Rozdział ósmy

Coda

The Pictish Legacy

W tej książce podjęto próbę naszkicowania, jak Piktowie odgrywali kluczową rolę w historii
Wielkiej Brytanii przez ponad pół tysiąca lat. Pojawienie się Piktów miało miejsce w okresie,
w którym niewielkie grupy tubylcze współistniały z imperium na południu – samo powstanie
Piktów było być może ostatecznym symbolem niepowodzenia Rzymian w podboju i
asymilacji całej Brytanii. Z kolei dramatyczne ataki na rzymską Brytanię, którym pomogli
Piktowie, były brutalną częścią przejścia tej prowincji od rządów imperialnych do kontroli
lokalnej. Zwycięstwo Fortriu w 685 pod Nechtanesmere było kolejnym ważnym punktem
zwrotnym, kiedy ekspansja anglosaskiej Northumbrii na północ została zdecydowanie
zatrzymana. Królestwo Piktów osiągnęło wówczas nowe wyżyny, a potęga i zasięg tego
państwa działały jako prekursor powstania Alby i samej Szkocji. Rozległy obszar, na którym
rządzili Piktowie, był niezwykły jak na tamte czasy, a główne postacie, takie jak Onuista, syn
Uurguista (ok. 729–761), ustanowiły regionalną hegemonię i pokonały wrogów na obszarze
bliskim całej współczesnej Szkocji.
Sposób, w jaki Piktowie to osiągnęli, czasami wprawiał historyków w zakłopotanie (na
przykład Wickham 2009, 155). Jak pokazano w tej książce, regiony Szkocji, w których ludzie
identyfikowali się jako Piktowie, były zróżnicowane i być może akceptacja tej różnorodności
pozwoliła na zjednoczenie tak rozległego państwa i ostatecznie przekształcenie się w Albę,
a później w Szkocję. Możemy zidentyfikować różnorodność w całym okresie Piktów w
typach budynków i osad znalezionych nawet na jednym obszarze, a także istniały różne
ośrodki elit nizinnych i wyżynnych, wszystkie odzwierciedlające różne krajobrazy, zasoby,
tradycje, priorytety i ideologie, które miały wspólne cechy, ale także ważne indywidualności.
Elementy jednoczące obejmowały wspólnych wrogów, dla niektórych język oraz symbole
tożsamości, takie jak tradycja symboli piktyjskich. Jednak nawet unikalne cechy Piktów, takie
jak ich język i symbole, nie występowały we wszystkich obszarach państwa - symbole
piktyjskie nie reprezentowały ani nie identyfikowały wszystkich Piktów i istniały alternatywne
sposoby przekazywania tożsamości, które współistniały z symbolami, w szczególności
tradycje ogham i alfabetu łacińskiego. Te różne sposoby przekazywania tożsamości były
odzwierciedleniem zarówno wewnętrznych rozbieżności, jak i wyznaczników lokalnej i
regionalnej indywidualności, a także wpływów i spuścizny powiązań zewnętrznych, takich jak
kontakty handlowe i dyplomatyczne, których uosobieniem są rzymskie, frankijskie i
bizantyjskie szkło i ceramika znalezione w miejsca takie jak Dunnicaer i Rhynie oraz,
najpóźniej od VII wieku, coraz bardziej umiędzynarodowione sieci Kościoła. Nawet symbole
piktyjskie, ich nieczytelność dla osób postronnych, być może symbolizujące ich lokalne
pochodzenie, zostały być może wymyślone jako twórcza odpowiedź na obrazy i
monumentalne tradycje szerzej rozumianego późnego świata rzymskiego.
Sytuacja językowa uosabia hybrydyzm kulturowy w sercu Piktów i faktycznie występuje
w większości grup historycznych. Istniał celtycki język piktyjski, najbliżej spokrewniony z
brytyjskim, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach miejsc, jednostek, terytoriów i populacji
w Pictland, ale królestwo piktyjskie zawierało również wielu mówiących innymi językami - w
szczególności brytyjskim i gaelickim. Kiedy Bede napisał (HE I.12: Colgrave and Mynors
1969, 42–43), że nazwa Peanfahel, współcześnie Kinneil, na murze Antoninów była
piktyjska, chociaż nazwa ta jest mieszanką brytyjskiego lub piktyjskiego pean i gaelickiego
fahel, my nie należy uznawać tego za błąd. Język i tożsamość etniczna nie musiały się
zgadzać, ponieważ królestwo Piktów, poprzez które osobiste więzi lojalności wiązały
społeczeństwo od góry do dołu z monarchą, mogło działać jako siła jednocząca. Jednak to
właśnie ta różnorodność być może doprowadziła do porzucenia nazwy Piktowie – jej
wyjątkowość, pochodzenie i implikacje być może nie oddawały ducha czasu ani realiów
tożsamości w tym, co stało się terytorium Alba w epoce wikingów.
Konsekwencją różnic materialnych, kulturowych i językowych znalezionych w Pictland
było to, że stworzył on nie jedną, ale różnorodność dziedzictwa Szkocji w ostatnich
stuleciach. Późniejsze konteksty polityczne, kulturowe i językowe, takie jak to, czy dany
obszar stał się nordycki czy gaelicki, komplikują obraz, z większą ciągłością poza strefą
osadnictwa skandynawskiego. Niemniej jednak możliwe jest zidentyfikowanie bezpośrednich
i pośrednich spadków po Piktach. Najbardziej uderzającym bezpośrednim dziedzictwem
Piktów był Kościół chrześcijański, z wieloma kluczowymi ośrodkami kościelnymi regionu,
takimi jak St Andrews, Dunkeld, Dunblane, Rosemarkie i Kinneddar, które nadal były
znaczące w XII wieku i później. Ponadto na poziomie lokalnym rzeźby piktyjskie można
