Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών

ΔΙΕΘΝΗΣ
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΡΙΣΗ 2007
Μάθημα: Διεθνής Χρηματοδότηση

ΚΟΝΤΟΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ – ΤΣΙΡΔΗΜΟΥ ΑΝΝΑ

Υπεύθυνος Καθηγητής: Φ. ΣΙΩΚΗΣ
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή ....................................................................................................................... 3
Τα αίτια της κρίσης........................................................................................................ 5
Κεντρικές Τράπεζες................................................................................................... 5
Πτώση αγοράς ακινήτων........................................................................................ 6
Δανειολήπτες ............................................................................................................ 7
Πιστωτικά ιδρύματα .................................................................................................... 7
Τιτλοποίηση ................................................................................................................. 7
Οίκοι αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας....................................................... 9
Επιπτώσεις ................................................................................................................... 10
Πιστωτικά ιδρύματα ................................................................................................. 10
Ιδιοκτήτες κατοικιών.................................................................................................. 11
Επίδραση στις εργασίες του οικονομικού τομέα ................................................. 12
Κινήσεις αντιμετώπισης κρίσης................................................................................. 13
Εξυγίανση τραπεζών ............................................................................................... 14
Οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης ......................................................................... 15
Κυβερνητική οικονομική βοήθεια............................................................................ 15
Βιβλιογραφία ............................................................................................................... 16

2
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η κρίση της δευτερεύουσας αγοράς ενυπόθηκων δανείων είναι ένα, μέχρι

σήμερα, συνεχιζόμενο οικονομικό πρόβλημα το οποίο κατά βάση οφείλεται στην
έλλειψη ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα. Ξεκίνησε στα τέλη του 2006 στις
Η.Π.Α. πυροδοτώντας την παγκόσμια πιστωτική κρίση κατά τη διάρκεια 2007-
2008. Η κρίση άρχισε με την έκρηξη της αμερικανικής κατοικίας φούσκα και τα
υψηλά ποσοστά αθέτησης "subprime" και άλλων δανείων (ΑRΜ) εξαιτίας των
οφειλετών υψηλού κινδύνου με χαμηλότερο εισόδημα ή μικρότερη πιστωτική
ιστορία από τους "prime" οφειλέτες. Τα κίνητρα δανείου και μια μακροπρόθεσμη
τάση των αυξανόμενων τιμών κατοικίας ενθάρρυναν τους οφειλέτες να
υποθηκεύσουν τις κατοικίες τους, θεωρώντας ότι θα ήταν σε θέση να
αναχρηματοδοτήσουν με περισσότερους ευνοϊκούς όρους αργότερα. Εντούτοις,
μόλις άρχισαν οι τιμές κατοικίας να μειώνονται συγκρατημένα το 2006-2007 σε
πολλά μέρη των Η.Π.Α., η αναχρηματοδότηση έγινε δυσκολότερη. Οι αθετήσεις
και οι κατασχέσεις αυξήθηκαν εντυπωσιακά καθώς τα επιτόκια ARM
επαναρυθμίστηκαν υψηλότερα.

Οι δανειστές που διατήρησαν τον πιστωτικό κίνδυνο ήταν οι πρώτοι που

επηρεάζονται, καθώς οι οφειλέτες έγιναν ανίκανοι ή απρόθυμοι να κάνουν τις
πληρωμές. Σημαντικές τράπεζες και άλλοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί σε όλο τον
κόσμο έχουν εκθέσει απώλειες της τάξεως των $240 δισεκατομμυρίων. Εξαιτίας
μιας μορφής οικονομικής εφαρμοσμένης μηχανικής αποκαλούμενης
τιτλοποίηση, πολλοί δανειστές είχαν περάσει τα δικαιώματα στις πληρωμές
δανείων και το σχετικό κίνδυνο πίστωσης (αθέτησης) σε επενδυτές μέσω των
mortgage-backed securities (MBS) και CDO. Οι εταιρικοί, μεμονωμένοι και
θεσμικοί επενδυτές που είχαν στην κατοχή τους MBS ή CDO αντιμετώπισαν
σημαντικές απώλειες, καθώς η αξία των ομολόγων μειώθηκε αισθητά. Τα
χρηματιστήρια σε πολλές χώρες είχαν πτωτικές τάσεις.

Η διασπορά του πιστωτικού κινδύνου και η ασαφής επίδραση στους

χρηματοδοτικούς οργανισμούς ανάγκασαν τους δανειστές να μειώσουν τις
δραστηριότητες τους και να χορηγούν δάνεια σε υψηλότερα επιτόκια. Ομοίως, η
δυνατότητα των εταιριών να λαμβάνουν κεφάλαια μέσω της έκδοσης του
commercial paper επηρεάστηκε. Οι ανησυχίες ρευστότητας οδήγησαν τις
κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο να λάβουν μέτρα ώστε να χορηγηθούν

3
κονδύλια στις τράπεζες για να ενθαρρύνουν το δανεισμό των κεφαλαίων στους
αντάξιους οφειλέτες και για να αναζωογονήσουν τις αγορές commercial paper.

