,
P1,P2 – przełączniki woltomierzowe,
P3 – przełącznik obciążenia silnika,

4
P4 – przełącznik stopni baterii kondensatorów,
° - zaciski umożliwiające przyłączenie mierników do pomiaru mocy czynnych i
biernych.

W skład stanowiska laboratoryjnego wchodzą następujące elementy:

1. Transformator o regulowanej przekładni, pozwalający na uzyskanie napięć
wtórnych w zakresie 24...244V przy prądzie znamionowym In=15A;
2. Trójfazowy model linii elektroenergetycznej składający się z odpowiednio
łączonych elementów:
• rezystancji RL=3,6 Ω;
• reaktancji XL = 5,2 Ω
3. Odbiory o charakterze czynnym i biernym:
- obciążenie czynne zamodelowane za pomocą dwóch zespołów grzałek
mocy Pn = 2,4 kW każdy;
- obciążenie indukcyjne zamodelowane za pomocą silnika indukcyjnemu
typu SZJe24b o danych znamionowych:
Pn=2,2 kW Un=380 V In=5,2 A
napędzającego prądnicę prądu stałego o danych znamionowych:
Pn=2,2 kW Un=230 V In=5,2 A
Prądnica w tym przypadku modeluje obciążenie silnika – maszynę
napędzaną przez silnik;
- obciążenie pojemnościowe (źródło mocy biernej indukcyjnej) składające
się z trójczłonowej baterii kondensatorów o pojemnościach:
I człon: 8 μF II człon: 28 μF III człon: 8 μF
Poszczególne człony baterii włączane są kolejno, co pozwala na
uzyskanie na kolejnych stopniach kompensacji pojemności:
I człon: 8 μF II człon: 36 μF III człon: 44 μF

5
W pierwszej części ćwiczenia badaliśmy układ na linii modelowanej za pomocą
rezystancji i reaktancji. W pierwszej kolejności wykonaliśmy czynności
łączeniowe a po sprawdzeniu ich zgodności zasililiśmy układ i ustawiliśmy
napięcie autotransformatorem na 220 V i badaliśmy układ dla 4 stopni
kompensacji: bez, I stopnień, II stopień i III stopień. W następnej części ćwiczenia
włączyliśmy obciążenie w postaci silnika indukcyjnego i dokonywaliśmy
pomiarów przy II stopniu kompensacji. W następnym etapie za pomocą
autotransformatora ustawiliśmy napięcie 220 V na końcu linii, potem
dokonaliśmy zrzutu obciążenia czynnego wyłączając rezystory. W ostatniej części
ćwiczenia wyłączyliśmy baterie kondensatorów i pozostawiliśmy włączony silnik.
Dla każdej z wymienionych czynności dokonaliśmy pomiarów napięć, prądów,
mocy czynnej i biernej. Sposób wykonania drugiej części ćwiczenia w linii
modelowanej za pomocą samej rezystancji był analogowy.

6
 POMIARY I OBLICZENIA:
Tabela 2 Wyniki pomiarów - linia modelowana za pomocą samej rezystancji (RL = 3,6 Ω)

URp USp UTp URk USk UTk IR IS IT PRp PSp PTp P Rk PSk PTk QRp QSp QTp QRk QSk QTk
st. komp.
V V V V V V A A A W W W W W W var var var var var var
1. Kompensacja mocy biernej silnika
bez 218 215 218 215 212 215 2,44 2,3 2,36 160 150 180 120 120 160 860 800 800 860 780 800
I st. 219 214 217 216 212 215 1,9 1,78 1,86 140 140 160 120 120 160 660 600 620 680 600 640
II st. 220 216 219 217 214 216 0,72 0,76 0,84 120 140 160 120 140 160 0 0 0 0 0 0
III st. 221 217 220 218 215 217 1,06 1,06 1,08 120 140 160 120 140 160 -200 -260 -240 -200 -260 -240
2. Włączenie rezystorów (I komplet - wyłącznikiem W1)
II st. 218 214 217 202 199 200 4,08 4,1 4,18 860 880 880 800 810 820 0 0 0 0 0 0
3. Regulacja napięcia autotransformatorem
II st. 237 235 237 220 220 220 4,32 4,36 4,42 980 980 980 920 940 920 0 0 0 0 0 0
4. Zrzut obciążenia (wyłączenie rezystorów)
II st. 240 236 239 237 234 237 0,76 0,72 0,82 140 120 160 130 140 180 100 40 80 100 40 80
5. Wyłączenie baterii kondensatorów (włączony jedynie silnik)
bez 240 236 239 236 233 236 2,9 2,8 2,84 160 160 180 130 140 160 1140 1100 1060 1040 1080 1060