znaleźć w wielu mniejszych kościołach, najbardziej znanych w Meigle i St Vigeans, ale także
w miejscach takich jak Dyce w Aberdeenshire i Fowlis Wester w Perth i Kinross, co
pokazuje, że wiele późniejszych kościołów parafialnych miały widoczne ślady ich
wcześniejszej piktyjskiej przeszłości.
W sferze świeckiej przejście z Pictlandu i Alby w połączeniu z zakłóceniami
spowodowanymi przez Skandynawów i późniejsze zmiany oznaczają, że być może trudniej
jest dziś zidentyfikować ciągłość. Mormáer i ich terytoria prowincjonalne były piktyjskimi
innowacjami, które pozostały kluczowym elementem gaelickiego krajobrazu politycznego,
zanim zostały przekształcone w hrabiów i hrabiów późniejszej średniowiecznej Szkocji.
Stanowisko mormáer przyjęto również na zachodzie, leżąc u podstaw nazwy Morvern i
wyjaśniając, dlaczego trzech mormaírów z Alby, jeden z patronimem nordyckim, zginęło
walcząc w bitwie w Irlandii w 976 r. (AT 975, t. 2, 231). Po roku 900, być może w wyniku
zmian strukturalnych i kulturowych w królestwie, wiele terytoriów, takich jak Strathearn,
Angus, Moray i Ross, zyskało na znaczeniu w naszych źródłach, a niektóre piktyjskie
terminy regionalne, takie jak Fortriu, Circin i Ce, przestały istnieć być stosowane. Jednak
inne nazwy, takie jak Atholl, Fife i Mearns, wszystkie pochodzenia piktyjskiego, nadal są
używane w XXI wieku. Ponadto ośrodki świeckie, takie jak Forteviot, Clunie, Cinnbelathoir,
Dunnottar i Dundurn, widziały zastosowanie, które obejmowało zmianę Alby, nawet jeśli
większość z nich nie zachowała później swojego znaczenia, ponieważ grody i nowe zamki z
XII wieku coraz bardziej przyciągały członków rodziny królewskiej i szlachetna uwaga. W
znacznej mierze późniejsi mieszkańcy Szkocji budowali na fundamentach, przekształconych
na potrzeby epoki wikingów, założonej przez Piktów.
Na poziomie lokalnym krajobraz wschodniej Szkocji na północ od Forth zawiera wiele
piktyjskich nazw miejsc, z których najbardziej znanymi są obecnie Aberdeen, Dundee i
Perth, ale są też inne w całym kraju zawierające elementy piktyjskie, takie jak cupar i aber.
Ponadto Piktowie mieli pośrednie dziedzictwo w słowach takich jak pett, carden i cair
zapożyczonych z języka gaelickiego lub w słowach gaelickich, których znaczenie wydaje się
pochodzić od ich piktyjskiego odpowiednika, jak foithir – znalezione w Dunnottar, Kinneddar i
Fetteresso – używane do jednostka administracyjna w Pictland (Taylor 2011). Wiele z tych
słów można znaleźć w ważnych lokalnych nazwach miejscowości dla parafii lub davochów,
które same prawdopodobnie mają piktyjskie pochodzenie. Dlatego jest prawdopodobne, że
Piktowie wywarli wpływ na krajobraz społeczny Szkocji, mimo że fizyczny krajobraz Szkocji
był kształtowany przez pokolenia rodzin piktyjskich uprawiających ziemię, budujących forty i
pomniki, których spuścizna i ruiny wciąż być dziś widzianym.
To, w jakim stopniu szersza kultura i społeczeństwo piktyjskie było kontynuowane w
późniejszej Szkocji, jest kwestią otwartą i wymaga dalszych, dokładnych badań.
Argumentowano tutaj, że społeczeństwo Piktów trwało, często w zmodyfikowanej formie i
obok kultury skandynawskiej, na Wyspach Północnych i Hebrydach znacznie dłużej niż
wcześniej sądzono, do X wieku. Rodzi to pytanie, jak bardzo wpłynęło to na charakter
późniejszych społeczności na tych wyspach, nawet po całkowitej dominacji nordyckiej i
zastąpieniu nazw Pictishera. W Albie, po roku 900, społeczeństwo było gaelickie w języku i
kulturze, ale oprócz wspomnianych już ciągłości, sugerowano, że piktyjski wpłynął na
szkocki gaelicki również na poziomie strukturalnym poprzez zapożyczenia (Rhys 2020b;
Greene 1994). Co więcej, przyjęcie przez Piktów „Prawa niewinnych” wskazuje, że ich
praktyki prawne, a zatem i społeczne, mogły być zasadniczo zgodne z Dál Riata i Irlandią.
Dlatego chociaż zmiany zachodziły zawsze, co widać po powstaniu i upadku miejsc takich
jak Rhynie i Tap o 'Noth w okresie piktyjskim, a okres od 900 do 1100 był również ważny w
kształtowaniu kraju, jest prawdopodobne, że niektóre znaczące aspekty społeczeństwa
albańskiego, a później szkockiego, formy prawne, podział ziemi i zwyczaje miały ważne
dziedzictwo, przynajmniej częściowo wywodzące się z piktyjskiego stylu życia.
Piktowie mają jednak bardziej trwałe dodatkowe znaczenie – dziedzictwo materialne,
które przetrwało i przemawia do nas dzisiaj i stanowi jeden z najbardziej namacalnych
sposobów nawiązania kontaktu z piktyjską przeszłością. Symbole piktyjskie wyryte w
kamieniu i odlane w metalu, forty i potencjalnie rozległe osady dopiero niedawno
zidentyfikowane dzięki nowym kampaniom badań archeologicznych, a coraz częściej domy,
hale, kościoły, posiadłości i pochówki stanowią natychmiastowy i namacalny wyraz
piktyjskiego stylu życia. Piktowie nie żyli, jak twierdził autor Historii Norwegie, półpodziemny
żywot, ale kopiąc pod ziemią, a także w archiwach i bibliotece, wciąż odkrywamy więcej o
fascynujących Piktach.