Η κρίση subprime μειώνει επίσης την οικονομική ανάπτυξη, επειδή λιγότερα ή

ακριβότερα δάνεια μειώνουν τις επενδύσεις από τις επιχειρήσεις και την
κατανάλωση , οι οποίες οδηγούν την οικονομία. Σχετική επίσης είναι η μείωση
στην αγορά κατοικίας, όπου ένα πλεόνασμα σπιτιών έχει οδηγήσει σε μια
σημαντική πτώση στις τιμές των υπαρχόντων κατοικιών αλλά και κατασκευή
νέων σε πολλές περιοχές. Αυτό επίσης προκαλεί αρνητικές πιέσεις στην
οικονομική ανάπτυξη.

Ο όρος subprime lending αναφέρεται στην πρακτική της (επιθετικής) χορήγησης

δανείων σε οφειλέτες που δεν είναι κατάλληλοι για τα επιτόκια αγοράς λόγω
διάφορων παραγόντων κινδύνου, όπως το εισοδηματικό επίπεδο, η πιστωτική
ιστορία, η θέση απασχόλησης κ.α.

Η αξία των subprime δανείων υπολογίστηκε σε

$1,3 τρισεκατομμύρια από τον Μάρτιο του 2007.
Περίπου 16% των δανείων subprime (ARM) είχαν
καθυστέρηση αποπληρωμής 90-ημερών ή ήταν
ήδη σε φάση κατάσχεσης από τον Οκτώβριο
του 2007, κατά προσέγγιση τριπλάσιο ποσοστό
απ' αυτό του 2005. Μέχρι τον Ιανουάριο του
2008, το ποσοστό αδυναμίας αποπληρωμής
είχε ανέλθει σε 21% και μέχρι τον Μάιο του 2008
ήταν 25%.

Συνολικά σχεδόν 446.726 κατοικίες υπόκειντο σε κάποιο είδος κατάσχεσης από

τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2007, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με
prime, ALT-A και subprime δάνεια. Αυτό είναι διπλάσιο ποσοστό από τις 223.000
κατοικίες το αμέσως προηγούμενο έτος και 34% υψηλότερο από τα 333.627 στο
προηγούμενο τρίμηνο.

4
 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Βασικό μέλημα των κεντρικών τραπεζών είναι η διαχείριση του δείκτη

πληθωρισμού και η αποφυγή πιθανών υφέσεων της οικονομίας. Επίσης είναι οι
δανειστές της τελευταίας στιγμής, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη διασφάλιση
ρευστότητας στην αγορά.

Οι κεντρικές τράπεζες γενικά έχουν επιλέξει να δρουν μετά από τέτοιου είδους
φούσκες στην αγορά, ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία,
παρά να δίνουν βάρος στην προσπάθεια αποφυγής αυτών.

Αυτό συμβαίνει διότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος αποφυγής κρίσης. Είναι
μάλλον αδύνατο να επιλεχθεί κατάλληλη οικονομική πολιτική για την πρόληψη της
εκάστοτε κρίσης που ξεσπά ή φούσκας που σκάει.

Ένας από τους παράγοντες που συνεισέφεραν στην αύξηση των τιμών των
ακινήτων, ήταν η μείωση των επιτοκίων από τη Federal Reserve (FED) στις αρχές
της δεκαετίας έχοντας ως σκοπό να μειώσει το πλήγμα της κατάρρευσης της dot-
com και να καταπολεμήσει οποιοδήποτε ρίσκο ύφεσης.

Από το 2001 έως και το 2003 η FED μείωσε τα επιτόκια από 6,5% στο 1%. Η
κεντρική τράπεζα ήταν απασχολημένη με την προώθηση της ιδέας για
συνεχόμενη οικονομική ανάπτυξη με τη φούσκα dot-com, θεωρώντας πως τα
επιτόκια θα μπορούσαν να μειωθούν με ασφάλεια καθώς οι δείκτες

5
πληθωρισμού βρίσκονταν σε χαμηλά επίπεδα. Για πολλούς αυτός ήταν ένας από
τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στη μετέπειτα στεγαστική κρίση.

Η FED παραπλανημένη από το χαμηλό πληθωρισμό και φοβούμενη πως η

οικονομία των Η.Π.Α. δεν θα άντεχε άλλη κρίση αναζητούσε την άμεση ανάπτυξη
της οικονομίας της. Μετά το πέρασμα δύο ετών και κάποιες αναθεωρήσεις του
δείκτη πληθωρισμού αποδείχτηκε πως ήταν υψηλότερος κατά 0,5%.

Εκ των υστέρων τα επιτόκια φάνηκε πως ήταν χαμηλότερα από όσο χρειαζόταν
και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι έπρεπε.

