230263659

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
I. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
A. Η διεθνής και ευρωπαϊκή εξέλιξη

Β. Η ελληνική νοµοθεσία
II. ΕΡΓΟ ΚΑΙ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ
ΙΙΙ. Η ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ
Α. Τα ψηφιακά δικαιώµατα
Β. Οι περιορισµοί/ εξαιρέσεις
Γ. Τα τεχνολογικά µέτρα
∆. Οι πληροφορίες διαχείρισης των δικαιωµάτων
Ε. Οι κυρώσεις
ΙV. Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΟ

∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ
Α. Τα συστήµατα peer to peer

B. DRM και αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση
Γ. DRM και συλλογική διαχείριση
∆. Η νέα προσέγγιση
V. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 1/32
Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

I . Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Α
« 2001… το Napster αναγκάζεται να σταµατήσει τη δωρεάν

ανταλλαγή µουσικών αρχείων µεταξύ των χρηστών γιατί δε σεβάστηκε
τη νοµοθεσία για το copyright.
2047…. ο φοιτητής Dan Halbert οδηγείται στη φυλακή γιατί
δάνεισε τον υπολογιστή του σε συµφοιτήτριά του που µπορούσε να
διαβάσει όλα τα βιβλία τα οποία ήταν αποθηκευµένα σε ηλεκτρονική
µορφή.
Το 2047 µόνο οι «πειρατές» θα µπορούν να ανταλλάσσουν
µεταξύ τους τα βιβλία τους ».
Με τη σύντοµη αυτή ιστορία ο πατέρας του ελεύθερου
λογισµικού Richard Stallman προσπαθεί να καταγράψει µε χιούµορ τα
όρια µεταξύ των κανόνων του δικαίου και των κανόνων που δεν είναι
αποδεκτοί από την κοινωνική πραγµατικότητα (J. Farchy, Internet et le
droit d’ auteur-La culture Napster, Editions CNRS, 2003 σ. 11).
Α. Η διεθνής και ευρωπαϊκή εξέλιξη
Είναι αναµφισβήτητο ότι την τελευταία δεκαετία το διαδίκτυο

έφερε ριζική αλλαγή στην επικοινωνία και τη γνώση γιατί εκµηδένισε
τις αποστάσεις και έδωσε τη δυνατότητα άµεσης διάδοσης των έργων
και των δεδοµένων. Η ανθρωπότητα βρέθηκε µπροστά σε ένα
κοσµοϊστορικό γεγονός, όπως έγινε το 15ο αιώνα µε την εφεύρεση της
τυπογραφίας. Η κοινωνία της πληροφορίας δηµιούργησε τη δική της
κουλτούρα και το δικό της τύπο ανθρώπου και µε αυτήν την προσέγγιση
οφείλουµε να αντιµετωπίσουµε τα προβλήµατα που ανακύπτουν.
Στις αρχές του 21ου αιώνα, του αιώνα της παγκόσµιας σύγκλισης
και της ανάπτυξης της τεχνολογίας, στόχος της πνευµατικής ιδιοκτησίας
είναι η διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας του δηµιουργού,
η ενθάρρυνση των επενδύσεων στον τοµέα της πολιτιστικής
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 2/38

βιοµηχανίας και η εξασφάλιση της ισορροπίας µεταξύ των δικαιούχων

και της ολότητας. Οι βιοµηχανίες που βασίζονται στην πνευµατική
ιδιοκτησία συµβάλλουν στην οικονοµία σε κοινοτικό επίπεδο σε
ποσοστό που υπερβαίνει το 5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος.
Πέρα όµως από τους στόχους αυτούς που κυρίως είναι οικονοµικοί, η
προστασία της πνευµατικής ιδιοκτησίας εξυπηρετεί τη δηµιουργικότητα,
τον πολιτιστικό πλουραλισµό και γενικότερα τον πολιτισµό.
Ο πνευµατική ιδιοκτησία έχει σχέση µε τον πολιτισµό, αφού ο
δηµιουργός συµβάλλει µε το έργο του στην πολιτιστική κληρονοµιά και
πολιτιστική ταυτότητα των λαών, αλλά έχει σχέση και µε την
τεχνολογία , αφού είναι κοινός τόπος ότι η τεχνολογική εξέλιξη ήταν
ένας από τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στη θέσπιση του δικαίου
αυτού, καθώς και στη διαµόρφωση και προσαρµογή της εκάστοτε
ισχύουσας νοµοθεσίας.
Στη σχέση µεταξύ πνευµατικής ιδιοκτησίας, πολιτισµού και
διαδικτύου κυρίαρχο στοιχείο είναι ο άυλος χαρακτήρας τους. Η
πνευµατική ιδιοκτησία προστατεύει το έργο ως άυλο αγαθό που έχει
µοναδικό και παγκόσµιο χαρακτήρα, ενώ µέσα από αυτό διαγράφεται η
προσωπικότητα του δηµιουργού του. Ο πολιτισµός είναι πρωτίστως
ιδεολογία, ιστορική µνήµη, συλλογική ταυτότητα και οικουµενικότητα.
Το διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα να καταγράψουµε, να αποθηκεύσουµε
και να διασώσουµε τη συλλογική µνήµη της ανθρωπότητας, ενώ από
την άλλη πλευρά η τεχνολογική αυτή εξέλιξη υπαγορεύει νέες µορφές
τέχνης, νέες µορφές έκφρασης, νέους τρόπους διάδοσης και νέους
κινδύνους για το δηµιουργό.
Στο πεδίο της µεταβιοµηχανικής κοινωνίας, το διαδίκτυο
λειτουργεί πραγµατικά ως µία µεγάλη δυνατότητα διάδοσης των έργων
και διεύρυνσης της πολιτιστικής αγοράς, αλλά συγχρόνως και ως
απειλή για τα δικαιώµατα του δηµιουργού.
Η πνευµατική ιδιοκτησία είναι παιδί της τεχνολογίας και
κατάφερε να προσαρµοστεί σε κάθε τεχνολογική εξέλιξη. Το ερώτηµα
που τίθεται είναι αν ισχύει το ίδιο και για την κοινωνία της
πληροφορίας. Αρχικά υποστηρίχθηκε η πλήρης ελευθερία στο
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 3/38

διαδίκτυο που οδηγεί στην κατάλυση κάθε προστασίας. Η αντίθετη

όµως άποψη που τελικά επικράτησε σε νοµικό επίπεδο ήταν η
προσαρµογή της νοµοθεσίας στο ψηφιακό περιβάλλον. Η παγκόσµια
κοινότητα, το ∆εκέµβριο του 1996, ψήφισε στη Γενεύη υπό την αιγίδα
του Παγκόσµιου Οργανισµού ∆ιανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO) τις δύο
Συνθήκες Internet, δηλαδή τη Συνθήκη για την πνευµατική ιδιοκτησία
και τη Συνθήκη για τις ερµηνείες – εκτελέσεις και τα φωνογραφήµατα
που άρχισαν να ισχύουν από 6-3-2002 και 20-5-2002, αντίστοιχα.
Τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν πάρει σηµαντικές
πρωτοβουλίες στον τοµέα της πνευµατικής ιδιοκτησίας και των
συγγενικών δικαιωµάτων µε την έκδοση οκτώ κοινοτικών οδηγιών που
αποτελούν το λεγόµενο «κοινοτικό κεκτηµένο»..Η Ευρωπαϊκή ΄Ενωση
των 25 πλέον κρατών µελών εναρµονίζει µε ένα µοναδικό τρόπο
διαφορετικές νοµοθεσίες µε στόχο πάντοτε τη διατήρηση της
πολιτιστικής πολυµορφίας και ταυτότητας .
Η Οδηγία 2001/29 για τη νοµική προστασία των δηµιουργών και
των συγγενικών δικαιωµάτων στην κοινωνία της πληροφορίας µαζί µε
τις δύο Συνθήκες Internet αποτελούν ένα µεγάλο βήµα για την
προστασία των δικαιούχων στο διαδίκτυο. Μεγάλη πρακτική σηµασία
έχει και η Οδηγία 2004/48 σχετικά µε την επιβολή των δικαιωµάτων
διανοητικής ιδιοκτησίας της οποίας η µεταφορά στο εθνικό δίκτυο
πρέπει να γίνει έως τις 29 –4- 2006 (άρθρο 20 παρ.1 Οδηγίας
2004/48).Ας σηµειωθεί ότι το σχετικό σχέδιο νόµου έχει υποβληθεί από
την αρµόδια Νοµοπαρασκευαστική Επιτροπή στο Υπουργείο
Πολιτισµού.
Στις ΗΠΑ το 1998 ψηφίστηκε το Digital Milleniun Copyright Act
(DMCA) µε σκοπό την εφαρµογή των δύο Συνθηκών Internet στο
αµερικανικό δίκαιο του copyright.
Β. Η ελληνική νοµοθεσία
Η ελληνική νοµοθεσία προσάρµοσε το εθνικό νοµοθετικό

πλαίσιο στις ρυθµίσεις της Οδηγίας 2001/29 µε το άρθρο 81
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 4/38

Ν.3057/2002 (ΦΕΚ Α´ 239/10-10-2002). Αξίζει να παρατηρηθεί ότι η

Ελλάδα ήταν το πρώτο κράτος µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που
ολοκλήρωσε τη διαδικασία εναρµόνισης µέσα στην προβλεπόµενη
προθεσµία (22-12-2002). Είναι επίσης αξιοσηµείωτο ότι τα δικαιώµατα
και ορισµένοι από τους µηχανισµούς προστασίας που προβλέπονται
στην Οδηγία 2001/29 είχαν καθιερωθεί από την ελληνική έννοµη τάξη
πριν από την εναρµόνιση.
Στη συνέχεια η χώρα µας κύρωσε τις δύο Συνθήκες Internet µε
δύο νόµους που ψηφίστηκαν από το Ελληνικό Κοινοβούλιο το έτος
2003 (Ν. 3183/2003 ΦΕΚ Α´ 227/26-9-2003 και Ν.3184/2003 και ΦΕΚ
Α´ 228/26.9.2003). Η διαδικασία όµως για την πράξη επικύρωσης δεν
µπορεί να γίνει χωριστά από την Ελλάδα, αλλά από όλα τα κράτη µέλη
της Κοινότητας µε βάση σχετική εξουσιοδότηση που χορηγείται στον
Πρόεδρο του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι γνωστό ότι
σύµφωνα µε το άρθρο 2 της Απόφασης του Συµβουλίου της 16ης
Μαρτίου 2000 (2000/278/ΕΚ-ΕΕΕΚ L. 89/6-11-2000), ο Πρόεδρος
εξουσιοδοτείται να καταθέσει τις πράξεις επικύρωσης στο γενικό
διευθυντή του WIPO από την ηµεροµηνία κατά την οποία τα κράτη
µέλη θα θέσουν σε ισχύ τα µέτρα που απαιτούνται προκειµένου να
προσαρµοσθεί η υφιστάµενη κοινοτική νοµοθεσία στις υποχρεώσεις οι
οποίες απορρέουν από τις Συνθήκες Internet.
Είναι γνωστό ότι η ελληνική νοµοθεσία ακολουθεί το
ηπειρωτικό/ ευρωπαϊκό σύστηµα πνευµατικής ιδιοκτησίας. Βασίζεται σε
παραδοσιακές αρχές, όπως η θεωρία του σκοπού, ο έγγραφος τύπος, η
ποσοστιαία αµοιβή, η προστασία του ηθικού δικαιώµατος και η «αρχή
της αλήθειας» (θεωρία του δηµιουργού) µε βάση την οποία αρχικός
δικαιούχος είναι ο δηµιουργός - φυσικό πρόσωπο. Η αρχή κατά την
οποία ο δηµιουργός είναι ο αρχικός δικαιούχος αποτελεί κανόνα
δηµόσιας τάξης που ισχύει στο εθνικό δίκαιο της πνευµατικής
ιδιοκτησίας, εφαρµόζεται ακόµη και στην περίπτωση δηµιουργίας έργου
µε παραγγελία και δεν µπορεί να παρακαµφθεί παρά τη µεµονωµένη
νοµολογία που δέχθηκε ότι αλλοδαπά πρόσωπα είναι δηµιουργοί (ΑΠ
663/2000, ΑΠ 835/2000, ΜονΠρωτΑθ 276/2001 ΝοΒ 2001, σ. 1332).
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 5/38

Το ίδιο ισχύει και όταν το έργο δηµιουργείται µε τη συµβολή

περισσοτέρων προσώπων, όπως συµβαίνει µε τα πολυέργα ή πολυµέσα,
όπου ο παραγωγός µόνο δευτερογενώς µπορεί να αποκτήσει τα σχετικά
δικαιώµατα από τους αρχικούς δικαιούχους/ δηµιουργούς. Ας
θυµηθούµε ότι ο όρος «δηµιουργός» συνδέθηκε ευθέως µε τον
καλλιτέχνη περί τα τέλη του 18ου αιώνα και ότι η ίδια η έννοια της
δηµιουργίας είναι συνυφασµένη µε τον άνθρωπο, ενώ φιλοσοφικά
αποδίδει τη θεωρία της γένεσης του κόσµου.
Η ελληνική νοµοθεσία αναγνωρίζει ως αντικείµενα προστασίας,
σύµφωνα µε το κοινοτικό κεκτηµένο, ορισµένες υβρίδιες µορφές, όπως
τα προγράµµατα Η/Υ που προστατεύονται ως έργα λόγου και τις βάσεις
δεδοµένων, σύµφωνα µε τους κανόνες του κοινοτικού κεκτηµένου.
Ι Ι . Έ Ρ Γ Ο Κ Α Ι ∆ Ι Α ∆ Ι Κ Τ Υ Ο
Είναι γνωστό ότι αντικείµενο της πνευµατικής ιδιοκτησίας είναι