Bibliografia

Skróty

AClon Murphy, D. (ed.) 1896 The Annals of Clonmacnoise, being annals of Ireland from
the earliest period to A.D. 1408, translated into English, A.D. 1627 by Conell Mageoghagan
(Dublin: University Press).

AFM O’Donovan, J. (ed. and trans.) 1848–1851 Annála Ríoghachta Éireann, Annals of
the Kingdom of Ireland by the Four Masters from the earliest period to the year 1616, 7 vols
(Dublin: Hodges and Smith).

ARC Jaski, B. and Mc Carthy, D. (eds), 2011, A facsimile edition of the Annals of Roscrea,
https://www.scss.tcd.ie/misc/kronos/editions/ AR_portal.htm, accessed 13 December 2021.

AT Stokes, W. (ed. and trans.) 1993 The Annals of Tigernach, 2 vols (Felinfach:
Llanerch).
AU Mac Airt, S. and Mac Niocaill, G. (eds and trans.) 1983 The Annals of Ulster (To A.D.
1131) Part I Text and Translation (Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies).

CKA Anderson, M. O. (ed.) 2011 ‘The Chronicle of the Kings of Alba’, in Kings and
Kingship in Early Scotland (Edinburgh: John Donald), pp. 249–53.

CS Hennessy, W. M. (ed. and trans.) 1866 Chronicum Scotorum. A Chronicle of Irish

Affairs, from the Earliest Times to A.D. 1135; with a Supplement, containing the Events from
1141 to 1150 (London: HMSO).

eDIL Electronic Dictionary of the Irish Language, http://www.dil.ie (accessed 9 Feb 2022).

HE Colgrave, B. and Mynors, R. A. B. (eds and trans.) 1969 Bede’s Ecclesiastical

History of the English People (Oxford: The Clarendon Press).

PSAS Proceedings of the Society of Antiquaries of Scotland.

VSC Sharpe, R. (trans.) 1995 Adomnán of Iona: Life of St Columba (Harmondsworth:

Penguin Books); Anderson, A. O. and Anderson, M. O. (ed. and trans.) 1991 Adomnán’s Life
of Columba (rev. edn) (Oxford: Clarendon Press).

Podstawowe źródła
Źródła wtórne
Miejsca do odwiedzenia

Poniżej znajduje się lista miejsc do odwiedzenia od Fife po Szetlandy. Canmore to

przeszukiwalny katalog online National Record of the Historic Environment
oraz każdą prezentowaną witrynę lub najbliższy jej punkt orientacyjny — na przykład parafię
kościół – ma swój własny numer Canmore. Więcej informacji na temat konkretnego
stronę można uzyskać, wpisując jej numer na stronie https://canmore.org.uk. The
Po numerze Canmore następuje odniesienie do siatki mapy systemu operacyjnego.

Aberdeenshire

Canmore 18978, NJ 70378 24714

Kaplica Gariocha Na północny zachód od Inverurie znajduje się Kamień Dziewicy,
być może najbardziej imponujący kamień piktyjski w Aberdeenshire. Wysoki, różowy granit
płyta ma wyszukany, ale wyblakły krzyż z pierścieniem z postacią ludzką i
dwa potwory rybne powyżej na jednej twarzy oraz szereg cyfr i symboli
na odwrocie. Należą do nich lustro i grzebień na dole, piktyjski
bestia, karbowany prostokąt i Z-rod oraz grupa centaurów i inne
czworonożne bestie. Kamień stoi w cieniu piktyjskiego fortu,
Mither Tap, Bennachie.

Canmore 19464, NJ 8752 1541

Dyce W St
Fergusa, wskazując, że było to ważne miejsce na początku
okres średniowiecza i centrum wczesnego kościoła. Kamienie obejmują jeden
tylko z symbolami – piktyjską bestią i podwójnym dyskiem oraz prętem typu Z. Inny
ma wyszukany krzyż z przeplotem z półksiężycem i prętem w kształcie litery V oraz potrójną
tarczą
po lewej stronie i podwójna tarcza, drążek Z i obudowa lusterka po prawej stronie. Tam
jest również napis ogham na boku tego kamienia. Pozostałe są proste
kamienie z krzyżem. Kamienie znajdują się we wnęce w zrujnowanej kaplicy.

Canmore 18294, NJ 60994 30259

Insch Nieco ponad milę na północny zachód od Insch stoi Kamień Pikardii,
imponujący filar z whinstone z widocznymi żyłami kwarcu. Po jednej stronie znajduje się
lustro, wąż i pręt Z oraz podwójny dysk i pręt Z. Piękne widoki
fortu Dunnideer można uzyskać stąd.

Canmore 18894, NJ 75992 22403

Inverurie Teraz w środku osiedla, stał kamień Brandsbutt
rozbity na groblę polną w XIX wieku, ale teraz jest ponownie składany i
ponownie wyświetlone. Ma półksiężyc i pręt V, węża i pręt Z oraz ogham
napis z przodu. Kamień mógł być powiązany z i
ponownie wykorzystany z kamiennego kręgu z późnego neolitu lub epoki brązu, który stał w
pobliżu.

Canmore 18872, NJ 78043 20611

Inverurie Kirkyard W pobliżu motte znajdują się cztery symboliczne kamienie.
Wszyscy oprócz jednego – charyzmatycznego konia wyrzeźbionego na małym stojącym
kamieniu – są
uszkodzony. Pozostałe trzy mają bardziej abstrakcyjne symbole, w tym podwójne
dyski i półksiężyc i V-pręt, chociaż pojawia się wąż
na największym kamieniu z trzech.

