Fizyka (z stgr.

φύσις, physis – „natura”[1]) – podstawowa nauka przyrodnicza badająca najbardziej

fundamentalne i uniwersalne właściwości materii i energii, ich przemiany oraz oddziaływania między
nimi[2][3]. Do opisu zjawisk fizycznych używa się wielkości fizycznych takich jak odległość, miara kąta, czas,
masa, temperatura czy ładunek elektryczny; są one wyrażane pojęciami matematycznymi takimi jak
liczba, skalar, wektor i tensor, przez co fizyka jest zaliczana do nauk ścisłych. Fizyka doświadczalna
znajduje między tymi wielkościami korelacje zwane prawami, a fizyka teoretyczna je wyjaśnia za pomocą
hipotez, modeli i całych teorii. Fizycy przewidują wyniki przyszłych pomiarów dwojako:
• wprost z danych doświadczalnych, za pomocą indukcji takiej jak interpolacja i ekstrapolacja;
• dedukując je z różnych teorii; zajmuje się tym nie tylko fizyka teoretyczna, ale też część fizyki
matematycznej.
Doświadczenia (eksperymenty) czasem przeczą uznanym wcześniej modelom, zwanym paradygmatami,
przez co fizyka – tak jak inne nauki empiryczne – jest dziedziną ewoluującą, samopoprawiającą się
(autokorekcyjną).
Z fizyką wiąże się cała reszta przyrodoznawstwa:
• astronomia – bywa zaliczana do działów fizyki i definiowana jako astrofizyka obserwacyjna;
instytucje astronomiczne wiążą się z tymi fizycznymi, np. studia w tym kierunku są prowadzone
na wydziałach fizyki lub na wspólnych wydziałach fizyki i astronomii, a Nagroda Nobla w
dziedzinie fizyki jest przyznawana także astronomom. Z drugiej strony astronomia ma też swoje
autonomiczne instytucje jak Międzynarodowa Unia Astronomiczna (ang. IAU) łącząca
samodzielne towarzystwa naukowe jej poświęcone; jest też nauką starszą – uprawianą już w
prehistorii, podczas gdy ściśle rozumiana, ilościowa fizyka powstała w starożytnej Grecji;
• chemia – bada atomy, jony, molekuły i tworzone przez nie substancje, inaczej materię
skondensowaną, przez co jest bliska fizyce atomowej, molekularnej i materii skondensowanej.
Chemia fizyczna bada fizyczne właściwości i przemiany, przez co praktycznie należy do tych
dziedzin. Kwestią umowy jest, że reakcja chemiczna nie jest przedmiotem badań fizyki; także one
podlegają prawom mechaniki kwantowej i termodynamiki. Hipoteza redukcjonizmu głosi między
innymi, że wszystkie fakty chemiczne można wyjaśnić za pomocą fizyki, mając odpowiednio dużo
zasobów;
• nauki o Ziemi – jedną z nich jest geofizyka, a meteorologia i klimatologia przenikają się z fizyką
atmosfery;
• nauki o życiu – ich przedmiot, czyli życie, bywa definiowane w języku fizyki, jako proces lokalnego
spadku entropii; ponadto różne formy życia są badane pod kątem fizycznym, a fizyka
biopolimerów dzięki odkryciu ich budowy – np. podwójnej helisy DNA – umożliwiła odkrycie ich
funkcji.
Granice między fizyką a innymi naukami i filozofią bywają płynne. Przykładowo nie ma konsensusu, czy do
ściśle rozumianej fizyki zaliczać pewne spekulacje niemożliwe do falsyfikacji, pojawiające się na przykład
w kosmologii fizycznej, w niektórych interpretacjach mechaniki kwantowej i w teorii cząstek
elementarnych; przykłady koncepcji o dyskutowanym statusie to niektóre modele Wieloświata i teoria
strun.
Osoba uprawiająca fizykę to fizyk lub fizyczka.

Historia fizyki[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Historia fizyki.
Chwila, od której człowiek zaczął interesować się poznawaniem przyrody, jest trudna do określenia.
Najdawniejsze ślady kultur sprzed 5000 lat znalezione w dolinach Nilu, Eufratu i Tygrysu świadczą o
prymitywnych próbach wykorzystania natury. Jednak z czasem na podstawie obserwacji ludzkość
posiadła sztukę wytwarzania narzędzi, uprawy pól, wytopu metali i sztukę liczenia. Poprzez obserwację
powtarzalności zjawisk stworzono kalendarz.
Za pierwsze odkryte prawo fizyki można uznać prawo odbicia światła znane już Euklidesowi w IV w. p.n.e.
Pierwszym znanym fizykiem we współczesnym znaczeniu tego słowa był Archimedes z Syrakuz, który w III
w. p.n.e. sformułował m.in. prawo dźwigni oraz prawo wyporu. Jednak aż do XIX w. optykę geometryczną
oraz mechanikę, w tym statykę i hydrostatykę, zaliczano do matematyki stosowanej, a nie do fizyki [potrzebny
przypis].

W starożytności fizyka była traktowana jako część filozofii. Arystoteles dokonał podziału filozofii na fizykę
– dział traktujący o zjawiskach przyrodniczych i metafizykę (ontologię oraz epistemologię, czyli nauki
dotyczące samej istoty bytu i możliwości jego poznania) oraz etykę i logikę. Fizyka aż do XVI w. była
uprawiana, podobnie jak pozostałe działy filozofii, głównie poprzez rozważania teoretyczne. Prace
doświadczalne z optyki i z magnetyzmu pojawiały się już w średniowieczu od XIII w. (Witelon, Roger
Bacon, Petrus Peregrinus). Jednak dopiero od czasów nowożytnych i XVI w. (Francis Bacon, Galileusz)
zaczęła wzrastać rola pomiaru i doświadczenia. Reliktem pozostałym po filozoficznej genezie fizyki jest
termin filozofia naturalna w języku angielskim, będący długo synonimem fizyki (w Oksfordzie nadawało
się stopnie naukowe nie z fizyki, tylko z filozofii naturalnej)[4].
Obecny zakres zainteresowania fizyki ukształtował się w XIX i na początku XX wieku, również wówczas
zarysował się podstawowy podział fizyki na klasyczne działy: mechanikę, optykę, termodynamikę,
elektryczność i magnetyzm. Fizyka, odkrywając nowe zjawiska, opisując je, tworząc teorie pozwalające
przewidywać nowe efekty, stała się motorem napędowym gwałtownego rozwoju techniki i doprowadziła
do rewolucyjnych zmian cywilizacyjnych.