Σύμφωνα με τους επικριτές της FED οι μη έγκυρες πληροφορίες οδήγησαν σε

κινήσεις οι οποίες ενίσχυαν τις κερδοσκοπικές ενέργειες στην αγορά ακινήτων και
σε άλλες.

ΠΤΩΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

Ο δανεισμός από τη δευτερεύουσα αγορά ενυπόθηκων δανείων ήταν

καταλυτικός παράγοντας για την αύξηση της ζήτησης ακινήτων. Αυτή η ζήτηση
οδήγησε με τη σειρά της στην ανοδική πορεία των τιμών των ακινήτων. Μεταξύ
1997 και 2006 οι τιμές αυξήθηκαν κατά 124%. Πολλοί ιδιοκτήτες θέλησαν να
εκμεταλλευτούν τις υψηλές αυτές τιμές και τα χαμηλά επιτόκια υποθηκεύοντας για
δεύτερη φορά (χάρη στην επιπλέον αξία ακινήτων) τις κατοικίες τους, ώστε να
χρησιμοποιήσουν τα χρήματα για καταναλωτικούς σκοπούς. Σε τέτοιο σημείο,
μάλιστα, που σε σχέση με το παρελθόν το χρέος των νοικοκυριών έφτασε το
130% ως προς τα εισοδήματά τους το 2007.

Αυτή η τάση προς κατανάλωση είχε ξεκινήσει ήδη από το 2001 αφού μετά την 11η
Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση προωθούσε την ιδέα πως ο καταναλωτισμός ήταν
ένας νέος πατριωτισμός, με σκοπό να βγει η χώρα από την οικονομική ύφεση.

Η υπερβολική δόμηση, οι αυξανόμενες κατασχέσεις και η άρνηση πολλών

ιδιοκτητών να πουλήσουν τα ακίνητά τους σε χαμηλές τιμές, είχαν σαν
αποτέλεσμα την αύξηση της προσφοράς. Οι αριθμοί αναφέρουν περίπου 4
εκατομμύρια κατοικίες προς πώληση.

Η μεγάλη αυτή προσφορά ήταν που προκάλεσε την πτώση των τιμών των
ακινήτων. Όσο μειώνονταν οι τιμές όλο και περισσότεροι ιδιοκτήτες ή αθετούσαν

6
τα δάνειά τους ή έφταναν στην κατάσχεση λόγω αδυναμίας αποπληρωμής
αυτών.

ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ

Πολλοί είναι οι παράγοντες που συνέβαλλαν στην αδυναμία αποπληρωμής των

δανείων.

Ο εύκολος δανεισμός σε
συνδυασμό με την
πεποίθηση πως οι τιμές
των ακινήτων θα
παραμείνουν υψηλές,
ενθάρρυναν τους πολίτες
να εξασφαλίσουν δάνεια
(ARM) με τα οποία όμως
δεν μπορούσαν να είναι
συνεπείς. Η πτώση των
τιμών και η άνοδος των
επιτοκίων έκανε πολλούς
να αθετήσουν τα δάνειά
τους ενώ άλλοι
προτίμησαν να σταματήσουν την αποπληρωμή τους και αποδέχτηκαν την
κατάσχεση του ακινήτου τους.

Σύμφωνα με έγκυρη έρευνα της Base point analytics σχετικά με δάνεια από το
1997 έως και το 2006 (με τα περισσότερα κατά τα έτη 2005 και 2006) περίπου στο
70% των επισφαλών δανείων οι δανειζόμενοι έδωσαν κάποια ψευδή στοιχεία που,
συνήθως, αφορούσαν το ύψος των εισοδημάτων τους. Με αυτό τον τρόπο
κατάφεραν να δείχνουν πιο αξιόπιστοι για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν
κάποιο δάνειο.

ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

7
 Αρκετοί είναι και οι παράγοντες που
οδήγησαν τα πιστωτικά ιδρύματα
να παρέχουν δάνεια υψηλού
κινδύνου σε δανειζόμενους επίσης
υψηλού κινδύνου. Το ποσοστό των
ενυπόθηκων δανείων υψηλού
κινδύνου (subprime) στο σύνολο
των δανείων από 5% (35 δις. $) το
2001 έφτασε στο 20% ($600 bn) το
2007. Έρευνα της FED έδειξε πως η
ποσοστιαία διαφορά μεταξύ prime
και subprime επιτοκίων από 2,8% το
2001 έγινε 1,3% το 2007, που
σημαίνει πως μειώθηκε αισθητά το
ρίσκο το οποίο έπρεπε να πάρουν
οι δανειστές.

Επίσης τα πιστωτικά ιδρύματα γνωρίζοντας την αξιοπιστία των δανειζόμενων

υψηλού ρίσκου, τους προσέφεραν αντίστοιχα δανειακές επιλογές υψηλού ρίσκου.

ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗ

Τιτλοποίηση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας οι εμπορικές τράπεζες

καταφέρνουν να διασπείρουν τον πιστωτικό κίνδυνο που υπάρχει σε κάποιο
χαρτοφυλάκιο δανείων.

Μέσω της τιτλοποίησης οι τράπεζες σταμάτησαν να διατηρούν αυτά τα στοιχεία

του ενεργητικού τους και άρχισαν να τα διαθέτουν ως δομημένα προϊόντα στην
αγορά.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τελικά η στεγαστική φούσκα μετετράπη σε
παγκόσμια πιστωτική κρίση. Οι Εταιρείες Ειδικού Σκοπού (ΕΕΣ) δημιούργησαν
ομόλογα τα οποία προέρχονταν από τη συγχώνευση δανείων χαμηλού ρίσκου,
με αυτά της δευτερεύουσας αγοράς ενυπόθηκων.

Το τιτλοποιημένο μερίδιο των υποθηκών δανείων subprime (δηλ. εκείνων που

περνούν στους επενδυτές ) αυξήθηκε από 54% το 2001, σε 75% το 2006.

Η κατάληξη ήταν η εξής: με την αδυναμία αποπληρωμής των δανείων hi risk η

αξία των αντίστοιχων δομημένων προϊόντων άρχισε να μειώνεται και σε πολλές
περιπτώσεις μηδενίστηκε.

8
Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης της αγοράς τα δομημένα ομόλογα
αγοράστηκαν από επενδυτές, τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία πολλών χωρών
πέραν των Η.Π.Α.

Με το ξέσπασμα της κρίσης φοβούμενοι τυχόν κατοχή τέτοιων ομολόγων και

αδυνατώντας να ξεχωρίσουν τα υγιή ομόλογα από αυτά της δευτερεύουσας
αγοράς, οι επενδυτές τρομοκρατημένοι προχώρησαν σε πώληση πολλών
στοιχείων του ενεργητικού τους.

ΟΙΚΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗΣ

ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ

Οι διεθνείς οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης

είναι ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες
του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος και φέρουν μεγάλο βαθμό
ευθύνης για την τρέχουσα κρίση των αγορών. Οι βαθμολογίες τους επηρεάζουν
τη ζωή μας περισσότερο από όσο μπορούμε να φανταστούμε. Από αυτές
εξαρτάται το πόσο ακριβά ή φτηνά μπορεί να δανειστεί η ελληνική κυβέρνηση –

9
και συνεπώς κατά πόσο μπορεί να ασκήσει μια περισσότερο άνετη ή σφιχτή
κοινωνική πολιτική– ή οι τράπεζες από την οποία παίρνουμε το δάνειό μας. Από
αυτές εξαρτάται η ποιότητα του χαρτοφυλακίου των τραπεζών ή των
ασφαλιστικών εταιρειών και άρα αν θα είναι σε θέση να μας επιστρέψουν τις
αποταμιεύσεις μας (καταθέσεις ή ασφάλεια ζωής) όταν τις χρειαστούμε.

Οι πιστοληπτικές βαθμολογίες υποτίθεται ότι αντανακλούν την πιθανότητα

χρεοκοπίας ή απλής αθέτησης πληρωμών από μια οντότητα (κράτος, τοπική
αυτοδιοίκηση, εταιρεία ή τράπεζα). Όπως είναι λογικό, όσο πιο καλή είναι η
βαθμολογία τόσο χαμηλότερο επιτόκιο πληρώνει στην αγορά αυτή η οντότητα
για να δανειστεί μέσω ομολόγων ή άλλου τρόπου. Από την άλλη πλευρά, οι
εποπτικές αρχές για να προστατεύσουν τους επενδυτές και αποταμιευτές βάζουν
περιορισμούς σε τι τίτλους (δηλαδή με τι βαθμολογία) μπορούν να επενδύσουν
τα ασφαλιστικά ταμεία, οι εταιρείες ή ακόμη και οι ίδιες οι τράπεζες, ώστε να μην
αναλαμβάνουν υπερβολικούς κινδύνους. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των
βαθμολογιών αυτών είναι ότι είναι ευθέως συγκρίσιμες ανάμεσα σε κάθε
κατηγορία εκδότη. Δηλαδή, μια βαθμολογία Aaa εκφράζει την ίδια πιθανότητα
πτώχευσης ή αθέτησης πληρωμής ανεξάρτητα από το αν ο εκδότης είναι κράτος
ανεπτυγμένο ή αναπτυσσόμενο, μεγάλη ή μικρή τράπεζα, εταιρεία ή ακόμα και
ένα τιτλοποιημένο προϊόν.