το έργο ως άυλο αγαθό. Βασικά στοιχεία του έργου είναι η µορφή και η
πρωτοτυπία, ενώ η ενδεικτική απαρίθµηση δεν αποκλείει την προστασία
και άλλων πνευµατικών δηµιουργηµάτων πέρα από όσα αναφέρονται
στο νόµο (άρθρο 2 παρ.1 Ν.2121/1993, όπως ισχύει). Θεµελιώδης
παραµένει επίσης η διάκριση µεταξύ µορφής και ιδέας. Παρά τις
αµφισβητήσεις που διατυπώθηκαν, ο διαχωρισµός αυτός αποτελεί
βασικό κανόνα για τον καθορισµό του πεδίου εφαρµογής της
πνευµατικής ιδιοκτησίας. Η ιδέα είναι ελεύθερη και προσιτή στον
καθένα, αποτελεί κοινό κτήµα και δεν µπορεί να γίνει αντικείµενο της
πνευµατικής ιδιοκτησίας, παρά µόνο αν πάρει κάποια µορφή. Οι
συζητήσεις γύρω από την αρχή αυτή ανανεώθηκαν µε την κοινωνία της
πληροφορίας, αλλά στη Συνθήκη για την πνευµατική ιδιοκτησία ρητά
προβλέπεται ότι αντικείµενο προστασίας αποτελούν οι δηµιουργίες και
όχι οι ιδέες, διαδικασίες, µέθοδοι λειτουργίας ή µαθηµατικές έννοιες
αυτές καθαυτές (άρθρο 2 Συνθήκης για την πνευµατική ιδιοκτησία).
H τάση διεύρυνσης του έργου στην ψηφιακή εποχή είναι σαφής.
Η έννοια της πρωτοτυπίας και η ενδεικτική απαρίθµηση δίνουν τη
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 6/38

δυνατότητα προσαρµογής του έργου στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον

µε βάση τα κριτήρια που ισχύουν σε κάθε έννοµη τάξη. Κατά συνέπεια
οι καλλιτεχνικές παραγωγές που δηµιουργούνται µε τη βοήθεια
ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπως µουσικές συνθέσεις, φωτογραφίες,
εικόνες, εικαστικά έργα, κινούµενα σχέδια κλπ., αποτελούν αντικείµενο
προστασίας, αν πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις και κυρίως αν
εµφανίζουν πρωτοτυπία, Το ίδιο ισχύει και για τα έργα εικονικής
πραγµατικότητας (virtual reality). Σε ορισµένες περιπτώσεις ακόµη και
η ιστοσελίδα µπορεί να υπαχθεί στην έννοια του έργου. Αντίθετα τα
domain names ταυτίζονται περισσότερο µε τα διακριτικά γνωρίσµατα
και δεν µπορούν να υπαχθούν στην έννοια του έργου, αφού πρόκειται
για ηλεκτρονικές διευθύνσεις που δεν καλύπτουν το κριτήριο της
πρωτοτυπίας.
Εκείνο όµως που αξίζει να σηµειωθεί είναι ότι δεν θα πρέπει να
συγχέεται το έργο µε την πληροφορία. Η πνευµατική ιδιοκτησία δεν
προστατεύει τα απλά γεγονότα ή στοιχεία και κατά συνέπεια δεν
προστατεύει την πληροφορία αυτή καθεαυτή. Ούτε το έργο είναι
πληροφορία. Άλλο το ζήτηµα της προστασίας ως συλλογής των
στοιχείων ή δεδοµένων, εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του
περιεχοµένου τους εµφανίζουν πρωτοτυπία. Το µουσικό έργο που έχει
εγγραφεί ψηφιακά και διακινείται οn line παραµένει µουσικό έργο και
δεν αποτελεί πληροφορία. Κατά συνέπεια τα έργα που κυκλοφορούν
στο διαδίκτυο ανήκουν στο δηµιουργό ή στον εκάστοτε δικαιούχο και
η χρήση τους από τρίτους είναι νόµιµη, σύµφωνα µε τους κανόνες της
πνευµατικής ιδιοκτησίας που δεν υπερκαλύπτονται από το δικαίωµα
πρόσβασης του κοινού στην πληροφόρηση. Άλλωστε η άσκηση του
δικαιώµατος πρόσβασης σε διοικητικά έγγραφα γίνεται µε την
επιφύλαξη ύπαρξης τυχόν δικαιωµάτων πνευµατικής και βιοµηχανικής
ιδιοκτησίας (άρθρο 5 παρ.5 Ν.2690/1999).
Το ίδιο ισχύει και για το συνταγµατικό δικαίωµα πρόσβασης
στην πληροφορία στο οποίο µπορούν να επιβληθούν µε νόµο
περιορισµοί µόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και
δικαιολογούνται µεταξύ άλλων για λόγους προστασίας δικαιωµάτων
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 7/38

τρίτων, όπως το δικαίωµα πνευµατικής ιδιοκτησίας (άρθρο 5Α παρ. α

Συντάγµατος).
Αξίζει επίσης να παρατηρηθεί ότι η Οδηγία 2003/98 σχετικά µε
την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δηµόσιου τοµέα δεν
εφαρµόζεται σε έγγραφα για τα οποία τρίτοι διαθέτουν δικαιώµατα
διανοητικής ιδιοκτησίας (άρθρο 1 παρ.2 στοιχείο β Οδηγίας 2003/98).
Ρητά άλλωστε ορίζεται ότι οι προβλεπόµενες στην Οδηγία υποχρεώσεις
ισχύουν µόνο στο βαθµό που συνάδουν µε τις διατάξεις των διεθνών
συµβάσεων, ιδίως όσον αφορά τη ∆ιεθνή Σύµβαση Βέρνης και τη
Συµφωνία ΤRIPS (άρθρο 1 παρ.5 Οδηγίας 2003/98 και αιτ.σκέψη 22).
Το έργο, είτε αναπαραχθεί σε ψηφιακή µορφή και ενσωµατωθεί
σε υλικό φορέα, είτε διατεθεί στο διαδίκτυο, συνεχίζει να αποτελεί
αντικείµενο προστασίας, εκτός αν έχει παρέλθει η διάρκεια προστασίας
ή υπάρχει περίπτωση εφαρµογής των περιορισµών που προβλέπονται
από τη νοµοθεσία. Η τεχνολογική εξέλιξη έχει ως συνέπεια την
εµφάνιση νέων πνευµατικών δηµιουργηµάτων. Η έννοια όµως του
έργου δεν αλλάζει στην κοινωνία της πληροφορίας, από την άποψη ότι
οι ρυθµίσεις και τα κριτήρια που προαναφέρθηκαν µπορούν να
λειτουργήσουν και στο νέο τεχνολογικό πλαίσιο. Ο χρήστης που
«κατεβάζει» χωρίς άδεια µουσικά ή άλλα έργα προσβάλει το δικαίωµα
του δηµιουργού και υπόκειται στις κυρώσεις που προβλέπονται από το
νόµο (άρθρα 64 επ. Ν.2121/1993, όπως ισχύει).
Εδώ θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι στο διαδίκτυο η ανατροπή
δεν έρχεται από την πολιτιστική βιοµηχανία που αξιοποιεί τα έργα ,
αλλά από τον ίδιο το χρήστη, τον καταναλωτή, που γίνεται διανοµέας
του έργου χωρίς να το καταλαβαίνει ή να το θέλει. Το έργο διακινείται
στο διαδίκτυο µε µεγάλη ευκολία και ταχύτητα, µετατρέπεται αυτόµατα
σε πληροφορία που προάγει τον πολιτισµό και έτσι το κοινό διεκδικεί
την ελεύθερη και δωρεάν χρήση. Την ελεύθερη αυτή χρήση
υποστηρίζουν ορισµένοι τεχνολόγοι, ενώ η νοµική επιστήµη δίνει
αντίθετη απάντηση µε τη γνωστή θέση ότι στο δίκαιο της πνευµατικής
ιδιοκτησίας προέχει η προστασία του δηµιουργού ή του δικαιούχου και
ότι το κοινό δεν έχει δικαιώµατα αλλά υποχρεώσεις.
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 8/38

Ιδιαίτερη σηµασία έχει η προστασία των προγραµµάτων

ηλεκτρονικών υπολογιστών ως έργων λόγου, γιατί αποτελούν βασικό
στοιχείο διακίνησης του περιεχοµένου. Το νοµικό καθεστώς των
βάσεων δεδοµένων είναι επίσης προσαρµοσµένο για τη διάδοση έργων
και δεδοµένων στον κυβερνοχώρο, ιδίως µε την αναγνώριση του sui
generis δικαιώµατος. Παρά το ότι οι προβληµατισµοί ως προς τη
νοµική φύση των πολυµέσων συνεχίζουν να υφίστανται, η υπαγωγή
τους στην έννοια των βάσεων δεδοµένων µπορεί να αποδειχθεί η πιο
πρακτική λύση.
Σχετικά µε τις βάσεις δεδοµένων αξίζει να αναφερθεί η
απόφαση 5302/2002 του Μονοµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Τµήµα
Ασφαλιστικών µέτρων) που εκδόθηκε στις 11 Ιουλίου 2002, στην
υπόθεση Fixtures Marketing Ltd κατά του Οργανισµού Προγνωστικών
Αγώνων Ποδοσφαίρου (ΟΠΑΠ), µε την οποία ζητείται από το
∆ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων να εκδώσει προδικαστική
απόφαση για το νόηµα της βάσης δεδοµένων και την έκταση εφαρµογής
της Οδηγίας 96/9, ειδικά όσον αφορά το άρθρο 7 που αναφέρεται στο
sui generis δικαίωµα. Το επίδικο θέµα συνίσταται στο εάν οι κατάλογοι
ποδοσφαιρικών αγώνων έχουν την έννοια της βάσης δεδοµένων και αν
υπάρχει προστασία στην περίπτωση αναδιάταξης του περιεχοµένου
(εξαγωγή ουσιώδους αριθµού ζευγών των ποδοσφαιρικών οµάδων που
παίζουν και µεταφορά αυτών στα δελτία ΠΡΟΠΟ).
. Το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο στην απόφαση της 9ης Νοεµβρίου
2004 αποφάνθηκε ότι ένα πρόγραµµα ποδοσφαιρικών συναντήσεων ,
όπως το επίδικο στην υπόθεση της κυρίας δίκης, συνιστά βάση
δεδοµένων κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 2 της Οδηγίας 96/9. Η
έννοια της επένδυσης που συνδέεται µε την απόκτηση του περιεχοµένου
µιας βάσης δεδοµένων κατά την έννοια του άρθρου 7 παρ.1 της Οδηγίας
96/9 πρέπει να νοείται ότι σηµαίνει τα µέσα που χρησιµοποιούνται για
την αναζήτηση υφισταµένων στοιχείων και τη συγκέντρωσή τους στην
εν λόγω βάση δεδοµένων. Η έννοια αυτή δεν περιλαµβάνει τα µέσα που
χρησιµοποιούνται για τη δηµιουργία των στοιχείων που συνιστούν το
περιεχόµενο µιας βάσης δεδοµένων, Σχετικά µε την κατάρτιση ενός
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 9/38

προγράµµατος ποδοσφαιρικών συναντήσεων για τη διοργάνωση

πρωταθληµάτων ποδοσφαίρου, η έννοια αυτή δεν αφορά κατά συνέπεια
τα µέσα που χρησιµοποιούνται για τον καθορισµό των ηµεροµηνιών,
των ωραρίων και των ζευγών των οµάδων που αφορούν τις διάφορες
συναντήσεις των πρωταθληµάτων αυτών.
Σήµερα η ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας καθιστά
και πάλι απαραίτητη την προστασία του ηθικού δικαιώµατος που σε
διεθνές επίπεδο αναγνωρίζεται όχι µόνο υπέρ των δηµιουργών (άρθρο
6δις ∆Σ Βέρνης), αλλά και υπέρ των ερµηνευτών καλλιτεχνών (άρθρο 5
Συνθήκης για τις εκτελέσεις και φωνογραφήµατα).
Η ψηφιακή τεχνολογία δεν αναιρεί την προστασία που
εξασφαλίζουν οι εξουσίες πατρότητας και περιφρούρησης της
ακεραιότητας του έργου, ενώ η άποψη περί µη ανάλωσης της εξουσίας
δηµοσίευσης αποκτά ιδιαίτερη σηµασία, γιατί επιτρέπει στο δηµιουργό
να απαγορεύσει την παράνοµη δηµοσίευση του έργου του που µπορεί
µέσω του διαδικτύου εύκολα να γίνει αντικείµενο άµεσης πρόσβασης σε
παγκόσµιο επίπεδο.
Ι Ι I . Η Ν Ο Μ Ι Κ Η Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Τ Ο
∆ Ι Α ∆ Ι Κ Τ Υ Ο
Είναι γνωστό ότι στο διαδίκτυο η νοµική προστασία του δηµιουργού

και των δικαιούχων συγγενικών δικαιωµάτων επιτυγχάνεται ως εξής :
- αναγνωρίζονται ή ενισχύονται τα λεγόµενα «ψηφιακά
δικαιώµατα» που έχουν απόλυτο και αποκλειστικό χαρακτήρα, ενώ
παράλληλα προβλέπονται περιορισµοί και εξαιρέσεις µε στόχο την
εξισορρόπηση των συµφερόντων µεταξύ δικαιούχων και χρηστών και
του ευρύτερου κοινού γενικά.
- προβλέπονται υποχρεώσεις κατάλληλης έννοµης προστασίας
κατά της εξουδετέρωσης των τεχνολογικών µέτρων, καθώς και κατά
των παράνοµων δραστηριοτήτων που αλλοιώνουν τις ηλεκτρονικές
πληροφορίες διαχείρισης των δικαιωµάτων
- θεσπίζονται κατάλληλες κυρώσεις και µέσα έννοµης προστασίας
κατά της προσβολής των δικαιωµάτων
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 10/38
Α. Τα ψηφιακά δικαιώµατα
Η Οδηγία 2001/29 ρυθµίζει σε ένα ενιαίο κείµενο ισότιµα για

όλους τους δικαιούχους το δικαίωµα αναπαραγωγής, το δικαίωµα
παρουσίασης / διάθεσης στο κοινό, καθώς και το δικαίωµα διανοµής. Τα
δικαιώµατα αυτά έχουν θεµελιώδη σηµασία για την προστασία στον
κυβερνοχώρο και είναι γνωστά µε τον όρο «ψηφιακά δικαιώµατα». Η
σηµασία τους έγκειται ιδίως στο γεγονός ότι σε νοµικό επίπεδο
επιτρέπουν στο δικαιούχο να ελέγξει το έργο του σε όλα τα στάδια
διαδροµής του στο διαδίκτυο, από τον αποστολέα µέχρι τον παραλήπτη
συµπεριλαµβανοµένων και των ενδιάµεσων σταθµών κατά τη διάρκεια
της ψηφιακής διαδικασίας µετάδοσης µέσω Internet. Παρά το γεγονός
ότι στο εθνικό δίκαιο είχαν θεσπισθεί αντίστοιχα δικαιώµατα, κρίθηκε
σκόπιµο να τροποποιηθούν οι σχετικές διατάξεις προς άρση κάθε
αµφιβολίας ως προς τη φύση και την έκτασή τους.
Στο πνεύµα αυτό τροποποιήθηκε το άρθρο 3 Ν. 2121/1993 που
αφορά το περιουσιακό δικαίωµα του δηµιουργού, καθώς και τα άρθρα
46, 47 και 48 του ίδιου νόµου που αναφέρονται στα συγγενικά
περιουσιακά δικαιώµατα των ερµηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών,
των παραγωγών φωνογραφηµάτων και οπτικοακουστικών έργων, καθώς
και των ραδιοτηλεοπτικών οργανισµών (άρθρο 81 παρ. 3, 4 και 5
Ν.3057/2002).
Η αρχική ρύθµιση (άρθρο 3 Ν. 2121/1993), για το περιουσιακό
δικαίωµα του δηµιουργού, τροποποιήθηκε µε το άρθρο 81 παρ. 1 Ν.
3057/2002 στα εξής κυρίως σηµεία:
Το δικαίωµα αναπαραγωγής εναρµονίζεται πλήρως µε το
αντίστοιχο δικαίωµα της Οδηγίας 2001/29 και προβλέπεται ρητά ότι ο
δηµιουργός έχει την εξουσία (δικαίωµα) να επιτρέπει ή να απαγορεύει
«την άµεση ή έµµεση, προσωρινή ή µόνιµη αναπαραγωγή, µε
οποιοδήποτε µέσο και µορφή, εν όλω ή εν µέρει» (νέα ρύθµιση άρθρου
3 παρ. 1 στοιχείο α). Όπως είναι γνωστό, η τάση που επικράτησε ήταν ο
ευρύς χαρακτήρας της αναπαραγωγής µε υποχρεωτική εξαίρεση
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 11/38
ορισµένων πράξεων που επιτρέπουν την ψηφιακή χρήση των έργων.