Canmore 17199, NJ 49749 26345 and 17219, NJ 4992 2649

Rhynie The Craw Stane to blok szarego granitu, który znajduje się na szczycie
wybitne wzniesienie tuż przy zachodnim cmentarzu przykościelnym w Rhynie. Łosoś i
piktyjczyk
bestia są wyrzeźbione z jednej strony. Kolejne kamienie znajdziesz w zbudowanym schronie
w pobliżu cmentarza na obrzeżach wsi nad Wodą
Wózek. Są częścią grupy ośmiu kamieni znanych z Rhyniego
obejmują przerażającego Rhynie Mana z toporem, który teraz stoi w
foyer budynku Rady Aberdeenshire, Woodhill House w Aberdeen.
Wioska Rhynie jest pomijana przez Tap o 'Noth, rufowy spacer w górę
strome wzgórze nagradza wytrwałego wędrowca wspaniałymi widokami
Fort szczytowy z epoki żelaza.

Canmore 229637, NO 39050 97548

Tullich Kamień z symbolem piktyjskim i płyty z nacięciami krzyżowymi można znaleźć w
cmentarz kościoła St Nathalan's Kirk. Odnoszą się one do ważnego wczesnego kościoła
miejsce z okresu wczesnego średniowiecza.

Angus

Canmore 34806, NO 52239 55554

Aberlemno Na terenie kościoła w Aberlemno stoi ogromna płyta krzyżowa ze
skomplikowaną sceną bitwy przedstawioną w rozdziale 3. W pobliżu, wzdłuż
pobocze, które prowadzi przez centrum wioski, to trzej inni Piktowie
pomniki, w tym dwa symboliczne kamienie i kolejną wspaniałą płytę krzyżową

Canmore 33868, NO 40083 50019

Kozacy Stojący in situ na skraju dawnego obszaru podmokłego kościół św
Kamień Orlanda to płyta krzyżowa zawierająca przedstawienie wioślarstwa piktyjskiego
łódź – rzadkie przedstawienie łodzi we wczesnośredniowiecznej rzeźbie w ziemi szkockiej.

Canmore 32092, NO 3526 4745

Eassie Wspaniała płyta krzyżowa umieszczona teraz w specjalnie zbudowanym schronie
ruiny starego kościoła parafialnego w Eassie. Kamień posiada przeplot i
krzyż ozdobiony wzorem klucza po jednej stronie wraz z myśliwym niosącym
włócznia, ofiara myśliwego i pies oraz dwie inne postacie, w tym jedna anioła. The
z tyłu znajdują się dwa symbole piktyjskie, cyfry przetwarzane od lewej do prawej, drzewo i
bydło.

Canmore 35559, NO 63842 42912

Kościół św. Vigeans Kościół św. Vigeans wznosi się dramatycznie na szczycie stromego
lodowcowego pagórka.
Ponad 30 pomników i fragmentów, w tym liczne płyty krzyżowe, m.in
prawdopodobnie kapliczka domowa, leżące nagrobki i wolnostojący krzyż
datowane na VIII-IX wiek, znane są z St Vigeans. Większość
zabytków znajduje się w muzeum St Vigeans, które jest zazwyczaj otwarte tylko do godz
powołania, ale niektóre pomniki są wbudowane w mury kościoła
sam w sobie i położenie kopca kościelnego są warte zobaczenia same w sobie

Fife

Canmore 29881, NO 24422 06192

East Lomond Fort East Lomond był złożoną rzymską epoką żelaza i
Fort i osada z epoki piktyjskiej. Fort szczytowy składa się z mniej więcej owalnego grodu z
dwoma dolnymi wałami otaczającymi wzgórze i masywnym wałem
i rów na południowym zachodzie. Ostatnie wykopaliska na tarasach pod fortem
zidentyfikowali rozległe budynki i znaleziska od rzymskiej epoki żelaza do
Data reklamy z VII wieku.

Canmore 53979, NT 3456 9723

East Wemyss Jaskinie na południowym wybrzeżu Fife w East Wemyss posiadają ok
niezwykłą serię rzeźb w stylu piktyjskim. Te są teraz najłatwiej widoczne
w dwóch dzisiejszych jaskiniach - Jonathan's Cave i Court Cave - ale innych jaskiniach
mają symbole, a więcej zostało utraconych w wyniku zawalenia się jaskini i erozji. The
jaskiniami opiekuje się Save Wemyss Ancient Caves Society (SWACS)
która organizuje regularne wycieczki do jaskiń – https://wemysscaves.org.

Canmore 34299, NO 51415 16687

Katedra św. Andrzeja Znanych jest ponad 80 sztuk wczesnośredniowiecznej rzeźby
z St Andrews, a numer można zobaczyć w centrum dla zwiedzających w
katedra, w tym wspaniałe sanktuarium św. Andrzeja.

Highlands

Canmore 11740, NG 71355 45838

Applecross, Wester Ross Klasztor założył tu Máel Ruba z
Bangor, hrabstwo Down, Irlandia, w 672 r. W tym miejscu dzisiaj na współczesnym
cmentarzysku stoją ruiny XIX-wiecznego kościoła parafialnego. Na terenie
kościoła jest wysoką, prostą płytą krzyżową. O wiele bardziej efektownie urządzony
płyta krzyżowa jest reprezentowana przez szereg bogato zdobionych fragmentów, które
mogą
można zobaczyć w Centrum Dziedzictwa Applecross.

NH 54954 58772
Dingwall Odkryty dopiero w 2019 roku Kamień Conana jest teraz wystawiany w
Muzeum Dingwall. Kamień jest bogato zdobiony chrześcijańskim krzyżem
chroniony przez dwie masywne głowy bestii, a na odwrocie symbole piktyjskie
w tym półksiężyc i V-rod, hipokamp i wojownik z głową zwierzęcia
dzierżąc miecz i tarczę.

