Matematyka (z łac. mathematicus, od gr.

μαθηματικός mathēmatikós, od μαθηματ-, μαθημα mathēmat-

, mathēma, „nauka, lekcja, poznanie”, od μανθάνειν manthánein, „uczyć się, dowiedzieć”; prawd. spokr. z
goc. mundon, „baczyć, uważać”) – nauka zaliczana do grupy formalnych, inaczej dedukcyjnych lub
apriorycznych, a także do nauk ścisłych i definiująca tę grupę – matematyka stanowi ich fundament.
Dotyczy ona ścisłych wniosków z przyjętych założeń[1] – prawidłowości rozumowania, podobnie jak logika,
jednak matematyka się z nią nie pokrywa. Ścisłe założenia mogą dotyczyć najróżniejszych dziedzin myśli
ludzkiej; muszą być czynione w naukach ścisłych, technice i zdarzają się w naukach humanistycznych,
przez co zakres matematyki stale się powiększa razem z tymi naukami.
W pewnym sensie matematyka istnieje od czasów prehistorycznych, ponieważ już ludy paleolityczne
posługiwały się pojęciem liczby i podstawami arytmetyki elementarnej. Starożytność to pojawienie się
właściwych, ściśle rozumianych dyscyplin matematycznych jak teoria liczb, ścisła geometria, zręby algebry
oraz podstawy logiki, pierwotnie zaliczanej do filozofii, a także matematycznego przyrodoznawstwa jak
ilościowa fizyka i astronomia. Średniowiecze i wczesna nowożytność to narodziny nowych dyscyplin jak
kombinatoryka, analiza matematyczna i probabilistyka, jednak pozostawała to nauka oparta na pojęciach
liczby i przestrzeni rozumianej fizycznie. Pozostaje to prawdą o większości matematyki elementarnej
nauczanej w szkołach podstawowych i średnich, ale w XIX wieku matematyka wykroczyła poza te pojęcia,
kiedy powstały logika matematyczna, teoria mnogości i algebra abstrakcyjna, a geometrię zdefiniowano
na nowo, w oderwaniu od przestrzeni fizycznej. Matematyka wyższa bada i klasyczne przedmioty tej
nauki, i obiekty bardziej abstrakcyjne, zdefiniowane odrębnie; przykłady to wspomniane trzy działy oraz
topologia.
Prehistoryczne korzenie matematyki dotyczą problemów praktycznych i z czasem matematyka stosowana
wytworzyła szereg dyscyplin powiązanych z różnymi obszarami kultury jak nauki empiryczne, technika,
sztuka, sport czy polityka. Obecnie standardem w naukach eksperymentalnych jest potwierdzanie
istnienia obserwowanych zależności za pomocą metod statystyki, będącej działem matematyki. Pomaga
to odróżnić rzeczywiste zależności od przypadkowej zbieżności. Leonardo da Vinci stwierdził w Traktacie o
malarstwie: „Żadne ludzkie badania nie mogą być nazywane prawdziwą nauką, jeśli nie mogą być
zademonstrowane matematycznie”. Z drugiej strony najpóźniej w starożytnej Grecji zapoczątkowano
matematyczne badania podstawowe znane jako matematyka czysta lub teoretyczna. Bywa uważana za
formę sztuki[a]; niektóre z jej wyników z czasem znalazły zastosowanie, kiedy okazało się, że potrzebuje
ich fizyka lub informatyka.
Matematyka wywarła też wpływ na filozofię i religię, np. inspirując ruch pitagorejczyków i platonizm;
rozwój logiki i innych podstaw matematyki dostarczył nowych narzędzi ontologii, metafizyce,
epistemologii i filozofii języka, zainspirował pewne idee w filozofii umysłu, a matematyka najpóźniej w
starożytności się przedmiotem refleksji znanej jako filozofia matematyki. Jednym z jej zagadnień jest
status osiągnięć matematyków; bywają zaliczane do odkryć przez większość stanowisk realistycznych,
według których nauka ta opisuje rzeczywistość obiektywną, niezależną od ludzkiego umysłu.
Przedstawiciele innych doktryn[b] klasyfikują te prace raczej jako wynalazki[potrzebny przypis]. Innym
przedmiotem sporu jest związek matematyki z logiką, choć badania z XIX i XX wieku przekreśliły
tradycyjny logicyzm próbujący redukować założenia matematyki do praw logicznych.