Άµεση είναι η αναπαραγωγή που γίνεται απευθείας στο ίδιο ή σε
διαφορετικό µέσο, ενώ η έµµεση αναπαραγωγή καλύπτει τις
αναπαραγωγές που γίνονται µέσω ενδιάµεσης διαδικασίας, όπως η
ραδιοτηλεοπτική εκποµπή µε χρήση φωνογραφήµατος. Η προσωρινή ή
µόνιµη αναπαραγωγή έχει την έννοια ότι στο διαδίκτυο ενδέχεται να
υπάρχουν αναπαραγωγές που δεν έχουν σκοπό ή αποτέλεσµα την
παραγωγή µόνιµου αντιγράφου, αλλά µπορεί να οδηγήσουν στη
δηµιουργία µη ορατού αντιγράφου στη µνήµη ηλεκτρονικού
υπολογιστή. Κατά συνέπεια στην πράξη αναπαραγωγής εµπίπτουν τόσο
τα προσωρινά, όσο και τα µόνιµα αντίγραφα.
Η εξουσία θέσης σε κυκλοφορία αντικαθίσταται µε το δικαίωµα
διανοµής, όπως ακριβώς προβλέπεται στην Οδηγία 2001/29. Έτσι ο
δηµιουργός, όσον αφορά το πρωτότυπο ή τα αντίτυπα (αντίγραφα) των
έργων του, έχει το δικαίωµα να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη διανοµή
τους στο κοινό µε οποιαδήποτε µορφή µέσω πώλησης ή µε άλλους
τρόπους. Παράλληλα προβλέπεται η κοινοτική ανάλωση του
δικαιώµατος διανοµής σύµφωνα µε την πάγια νοµολογία του
Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου και το κοινοτικό κεκτηµένο. Το δικαίωµα
διανοµής εντός της Κοινότητας αναλώνεται µόνο εάν η πρώτη πώληση
ή µε οποιονδήποτε άλλον τρόπο πρώτη µεταβίβαση της κυριότητας του
πρωτοτύπου ή των αντιτύπων εντός της Κοινότητας πραγµατοποιείται
από το δικαιούχο ή µε τη συγκατάθεσή του.-
Το δικαίωµα παρουσίασης στο κοινό δίνει στο δηµιουργό την
εξουσία / δικαίωµα να επιτρέπει ή να απαγορεύει την παρουσίαση στο
κοινό των έργων του, ενσυρµάτως ή ασυρµάτως ή µε οποιοδήποτε άλλο
τρόπο, καθώς και να καθιστά προσιτά τα έργα στο κοινό κατά τρόπο
ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά, όπου και όταν επιλέγει ο
ίδιος. Είναι γνωστό ότι, το δικαίωµα παρουσίασης στο κοινό στο µέτρο
που περιλαµβάνει και το δικαίωµα διάθεσης έχει µεγάλη πρακτική
σηµασία στο πλαίσιο διάδοσης των έργων στο διαδίκτυο (βλ. και άρθρο
8 Συνθήκης για την πνευµατική ιδιοκτησία).
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 12/38
Η ψηφιακή διάθεση προϋποθέτει ότι το κοινό µπορεί να έχει

πρόσβαση στο περιεχόµενο από τον τόπο και κατά το χρόνο της
ατοµικής επιλογής του, ενώ όταν πρόκειται για ραδιοτηλεοπτική
µετάδοση το περιεχόµενο µεταδίδεται από ένα ραδιοτηλεοπτικό
οργανισµό προς ένα παθητικό κοινό που απλά λαµβάνει το εκπεµπόµενο
σήµα από το δέκτη του.
Ο προσδιορισµός της έννοιας του «κοινού» αφήνεται στην
εθνική νοµοθεσία και στα εθνικά δικαστήρια, αφού σε διεθνές και
κοινοτικό επίπεδο δεν υπάρχει σχετικός ορισµός που να γίνεται γενικά
αποδεκτός. Σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία, δηµόσια είναι η
παρουσίαση «που κάνει το έργο προσιτό σε κύκλο ευρύτερο από το
στενό κύκλο της οικογένειας και το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον,
ανεξαρτήτως από το αν τα πρόσωπα αυτά του ευρύτερου κύκλου
βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους» (άρθρο 3 παρ. 2 Ν.
2121/1993). Η παρουσίαση του έργου στο κοινό πρέπει να εκληφθεί ως
µια ευρεία έννοια που περιλαµβάνει κάθε πράξη µε την οποία το έργο
γίνεται προσιτό στο κοινό, δηλαδή σε ένα αριθµό ατόµων που δεν
χαρακτηρίζονται µεταξύ τους από ιδιαίτερες οικογενειακές, συγγενικές
ή προσωπικές σχέσεις. Στην έννοια της παρουσίασης στο κοινό
περιλαµβάνεται πλέον ρητά και η κατ’ αίτηση µετάδοση (transmission
on demand). Ως παρουσίαση στο κοινό «µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο»
νοείται και η δηµόσια έκθεση έργων των εικαστικών τεχνών. Ρητά
εξάλλου προβλέπεται η µη ανάλωση του δικαιώµατος αυτού. Ας
σηµειωθεί ακόµη ότι και το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο δέχεται ότι η έννοια
του «κοινού» εκτιµάται κατά το εθνικό δίκαιο (∆ΕΚ απόφαση της 3-2-
2000 , υπόθεση C-293/98) Egeda κατά Hoasa, Συλλ.Νοµολ. 2000 σ.
Ι-00629).
Η εθνική νοµολογία µε την υπ’ αριθ. 3431/2002 απόφαση του
Μονοµελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (ΧρΙ∆ δ/2003 σ. 652-654) δέχθηκε
ότι υπάρχει προσβολή του δικαιώµατος αναπαραγωγής, καθώς και
παρουσίασης στο κοινό σε περίπτωση δηµόσιας µετάδοσης µέσω
διαδικτύου και on line επικοινωνίας µουσικών έργων χωρίς άδεια του
δικαιούχου από ραδιοφωνικό σταθµό που είχε συνάψει σύµβαση
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 13/38
ραδιοφωνικής µετάδοσης µε τον οργανισµό συλλογικής διαχείρισης,

αλλά για µετάδοση αποκλειστικά και µόνο µέσω ραδιοφώνου και στις
συχνότητες εκποµπής του συγκεκριµένου σταθµού. Ειδικότερα, ο καθού
η αίτηση ραδιοφωνικός σταθµός είχε αναρτήσει ιστοσελίδες (sites) στο
διαδίκτυο και µε τη χρήση ειδικού εξυπηρετή-διακοµιστή ηλεκτρονικού
υπολογιστή που διέθετε το ανάλογο λογισµικό, προέβαινε αφενός σε
ενέργειες εισαγωγής και επεξεργασίας σηµάτων του ραδιοφωνικού
σταθµού στο διαδίκτυο και αφετέρου σε αποθήκευση των µουσικών
έργων στη µνήµη του κεντρικού υπολογιστή, ενώ στη συνέχεια τα
σήµατα και µουσικά έργα µε τη διαµεσολάβηση Internet Service
Provider (παροχέα τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών) και κατ’ εντολή του
ραδιοφωνικού σταθµού µεταφερόντουσαν στο διαδίκτυο, έτσι ώστε να
είναι προσβάσιµα προς ακρόαση από τους επισκέπτες των ιστοσελίδων.
Το δικαστήριο έκανε δεκτή την αίτηση ως προς το αίτηµα της
παράλειψης των πράξεων εγγραφής, αναπαραγωγής, παρουσίασης στο
κοινό, δηµόσιας εκτέλεσης και µετάδοσης ή αναµετάδοσης διαµέσου
του διαδικτύου και των ιστοσελίδων που ο καθού ραδιοφωνικός
σταθµός είχε εγκαταστήσει σε συγκεκριµένη ηλεκτρονική διεύθυνση.
΄Εχει επίσης κριθεί από τη νοµολογία ότι αποτελεί προσβολή του
δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας, η εγγραφή συγγραφικών έργων
στην κεντρική µνήµη του υπολογιστή και η παρουσίασή τους στο κοινό
διαµέσου ιστοσελίδων που εγκαταστάθηκαν από τρίτον στο διαδίκτυο
χωρίς άδεια της δηµιουργού (ΜΠρΑθ 1639/2001 ∆ΕΕ 2001 σ.858-860).
Για το θέµα των συνδέσµων (links), δηλαδή των παραποµπών σε
άλλες σελίδες ή ηλεκτρονικούς τόπους, εφόσον έχουν περιεχόµενο
προστατευόµενο µε την πνευµατική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά
δικαιώµατα ή το sui generis δικαίωµα του κατασκευαστή βάσης
δεδοµένων, ισχύουν τα εξής :
α) όταν πρόκειται για απλή παραποµπή (simple link) από µία σελίδα σε
κάποια άλλη αρχική σελίδα δεν τίθεται θέµα προσβολής του
δικαιώµατος πνευµατική ιδιοκτησίας, αφού πρόκειται για ένα σύγχρονο
τρόπο παράθεσης αποσπασµάτων β) όταν όµως γίνεται παραποµπή όχι
στην αρχική σελίδα αλλά σε κάποια ειδικότερη σελίδα ή απευθείας σε
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 14/38
στοιχεία άλλου ηλεκτρονικού τόπου, υπερπηδώντας την αρχική σελίδα

(deep linking), υπάρχει προσβολή του δικαιώµατος αναπαραγωγής και
παρουσίασης στο κοινό. Ενδέχεται επίσης να υπάρχει προσβολή του
ηθικού δικαιώµατος και ιδίως της εξουσίας περιφρούρησης, όσον αφορά
τις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό. Το ίδιο ισχύει και για
τη χρήση πλαισίων . H τεχνική αυτή επιτρέπει µέσω φυλλοµετρητών
(browsers) να αποκαλυφθεί το περιεχόµενο άλλων σελίδων χωρίς ο
χρήστης να µετακινηθεί ή να αντιλαµβάνεται τη µετακίνησή του από
την αρχική σελίδα. (Γ. Καράκωστα, ∆ίκαιο και Internet,
2003,σ.105.Θ.Σιδηρόπουλου, Το ∆ίκαιο του ∆ιαδικτύου, 2003, σ.265.
Intellectual Property on the Internet: A survey of issues, WIPO /INT/02,
σ.51).
Β. Οι περιορισµοί/εξαιρέσεις
Η πνευµατική ιδιοκτησία διατήρησε και στο ψηφιακό