Tabela 1 Wyniki obliczeń - linia modelowana za pomocą samej rezystancji (RL = 3,6 Ω)

Uśrp Uśrk Iśr Pp Pk ϕp ϕk cos ϕk δUz δUo ΔUR ΔUx ΔU ΔPz ΔP o Qp Qk ΔQz ΔQo
st. komp.
V V A W W ° ° - V V V V V W W var var var var
1. Kompensacja mocy biernej silnika
bez 217,00 214,00 2,37 490,00 400,00 78,77 80,73 0,16 3,00 13,52 8,52 0,00 8,52 90,00 60,49 2460,00 2440,00 20,00 0,00
I st. 216,67 214,33 1,85 440,00 400,00 76,87 78,27 0,20 2,33 10,76 6,65 0,00 6,65 40,00 36,83 1880,00 1920,00 -40,00 0,00
II st. 218,33 215,67 0,77 420,00 420,00 0,00 0,00 1,00 2,67 2,78 2,78 0,00 2,78 0,00 6,46 0,00 0,00 0,00 0,00
III st. 219,33 216,67 1,07 420,00 420,00 -59,07 -59,07 0,51 2,67 -2,78 3,84 0,00 3,84 0,00 12,29 -700,00 -700,00 0,00 0,00
2. Włączenie rezystorów (I komplet - wyłącznikiem W1)
II st. 216,33 214 4,12 2620 2430 0 0 1,00 2,33 14,83 14,83 0 14,83 190 183,32 0,00 0,00 0 0
3. Regulacja napięcia autotransformatorem
II st. 236,33 220 4,37 2940 2780 0 0 1,00 16,33 15,72 15,72 0 15,72 160 205,93 0,00 0,00 0 0
4. Zrzut obciążenia (wyłączenie rezystorów)
II st. 238,33 236 0,77 420 450 27,66 26,07 0,90 2,33 4,23 2,76 0 2,76 -30 6,35 220,00 220,00 0 0
5. Wyłączenie baterii kondensatorów (włączony jedynie silnik)
bez 238,33 235 8,54 500 430 81,43 82,34 0,13 3,33 48,13 30,74 0 30,74 70 787,66 3300,00 3180,00 120 0

7
Tabela 4 Wyniki pomiarów - linia modelowana za pomocą rezystancji i reaktancji (RL = 3,6 Ω, XL = 5,2 Ω)
URp USp UTp URk USk UTk IR IS IT PRp PSp PTp PRk PSk PTk QRp QSp QTp QRk QSk QTk
st. komp.
V V V V V V A A A W W W W W W var var var var var var
1. Kompensacja mocy biernej silnika
bez 219 215 219 204 201 205 2,22 2,12 2,16 140 140 150 120 120 140 780 760 720 740 700 700
I st. 219 215 219 207 204 207 1,76 1,66 1,72 130 140 140 120 120 140 600 540 580 580 540 560
II st. 220 216 220 217 214 217 0,66 0,66 0,74 120 140 140 120 140 140 0 0 0 0 0 0
III st. 219 217 219 220 216 219 0,92 0,92 0,94 130 140 140 130 140 160 -220 -240 -220 -220 -240 -220
2. Włączenie rezystorów (I komplet - wyłącznikiem W1)
II st. 217 215 217 200 198 200 4,04 4,06 4,08 860 860 850 800 820 800 80 60 70 0 0 0
3. Regulacja napięcia autotransformatorem
II st. 238 238 240 220 219 220 4,3 4,36 4,34 1020 1020 1000 940 960 940 140 140 140 0 0 0
4. Zrzut obciążenia (wyłączenie rezystorów)
II st. 244 240 243 239 236 239 0,74 0,7 0,76 140 160 160 140 150 160 100 60 80 120 80 100
5. Wyłączenie baterii kondensatorów (włączony jedynie silnik)
bez 243 240 243 226 229 226 2,6 2,58 2,56 160 150 160 140 140 140 1040 1000 980 980 960 920