Αλλά τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης (Moody’s,

Standard & Poor’s, Fitch) φέρθηκαν εξαιρετικά απερίσκεπτα, χορηγώντας
αφειδώς πολύ καλές βαθμολογίες σε μια σειρά από τιτλοποιημένα
χρηματοοικονομικά προϊόντα κάνοντάς τα να μοιάζουν με κανονικά ομόλογα
(έστω και αν σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν κάποιους «αστερίσκους και
υποσημειώσεις»). Το αποτέλεσμα ήταν ότι βρέθηκαν στα χέρια επενδυτών που
κανονικά δεν θα έπρεπε να τα αγοράσουν ή που θα έπρεπε να είχαν λιγότερα
από αυτά. Όμως οι αμοιβές από τη χορήγηση βαθμολογιών ήταν πολύ μεγάλες
και τα deals πάρα πολλά για να τις αγνοήσουν η Moody’s, η S&P και η Fitch,
δηλαδή οι τρεις διεθνείς οίκοι που κυριαρχούν στην αγορά. Υπήρξε μια
καταφανής «σύγκρουση συμφερόντων» και, όπως γίνεται συνήθως σε τέτοιες
περιπτώσεις, δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός: Όλοι κάνουν περίπου το ίδιο.

Καθώς πρόκειται για μια γενικευμένη κρίση της αγοράς, δεν έχει έρθει ακόμη η
ώρα της τιμωρίας και την «πληρώνουν» μόνο όσοι χρεοκοπούν. Η κρίση του
αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού Enron στο τέλος του 2001 οδήγησε στο
κλείσιμο της εταιρείας ορκωτών ελεγκτών Arthur Andersen για τις παραπλανητικές
λογιστικές καταστάσεις που είχε εγκρίνει, ενώ επιβλήθηκαν περιορισμοί γενικότερα

10
στον ελεγκτικό κλάδο. Κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται να απειλεί τον κλάδο
πιστοληπτικής αξιολόγησης παρόλο που έχουν εξίσου μεγάλες ευθύνες.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Χάρη στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και στις σύγχρονες μορφές
τραπεζικών διεργασιών, ιδιαίτερα στο φαινόμενο της τιτλοποίησης και στον
τρόπο διαμεσολάβησης των πιστωτικών ιδρυμάτων το τελευταίο διάστημα τα
αρνητικά αποτελέσματα της πιστωτικής κρίσης έκαναν αισθητή την παρουσία
τους σε όλες τις εκφάνσεις της παγκόσμιας οικονομίας.

ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

Πιο συγκεκριμένα οι δανειστές οι οποίοι κατείχαν τον πιστωτικό κίνδυνο, ήταν οι

πρώτοι που επηρεάστηκαν καθώς οι δανειζόμενοι αδυνατούσαν ή ήταν αρνητικοί
στην αποπληρωμή των χρεών τους. Τράπεζες και άλλοι χρηματοοικονομικοί
οργανισμοί ανά τον κόσμο έχουν ανακοινώσει απώλειες εξαιτίας ενυπόθηκων
δανείων της τάξεως των 280 δις. $ μέχρι το πρώτο τέταρτο του 2008.

Σύμφωνα με αναφορά της ομοσπονδιακής εταιρίας ασφάλισης καταθέσεων

(FDIC) τα κέρδη των αμερικανικών τραπεζών για το 2007 εξαιτίας των επισφαλών
δανείων μειώθηκαν κατά 39,8 δις. $ ή 27,4% και έφτασαν στο ποσό των 105,5 δις.
$ σε σχέση με τα 145,2 δις. $ του 2006.

Επιπλέον το τελευταίο τρίμηνο του 2007 τα κέρδη έφτασαν στο χαμηλότερο

σημείο 16ετίας ως αποτέλεσμα των επισφαλών δανείων και της μείωσης των
εμπορικών συναλλαγών.

Η Citigroup, η μεγαλύτερη τράπεζα των Η.Π.Α.

ανακοίνωσε το τελευταίο τρίμηνο του 2007 καθαρές
ζημίες της τάξεως των 9,83 δις.$ ενώ την ίδια περίοδο
μειωμένες προσόδους κατά 70%.

Τη μεγαλύτερη έκθεση στην κρίση υπέστηκαν η

Citibank, η ευρωπαϊκή UBS και η Meryl Lynch με 39,1
bn, 37,7 bn και 29,1 αντίστοιχα μείωση στην αξία MBS
και CDOs που έχουν στην κατοχή τους. Η Αγγλική
Northern Rock χρειάστηκε άμεση βοήθεια από την
κεντρική τράπεζα, όπως και η Bear – Steams.

11
Ο τραπεζικός τομέας δέχτηκε τεράστιο πλήγμα λόγω της κρίσης των ενυπόθηκων
δανείων της δευτερεύουσας αγοράς (subprime).

Τουλάχιστον 100 εταιρίες έχουν ήδη κηρύξει πτώχευση, έχουν αναστείλει τις
εργασίες τους ή έχουν πωληθεί από το 2007.

ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

Σύμφωνα με το δείκτη τιμών κατοικιών S&P/ Case Shiller, μέχρι τον Νοέμβριο του
2007, οι μέσες τιμές κατοικίας είχαν πέσει περίπου 8% από το 2006 .Ωστόσο ,
υπήρξε σημαντική παραλλαγή στις μεταβολές των τιμών στις αμερικάνικες
αγορές, με άλλες ανατιμημένες και άλλες υποτιμημένες. Η πτώση τιμών τον
Δεκέμβριο του 2007 σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους ήταν
10.4%.Ο όγκος πωλήσεων (μονάδες) των νέων σπιτιών έπεσαν κατά 26,4% το
2007 σε σχέση με το προγενέστερο έτος.

Οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να συνεχίσουν να μειώνονται έως ότου το

πλεόνασμα κατοικιών (υπερβολική προσφορά) μειωθεί σε πιο χαρακτηριστικά
επίπεδα. Δεδομένου ότι η αξιολόγηση MBS και CDO συσχετίζεται με την αξία των
ακινήτων πάνω στα οποία βασίζονται τα δομημένα ομόλογα, οι απώλειες MBS
και CDO θα συνεχιστούν έως ότου σταθεροποιούν οι τιμές κατοικίας.

Δεδομένου ότι οι τιμές

κατοικιών έχουν μειωθεί μετά
από την άνοδο των τιμών
τους που προκαλούνται από
την κερδοσκοπία και ότι η
αναχρηματοδότηση έχει γίνει
πολύ πιο δύσκολη, ένας
μεγάλος αριθμός αυτών έχουν

12
κατασχεθεί και παραμένουν ακατοίκητα . Αυτά τα κενά σπίτια δεν διατηρούνται σε
καλή κατάσταση και συχνά προσελκύουν την εγκληματική δραστηριότητα με
αποτέλεσμα οι αυξανόμενες κατασχέσεις σε μια γειτονιά να προκαλούν
επιτάχυνση τις πτώσεις τιμών στην περιοχή. Τα μισθώματα δεν έχουν πέσει τόσο
πολύ όσο οι τιμές αγοράς κατοικίας με αποτέλεσμα μερικά εύπορα σπίτια
γειτονιών που ήταν στο παρελθόν ιδιοκατοικημένα να καταλαμβάνονται τώρα
από μισθωτές.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

Από τον Ιούλιο του 2007 μέχρι τον Μάρτιο του 2008 οι πιστωτικοί οργανισμοί
απέλυσαν περισσότερους από 34.000 εργαζόμενους. Τον Απρίλιο, οι περικοπές
θέσεων συνεχίστηκαν με τη Citigroup να αναγγέλλει επιπλέον 9.000 απολύσεις
για το υπόλοιπο του 2008. Πίσω στον Ιανουάριο του 2008 Citigroup είχε κόψει ήδη
4.200 θέσεις.

Επίσης τον Απρίλιο, η Merril Lynch ανακοίνωσε ότι προγραμματίζει να κόψει

2.900 εργασίες μέχρι το τέλος του χρόνου. Στην Bear Stearns υπάρχει ο φόβος ότι
οι μισές από τις 14.000 εργασίες θα μπορούσαν να κοπούν μόλις ολοκληρώσει η
JP Morgan την εξαγορά. Επίσης τον ίδιο μήνα, η Wachovia έκοψε 500 θέσεις
τραπεζιτών επενδύσεων, και οι Financial Times ανέφεραν ότι η RBS μπορεί να
κόψει μέχρι 7.000 θέσεις παγκοσμίως. 40.000 εργαζόμενοι στην οικονομικής
περιοχής του Λονδίνου (City) αναμένεται για να χάσουν τις εργασίες τους

13
 ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Το αμερικανικό κεντρικό τραπεζικό σύστημα, η Fed, σε συνεργασία με τις

κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο, έχει λάβει διάφορα μέτρα για να
αντιμετωπίσει την κρίση. Ο πρόεδρος της Fed Ben Bernanke δήλωσε στις αρχές
του 2008 πως η Fed έχει ακολουθήσει δύο διαδρομές: προσπάθειες να
υποστηριχθεί η ρευστότητα και η λειτουργία της αγοράς και η αναζήτηση των
μακροοικονομικών στόχων μέσω νομισματικής πολιτικής.

Η βασικότερη μέχρι τώρα κίνηση της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α. για να
υποστηρίξει την ρευστότητα και την επαναφορά μέσω αυτής ισορροπίας στην
αγορά ήταν η μείωση των επιτοκίων.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2007 και Απριλίου 2008 το ποσοστό έκπτωσης(discount rate)

μειώθηκε από 5,75% σε 2,25%, μέσω έξι χωριστών κινήσεων. Το ποσοστό
έκπτωσης είναι το επιτόκιο που χρεώνεται στις εμπορικές τράπεζες και σε άλλα
πιστωτικά ιδρύματα στα δάνεια που λαμβάνουν από την κεντρική τράπεζα.