περιβάλλον µία µεγάλη δύναµη, αφού ο νοµοθέτης αναγνωρίζει στο
δηµιουργό το απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωµα να επιτρέπει ή να
απαγορεύει την εκµετάλλευση του έργου του. Είναι όµως γνωστό ότι το
περιουσιακό δικαίωµα, πέρα από το χρονικό περιορισµό, υπόκειται σε
ορισµένους περιορισµούς που αφορούν το περιεχόµενο και την έκτασή
του. Οι περιορισµοί αυτοί που συνήθως εφαρµόζονται αναλόγως και
στα συγγενικά δικαιώµατα, δικαιολογούνται για λόγους κοινωνικής,
πολιτιστικής και εκπαιδευτικής πολιτικής, αποβλέπουν στην προστασία
του δηµοσίου συµφέροντος, στην ανάγκη πληροφόρησης του κοινού και
γενικά εξυπηρετούν ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Η ιδιωτική
χρήση αποτελεί έναν από τους περιορισµούς του περιουσιακού
δικαιώµατος, αλλά συνιστά και µια σηµαντική πηγή χρηµατοδότησης
του δηµιουργού και των δικαιούχων συγγενικών δικαιωµάτων µε την
καθιέρωση της εύλογης / δίκαιης αµοιβής.
Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι, εκτός από τον όρο «περιορισµοί»
του περιουσιακού δικαιώµατος, συναντάται και ο όρος «εξαιρέσεις».
Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η έννοια «περιορισµός» υποδηλώνει τη
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 15/38
χρήση του έργου χωρίς άδεια αλλά µε καταβολή αµοιβής, ενώ ο όρος
«εξαίρεση» επιτρέπει την ελεύθερη χρήση, χωρίς πληρωµή αµοιβής.
Μπορεί όµως να γίνει δεκτό ότι οι δύο έννοιες είναι ταυτόσηµες, αφού
εννοιολογικά προσδιορίζουν τα όρια του περιουσιακού δικαιώµατος
σχετικά µε το περιεχόµενο και την έκτασή του, ενώ προβλέπονται ρητά
στη νοµοθεσία. Άλλωστε πολλές φορές χρησιµοποιούνται σωρευτικά ή
διαζευκτικά χωρίς να αποδίδεται σηµασία στην ορολογία, αφού
πρόκειται για γνωστές ρυθµίσεις που έχουν καθιερωθεί σε όλες τις
νοµοθεσίες, τις διεθνείς συµβάσεις και τις κοινοτικές οδηγίες.
Η Οδηγία 2001/29 περιέχει έναν εξαντλητικό και κλειστό
κατάλογο «εξαιρέσεων και περιορισµών». Αυτό γίνεται κυρίως γιατί
έπρεπε να ληφθούν υπόψη οι διαφορετικές νοµικές παραδόσεις των
κρατών µελών (αιτιολ. σκέψη 32). Ο κλειστός χαρακτήρας έχει την
έννοια ότι τα κράτη µέλη δεν µπορούν να προβλέψουν στην εθνική τους
νοµοθεσία άλλους περιορισµούς από τους αναφερόµενους στην Οδηγία
(άρθρο 5). Από τους περιορισµούς όµως αυτούς υποχρεωτικό
χαρακτήρα (mandatory exception) έχει µόνο η ρύθµιση που αφορά τις
προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής (άρθρο 5 παρ. 1), ενώ για κάθε άλλη
περίπτωση ο χαρακτήρας των εξαιρέσεων είναι δυνητικός (permissible
exceptions). Αυτό σηµαίνει ότι τα κράτη µέλη έχουν απλώς την
ευχέρεια να θεσπίσουν ή όχι τους προβλεπόµενους περιορισµούς που
αφορούν το δικαίωµα αναπαραγωγής, το δικαίωµα παρουσίασης/
διάθεσης στο κοινό, καθώς και το δικαίωµα διανοµής στο µέτρο που
δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενο σκοπό της επιτρεπόµενης
αναπαραγωγής. Ο περιορισµός δηλαδή στο δικαίωµα διανοµής
δικαιολογείται µόνο σαν αναγκαίο παρακολούθηµα της εξαίρεσης στο
δικαίωµα αναπαραγωγής. ∆ίνεται ακόµη η δυνατότητα στα κράτη µέλη
να διατηρήσουν τους ήδη προβλεπόµενους περιορισµούς στην εθνική
τους νοµοθεσία σε ορισµένες περιπτώσεις ήσσονος σηµασίας, εφόσον
αφορούν χρήσεις αποκλειστικά αναλογικές και δεν θίγουν την ελεύθερη
κυκλοφορία εµπορευµάτων και υπηρεσιών στην Κοινότητα (5 παρ. 3
της Οδηγίας 2001/29). Ας σηµειωθεί ότι όλοι οι περιορισµοί είναι
σύµφωνοι µε το γράµµα και το πνεύµα της ∆ιεθνούς Σύµβασης Βέρνης,
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 16/38
αφού υπόκεινται στο τέστ των τριών σταδίων, εφαρµόζονται δηλαδή

µόνο σε ειδικές περιπτώσεις που δεν αντίκεινται στην κανονική
εκµετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευοµένου αντικειµένου και
δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα έννοµα συµφέροντα του δικαιούχου.
Το άρθρο 81 παρ. 2 Ν. 3057/2002, όσον αφορά τους
περιορισµούς του περιουσιακού δικαιώµατος, τροποποίησε την εθνική
νοµοθεσία στα εξής σηµεία:
Εντάσσεται στην ελληνική έννοµη τάξη ο υποχρεωτικός
περιορισµός που αφορά την «εξαίρεση από το δικαίωµα
αναπαραγωγής» (άρθρο 5 παρ. 1 Οδηγίας 2001/29). Ειδικότερα
εξαιρούνται από το δικαίωµα αυτό οι προσωρινές πράξεις
αναπαραγωγής οι οποίες είναι µεταβατικές ή παρεπόµενες και οι οποίες
αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τµήµα µιας τεχνολογικής
µεθόδου, έχουν δε ως αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψουν α) την εντός
δικτύου µετάδοση µεταξύ τρίτων µέσω διαµεσολαβητή ή β) τη νόµιµη
χρήση, ενός έργου ή άλλου προστατευόµενου αντικειµένου και οι
οποίες δεν έχουν καµία ανεξάρτητη οικονοµική σηµασία. Πρόκειται για
το λεγόµενο «τεχνολογικό περιορισµό» που πηγάζει από την ίδια τη
λειτουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Με τη
ρύθµιση αυτή νοµιµοποιείται η αναγκαστική και αναπόφευκτη
αναπαραγωγή έργων ή άλλων αντικειµένων που προστατεύονται κατά
τη µεταφορά τους µέσω του διαδικτύου. Όταν ένας χρήστης αποστείλει
ένα ψηφιακό αρχείο σε έναν άλλο χρήστη µέσω του διαδικτύου
δηµιουργούνται διάφορα αντίγραφα και ειδικότερα ένα αντίγραφο στην
προσωρινή µνήµη του διαµεσολαβητή, ένα αντίγραφο σε κάθε
ενδιάµεσο σταθµό µέχρι τον τελικό προορισµό και ένα αντίγραφο στην
προσωρινή µνήµη Η/Υ του παραλήπτη. Οι αναπαραγωγές αυτές
εµπίπτουν στον προβλεπόµενο τεχνολογικό περιορισµό, εφόσον
τηρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέρονται παραπάνω. Ειδικότερα
καλύπτονται οι πράξεις που καθιστούν δυνατή την αναζήτηση
(browsing) και την αποθήκευση σε κρυφή µνήµη (caching), καθώς και
οι πράξεις που καθιστούν δυνατή την αποτελεσµατική λειτουργία των
συστηµάτων µετάδοσης, εφόσον ο διαµεσολαβητής δεν τροποποιεί τις
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 17/38
πληροφορίες και δεν παρεµποδίζει τη νόµιµη χρήση της τεχνολογίας, η

οποία αναγνωρίζεται ευρέως και χρησιµοποιείται από τη βιοµηχανία µε
σκοπό την απόκτηση δεδοµένων σχετικά µε τη χρήση των
πληροφοριών. Η χρήση θεωρείται νόµιµη όταν επιτρέπεται από το
δικαιούχο και δεν περιορίζεται από το νόµο (Οδηγία 2001/29, αιτ.
σκέψη 33).
Από τους δυνητικούς περιορισµούς, πέρα από τις υπάρχουσες
ρυθµίσεις (άρθρα 18-28 Ν.2121/1993, όπως ισχύει) που αφορούν
θέµατα, όπως η ιδιωτική αναπαραγωγή, η παράθεση αποσπασµάτων, η
αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες ή αρχεία κλπ., καθιερώνεται µόνο ο
περιορισµός προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων. Επιτρέπεται η
αναπαραγωγή του έργου προς όφελος των παραπάνω προσώπων για
χρήση που συνδέονται άµεσα µε την αναπηρία και δεν έχουν εµπορικό
χαρακτήρα, στο βαθµό που απαιτείται λόγω της συγκεκριµένης
αναπηρίας. Προβλέπεται ακόµα ότι µε απόφαση του Υπουργού
Πολιτισµού µπορούν να καθορισθούν οι όροι της εφαρµογής της
ρύθµισης, καθώς και η επέκταση της σε άλλες κατηγορίες προσώπων µε
αναπηρίες (νέο άρθρο 28Α). Η διάταξη αυτή, όχι µόνο είναι σύµφωνη µε
την Κοινοτική Οδηγία 2001/29 (άρθρο 5 παρ. 3β), αλλά και µε το
Σύνταγµα που επιτρέπει στο νοµοθέτη να λαµβάνει όλα τα αναγκαία
µέτρα για την προστασία και διευκόλυνση των ατόµων µε ειδικές
ανάγκες. Ας σηµειωθεί το άρθρο 21 παρ. 6 του Συντάγµατος
κατοχυρώνει το δικαίωµα των ατόµων µε αναπηρίες να «απολαµβάνουν
µέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονοµία, την επαγγελµατική ένταξη
και συµµετοχή τους στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της
χώρας».
Για όλους τους περιορισµούς που αναφέρονται στο τέταρτο
κεφάλαιο του Ν.2121/1993 ισχύει η γενική ρήτρα εφαρµογής (νέο
άρθρο 28Γ), δηλαδή η διαδικασία των τριών σταδίων (three steps test)
σύµφωνα µε την οποία οι προβλεπόµενοι στην εθνική νοµοθεσία
περιορισµοί, εφαρµόζονται µόνο σε ορισµένες ειδικές περιπτώσεις, οι
οποίες δεν αντίκεινται στην κανονική εκµετάλλευση του έργου ή άλλων
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 18/38
προστατευοµένων αντικειµένων και δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα

έννοµα συµφέροντα του δικαιούχου.
Γ. Τα τεχνολογικά µέτρα
H τεχνολογία δηµιούργησε νέα µέσα προστασίας και οδήγησε

τους δικαιούχους στη χρήση τεχνολογικών µέτρων µε σκοπό να
αποτρέψουν την προσβολή ή να περιορίσουν τις παράνοµες πράξεις. Τα
τεχνολογικά µέτρα περιλαµβάνουν µηχανισµούς που βασίζονται στο
λογισµικό και περιορίζουν την πρόσβαση και τη χρήση των έργων. Τα
πιο γνωστά τεχνολογικά µέτρα είναι η κρυπτογραφία, η αναγνωριστική
ετικέτα και το υδατογράφηµα. Οι µηχανισµοί αυτοί αποτελούν
σηµαντικό εργαλείο ελέγχου, αλλά η προστασία που παρέχουν δεν είναι
πάντοτε τέλεια, γιατί η κάµψη της ασφάλειάς τους είναι δυνατή. Για
τους λόγους αυτούς επιβάλλεται η θέσπιση κατάλληλης έννοµης
προστασίας και αποτελεσµατικών µέτρων έναντι της εξουδετέρωσης
των τεχνικών συστηµάτων τα οποία χρησιµοποιούν οι δικαιούχοι. Η
έννοµη προστασία δεν συνεπάγεται πάντως την υποχρέωση να
σχεδιάζονται συσκευές, προϊόντα, συστατικά στοιχεία ή υπηρεσίες κατά
τέτοιο τρόπο ώστε να αντιστοιχούν στα υπάρχοντα τεχνολογικά µέτρα
(αιτ.σκ.48 Οδηγίας 2001/29).Το DMCA προβλέπει αντίστοιχη διάταξη
µε το ίδιο σχεδόν περιεχόµενο γνωστή ως no mandate provision
(Sec.1201c3).
Tο νέο άρθρο 66Α για τα τεχνολογικά µέτρα εναρµονίζει την
εθνική νοµοθεσία µε την αντίστοιχη διάταξη του άρθρου 6 της Οδηγίας
2001/29.Ας σηµειωθεί ότι το άρθρο 6 της Οδηγίας 2001/29 βασίζεται
κατά ένα µεγάλο µέρος στις ρυθµίσεις των Συνθηκών Internet (άρθρο 11
της Συνθήκης για την πνευµατική ιδιοκτησία και άρθρο 18 της
Συνθήκης για τις ερµηνείες εκτελέσεις και τα φωνογραφήµατα) που
επιβάλλουν στα συµβαλλόµενα µέρη να παρέχουν κατάλληλη έννοµη
προστασία και να θεσπίζουν αποτελεσµατικά µέτρα Σύµφωνα µε τον
προβλεπόµενο ορισµό, ως «τεχνολογικά µέτρα» νοούνται κάθε
τεχνολογία, µηχανισµός ή συστατικό στοιχείο που, µε το συνήθη τρόπο
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 19/38
λειτουργίας του, αποσκοπεί στο να εµποδίσει ή να περιορίσει πράξεις σε

σχέση µε έργα ή άλλα προστατευόµενα αντικείµενα, που δεν έχουν
επιτραπεί από το δικαιούχο πνευµατικής ιδιοκτησίας ή συγγενικού
δικαιώµατος ή του sui generis δικαιώµατος σε βάσεις δεδοµένων (άρθρο
66Α παρ. 1 Ν.2121/1993 που προστέθηκε µε το άρθρο 81 παρ. 11
Ν.3057/2002). Τα τεχνολογικά µέτρα θεωρούνται «αποτελεσµατικά»
όταν η χρήση του προστατευοµένου έργου ή άλλου προστατευοµένου
αντικειµένου ελέγχεται από τους δικαιούχους µέσω της εφαρµογής
διαδικασίας ελέγχου της πρόσβασης ή προστασίας, όπως
κρυπτογράφηση, διατάραξη της µετάδοσης ή άλλη µετατροπή του έργου
ή του προστατευοµένου αντικειµένου, ή προστατευτικού µηχανισµού
ελέγχου της αντιγραφής, ο οποίος επιτυγχάνει το στόχο της προστασίας
(άρθρο 66Α παρ. 1).
Η ρύθµιση του νέου άρθρου 66Α παρ. 2 απαγορεύει, χωρίς την
άδεια του δικαιούχου, την εξουδετέρωση κάθε αποτελεσµατικού
τεχνολογικού µέτρου, την οποία πραγµατοποιεί κάποιος εν γνώσει του ή
έχοντας βάσιµους λόγους που του επιτρέπουν να γνωρίζει ότι επιδιώκει
αυτόν το σκοπό.
Περαιτέρω, απαγορεύεται χωρίς την άδεια του δικαιούχου, η
κατασκευή, η εισαγωγή, η διανοµή, η πώληση, η εκµίθωση, η
διαφήµιση για πώληση ή εκµίσθωση ή η κατοχή για εµπορικούς
σκοπούς, συσκευών, προϊόντων, συστατικών στοιχείων ή η παροχή
υπηρεσιών που α) αποτελούν αντικείµενο προώθησης, διαφήµισης ή
εµπορίας µε σκοπό την εξουδετέρωση της προστασίας, ή β) πέρα από
την εξουδετέρωση της προστασίας έχουν σκοπό εµπορικό ή χρήση
περιορισµένης σηµασίας ή γ) έχουν πρωτίστως σχεδιασθεί, παραχθεί,
προσαρµοσθεί ή πραγµατοποιηθεί για να επιτρέψουν ή να διευκολύνουν
την εξουδετέρωση της προστασίας, οποιωνδήποτε αποτελεσµατικών
τεχνολογικών µέτρων (νέο άρθρο 66Α παρ. 3).
Η άσκηση δραστηριοτήτων κατά παράβαση των ανωτέρω
διατάξεων συνεπάγεται τις αστικές κυρώσεις του άρθρου 65 Ν.
2121/1993, ενώ προβλέπονται και ποινικές κυρώσεις κατά του δράστη
(φυλάκιση ενός έτους και χρηµατική ποινή 2.900 - 15.000 ευρώ).
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 20/38
Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών µέτρων