Canmore 7328, NC 9673 6482

Reay, Caithness Near Reay Parish Church stoi starszy kościół z
pozostałości nawy grobowej miejscowej rodziny MacKayów z Bighouse. W
nawa boczna to znacznie wcześniejszy pomnik, prostokątna płyta krzyżowa z szarego
piaskowca, wysoka na prawie 2 m. Krzyż jest ozdobiony supełkiem i kluczem
wzór i prawdopodobnie pochodzi z IX wieku.

Canmore 12458, NH 4845 5852

Strathpeffer, Ross i Cromarty The Clach an Tiompain lub Eagle Stone
to uderzający kamień z symbolem Piktów, z wyrytym łukiem i orłem. The
Kamień stoi na niewielkim kopcu w pobliżu głównej drogi przez wieś
Strathpeffer ze wspaniałymi widokami w dół w kierunku Dingwall.

Inverness-shire oraz wschodnie Ross

Canmore 14653, NH 70833 85074

Edderton Tutaj imponująco wysoki stojący kamień zwany Clach Chairidh
– „szpiczasty kamień” – można znaleźć. Kamień mógł być pierwotnie
wzniesiony w epoce brązu, ale z jednej strony nosi łososia i podwójny dysk
i symbole pręta Z. Kamień odnotowano w XVIII wieku jako stojący
na okrągłym kopcu ziemi, który obecnie w dużej mierze zniknął. w pobliżu
Old Edderton Parish Church to imponująca płyta krzyżowa z pierścieniem
krzyż po jednej stronie i trzech jeźdźców po drugiej stronie.

Canmore 13486, NH 6400 4527

Inverness Craig Phadrig, pierwotnie zbudowany w epoce żelaza, robi wrażenie
fort z widokiem na Inverness. Miejsce to zostało ponownie zajęte w okresie piktyjskim.
Wykopaliska przeprowadzone w 1971 roku odsłoniły fragmenty form i importowanej ceramiki
datowany na VII wiek naszej ery. Witryna jest jednym z prawdopodobnych kandydatów
za bycie fortem króla Bridei, którego Columba odwiedził pod koniec VI
wieku w forcie Bridei u źródła rzeki Ness.

Canmore 13507, NH 6567 4134

Knocknagael Do lat 90. XX wieku ta ogromna płyta łupkowa, znana jako Dzik
Stone, stał na polu na farmie Knocknagael na południe od Inverness.
Z imponującą rzeźbą dzika i lustrzaną obudową, kamień teraz
stoi w foyer siedziby Highland Council, Glenurquhart
Droga, Inverness.

Canmore 15280, NH 8045 7171

Nigg Jedna z serii misternie zdobionych krzyży z Tarbatu
półwyspie Nigg Stone to płyta krzyżowa znajdująca się w obecnym kościele.
Z jednej strony prezentuje imponująco rzeźbiony krzyż z przedstawieniami
św. Pawła i św. Antoniego nad krzyżem. Na odwrocie sceny z
historia Dawida i seria symboli piktyjskich.
Canmore 15278, NH 85544 74718
Shandwick Imponujący pomnik Clach a'Charridh stoi w szklance
box z widokiem na piękną piaszczystą zatokę. Z przodu znajduje się krzyż, który jest
ozdobiony rzeźbionymi spiralnymi występami, a z tyłu znajduje się wyszukane polowanie
scena z niesamowitymi panelami spirali, przeplotu i wzoru klucza.

Wyspy

Canmore 1796, HY 23977 28513

Brough of Birsay, Orkady Główne centrum nordyckiego hrabstwa
Orkady w późniejszych wiekach, jego rola mogła wynikać z jego elitarnego statusu w
okres piktyjski. Wśród znalezisk piktyjskich z tej wysepki pływowej znajduje się m.in
rzeźbiony kamienny pomnik przedstawiający trzech wojowników uzbrojonych we włócznie i
tarcze i cztery symbole piktyjskie powyżej, krzyżowo nacięte kamienie i przenośny
płyta krzyżowa. Stojący kamień na miejscu jest repliką, ponieważ oryginał znajduje się w
Muzeum Narodowe Szkocji. Pozostałości osadnictwa z sąsiedniego lądu głównego w
Saever Howe i Buckquoy sugerują dalsze ważne ogniska piktyjskie
w rejonie Birsy.

Canmore 2201, HY 38179 26850

Gurness, Orkney Jednym z najbardziej spektakularnych miejsc turystycznych w Szkocji jest
Broch of Gurness, wielookresowa osada prehistoryczna do epoki wikingów
na kontynentalnych Orkadach. Późniejsze fazy Gurness obejmowały rozwój
prostoliniowych mieszkań poza wejściem broch we wczesnych wiekach
ad, które z kolei zostały zastąpione szeregiem budynków komórkowych, m.in
budynek w stylu koniczyny z owalnym centralnym pomieszczeniem z szeregiem małych
otwierają się z niego komórki. Duży prostokątny budynek dołączony do północno-wschodniej
strony budynku shamrock również może należeć do tej fazy. A
mały kamień z symbolem piktyjskim można zobaczyć w małym centrum dla zwiedzających.

Canmore 513, HU 39819 09551

Jarlshof, Szetlandy W Jarlshof znajdowała się osada reklamowa z końca pierwszego
tysiąclecia
zdominowany przez imponujące budynki w stylu sterówki, które zostały zbudowane
wewnątrz
wcześniejszy dziedziniec połączony z wieżą z epoki żelaza. Co najmniej trzy
zbudowano sterówki i może mieć budynek w stylu sterówki
został również włożony do broszki. Późne dodatki do osady w Jarlshof
były tak zwane domy przejściowe i inne komórkowe typy budynków.
Sterówka 2 w Jarlshof to jeden z najlepiej zachowanych budynków Piktów
okresu ze wspornikowym dachem budynku i celami nadal częściowo na swoim miejscu.