Η Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν διευθύνει τις διαδικασίες ελεύθερης
αγοράς(open market operations) για να εξασφαλίσουν ότι οι τράπεζες μέλη θα
έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια (δηλ. ρευστότητα). Αυτά είναι αποτελεσματικά
βραχυπρόθεσμα δάνεια στις τράπεζες υποστηριζόμενα από τους κυβερνητικούς
τίτλους. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν χαμηλώσει επίσης τα επιτόκια που
χρεώνονται στις τράπεζες (αποκαλούμενο ποσοστό έκπτωσης στις Η.Π.Α.) για
τα βραχυπρόθεσμα δάνεια. Και τα δύο μέτρα λαδώνουν αποτελεσματικά το
οικονομικό σύστημα, με δύο βασικούς τρόπους. Αρχικά, βοηθούν στην παροχή
πρόσβασης στα κεφάλαια για εκείνες τις οντότητες με ελλειμματικής ρευστότητας
ομόλογα(securities). Αυτό βοηθά αυτές τις οντότητες να αποφύγουν την πώληση
MBS με μια απότομη απώλεια. Δεύτερον, τα διαθέσιμα κεφάλαια υποκινούν την
αγορά commercial paper και τη γενική οικονομική δραστηριότητα.

Επίσης ο πρόεδρος της Fed παρέδωσε μια ομιλία 4 Μαρτίου 2008 με τον τίτλο
"μειώνοντας τις προβλεπόμενες κατασχέσεις." Υποστήριξε διάφορες λύσεις,
συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του αρχικού κεφαλαίου των δανείων. Αυτή η
λύση τονίστηκε για να επιλύσει μια αυξανόμενη ανησυχία ότι ιδιοκτήτες σπιτιών,
κατ' εκτίμηση 8,8 εκατομμύριο Η.Π.Α. (10%), με αρνητική σχέση (αξία κατοικίας

14
μικρότερη από την αξία του δανείου) θα έχουν ένα οικονομικό κίνητρο για να μην
απομακρυνθούν από την ιδιοκτησία τους επιδεινώνοντας περαιτέρω την κρίση.

Τον Μάρτιο του 2008, η Fed χορήγησε κονδύλια και εγγυήσεις για να προβεί η
τράπεζα J.P. Morgan Chase στην αγορά της Bear Stearns, ενός μεγάλου
χρηματοδοτικού οργανισμού με mortgage-backed επενδύσεις (MBS) που είχαν
βυθιστεί πρόσφατα στην κρίση. Αυτά τα μέτρα λήφθηκαν εν μέρει για να
αποφύγουν μια πιθανή πώληση ομολόγων MBS της Bear Stearns και άλλων
περιουσιακών στοιχείων της, αξίας σχεδόν $210 δισεκατομμυρίων, τα οποία θα
μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω υποτίμηση σε παρόμοιους τίτλους του
τραπεζικού συστήματος.

ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

Σημαντικοί χρηματοδοτικοί οργανισμοί είχαν λάβει πάνω από $260

δισεκατομμύρια σε νέο κεφάλαιο (δηλ. επενδύσεις μετρητών) από το Μάιο του
2008. Τέτοιου είδους κεφάλαιο χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τις τράπεζες να
διατηρήσουν τους απαραίτητους ρυθμούς κεφαλαίου(ένα σημαντικό μέτρο της
οικονομικής υγείας), οι οποίοι έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω των δανείων
subprime ή των απωλειών από CDO. Αυτό το κεφάλαιο αυξήθηκε με την έκδοση
ομολόγων ή ευνοϊκών μετοχών με αντάλλαγμα τα μετρητά διάφορων μετόχων.
Αυτή η αύξηση υποστηρίχθηκε από τους ηγέτες της Fed και το Υπουργείο
Οικονομικών. Καλά χρηματοδοτημένες τράπεζες είναι σε καλύτερη θέση όσον
αφορά τα δάνεια και τα ευνοϊκά επιτόκια, τα οποία αντισταθμίζουν την έλλειψη
ρευστότητας και την αβεβαιότητα της κρίσης. Αυτές οι τράπεζες και οι εταιρίες
τίτλων που ήταν σε θέση να μειώσουν τέτοιους μεγάλους όγκους χρεών μέσω
επενδυτών είναι μια ένδειξη, σύμφωνα με μερικούς αναλυτές, ότι αυτές οι εταιρίες
θα επιζήσουν της πιστωτικής κρίσης.