σύµφωνα µε τον Κώδικα Πολιτικής ∆ικονοµίας, εφαρµοζοµένης της
ρύθµισης του άρθρου 64 Ν.2121/1993.
Προκειµένου να διευκολυνθεί η πραγµάτωση των στόχων
ορισµένων περιορισµών και ειδικότερα των περιορισµών που αφορούν
τη φωτοτυπική αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση (άρθρο 21), την
αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και αρχεία (άρθρο 22), την
αναπαραγωγή για σκοπούς δικαστικούς ή διοικητικούς (άρθρο 24),
καθώς και την αναπαραγωγή προς όφελος προσώπων µε αναπηρίες
(άρθρο 28 Α), προβλέπεται η λήψη κατάλληλων µέτρων (άρθρο 6 παρ. 4
Οδηγίας 2001/29). Ειδικότερα προβλέπεται ότι, η λήψη τεχνολογικών
µέτρων και η σχετική έννοµη προστασία κατά της εξουδετέρωσης, δεν
θίγει την υποχρέωση των δικαιούχων να παρέχουν στους
επωφελούµενους από τις ανωτέρω εξαιρέσεις τα µέσα, προκειµένου
αυτοί να έχουν τη δυνατότητα να εφαρµόσουν τις εν λόγω εξαιρέσεις
στον αναγκαίο βαθµό, εφόσον έχουν εκ του νόµου πρόσβαση στο
προστατευόµενο έργο ή αντικείµενο. Εάν οι δικαιούχοι δεν λάβουν
εκούσια µέτρα, στα οποία συµπεριλαµβάνονται και οι συµφωνίες
µεταξύ δικαιούχων και τρίτων που επωφελούνται από τις εξαιρέσεις,
τόσο οι δικαιούχοι όσο και οι τρίτοι ζητούν τη συνδροµή ενός ή
περισσοτέρων µεσολαβητών που επιλέγονται από πίνακα µεσολαβητών
τον οποίο καταρτίζει ο Οργανισµός Πνευµατικής Ιδιοκτησίας. Οι
µεσολαβητές υποβάλλουν προτάσεις προς τα ενδιαφερόµενα µέρη.
Θεωρείται ότι όλα τα µέρη αποδέχονται την πρόταση αυτή, εάν κανένα
από αυτά δεν προβάλλει αντίρρηση µέσα σε προθεσµία ενός µηνός από
την κοινοποίηση της πρότασης. Στην αντίθετη περίπτωση η διαφορά
επιλύεται από το Εφετείο Αθηνών, το οποίο δικάζει σε πρώτο και
τελευταίο βαθµό. Οι ρυθµίσεις αυτές δεν εφαρµόζονται σε έργα ή άλλα
προστατευόµενα αντικείµενα που διατίθενται στο κοινό βάσει όρων που
έχουν συµφωνηθεί συµβατικά, κατά τρόπο ώστε το κοινό να έχει
πρόσβαση σε αυτά, όπου και όταν θέλει (νέο άρθρο 66Α παρ. 5).
Πρόκειται για µία πρωτοποριακή διάταξη που δεν έχει πρακτικά
εφαρµοσθεί, καθιστά όµως δυνατή την πρόσβαση στο έργο σύµφωνα µε
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 21/38
την επιταγή του κοινοτικού κεκτηµένου (άρθρο 6 παρ.4 Οδηγίας

2001/29) αλλά και σύµφωνα µε την ηθική υποχρέωση του «copy-duty»
αντί του «copy-right» που στη συγκεκριµένη περίπτωση έχει στόχο την
αποφυγή του «τεχνολογικού κλειδώµατος», χωρίς να ανάγει τις
εξαιρέσεις σε δικαιώµατα χρήσης. ΄Αλλωστε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
έχει καθήκον να εξετάζει, στο πλαίσιο της Επιτροπής Επαφών του
άρθρου 12 της Οδηγίας 2001/29, το εάν οι πράξεις που επιτρέπονται
από το νόµο επηρεάζονται δυσµενώς από τη χρήση τεχνολογικών
µέτρων.
To DMCA απαγορεύει την εξουδετέρωση των τεχνολογικών µέτρων
τα οποία ελέγχουν τη πρόσβαση στα προστατευόµενα έργα, καθώς και
την κατασκευή ή πώληση συσκευών ή παροχή υπηρεσιών που έχουν
σκοπό τη εξουδετέρωση αυτών των τεχνολογικών µέτρων (Section 1201
DMCA). Αντίθετα δεν απαγορεύεται η εξουδετέρωση των τεχνολογικών
µέτρων τα οποία παρεµποδίζουν την αντιγραφή για να διασφαλισθεί η
δυνατότητα αναπαραγωγής στο πεδίο εφαρµογής του fair use.Η µη
τήρηση των υποχρεώσεων που αφορούν τα τεχνολογικά µέτρα
συνεπάγεται την επιβολή αστικών και ποινικών κυρώσεων (Section
1203-1204 DMCA).
Στο σηµείο αυτό αξίζει να αναφερθεί η γνωστή υπόθεση σύλληψης
στις ΗΠΑ µε βάση τις παραπάνω διατάξεις του ρώσου Dmitry Sklyarov
µε το αιτιολογικό ότι κατασκεύασε και πωλούσε µέσω της ιστοσελίδας
της εταιρείας όπου εργαζόταν λογισµικό µε το οποίο ο χρήστης
µπορούσε να εξουδετερώσει τεχνολογικό σύστηµα προστασίας
ηλεκτρονικών βιβλίων το οποίο είχε αναπτύξει αµερικανική εταιρεία
(United States of America v. Elcom Ltd a/k/a ElcomSoft Co Ltd and
Dmitry Sklyarov 203 F.Supp. 2d 1111, CR 01-20138RMW, όπως
παραπέµπεται σε Intellectual Property on the Internet: A survey of
issues, WIPO 2002/WIPO/INT/02 σ.37 . βλ. και Θ. Σιδηρόπουλο, Το
∆ίκαιο του ∆ιαδικτύου, 2003, σ.265 υποσηµ. 25).
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 22/38
∆. Οι πληροφορίες διαχείρισης των δικαιωµάτων
Το νέο άρθρο 66Β ρυθµίζει το θέµα των πληροφοριών για το

καθεστώς των δικαιωµάτων. Πρόκειται για πληροφορίες που επιτρέπουν
την αναγνώριση του έργου ή άλλου προστατευοµένου αντικειµένου, που
προσδιορίζουν την ταυτότητα του δηµιουργού ή άλλου δικαιούχου, που
αναφέρονται στους όρους ή τις προϋποθέσεις χρήσης του έργου ή άλλου
προστατευοµένου αντικειµένου, καθώς και σε κάθε αριθµό ή κωδικό
σχετικά µε το έργο και τα δικαιώµατα .
Ειδικότερα, απαγορεύεται σε κάθε πρόσωπο να προβαίνει εν
γνώσει του χωρίς την άδεια του δικαιούχου σε οποιαδήποτε από τις
ακόλουθες ενέργειες:
α) αφαίρεση ή αλλοίωση οποιασδήποτε πληροφορίας µε
ηλεκτρονική µορφή σχετικά µε τη διαχείριση των δικαιωµάτων, β)
διανοµή, εισαγωγή προς διανοµή, ραδιοτηλεοπτική µετάδοση,
παρουσίαση στο κοινό ή διάθεση στο κοινό έργων ή άλλων
προστατευόµενων αντικειµένων µε συγγενικό δικαίωµα ή µε το
δικαίωµα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδοµένων, από τα
οποία έχουν αφαιρεθεί ή αλλοιωθεί άνευ αδείας οι πληροφορίες
ηλεκτρονικής µορφής σχετικά µε τη διαχείριση των δικαιωµάτων,
εφόσον το πρόσωπο αυτό γνωρίζει ή έχει βάσιµο λόγο να γνωρίζει ότι
µε την ενέργεια αυτή προτρέπει, επιτρέπει, διευκολύνει ή συγκαλύπτει
προσβολή του σχετικού δικαιώµατος
Η παράβαση των ανωτέρω διατάξεων τιµωρείται µε φυλάκιση
τουλάχιστον ενός έτους και χρηµατική ποινή 2.900 - 15.000 ευρώ και
συνεπάγεται τις αστικές κυρώσεις του άρθρου 65 του Ν. 2121/1993,
όπως ισχύει. Το Μονοµελές Πρωτοδικείο µπορεί να διατάξει
ασφαλιστικά µέτρα σύµφωνα µε τον Κ.Πολ.∆., εφαρµοζοµένης και της
ρύθµισης του άρθρου 64 του Ν. 2121/1993, όπως ισχύει.
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 23/38
Ε. Οι κυρώσεις
Η Οδηγία 2001/29 προβλέπει την υποχρέωση θέσπισης

καταλλήλων κυρώσεων και µέσων έννοµης προστασίας σε περιπτώσεις
προσβολής των δικαιωµάτων (άρθρο 8). Οι κυρώσεις πρέπει να είναι
αποτελεσµατικές, ανάλογες και αποτρεπτικές. Οι δικαιούχοι των οποίων
τα δικαιώµατα προσβάλλονται θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα
άσκησης αγωγής αποζηµίωσης και λήψης ασφαλιστικών µέτρων, καθώς
και κατάσχεσης του σχετικού υλικού και των προϊόντων, συσκευών ή
συστατικών στοιχείων τα οποία έχουν σκοπό την εξουδετέρωση των
τεχνολογικών µέτρων προστασίας.
Η ελληνική νοµοθεσία ήδη µε το Ν. 2121/1993 είχε θεσπίσει
προληπτικά µέτρα και κυρώσεις που εξασφαλίζουν στους δικαιούχους
αποτελεσµατική και επαρκή προστασία όσον αφορά την επιβολή των
δικαιωµάτων (άρθρα 59-63 και 64-66 Ν. 2121/1993). Αναδιατυπώθηκε
το άρθρο 66 που αφορά τις ποινικές κυρώσεις, έτσι ώστε η περιγραφή
των αδικηµάτων να συµπίπτει µε τα προστατευόµενα δικαιώµατα, ενώ
οι προβλεπόµενες ποινές µετατράπηκαν σε ευρώ. (άρθρο 81 παρ. 9 και
10 Ν. 3057/2002). Ειδική ρύθµιση προβλέπεται µε το άρθρο 81 παρ. 8
Ν. 3057/2002, όσον αφορά τη λήψη ασφαλιστικών µέτρων από την
πλευρά των δικαιούχων κατά των διαµεσολαβητών, οι υπηρεσίες των
οποίων χρησιµοποιούνται από τρίτο για την προσβολή του δικαιώµατος
του δηµιουργού των συγγενικών δικαιωµάτων, καθώς και του
δικαιώµατος ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδοµένων (νέο
άρθρο 64Α). Ας σηµειωθεί το σχέδιο νόµου για την εναρµόνιση µε την
Οδηγία 2004/48 σχετικά µε την επιβολή των δικαιωµάτων διανοητικής
ιδιοκτησίας ενισχύει σηµαντικά τα µέσα έννοµης προστασίας. Σύµφωνα
µε τις διατάξεις του σχεδίου αυτού οι δικαιούχοι µπορούν να στραφούν
κατά των διαµεσολαβητών , οι υπηρεσίες των οποίων χρησιµοποιούνται
από τρίτο για την προσβολή των δικαιωµάτων και να αξιώσουν την
αναγνώριση των δικαιωµάτων τους καθώς και την άρση της προσβολής
και την παράλειψή της στο µέλλον.
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 24/38
Η προσβολή της πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών

δικαιωµάτων σε µορφή κακουργήµατος εκδικάζεται από το αρµόδιο
Τριµελές Εφετείο Κακουργηµάτων άρθρο 81 παρ. 14 Ν.3057/2002).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η υπ΄αρ. 205/2001 απόφαση του
Μονοµελούς ∆ικαστηρίου Ανηλίκων Αθήνας που διατάσσει το
αναµορφωτικό µέτρο της επίπληξης σε ανήλικο, ο οποίος στο
διαµέρισµα που κατοικούσε µε τη µητέρα του και τα αδέλφια του,
χρησιµοποιούσε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του και τις συνδεδεµένες
συσκευές εγγραφής ψηφιακών δίσκων προκειµένου να αναπαραγάγει
κλεψίτυπους ψηφιακούς δίσκους CD τους οποίους πωλούσε σε
συµµαθητές στο σχολείο του.
Το Τριµελές Εφετείο Κακουργηµάτων Αθηνών µε την
υπ΄άρ.3128/2003 απόφασή του που αφορά παράνοµη αντιγραφή και
διανοµή µε πώληση προγράµµατος Η/Υ, κήρυξε ενόχους και τους τρεις
κατηγορούµενους για το αδίκηµα του άρθρου 66 παρ.1 Ν. 2121/1993 µε
το αιτιολογικό ότι ενεργώντας από κοινού και χρησιµοποιώντας
επαγγελµατική τεχνική αναπαρήγαγαν από το πρωτότυπο µε πρόσφορα
ηλεκτρονικά µέσα σε υλικούς φορείς (δισκέτες και δίσκους) και σε
πολλά αντίτυπα, προγράµµατα Η/Υ τα οποία έδιναν τη δυνατότητα στο
χρήστη να σχεδιάζει, συνθέτει και επεξεργάζεται αρχιτεκτονικά θέµατα
µε τρισδιάστατη απεικόνιση, καθώς και να αναλύει, διαστασιολογεί,
απεικονίζει, ελέγχει και σχεδιάζει δοµήµατα τριών διαστάσεων.
Ι V . Η Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α Τ Η Σ
Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Σ Τ Ο ∆ Ι Α ∆ Ι Κ Τ Υ Ο
Α. Τα συστήµατα peer to peer
Το ερώτηµα που τίθεται είναι αν το θεσµικό πλαίσιο προστασίας

που διαµορφώθηκε για το διαδίκτυο εξασφαλίζει αποτελεσµατική
προστασία στους δικαιούχους. Σε νοµικό επίπεδο η απάντηση θα πρέπει
να είναι καταφατική, δεδοµένου ότι σε περίπτωση ανταλλαγής έργων
µέσω του διαδικτύου χωρίς άδεια του δικαιούχου υπάρχει προσβολή του
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 25/38
δικαιώµατος αναπαραγωγής, καθώς και παρουσίασης/ διάθεσης στο