Canmore 556, HU 3898 1065

Old Scatness, Szetlandy Jedno z najważniejszych miejsc do wyjaśnienia w pierwszej
kolejności
milenijne przemiany osadnictwa reklamowego na Szetlandach to Old Scatness, w pobliżu
południowy kraniec Szetlandów kontynentalnych, obecnie centrum dla zwiedzających
zarządzane przez
Shetland Amenity Trust. Witryna obejmuje sterówki z epoki piktyjskiej, okrągłe domy i
konstrukcje komórkowe.

Canmore 11475, NG 5467 3677

Raasay Na terenie Raasay House na wyspie Raasay stoi a
uderzająca płyta krzyżowa z naciętymi krzyżami łuków przedstawionymi na szczycie
smukłego
wałek spiczasty. Poniżej znajdują się symbole kamertonu, półksiężyca i V-pręta.
Podobny krzyż wykuty jest na pobliskiej skale.

Canmore 587, HU 3685 2090

Wyspa St Ninian, Szetlandy Wyspa St Ninian jest połączona z Szetlandami kontynentalnymi
przez spektakularną mierzeję. Wykopaliska w 1950 znaleziono ślady
wczesna kaplica, prawdopodobnie datowana na VII-IX wiek, pod ruinami
późniejsze budynki kościelne. Skarb wyspy St Ninian srebrnych naczyń, broszki
a elementy broni pochodziły z wczesnej fazy kościoła. Cmentarz
z długimi cystami i wykopanymi grobami związany był z wczesnochrześcijańskim wraz z nim
z fragmentami co najmniej dwóch kapliczek kompozytowych, dziesięcioma płytami
krzyżowymi, kamień ogham, kamień w kształcie krzyża i leżący nagrobek.

Canmore 11276, NG 4210 4908

Tote, Skye Niedaleko Dunvegan Castle w wiosce Tote na Skye jest
Clach Ard, symboliczny kamień z półksiężycem i V-prętem, podwójnym dyskiem i
Pręt typu Z oraz lusterko i grzebień.

Moray

Canmore 15529, NH 98425 57665

Brodie Znajduje się przy podjeździe przy wejściu do zamku Brodie
Kamień Rodneya. Ten symboliczny kamień został pierwotnie znaleziony podczas wykopalisk
fundamentów kościoła Dyke w 1781 r. Z jednej strony widnieje misternie wyrzeźbiony
przeplatany krzyż, a z tyłu dwa potwory-rybie, piktyjski
bestia oraz podwójny dysk i pręt typu Z. Po bokach i z tyłu jest najdłuższa
napis ogham w Pictland, który zawiera imię EDDARRNON.
Napis może być dedykacją.

Canmore 16146, NJ 1090 6914

Burghead W Burghead leżą pozostałości bardzo znacznego cypla
fort. Złożona obrona obejmowała potrójny wał odcinający cypel od cypla oraz górne i dolne
ogrodzenie wewnątrz. Wykopaliska i datowanie radiowęglowe sugerują, że fort był używany
od VI wieku
wieku naszej ery do 10 wieku. Sześć rzeźbionych kamieni byków ze znacznie większej
grupy
znalezione w XIX wieku przetrwały. Dodatkowa rzeźba znaleziona w pobliżu
cmentarz i okolice wraz z fragmentami płyty krzyżowej i kapliczki,
wskazują na ważny ośrodek chrześcijański w późnym pierwszym tysiącleciu naszej ery. Na
terenie fortu znajduje się imponująca studnia wykuta w skale. Niektóre kamienie
można zobaczyć w centrum dla zwiedzających na końcu cypla.

Canmore 16278, NJ 1750 7072

Covesea Najbardziej znaną z jaskiń Covesea jest Jaskinia Rzeźbiarza.
Tutaj, wyryte w skale, są piktyjskie symbole, które obejmują rybę, półksiężyc
i V-rod, gwiazdy i kształt dziurki od klucza. Symbole znajdują się w pobliżu
ujścia dwóch korytarzy wejściowych pozornie wyznaczających przejście
między zewnętrzem a wnętrzem. W jaskini znaczna liczba ludzi
znaleziono kości, w tym szczątki wskazujące na ścięcie głowy. Późno
Były też wyroby metalowe z epoki brązu oraz rzymskie monety i biżuteria
znaleziony. Zachowaj szczególną ostrożność, aby uzyskać dostęp do witryny, ponieważ
jaskinia jest odcięta podczas przypływu.

Canmore 15785, NJ 04655 59533

Kamień Forres Sueno jest niezwykłym przykładem wczesnośredniowiecznej rzeźby
datowany na koniec pierwszego tysiąclecia reklamy. Opisany w rozdziale 3, jest w pobliżu
Wysoki na 6 m, wyrzeźbiony z piaskowca, na jednym przedstawia wielką scenę bitewną
z boku i ogromny krzyż w kształcie pierścienia z drugiej.

Canmore 16010, NJ 18287 37599

Inveravon Cztery dobrze wyeksponowane kamienie z symbolami piktyjskimi można znaleźć
w foyer kościoła parafialnego Inveravon położonego na urwisku nad rzeką Spey
blisko jej ujścia do rzeki Avon. Symbole obejmują imponującego orła, piktyjską bestię,
potrójny dysk oraz lustro i grzebień.