Tabela 3 Wyniki obliczeń - linia modelowana za pomocą rezystancji i reaktancji (RL = 3,6 Ω, XL = 5,2 Ω)

Uśrp Uśrk Iśr Pp Pk ϕp ϕk cos ϕk δUz δUo ΔUR ΔUx ΔU ΔPz ΔPo Qp Qk ΔQz ΔQo
st. komp.
V V A W W ° ° - V V V V V W W var var var var
1. Kompensacja mocy biernej silnika
bez 217,67 203,33 2,17 430 380 79,27 79,97 0,17 14,33 12,46 7,80 11,27 13,70 50 50,70 2260,00 2140,00 120 73,23
I st. 217,67 206 1,71 410 380 54,46 77,29 0,22 11,67 10,05 6,17 8,91 10,84 30 31,70 573,33 1680,00 -1106,67 45,79
II st. 218,67 216 0,69 400 400 0,00 0,00 1,00 2,67 2,47 2,47 3,57 4,34 0 5,09 0 0,00 0 7,36
III st. 218,33 218,33 0,93 410 430 -28,95 -57,72 0,53 0 -2,29 3,34 4,82 5,86 -20 9,27 -226,67 -680,00 453 13,40
2. Włączenie rezystorów (I komplet - wyłącznikiem W1)
II st. 216,33 203,33 4,06 2570 2420 1,56 0 1,00 13 14,62 14,62 21,11 25,68 150 178,02 70,00 0,00 70 257,14
3. Regulacja napięcia autotransformatorem
II st. 238,67 219,67 4,33 3040 2840 2,64 0 1,00 19 15,60 15,60 22,53 27,41 200 202,80 140,00 0,00 140 292,93
4. Zrzut obciążenia (wyłączenie rezystorów)
II st. 242,33 238 0,73 460 450 9,87 33,71 0,83 4,33 4,31 2,64 3,81 4,64 10 5,81 80,00 300,00 -220 8,39
5. Wyłączenie baterii kondensatorów (włączony jedynie silnik)
bez 242,00 227 7,74 470 420 65,01 81,69 0,15 15,00 43,87 27,86 40,25 48,95 50 647,00 1006,67 2860,00 -1853,33 934,56

8
Przykładowe obliczenia wykonane dla tabeli nr 4:
𝑈𝑅𝑝 + 𝑈𝑆𝑝 + 𝑈𝑇𝑝 219 + 215 + 219
𝑈ś𝑟𝑝 = = = 217,67 𝑉
3 3
𝑈𝑅𝑘 + 𝑈𝑆𝑘 + 𝑈𝑇𝑘 204 + 201 + 205
𝑈ś𝑟𝑘 = = = 203,33 𝑉
3 3
𝐼𝑅 + 𝐼𝑆 + 𝐼𝑇 2,22 + 2,16 + 2,12
𝐼ś𝑟 = = = 2,17 𝐴
3 3
𝑃𝑝 = 𝑃𝑅𝑝 + 𝑃𝑆𝑝 + 𝑃𝑇𝑝 = 140 + 140 + 150 = 430 W
𝑃𝑘 = 𝑃𝑅𝑘 + 𝑃𝑆𝑘 + 𝑃𝑇𝑘 = 120 + 120 + 140 = 380 W
𝑄𝑝 = 𝑄𝑅𝑝 + 𝑄𝑆𝑝 + 𝑄𝑇𝑝 = 780 + 760 + 720 = 2260 var
𝑄𝑘 = 𝑄𝑅𝑘 + 𝑄𝑆𝑘 + 𝑄𝑇𝑘 = 740 + 700 + 700 = 2140 var
𝑄𝑝 2260
φ𝑝 = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 ( ) = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 ( ) = 79,27 °
𝑃𝑝 430
𝑄𝑘 2140
φ𝑘 = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 ( ) = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 ( ) = 79,97 °
𝑃𝑘 380
cosφ𝑘 = 0,17
δU𝑧 = 𝑈ś𝑟𝑝 − 𝑈ś𝑟𝑘 = 217,67 - 203,33 = 14,33 V
δ𝑈𝑜 = 𝑅𝐿 𝐼ś𝑟 𝑐𝑜𝑠φ𝑘 + 𝑋𝐿 𝐼ś𝑟 𝑠𝑖𝑛φ𝑘 = 3,6 * 2,17 * 0,17 + 5,2 * 2,17 *0,98 = 12,46 V
ΔP𝑧 = 𝑃𝑝 − 𝑃𝑘 = 430 – 380 = 50 W
ΔQ 𝑧 = 𝑄𝑝 − 𝑄𝑘 = 2260 – 2140 = 120 var
2
ΔP𝑜 = 3𝐼ś𝑟 𝑅𝐿 = 3 * (2,17)2 * 3,6 = 50,7 W
2
ΔQ 𝑜 = 3𝐼ś𝑟 𝑋𝐿 = 3 * (2,17)2 * 5,2 = 73,23 var