κοινό.
Τα προβλήµατα όµως που δηµιουργήθηκαν ιδίως στη
δισκογραφική βιοµηχανία δεν σταµατούν. Στην παραδοσιακή πειρατεία
των CD του δρόµου, προστέθηκε το Internet που έγινε βασικός τόπος
ανταλλαγής µουσικών συνθέσεων, ιδίως µετά την εµφάνιση του MP3
και των δικτύων peer to peer. Το Napster καταδιώχθηκε δικαστικά και
εξαναγκάστηκε να διακόψει την υποστήριξη των χρηστών που
προβαίνουν σε ανταλλαγή αρχείων χωρίς άδεια των δικαιούχων. Νέα
όµως συστήµατα peer to peer, όπως το Kazaa και Morpheus, επιτρέπουν
τη διάθεση µουσικής, χωρίς να υπάρχει κεντρικό σύστηµα µέσω του
οποίου γίνεται ανταλλαγή του περιεχοµένου. Ορισµένα δικαστήρια
αρνήθηκαν να εµποδίσουν τη διάθεση των έργων µέσω αυτού του τύπου
των δικτύων peer to peer µε την αιτιολογία ότι τέτοιου είδους
συστήµατα δίνουν τη δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων απευθείας
µεταξύ των χρηστών, αλλά το ίδιο το Kazaa δεν µπορεί να ελέγξει
τεχνικά το περιεχόµενο των αρχείων που αποτελούν αντικείµενο
ανταλλαγής και κατά συνέπεια δεν µπορεί έχει καµία ευθύνη για την
παράνοµη χρήση του λογισµικού του (Cour Supreme des Pays Bas 19-
12-2003, Fr. Sardain, Du deplombage aux logiciels peer-to-peer: l’
histoire sans fin, Dalloz 2004/point de vue/ σ. 330-331).
Η απόφαση της 19ης Αυγούστου 2004 ( Metro Goldwyn Mayer
and Studios and others v. Grokster and others) του Οµοσπονδιακού
∆ικαστηρίου των ΗΠΑ (9 circuit) δέχθηκε την άποψη αυτή και
υποστήριξε ότι αυτού του τύπου συστήµατα peer to peer (ίσος προς
ίσον), όπως το Grokster και το Morpheus, έχουν µία άλλη αρχιτεκτονική
από το Napster γιατί δεν βασίζονται σε ένα κεντρικό κόµβο, αλλά έχουν
χαρακτήρα εντελώς αποκεντρωµένο µε συνέπεια οι δικαιούχοι του
λογισµικού να µην επεµβαίνουν κατά την ανταλλαγή των αρχείων, ούτε
να µπορούν να ελέγξουν το χρήστη για τις παράνοµες πράξεις που
συνιστούν προσβολή του δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας
(Α.Leiba, La fin du droit d’auteur? Dalloz 2004 σ.2210) σε πρώτη φάση
φάνηκε ότι η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να παρακάµψει και να
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 26/38
ξεπεράσει το νόµο. Το Ανώτατο ∆ικαστήριο των ΗΠΑ µε την υπ΄αρ.

04-480 της 27ης Ιουνίου 2005 αναίρεσε την παραπάνω απόφαση µε το
σκεπτικό ότι οι εταιρείες που ήταν διανοµείς αυτού του λογισµικού
peer to peer ,όπως Morpheus, Gnutella κλπ., γνώριζαν ότι το λογισµικό
αυτό το χρησιµοποιούσαν οι χρήστες για παράνοµη ανταλλαγή
µουσικών και οπτικοακουστικών έργων και επιδίωκαν την
εγκατάστασή του σε όσο το δυνατό περισσότερους υπολογιστές, ενώ
παράλληλα το πρόγραµµα εµφανιζόταν ως εναλλακτική λύση του
Napster, προκειµένου οι εταιρείες να εισπράξουν µεγάλα ποσά από
διαφηµίσεις στις ιστοσελίδες τους χωρίς µάλιστα να λαµβάνουν τα
κατάλληλα τεχνολογικά µέτρα για να αποτρέψουν την παράνοµη
ανταλλαγή προστατευοµένων έργων (∆ιΜΕΕ 2005 σ. 336).
Ας σηµειωθεί περαιτέρω ότι οι δικαιούχοι σε πολλές περιπτώσεις
προσβολών στράφηκαν κατά των µεµονωµένων χρηστών. Την πρακτική
ακολούθησαν οι παραγωγοί φωνογραφηµάτων στις ΗΠΑ και σε
ορισµένες χώρες της Ευρώπης (Γερµανία, Ιταλία, ∆ανία, Γαλλία,
Αυστρία). Τα δικαιώµατα που προσβάλλονται, όπως προαναφέρθηκε,
είναι ιδίως το δικαίωµα αναπαραγωγής και το δικαίωµα παρουσίασης/
διάθεσης στο κοινό. Η δυσκολία όµως έγκειται στο γεγονός ότι τα
στοιχεία του χρήστη δεν είναι πάντοτε εύκολα προσβάσιµα και αυτό
µπορεί να γίνει µε τη συνεργασία της εταιρείας µέσω της οποίας γίνεται
η σύνδεση στο Internet.
Το ελληνικό δίκαιο έχει ρητή ρύθµιση µε βάση την οποία ο
δικαιούχος µπορεί να ζητήσει τη λήψη ασφαλιστικών µέτρων κατά των
διαµεσολαβητών οι υπηρεσίες των οποίων χρησιµοποιούνται από τρίτο
για την προσβολή της πνευµατικής ιδιοκτησίας (νέο άρθρο 64Α).
Άλλωστε το άρθρο 17 Π∆ 131/2003 για το ηλεκτρονικό εµπόριο
προβλέπει τη δυνατότητα του Μονοµελούς Πρωτοδικείου να διατάξει
ως ασφαλιστικό µέτρο οποιοδήποτε πρόσφορο µέτρο, εφόσον
πιθανολογείται προσβολή δικαιωµάτων προερχοµένων από τις
υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Η διαδικασία αυτή των
ασφαλιστικών µέτρων µπορεί να οδηγήσει, µε την επιφύλαξη της
νοµοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδοµένων, είτε στην
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 27/38
ανακοίνωση των ονοµάτων των χρηστών, είτε στη διακοπή της

πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Σχετική είναι η απόφαση της 21.1.2003 του Περιφερειακού
∆ικαστηρίου Κολούµπια των ΗΠΑ µε βάση την οποία ο παροχέας
υπηρεσιών Verizon συµµορφώθηκε µε την κλήση της Αµερικανικής
¨Ενωσης ∆ισκογραφικών Βιοµηχανιών ( RIAA) και υποχρεώθηκε να
αποκαλύψει την ταυτότητα χρήστη ο οποίος σε µια µέρα κατέβασε
παράνοµα από το διαδίκτυο περισσότερα από 600 τραγούδια (άρθρο
512 par. c 3A του DMCA βλ. ∆ΕΕ 2003 σ. 940 επ. µε παρατ. Γ.
Νούσκαλη).
Όπως αναδείχθηκε παραπάνω, τόσο τα έργα όσο και οι εισφορές
των δικαιούχων συγγενικών δικαιωµάτων, εφόσον προστατεύονται στον
αναλογικό χώρο θα πρέπει να τυγχάνουν της ίδιας προστασίας και στον
ψηφιακό τοµέα. Στο ερώτηµα ποιες είναι οι χρήσεις που καλύπτονται
από την προστασία, δίνουν απάντηση οι διατάξεις που προβλέπουν τα
ψηφιακά δικαιώµατα.
Η αντιγραφή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή µουσικών ή άλλων
αρχείων που περιέχουν προστατευόµενα έργα ή άλλο σχετικό υλικό
συνιστά πράξη αναπαραγωγής αφού είναι αναµφισβήτητο ότι η
αποθήκευση προστατευοµένων έργων σε σκληρό δίσκο αποτελεί
αναπαραγωγή σύµφωνα µε την έννοια των διεθνών συµβάσεων, του
κοινοτικού κεκτηµένου και της εθνικής νοµοθεσίας.
Το επόµενο στάδιο αποτελεί η διάθεση των αρχείων που έχουν
αναπαραχθεί στους χρήστες µέσω του συστήµατος peer to peer. Η
πράξη αυτή θέτει σε εφαρµογή το δικαίωµα παρουσίασης/ διάθεσης στο
κοινό και το ερώτηµα που τίθεται είναι αν οι χρήστες που
ανταλλάσσουν αρχεία µουσικής αποτελούν «κοινό». Είναι γνωστό ότι
όσον αφορά τη δηµόσια εκτέλεση ο Άρειος Πάγος δέχεται ότι το πότε
η εκτέλεση είναι δηµόσια ή µη αποτελεί πραγµατικό ζήτηµα και
εξαρτάται από το αν η εκτέλεση ή η ερµηνεία ενός έργου γίνεται κάτω
από συνθήκες που κάνουν το έργο προσιτό σε αόριστο αριθµό
προσώπων που δεν χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες ιδιότητες ή σχέσεις
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 28/38
µεταξύ τους. Αρκεί η παρουσία του κοινού να είναι ενδεχόµενη. ΑΠ

907/2003 ΠοινΧρ 2004 σ.213-215).
Είναι αναµφισβήτητο ότι στα συστήµατα peer to peer οι
καταναλωτές γίνονται διανοµείς και δεν έχουν παθητικό ρόλο. Μπορεί ο
καθένας από αυτούς να βρίσκεται στον ιδιωτικό του χώρο, αλλά, ως
σύνολο χρηστών κινούνται πέρα από το στενό κύκλο της οικογένειας ή
το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον και δεν εµπίπτουν στην περίπτωση της
εξαίρεσης που προβλέπεται για την αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση.
Πρόκειται για ανώνυµο κοινό που µε τα συστήµατα peer to peer
µετατρέπουν τη χρήση από ιδιωτική σε συλλογική και δηµόσια,
προβαίνοντας σε ανταλλαγή έργων τα οποία δηµοσιεύονται παράνοµα
στο διαδίκτυο. Ανάλογη θέση έχει πάρει η νοµολογία που δέχθηκε την
καταβολή δικαιωµάτων δηµόσιας εκτέλεσης για χρήση τηλεόρασης στα
δωµάτια ξενοδοχείων. Οι πελάτες ενός ξενοδοχείου ως σύνολο
εµπίπτουν στην έννοια του «κοινού» παρά το ότι το δωµάτιο που ο
καθένας καταλαµβάνει αποτελεί ιδιωτικό χώρο (Cass Civ 6 avril 1994,
D. 1994 jurisp. 450-451 note P.Y. Gautier).Από αυστηρά νοµική άποψη
το αποτέλεσµα θα είναι υπέρ των δικαιούχων, που µπορούν να
προστρέξουν και στη βοήθεια της τεχνολογίας για να πετύχουν την
αποτελεσµατική προστασία που επιδιώκουν.
Το «κατέβασµα» των αρχείων µε τα προστατευόµενα έργα στον
ηλεκτρονικό υπολογιστή των χρηστών αποτελεί πράξη αναπαραγωγής
που εµπίπτει στο δικαίωµα αναπαραγωγής σύµφωνα µε όσα
αναφέρθηκαν παραπάνω.
Η νοµολογία για τα συστήµατα peer to peer βρίσκεται σε
εξέλιξη. Στη Γαλλία, χώρα η οποία δεν έχει ακόµη ενσωµατώσει στη
νοµοθεσία της την Οδηγία 2001/29, ορισµένα δικαστήρια καταδίκασαν
ως παράνοµη την ανταλλαγή µουσικών αρχείων σε format mp3,όταν
γίνεται χωρίς τη σχετική άδεια των δικαιούχων, όπως η πρόσφατη
απόφαση του Πρωτοδικείου του Pontoise (2 fevrier 2005) που έκρινε
ότι υπάρχει προσβολή του δικαιώµατος αναπαραγωγής και παρουσίασης
στο κοινό, ενώ αντίθετα υπάρχουν άλλες αποφάσεις που δέχθηκαν ότι η
διαδικασία αυτή όταν γίνεται µεταξύ ενός ή δύο φίλων ανήκει στο πεδίο
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 29/38
εφαρµογής της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση (Cour d’ Appel de

Montpellier 10 mars 2005 JCP Ed. Gen. II 10078/ 2005 note C. Caron.
TGI Rodez 13 octobre 2004 D.2004 jurispr. 3132 note J.Larrieu).
Β. DRM και αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση
Η προστασία όµως του έργου µε την τεχνολογία θέτει άλλους

προβληµατισµούς. Τα συστήµατα διαχείρισης δικαιωµάτων (digital
rights management στο εξής DRM) που, όπως είναι γνωστό, βρίσκουν
τη νοµική τους βάση στις ρυθµίσεις για τα τεχνολογικά µέτρα και τις
πληροφορίες για το καθεστώς των δικαιωµάτων φέρνουν στην
επικαιρότητα το θέµα της εύλογης αµοιβής για ιδιωτική αναπαραγωγή.
Μήπως η εύλογη αµοιβή (ή δίκαιη αποζηµίωση, κατά την ορολογία της
Οδηγίας 2001/29) που προβλέπεται υπέρ των δικαιούχων για τις
περιπτώσεις ιδιωτικής αναπαραγωγής πρέπει να καταργηθεί, αφού ο
καταναλωτής θα πρέπει να πληρώσει δύο φορές αµοιβή, πρώτα για την
άδεια χρήσης του περιεχοµένου το οποίο ελέγχεται µε DRM και κατά
δεύτερο λόγο για το τεχνικό µέσο ή υλικό φορέα που χρησιµοποιεί
έχοντας καταβάλει την εύλογη αµοιβή συνήθως µε την αγορά;
Σύµφωνα µε το άρθρο 5 παρ. 2β της Οδηγίας 2001/29 τα κράτη
µέλη µπορούν να προβλέπουν εξαιρέσεις ή περιορισµούς για
«αναπαραγωγές σε οποιοδήποτε µέσο που πραγµατοποιούνται από
φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για µη άµεσους ή έµµεσους
εµπορικούς σκοπούς, υπό τον όρο ότι οι δικαιούχοι λαµβάνουν δίκαιη
αποζηµίωση που συνεκτιµά την εφαρµογή ή όχι των τεχνολογικών
µέτρων του άρθρου 6 στο συγκεκριµένο έργο ή υλικό». Από τη
διατύπωση αυτή συνάγεται η βασική αρχή ότι η εύλογη αµοιβή (ή
δίκαιη αποζηµίωση) δεν είναι ασυµβίβαστη µε τη χρήση τεχνολογικών
µέτρων.
Η ελληνική νοµοθεσία ρυθµίζει το θέµα της αναπαραγωγής για
ιδιωτική χρήση µε το άρθρο 18 Ν.2121/1993, όπως τροποποιήθηκε µε
το άρθρο 14 Ν.3049/2002. Το ύψος της εύλογης αµοιβής προβλέπεται
από το νόµο και αφορά, τόσο τα αναλογικά όσο και τα ψηφιακά
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 30/38
συστήµατα και µέσα αναπαραγωγής. Η αναπαραγωγή θα πρέπει να