Perthshire

Canmore 27924, NO 18990 16392

Abernethy Piktyjski kamień symbolizujący młotek, kowadła i kamerton
oraz półksiężyc i V-pręt, są teraz wyświetlane na ścianie jednego z zaledwie dwóch
Znane w Szkocji okrągłe wieże w stylu irlandzkim, położone w samym sercu
miasto na skraju cmentarza. Okrągła wieża prawdopodobnie ma ok
Data z XI wieku, podczas gdy symboliczny kamień może pochodzić z VII wieku. A
niewielką liczbę innych piktyjskich kamieni z Abernethy można zobaczyć w
Muzeum Abernethy, mieszczące się w dawnej XVIII-wiecznej stodole i stajni.

Canmore 24873, NN 70819 23257

Dundurn Ta strona jest wymieniona dwukrotnie w irlandzkich annałach z VII i IX wieku
wieków reklamy. Wykopaliska przeprowadzone w latach 70. XX wieku ujawniły wybitną
cytadelę na szczycie zagroda z szeregiem dolnych zagrod na szczycie skalistej odkrywki z
widokiem na górną dolinę rzeki Earn. Niewiele widać z dzisiejszego fortu, inne
niż studnia i niektóre roboty ziemne oznaczające coś, co byłoby skomplikowane
obronne, ale strona ma imponujące widoki w górę iw dół doliny Earn.

Canmore 26295, NN 94629 56530

Dunfallandy Ta spektakularna płyta krzyżowa jest niezadowalająco eksponowana gdzie
został znaleziony w miejscu starej kaplicy. Po jednej stronie jest imponujący równouzbrojony
krzyż na trzonie ozdobiony wypukłymi zworami spiralnymi, przeplotem i kluczem
wzór. Anioły wraz ze zwierzętami, jeden bawiący się ludzką głową, bok
krzyż, ten ostatni być może reprezentujący męki piekielne. Z tyłu,
dolna płaskorzeźba przedstawia dwie siedzące i jedną konną postać, wszystkie trzy
oznaczone symbolami – patrz rozdział 6. Obrazy władzy i bogactwa są
w kierunku podstawy kamienia – młotka, kowadła lub tygla i szczypiec
metalowca(metalworker)

.
Canmore 27156, NO 02393 42595
Dunkeld Obecna katedra została rozpoczęta dopiero około XIII wieku
ale wyraźnie znajduje się na szczycie miejsca o wcześniejszym znaczeniu. Zakres
wczesnego średniowiecza
rzeźba znajduje się obecnie w muzeum katedralnym. Badanie geofizyczne
wskazał, że miejsce to zostało otoczone porzuconym vallum w 9. wieku
wieku reklama, która obejmowała obszar około 8–10 hektarów.

Canmore 26683, NO 01905 14490

Dunning Pierwotnie położony z widokiem na Forteviot, około 5 km na wschód,
Dupplin lub Krzyż Konstantyna został przeniesiony do kościoła św. pańszczyźnianego,
Dunning, w 2002 roku na przechowanie i konserwację. Krzyż można zwiedzać
w miesiącach letnich. Romańska wieża kościoła w Dunning
samo w sobie jest jednym z najwcześniejszych zachowanych w Szkocji i wykopalisk w
kościół i we wsi sugerują, że miejsce to zostało założone jako główne wczesnopor
Miejsce chrześcijańskie w VII i VIII wieku naszej ery.

Canmore 79662, NO 05144 17480

Forteviot Jest to miejsce palatium Cináed mac Alpín (Kenneth mac
alpejski), który zmarł tu w 858 roku. Sercem dzisiejszej małej wioski jest
nowoczesna płyta krzyżowa inspirowana Piktami, wystawiona w 2017 roku dla
upamiętnienia
Kenneth mac Alpine, wyrzeźbiony przez rzeźbiarza Davida McGoverna. W środku
kościół, dzwonek ręczny z IX wieku i fragmenty wczesnośredniowiecznej rzeźby
można zobaczyć w godzinach otwarcia kościoła – po wcześniejszym umówieniu się. Na
polach do
na południu i wschodzie znajdował się cmentarz piktyjski i wcześniejszy prehistoryczny
pomnik
złożone, ale dziś nie ma widocznych śladów po nich na ziemi

Canmore 26195, NN 92805 24080

Fowlis Wester W kościele parafialnym w Fowlis Wester jest wspaniały
krzyż-płyta rzeźbiona płaskorzeźba po obu stronach. Na jednym równoramienny krzyż
ze spiralnymi zworami, przeplotem i wzorem klucza, natomiast na rewersie jest zajęty
scena z wieloma postaciami ludzkimi i zwierzętami, dużym podwójnym dyskiem i prętem Z
oraz półksiężycem i prętem V. Replika krzyża stoi na swoim miejscu w
plac wsi. W kościele znajduje się kolejna płyta krzyżowa i fragment tzw
płyta krzyżowa, przy czym ta pierwsza przedstawia obrączkowany krzyż i dekorację
obejmuje dwie postacie na tronie lub postacie siedzące, ich stopy na podnóżkach.
Canmore 30837, NO 28722 44558
Meigle Meigle było ośrodkiem królewskim z IX wieku. Rozbudowana rzeźba
Zespół z witryny obejmuje szereg płyt krzyżowych, nagrobków i
fragmenty architektoniczne sugerujące, że w tym miejscu znajdował się ważny kościół
tu też. Zespół jest podobny pod względem wielkości i zasięgu do tego w St Vigeans
a muzeum w Meigle oferuje doskonałe wprowadzenie do Piktów i
ich umiejętność rzeźbienia w kamieniu.

Canmore 28191, NO 11448 26643

Bułka W Moot Hill znajduje się duży sztuczny kopiec, który prawdopodobnie ma
był królewskim zgromadzeniem i ceremonialnym miejscem królów Alby i później
Szkocja. Królowie zostali zainaugurowani na Kamieniu Przeznaczenia, bloku
Rzymski mur na szczycie kopca. Witryna znajduje się obok Pałacu Scone
i dawne opactwo królewskie.