9
 Iśr=F(C)
2,50

2,00

1,50
Iśr [A]

RL i
XL
1,00

0,50

0,00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
C [μF]
Wykres 1 Średni prąd w funkcji dołączonej kompensacji

δUo =F(C)
16,00

14,00

12,00

10,00

8,00
δUo

6,00 RL i XL
RL
4,00

2,00

0,00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
-2,00

-4,00
C [μF]

Wykres 2 Spadek napięcia w funkcji dołączonej kompensacji

10
 ΔPo =F(C)
70,00

60,00

50,00

40,00
ΔPo

RL i XL
30,00
RL

20,00

10,00

0,00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
C [μF]

Wykres 3 Straty mocy czynnej w funkcji dołączonej kompensacji

ΔQo =F(C)
80,00

70,00

60,00

50,00
ΔQo

40,00
RL i XL

30,00 RL

20,00

10,00

0,00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
C [μF]

Wykres 4 Straty mocy biernej w funkcji dołączonej kompensacji

11
WYKRESY WSKAZOWE:

Wykres wskazowy 1 dla układu ze spadkiem na rezystancji bez kompensacji

Wykres wskazowy 2 dla układu ze spadkiem na rezystancji dla I stopnia kompensacji

12
Wykres wskazowy 3 dla układu ze spadkiem na rezystancji dla II stopnia kompensacji

Wykres wskazowy 4 dla układu ze spadkiem na rezystancji dla III stopnia kompensacji

13
Wykres wskazowy 5 dla układu ze spadkiem na rezystancji i reaktancji bez kompensacji

Wykres wskazowy 6 dla układu ze spadkiem na rezystancji i reaktancji dla I stopnia kompensacji

Wykres wskazowy 7 dla układu ze spadkiem na rezystancji i reaktancji dla II stopnia kompensacji

14
Wykres wskazowy 8 dla układu ze spadkiem na rezystancji i reaktancji dla III stopnia kompensacji

WNIOSKI:
Najlepsza kompensacja układu dla obu linii nastąpiła przy II stopniu
kompensacji baterii kondensatorów o pojemności 36 μF.
Przy dołączeniu trzeciego stopnia kompensacji baterii kondensatorów nastąpiło
prze kompensowanie dla obu linii co spowodowało wzrost średniej wartości
prądu co za tym idzie wzrost strat mocy biernej i czynnej.
Wyniki które uzyskaliśmy podczas pomiarów obu wariantów linii różnią się od
wyników uzyskanych podczas obliczeń co może być spowodowane
niedokładnym odczytem wartości z mierników.
Włączenie rezystorów spowodowało znaczny wzrost średniej wartości prądu co
za tym idzie wzrost strat mocy czynnej.
W przypadku wyłączenia baterii kondensatorów następuje duży wzrost mocy
biernej co świadczy o tym, że włączenie baterie kondensatów do obwodu jest
dobrym sposobem na jej redukcję.

15