γίνεται για ιδιωτική χρήση εκείνου που προβαίνει σε αυτήν, ενώ ρητά
προβλέπεται ότι δεν αποτελεί ιδιωτική χρήση, η χρήση στο πλαίσιο µιας
επιχείρησης ή µιας υπηρεσίας ή ενός οργανισµού. Η προϋπόθεση που
θέτει ο ελληνικός νόµος (άρθρο 18) ότι η αναπαραγωγή για ιδιωτική
χρήση αφορά µόνο τα έργα που έχουν νόµιµα δηµοσιευθεί ή γενικότερα
τα έργα που έχουν γίνει προσιτά στο κοινό µε νόµιµο τρόπο έχει σαν
αποτέλεσµα να αποκλείεται από το πεδίο εφαρµογής του περιορισµού
αυτού η ανταλλαγή αρχείων µουσικών ή άλλων έργων χωρίς άδεια του
δικαιούχου µέσω συστηµάτων ή πηγών που λειτουργούν παράνοµα.
Η εύλογη αµοιβή (ή δίκαιη αποζηµίωση) για ιδιωτική χρήση
επιβάλλεται γιατί στην πραγµατικότητα δεν µπορεί να γίνει έλεγχος του
ιδιωτικού βίου των καταναλωτών, ακόµα και αν αυτό είναι τεχνολογικά
δυνατό, αφού θα υπήρχε προσβολή σε θεµελιώδεις αρχές προστασίας
της ιδιωτικής ζωής που καθιερώνονται από το κοινοτικό κεκτηµένο και
ιδίως από την Οδηγία 95/46 για την προστασία των φυσικών προσώπων
έναντι επεξεργασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα (αιτ. σκεψ. 57
Οδηγίας 2001/29) καθώς και από συνταγµατικές ρυθµίσεις (άρθρο 27
παρ. 2 Οικουµενικής ∆ιακήρυξης ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου 1948,
άρθρο 17 παρ. 2 του Χάρτη Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής
Ένωσης 2000, άρθρα 5 παρ. 1 και 17 παρ. 1 Συντάγµατος).
Το άρθρο 5 παρ.2β της Οδηγίας 2001/29, όπως
προαναφέρθηκε, προβλέπει ρητά ότι για τον προσδιορισµό της δίκαιης
αποζηµίωσης συνεκτιµάται η εφαρµογή ή όχι των τεχνολογικών
µέτρων. Από τις αιτιολογικές σκέψεις 35, 38 και 39 διαφαίνεται το ίδιο
πνεύµα, ότι δηλαδή η εύλογη αµοιβή για ιδιωτική χρήση δεν αποκλείει
τη χρήση τεχνολογικών µέτρων, θα πρέπει όµως να λαµβάνεται υπόψη ο
βαθµός χρήσης των τεχνολογικών µέτρων, οπότε στις περιπτώσεις που η
ζηµία είναι ασήµαντη να µην προκύπτει υποχρέωση πληρωµής υπέρ των
δικαιούχων. Το πρόβληµα δεν µπορεί να βρει οριστική λύση προς το
παρόν γιατί η χρήση τεχνολογικών µέτρων είναι περιορισµένη, ενώ η
τεχνολογία βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη. Το σύστηµα της εύλογης
αµοιβής που ισχύει σε πολλά κράτη µέλη για τα αναλογικά µέσα δεν
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 31/38
είναι σκόπιµο να ανατραπεί, ενώ η επέκταση στα ψηφιακά µέσα

αναπαραγωγής είναι κάτι που γίνεται δεκτό και από την Οδηγία (αιτιολ.
σκέψη 38).
Η καθολική χρήση τεχνολογικών µέτρων θέτει βέβαια τον
προβληµατισµό, µήπως οι δικαιούχοι «κλείσουν» το περιεχόµενο και
δεν επιτρέψουν τη χρήση του ούτε στο πεδίο εφαρµογής των νόµιµων
περιορισµών του περιουσιακού δικαιώµατος. Προς το παρόν το άρθρο 6
παρ. 4 της Οδηγίας, όπως ενσωµατώθηκε στην ελληνική νοµοθεσία µε
το νέο άρθρο 66 Β παρ. 5, δίνει την απάντηση και προστατεύει εκείνους
που επωφελούνται από ορισµένες εξαιρέσεις µεταξύ των οποίων δεν
συµπεριλαµβάνεται η περίπτωση αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση,
έναντι των δικαιούχων που χρησιµοποιούν τεχνολογικά µέτρα και δεν
παρέχουν τα µέσα για την πρόσβαση στο περιεχόµενο. Οι δικαιούχοι και
οι επωφελούµενοι από τις εξαιρέσεις θα πρέπει να καταρτίσουν
συµφωνίες και γενικότερα να λάβουν εκούσια µέτρα και αν αυτό δεν
καταστεί εφικτό να προστρέξουν στη συνδροµή µεσολαβητών και τέλος
στη δικαστική επίλυση της διαφοράς. Σύµφωνα µε την Οδηγία 2001/29
ένα κράτος µέλος δύναται επίσης να λαµβάνει τέτοια µέτρα και έναντι
του επωφελούµενου της εξαίρεσης ή του περιορισµού στην περίπτωση
της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση (άρθρα 5 παρ.2 στοιχείο β και 6
παρ.4 παρ.2 Οδηγίας 2001/29). Η ρύθµιση αυτή δεν έχει ενσωµατωθεί
προς το παρόν στο εθνικό δίκαιο. ΄Αλλωστε η συζήτηση για την
εφαρµογή των µέτρων διαχείρισης δικαιωµάτων δεν έχει φθάσει σε
τελικά συµπεράσµατα σε επίπεδο κοινοτικό, ούτε έχει διαµορφωθεί η
οριστική θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πρόσφατη απόφαση του Εφετείου Παρισίων (CA Paris, 22 avril
2005 JCP Ed Gen II 10126/ 2005 note C. Geiger ) έκρινε ότι η
αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση εξακολουθεί να υφίσταται για τα έργα
που έχουν εγγραφεί σε ψηφιακούς υλικούς φορείς και ότι η αναγραφή
στο εξώφυλλο του DVD της ένδειξης CP (copie prohibee) δεν
εκπληρώνει την υποχρέωση του εµπόρου για ενηµέρωση του
καταναλωτή επί των ουσιωδών χαρακτηριστικών του προϊόντος , καθώς
είναι γνωστό σε όλους ότι η αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση είναι
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 32/38
νόµιµη και σύµφωνη µε τη διαδικασία των τριών σταδίων και κατά

συνέπεια ο αποκλεισµός από την ιδιωτική αναπαραγωγή προξενεί ζηµία
στον καταναλωτή. Με βάση το σκεπτικό αυτό το Εφετείο διέταξε την
αφαίρεση από τον ψηφιακό υλικό φορέα του συγκεκριµένου
τεχνολογικού µέτρου που ήταν ασυµβίβαστο µε την εξαίρεση για την
ιδιωτική αναπαραγωγή (∆ιΜΕΕ 2005 σ. 337. Για την πρωτόδικη
απόφαση βλ. Τribunal de Grande Instance de Paris,30 avril 2004, IIC
2005 σ. 148 –151 µε σχόλια C. Geiger).
Η νοµολογία είναι γενικά σε εξέλιξη, αλλά η ερµηνεία των
νοµοθετικών ρυθµίσεων θα πρέπει να γίνεται µε βάση τη θέση ότι οι
περιορισµοί και οι εξαιρέσεις δεν δηµιουργούν δικαιώµατα χρήσης
υπέρ του ευρύτερου κοινού. Κατά συνέπεια ο καταναλωτής
αγοράζοντας ένα υλικό φορέα ήχου και εικόνας δεν αποκτά «το
δικαίωµα» να προβαίνει σε αναπαραγωγή αντιγράφων για ιδιωτική
χρήση.΄ Αλλωστε είναι γνωστό ότι ο νόµος δίνει δικαίωµα στο
δηµιουργό να επιτρέπει ή να απαγορεύει την αναπαραγωγή ανεξάρτητα
αν πρόκειται για δηµόσια ή ιδιωτική, ενώ επιτρέπει την ιδιωτική
αναπαραγωγή µόνο στο πλαίσιο εφαρµογής του περιορισµού της
αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση (άρθρο 18 Ν.2121/1993,όπως
ισχύει).
Γ. DRM και συλλογική διαχείριση
Η χρήση των DRM θέτει ένα ακόµα ερώτηµα που αφορά τη

συλλογική διαχείριση. Οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης θα
συνεχίσουν να έχουν ενεργό ρόλο και στο µέλλον; Η απάντηση θα
πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Μπορεί τα DRM να καθιστούν ευκολότερη
την ατοµική διαχείριση, αλλά αυτό δε σηµαίνει ότι η ανάγκη της
συλλογικής διαχείρισης θα υποχωρήσει. Τα πλεονεκτήµατά της είναι
αναµφισβήτητα και για το νέο ψηφιακό περιβάλλον. Άλλωστε έχουν
ληφθεί πρωτοβουλίες από τη CISAC για κοινή χρήση κωδικών και
αριθµών που επιτρέπουν την πιστοποίηση του έργου, καθώς και για
κοινό δίκτυο βάσεων δεδοµένων µε πληροφορίες για τα έργα. Για τα
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 33/38
δικαιώµατα δηµόσιας εκτέλεσης µουσικών έργων σχεδόν όλοι οι

µεγάλοι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης που αντιπροσωπεύουν
δηµιουργούς έχουν συνάψει αµοιβαία δοκιµαστική συµφωνία η οποία
επιτρέπει σε καθέναν από αυτούς να χορηγεί άδειες πολλαπλής
εδαφικής κάλυψης για την ηλεκτρονική εκµετάλλευση δικαιωµάτων
δηµόσιας εκτέλεσης/παρουσίασης στο κοινό (Santiago Agreement).
Εξάλλου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε την απόφαση της 8-10-2002
ενέκρινε ενιαίες συµφωνίες όσον αφορά τα δικαιώµατα αµοιβής των
παραγωγών φωνογραφηµάτων για την ταυτόχρονη µέσω του διαδικτύου
µετάδοση από ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθµούς
ηχογραφήσεων που περιλαµβάνονται στις από µέρους τους µεταδόσεις
τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών µουσικών προγραµµάτων (Simulcasting
Αgreement).Μια άλλη συµφωνία αφορά τα έργα εικαστικών τεχνών και
τις φωτογραφίες µε βάση την οποία επιτρέπεται η λήψη άδειας
κοινοτικής εµβέλειας από οποιονδήποτε από τους συµµετέχοντες
οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης και µε τους ίδιους όρους
(Συµφωνία on line art).
Ας σηµειωθεί ότι η Οδηγία 2001/29 αποδέχεται τη συλλογική
διαχείριση µε αναφορά που γίνεται στις αιτιολογικές σκέψεις.
Ειδικότερα αυτό προκύπτει από την αιτιολ. σκέψη 17 που τονίζει ότι
«υπό το φως των απαιτήσεων που δηµιουργεί το ψηφιακό περιβάλλον,
είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί ότι οι οργανισµοί συλλογικής
διαχείρισης θα πετύχουν καλύτερο επίπεδο εξορθολογισµού και
διαφάνειας όσον αφορά τους κανόνες του ανταγωνισµού». Η αιτιολ.
σκέψη 18 αναφέρει επίσης ότι η Οδηγία δεν θίγει τον τρόπο διαχείρισης
των δικαιωµάτων που προβλέπεται στα κράτη µέλη, όπως οι
διευρυµένες συλλογικές άδειες. Συλλογική και ατοµική διαχείριση, θα
συνυπάρξουν και στο διαδίκτυο. Πρόκειται για µία εκ των πραγµάτων
συµβίωση στον ψηφιακό χώρο, όπως έγινε και στο αναλογικό
περιβάλλον. Το έργο δεν είναι πληροφορία και θα πρέπει να
προστατευθεί, όπου και να βρίσκεται, όπου και αν διακινείται. Τα έργα
που κυκλοφορούν στην κοινωνία των πληροφοριών ανήκουν στο
δηµιουργό ή στον εκάστοτε δικαιούχο και η χρήση από τρίτους είναι
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 34/38
νόµιµη, εφόσον τηρούνται οι κανόνες της πνευµατικής ιδιοκτησίας που,

όπως προαναφέρθηκε, δεν υπερκαλύπτονται από το δικαίωµα
πρόσβασης του κοινού στην πληροφόρηση.
Στην Ανακοίνωση της Επιτροπής για τη διαχείριση του
δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωµάτων
στην εσωτερική αγορά (Βρυξέλλες 16.4. 2004 (COM) 261 τελικό)
τονίζεται ότι προκειµένου να επιτευχθεί γνήσια εσωτερική αγορά, τόσο
για την ηλεκτρονική, όσο και για τη µη ηλεκτρονική διαχείριση της
πνευµατικής ιδιοκτησίας, απαιτείται µεγαλύτερη εναρµόνιση ορισµένων
χαρακτηριστικών της συλλογικής διαχείρισης. Η Επιτροπή προτίθεται
να αναλάβει σχετική νοµοθετική πρωτοβουλία µε στόχο την εναρµόνιση
ορισµένων θεµάτων συλλογικής διαχείρισης λαµβάνοντας υπόψη τις
πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά και στη νοµοθεσία των κρατών µελών.
∆. Η νέα προσέγγιση
Το ψηφιακό δίληµµα και η τεχνολογική πρόκληση οδήγησαν σε