Οι τράπεζες έχουν λάβει ποσοστό αυτού του κεφαλαίου από τα κυρίαρχα

κεφάλαια πλούτου, τα οποία είναι οντότητες που ελέγχουν την αποταμίευση
πλεονάσματος των αναπτυσσόμενων χωρών. Κατ' εκτίμηση $69 δισεκατομμύρια
έχουν επενδυθεί από αυτές τις οντότητες στους μεγάλους χρηματοδοτικούς
οργανισμούς κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Στις 15 Ιανουαρίου
2008, τα κυρίαρχα κεφάλαια πλούτου παρείχαν συνολικά $21 δισεκατομμύρια σε
σημαντικούς χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Τα κυρίαρχα κεφάλαια πλούτου
υπολογίζεται πως ελέγχουν σχεδόν $2,9 τρισεκατομμύρια. Ένα μεγάλο μέρος
αυτού του πλούτου είναι συνδεδεμένο με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

15
Ορισμένες σημαντικές τράπεζες έχουν μειώσει επίσης τα μερίσματά τους για να
αυξήσουν τη ρευστότητα και περαιτέρω μειώσεις μερισμάτων αναμένονται από
μερικούς αναλυτές μέσα στο 2008. Από τα 3.776 ασφαλισμένα ιδρύματα που
πλήρωσαν μερίσματα κοινών αποθεμάτων το πρώτο τρίμηνο του 2007, σχεδόν
τα μισά (48 %) πλήρωσαν χαμηλότερα μερίσματα το πρώτο τρίμηνο του 2008,
συμπεριλαμβανομένων 666 ιδρυμάτων που δεν πλήρωσαν κανένα μέρισμα. Τα
ασφαλισμένα πιστωτικά ιδρύματα πλήρωσαν $14,0 δισεκατομμύρια σε συνολικά
μερίσματα το πρώτο τρίμηνο, κάτω από $12,2 δισεκατομμύρια (46,5 %) από το
προηγούμενο έτος.

ΟΙΚΟΙ ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης αξιολογούν και υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά

με τον κίνδυνο που περιλαμβάνεται στις διάφορες εναλλακτικές επενδύσεις. Οι
διαδικασίες αξιολόγησης μπορούν να επανεξεταστούν και να βελτιωθούν για να
ενθαρρύνουν τη μεγαλύτερη διαφάνεια στους κινδύνους που περιλαμβάνονται
στους σύνθετους mortgage-backed τίτλους και τις οντότητες που τις παρέχουν.
Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν αρχίσει πρόσφατα να υποβιβάζουν τις βαθμολογίες
των MBS & CDO's.

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ

Ο Πρόεδρος Bush υπέγραψε νόμο σχετικά με ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας,

περίπου $168 δισεκατομμυρίων, κυρίως υπό μορφή επιστροφών φόρου
εισοδήματος, για να βοηθήσει στην υποκίνηση της οικονομικής μεγέθυνσης. Το
οικονομικό αυτό πακέτο περιελάμβανε αποστολή επιταγών επιστροφής στους
φορολογούμενους. Τέτοιες αποστολές άρχισαν την εβδομάδα της 28ης Απριλίου
2008. Αυτές οι αποστολές, εντούτοις, συνέπεσαν με τα απροσδόκητα (όλων των
εποχών) άλματα στις τιμές τροφίμων και βενζίνης. Αυτή η σύμπτωση έκανε
κάποιους να αναρωτηθούν εάν η οικονομική βοήθεια θα είχε την επιθυμητή
επίδραση ή εάν οι καταναλωτές θα την χρησιμοποιούσαν για να αποζημιώσουν
το χάσμα που παράγεται από τις υψηλότερες τιμές τροφίμων και καυσίμων.

16
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Ανώνυμος, The US subprime crisis in graphics. Διαθέσιμο από:

www.bbc.co.uk.
 Χιόνης Διονύσιος, Η κρίση των στεγαστικών δανείων, η κρίση που πέρασε
ή που έρχεται;, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
 Greg Morcroft, 2007 US banking profits lowest in 16 years. Διαθέσιμο από:
www.marketwatch.com.
 Will Andrews, Subprime: The ugly American hits Europe. Διαθέσιμο από:
www.businessweek.com.
 Γκίκας Α. Χαρδουβέλης (2008), Διεθνής χρηματοοικονομική κρίση 2007 και
οικονομικές επιπτώσεις, Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
 Andrew Hurst (2008), US vs Europe on subprime problems, International
Herald Tribune. Διαθέσιμο από: www.iht.com.
 Ανώνυμος, Αναζητώντας το σχέδιο Β στην πιστωτική κρίση, The Economist.
 Ανώνυμος, Γιατί η Bear Stearns δεν ήταν παρά ένας κρίκος στην αλυσίδα,
The Economist.
 Ανώνυμος, Δίκοπο μαχαίρι η πολιτική μείωσης των επιτοκίων από τη Fed,
The Economist.
 Ζήκου Ζέτα, Με το «ύπουλο μαρτύριο» της credit crunch δοκιμάζεται το
δολάριο, Καθημερινή. Διαθέσιμο από: www.kathimerini.gr.
 www.investopedia.com
 www.wikipedia.org

17
18