Muzea

Dunrobin Castle Museum, Sutherland To małe muzeum jest warte

sama opłata za wstęp do zamku. Może być ponad 20 piktyjskich rzeźbionych kamieni
widziano, w tym przykłady z okolic samego zamku, osadzone w muzeum
który ma staromodne uroki i ciekawość muzeum, które je zachowuje
Wiktoriańska aranżacja z początku XX wieku. Najbardziej imponujący pomnik
na wystawie jest wspaniała płyta krzyżowa z pobliskiego Golspia, która ma
imponująco zdobiony krzyż z jednej strony wraz z symbolami piktyjskimi i
napis ogham. Przedstawienia na odwrocie pomnika m.in
postać w stylu Rhynie Man dzierżąca topór i sztylet.

Elgin Museum, Moray Znajduje się w centrum miasta Elgin, szkockie

najstarsze niezależne muzeum. Posiada imponującą kolekcję Piktów
rzeźba, w tym byki z Burghead i kolekcja rzeźb z
Kinneddar. Posiada również mały wyświetlacz na Covesea Cave. Piktyjską płytę krzyżową
można również zobaczyć w pobliskiej katedrze w Elgin

Groam House Museum, Black Isle, Easter Ross. Położony w centrum

urocza wioska Rosemarkie na Czarnej Wyspie, na północ od Inverness, to
posiada bogate zbiory rzeźby piktyjskiej, w tym wspaniałą
krzyża, który został znaleziony w posadzce starego kościoła parafialnego

Inverness Museum and Art Gallery To muzeum ma wiele piktyjskich

rzeźbione kamienie na wystawie, w tym piękna płyta z wilkiem z Ardross
i jeden z bykiem z Kingsmills.

Galeria i muzeum sztuki McManus, Dundee Oto szereg Piktów

wystawiona jest rzeźba z miejsc takich jak Dunnichen, Benvie, Aberlemno i Strath martine, a
także zrekonstruowana długa cysta z Lundin
Linki, Fife.
Meffan Museum and Art Gallery, Forfar Znakomity asortyment kamieni piktyjskich
jest na wystawie ze zbiorami z Forfar i okolic Angus.

National Museum of Scotland, Edynburg Są wspaniali Piktowie

kolekcje tutaj, w tym poprzeczna płyta Hilton of Cadboll, gama Pictish
symboliczne kamienie i główne znaleziska, takie jak Prawo Norriego, Gaulcross i St
Skarby Wyspy Ninian. Inne znaleziska gwiezdne to relikwiarz Monymusk i
łuk Forteviota.

North Coast Visitor Centre, Thurso, Caithness Wyświetlacze obejmują trzy

Piktyjskie rzeźbione kamienne pomniki, w tym symboliczny kamień z Watenan
oraz dwie płyty poprzeczne firmy Ulbster i Skinnet

Muzeum Orkadów, Kirkwall, Orkney Doskonała epoka piktyjska i wikingów

W Tankerness House w Kirkwall odbywają się wystawy, w tym znaleziska z miejsc
osadniczych, takich jak Pool, Howe i Buckquoy. Gama kamieni piktyjskich jako
a także groby wikingów są również prezentowane wraz z generałem
wystawy archeologiczne i historyczne przedstawiające osadnictwo na Orkadach
epoki kamiennej do współczesności.

Perth Museum and Art Gallery Wystawiony jest szereg rzeźb piktyjskich
z miejsc takich jak Inchyra, Gellyburn i St Madoes, a także doskonałe
przegląd lokalnej archeologii i historii.

Muzeum Szetlandzkie Prawdziwa perełka centrum kultury na północy, na Szetlandach

Muzeum posiada fascynujące i wspaniale eksponowane materiały dotyczące archeologii i
wczesnej historii Szetlandów. Do zbiorów wczesnośredniowiecznych należą m.in
malowane kamyki, znaleziska z osad z epoki piktyjskiej, rzeźba z Mail,
Cunningsburgh i imponujący panel sanktuarium z Papil na Szetlandach.

Tarbat Discovery Centre, Portmahomack Wspaniałe muzeum znajdujące się w

dawny kościół św. Colmana w Portmahomack zawiera materiały
znalezione podczas wykopalisk na Uniwersytecie w Yorku. Wykopaliska od 1996 r
do 2007 r. odkrył pozostałości głównego klasztoru Piktów na lądzie
bezpośrednio na południe od kościoła. Na ekspozycjach znajdują się artefakty m.in
wykopaliska, informacje o Piktach i imponującą kolekcję wczesnych
średniowieczna rzeźba.

Źródła online

Setki znanych piktyjskich pomników można znaleźć poprzez wyszukiwanie

poprzez krajowe i regionalne bazy danych miejsc i zabytków
dokumentacja. Dobrym miejscem do rozpoczęcia jest National Record of the Historic
Środowisko dostępne przez Canmore – https://canmore.org.uk/
Nauczyciele! Dowiedz się więcej. Leśnictwo i ziemia Szkocja wyprodukowała
wspaniałe źródło wiedzy dla Piktów. Zawiera doskonały materiał do
inspirować młodych odbiorców – https://forestryandland.gov.scot/what-we
do/biodiversity-and-conservation/historic-environment-conservation/learn ing/the-picts

Odwiedzając miejsca, korzystaj z map w Canmore oraz regionalnych rejestrów miejsc i

pomników. Istnieją również przewodnicy regionalni, tacy jak Highland Pictish
Szlak – https://highlandpictishtrail.co.uk

W mediach społecznościowych pojawił się projekt University of Aberdeen Northern Picts

popularny Facebook – www.facebook.com/northernpicts – oraz Twitter
strumienie – @northernpicts

INDEX

9 stron do uzupełnienia z ksiązki