πρωτοποριακές αναζητήσεις και προτάσεις µε στόχο τον
επαναπροσδιορισµό της πνευµατικής ιδιοκτησίας. Ελεύθερο λογισµικό,
ελεύθερη κουλτούρα, ελεύθερο όπως ελευθερία, copyleft αντί
copyright, general public license, creative commons είναι η νέα
θεώρηση της πνευµατικής ιδιοκτησίας. Η κλασική ρήση « το τίποτα δεν
ανήκει σε κανέναν, όλα ανήκουν σε όλους », µπορεί να συνδεθεί µε τη
νέα φιλοσοφία του διαδικτύου.
Η πρώτη προσπάθεια για τη δηµιουργία ελεύθερου λογισµικού
ξεκίνησε το 1983 µε τη σύσταση του Ιδρύµατος Ελεύθερου Λογισµικού
(Free Software Foundation) από τον Richard Stallman. Στόχος ήταν η
ανάπτυξη λογισµικού µε διαθέσιµο στον καθένα τον πηγαίο κώδικα.
Πρόκειται για το λογισµικό ανοιχτού κώδικα (open source) το οποίο
διατίθεται, χρησιµοποιείται, αναπαράγεται, τροποποιείται και
διανέµεται περαιτέρω δωρεάν µε βάση τους όρους που προβλέπονται
στη γενική δηµόσια άδεια (general public license) και ιδίως µε τον όρο
ότι ο πηγαίος κώδικας και η µετατροπή του προγράµµατος θα
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 35/38
διατίθενται ελεύθερα και δωρεάν σε όλους. Η αρχή στην οποία

στηρίζεται το λογισµικό ανοιχτού κώδικα είναι ότι κανείς δεν αποκτά
δικαιώµατα και κατά συνέπεια κανείς δεν µπορεί να αποκλείσει την
περαιτέρω χρήση και εφαρµογή του προγράµµατος που διατίθεται,
πάντοτε µε βάση τους όρους της γενικής δηµόσιας άδειας. Τα
προγράµµατα αυτά έχουν τύχει αντικείµενο πολλών εφαρµογών και το
πιο γνωστό είναι το λειτουργικό σύστηµα LINUX που αποτελεί τη βάση
των λογισµικών αυτού του τύπου και έχει αναπτυχθεί σε όλο τον κόσµο.
Στην παραπάνω ιδέα βασίστηκε αργότερα ο Lawrence Lessig ο
οποίος ίδρυσε το 2001 το ίδρυµα Creative Commons µε στόχο να
µπορεί ο δηµιουργός να χορηγεί άδεια χρήσης του έργου του µε πιο
ελεύθερο και ανοιχτό τρόπο. Οι απόψεις του καταγράφονται στο βιβλίο
του Free Culture που προσφέρεται δωρεάν στο διαδίκτυο για µη
εµπορική χρήση. Η γενική άδεια Creative Commons (CC) επιτρέπει την
ελεύθερη χρήση πέρα από τα όρια του fair use. Προτείνει κυρίως τη
µικρότερη διάρκεια προστασίας, την τήρηση διατυπώσεων, την
καταχώρηση και το µαρκάρισµα των έργων.
Σκοπός του συστήµατος αυτού δεν είναι η ανατροπή και κατάργηση
της πνευµατικής ιδιοκτησίας αλλά ο επαναπροσδιορισµός των κανόνων
και η δηµιουργία νέας ισορροπίας µε βάση τις αρχές του διαδικτύου. Το
µαρκάρισµα των έργων µε το σύµβολο CC (Creative Commons) θα
βοηθήσει στη λειτουργία ενός νέου δηµόσιου τοµέα όχι µε εξαναγκασµό
των δηµιουργών ή µε τρόπο πειρατικό, αλλά µε βάση την άδεια που ο
ίδιος ο δικαιούχος χορηγεί Το περιεχόµενο καθίσταται προσιτό στο
κοινό µε τους όρους που οι δικαιούχοι θα διαγράψουν, αλλά
οπωσδήποτε µε στόχο τη δηµιουργία ενός δηµόσιου τοµέα πάνω στον
οποίο µπορούν να παραχθούν άλλα έργα. Η ένδειξη Some Rights
Resrved επιτρέπει τη µη εµπορική χρήση του έργου που µπορεί να
κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο, αλλά και στη συνήθη έντυπη
µορφή από κάποιον εκδοτικό οίκο. Τα νοµικά προβλήµατα που τίθενται
είναι αρκετά, όπως η δυσχέρεια προστασίας του ηθικού δικαιώµατος
ειδικότερα όσον αφορά την εξουσία περιφρούρησης του έργου, η
δηµιουργία παραγώγων έργων µε βάση το αρχικό, η σύγκρουση µε τους
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 36/38
κανόνες που διέπουν τις συµβάσεις και άδειες εκµετάλλευσης που

διαφέρουν σε κάθε έννοµη τάξη. Το προτεινόµενο σύστηµα βασίζεται
στη λογική των αδειών χρήσης εκ µέρους του δικαιούχου και είναι
δύσκολο να λειτουργήσει στα κλασικά έργα που προστατεύονται µε την
πνευµατική ιδιοκτησία, όπως µουσικά ή οπτικοακουστικά, κυρίως λόγω
της άσκησης του ηθικού δικαιώµατος. Θα µπορούσε όµως να βρει πεδίο
εφαρµογής σε ορισµένες περιπτώσεις , όπως ηλεκτρονικοί κόµβοι µε
επιστηµονικά στοιχεία ή δεδοµένα που είναι εκτός προστασίας, όπως
νόµοι, διατάγµατα, δικαστικές αποφάσεις, µαθηµατικές ασκήσεις κλπ.
Στο πλαίσιο λειτουργίας των ψηφιακών ακαδηµαϊκών βιβλιοθηκών θα
µπορούσαν να δηµιουργηθούν ηλεκτρονικές βάσεις δεδοµένων µε
στοιχεία όχι µόνο του δηµόσιου τοµέα αλλά και µε προστατευόµενο
περιεχόµενο, όπως µελέτες, εργασίες, γκρίζα βιβλιογραφία κλπ., εφόσον
βέβαια έχει προηγηθεί γραπτή άδεια των συγγραφέων και ερευνητών
και µε όρους χρήσης που θα ανακοινώνονται στην αρχή της
ιστοσελίδας. Αν µάλιστα τεθούν τα κατάλληλα τεχνολογικά µέτρα στο
ψηφιακό περιεχόµενο θα είναι εύκολο να εντοπισθούν οι τυχόν
παραβιάσεις των όρων διάθεσης στο διαδίκτυο.
V . Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ
Η ισορροπία στο διαδίκτυο δεν θα πρέπει να βρεθεί µόνο σε

νοµικό επίπεδο, µέσα από τη νοµολογία και τη νοµοθεσία που µε τις
συνεχείς τροποποιήσεις κινδυνεύει να µετατραπεί σε «νοµοτυραννία».
Η ισορροπία θα πρέπει να επιζητηθεί µέσα από την παιδεία, την
κοινωνική πραγµατικότητα, την προσφορά επιχειρηµατικών µοντέλων
που θα κάνουν ελκυστική τη νόµιµη αγορά από την παράνοµη, µε
κατάρτιση πρωτοκόλλων συνεργασίας µεταξύ των δικαιούχων και των
τεχνολόγων και γενικά µέσα από ένα φιλικό τρόπο προσέγγισης του
κοινωνικού συνόλου.
Η τεχνολογία του 21ου αιώνα προχωράει γρήγορα και η πρόοδος
αυτή δεν θα σταµατήσει. Η πνευµατική ιδιοκτησία δεν ήταν ποτέ ένα
δίκαιο στατικό και θα πρέπει συνεχώς να προσαρµόζεται στο εκάστοτε
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 37/38
τεχνολογικό περιβάλλον. Το κοινό είναι σκόπιµο να αντιληφθεί µε

σχετική πρωτοβουλία που θα πάρουν οι δικαιούχοι ότι η χρήση
προστατευοµένων έργων χωρίς άδεια είναι σαφώς παράνοµη και ότι
κάποτε θα εφαρµοσθεί η νοµοθεσία. Οι δικαιούχοι, αλλά και οι
οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης, θα πρέπει να πλησιάσουν το
χρήστη µε τον κατάλληλο τρόπο για να τον πείσουν ότι οι παράνοµες
πράξεις αποτελούν εµπόδιο για την πολιτιστική παραγωγή και
δηµιουργία που στηρίζεται στους πανανθρώπινους νόµους της σκέψης,
του αισθήµατος και της ψυχής. Η δηµόσια εικόνα της πνευµατικής
ιδιοκτησίας δεν είναι µόνο αυστηρές κυρώσεις, αστυνοµία και
αυτόφωρα. Ηπιότερες διαδικασίες, όπως διαιτησίες, όργανα επίλυσης
διαφορών, συλλογικές συµβάσεις, πρωτόκολλα συνεργασίας, κώδικες
δεοντολογίες µπορούν να αποτελέσουν µέτρα εξίσου αποτελεσµατικά
για την άσκηση των δικαιωµάτων που υπηρετούν τον πολιτισµό.
Άλλωστε αξίζει να θυµηθούµε τα λόγια του αλησµόνητου
Σπύρου Πλασκοβίτη, στο άρθρο του µε τίτλο « Ανάποδες Σκέψεις για
τα Πνευµατικά ∆ικαιώµατα» που δηµοσιεύθηκε στο ΑΝΤΙ της 1-1-
1999 : «Η άυλη ‘ιδιοκτησία’ του συγγραφέα, που ήταν ένα κοινωνικό
«πριµ» - άδολο, φιλικό, συγκαταβατικό αν θέλετε- πάει τώρα να γίνει
κέρδος ή καλύτερα, κερδοσκοπία, µαζί και πλάι στ΄ άλλα προϊόντα-
προϊόν λοιπόν προστατευόµενο δικαστικά η ενασχόληση µε τις Ιδέες
σύµφωνα µε δοκιµασµένες συνταγές… Θα µπορούσε να το συλλάβει
αυτό ο κυρ- Αλέξανδρος ή ο κόµης ∆ιονύσιος Σολωµός;»
26 Οκτωβρίου 2005
∆ΙΟΝΥΣΙΑ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ
--------------------------------------------------------------------------------------------------- 38/38

230263659

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

230263659

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ

A. Η διεθνής και ευρωπαϊκή εξέλιξη

II. ΕΡΓΟ ΚΑΙ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ

ΙΙΙ. Η ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ

ΙV. Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΟ

Α. Τα συστήµατα peer to peer

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

« 2001… το Napster αναγκάζεται να σταµατήσει τη δωρεάν

Α. Η διεθνής και ευρωπαϊκή εξέλιξη

Είναι αναµφισβήτητο ότι την τελευταία δεκαετία το διαδίκτυο

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

βιοµηχανίας και η εξασφάλιση της ισορροπίας µεταξύ των δικαιούχων

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

διαδίκτυο που οδηγεί στην κατάλυση κάθε προστασίας. Η αντίθετη

Η ελληνική νοµοθεσία προσάρµοσε το εθνικό νοµοθετικό

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

Ν.3057/2002 (ΦΕΚ Α´ 239/10-10-2002). Αξίζει να παρατηρηθεί ότι η

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

Το ίδιο ισχύει και όταν το έργο δηµιουργείται µε τη συµβολή

Είναι γνωστό ότι αντικείµενο της πνευµατικής ιδιοκτησίας είναι

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

δυνατότητα προσαρµογής του έργου στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

τρίτων, όπως το δικαίωµα πνευµατικής ιδιοκτησίας (άρθρο 5Α παρ. α

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

Ιδιαίτερη σηµασία έχει η προστασία των προγραµµάτων

Copyright © 2005 ∆ιονυσία Καλλινίκου

προγράµµατος ποδοσφαιρικών συναντήσεων για τη διοργάνωση

Είναι γνωστό ότι στο διαδίκτυο η νοµική προστασία του δηµιουργού

Η Οδηγία 2001/29 ρυθµίζει σε ένα ενιαίο κείµενο ισότιµα για

ορισµένων πράξεων που επιτρέπουν την ψηφιακή χρήση των έργων.

Η ψηφιακή διάθεση προϋποθέτει ότι το κοινό µπορεί να έχει

ραδιοφωνικής µετάδοσης µε τον οργανισµό συλλογικής διαχείρισης,

στοιχεία άλλου ηλεκτρονικού τόπου, υπερπηδώντας την αρχική σελίδα

Η πνευµατική ιδιοκτησία διατήρησε και στο ψηφιακό

αφού υπόκεινται στο τέστ των τριών σταδίων, εφαρµόζονται δηλαδή

πληροφορίες και δεν παρεµποδίζει τη νόµιµη χρήση της τεχνολογίας, η

προστατευοµένων αντικειµένων και δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα

H τεχνολογία δηµιούργησε νέα µέσα προστασίας και οδήγησε

λειτουργίας του, αποσκοπεί στο να εµποδίσει ή να περιορίσει πράξεις σε

Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών µέτρων

την επιταγή του κοινοτικού κεκτηµένου (άρθρο 6 παρ.4 Οδηγίας

∆. Οι πληροφορίες διαχείρισης των δικαιωµάτων

Το νέο άρθρο 66Β ρυθµίζει το θέµα των πληροφοριών για το

Η Οδηγία 2001/29 προβλέπει την υποχρέωση θέσπισης

Η προσβολή της πνευµατικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών

Α. Τα συστήµατα peer to peer

Το ερώτηµα που τίθεται είναι αν το θεσµικό πλαίσιο προστασίας

δικαιώµατος αναπαραγωγής, καθώς και παρουσίασης/ διάθεσης στο

ξεπεράσει το νόµο. Το Ανώτατο ∆ικαστήριο των ΗΠΑ µε την υπ΄αρ.

ανακοίνωση των ονοµάτων των χρηστών, είτε στη διακοπή της

µεταξύ τους. Αρκεί η παρουσία του κοινού να είναι ενδεχόµενη. ΑΠ

εφαρµογής της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση (Cour d’ Appel de

Β. DRM και αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση

Η προστασία όµως του έργου µε την τεχνολογία θέτει άλλους

συστήµατα και µέσα αναπαραγωγής. Η αναπαραγωγή θα πρέπει να

είναι σκόπιµο να ανατραπεί, ενώ η επέκταση στα ψηφιακά µέσα

νόµιµη και σύµφωνη µε τη διαδικασία των τριών σταδίων και κατά

Γ. DRM και συλλογική διαχείριση

Η χρήση των DRM θέτει ένα ακόµα ερώτηµα που αφορά τη

δικαιώµατα δηµόσιας εκτέλεσης µουσικών έργων σχεδόν όλοι οι

νόµιµη, εφόσον τηρούνται οι κανόνες της πνευµατικής ιδιοκτησίας που,

Το ψηφιακό δίληµµα και η τεχνολογική πρόκληση οδήγησαν σε

διατίθενται ελεύθερα και δωρεάν σε όλους. Η αρχή στην οποία