Универзитет Св.

„Кирил и Методиј“ Скопје

Филозофски Факултет Скопје

Семинарска работа по предметот:

На тема:
Митот на доаѓањето на Зевс на Крит

Ментор: Изработил:
Проф.Д-р Ратко Дуев Горан Тренески

Скопје, 2023 година

Апстракт:
Овој труд навлегува во фасцинантното царство на грчката митологија за да ја истражи
фигурата на Зевс, еден од најмоќните и најпочитуваните богови во античката грчка
религија. Додека Зевс најчесто се поврзува со планината Олимп, кралот на боговите исто
така има значајно место во митолошките традиции на Крит. Оваа студија има за цел да
фрли светлина врз врските на Зевс со Крит, испитувајќи го неговото раѓање, воспитување
и значајните епизоди поврзани со островот. Истражувајќи ги овие наративи, добиваме
подлабоко разбирање за повеќеслојниот карактер на Зевс и сложената таписерија на
грчката митологија.

Вовед
Грчката митологија е богата и сложена збирка на приказни, легенди и верувања кои
биле составен дел од античката грчка култура. Опфаќа огромна палета на богови, божици,
херои и митски суштества и дава објаснувања за потеклото на светот, природните
феномени и човечкото однесување. Грчката античка митологија имала големо влијание врз
западната литература, уметност и мисла. Грчкиот пантеон се состоел од мноштво
божества, на чело со дванаесетте олимписки богови. Овие богови живееле на планината
Олимп и се верувало дека имаат влијание над различни аспекти на секојдневниот живот.
Некои од истакнатите олимписки богови го вклучуваат
 Зевс, кралот на боговите и богот на громовите и молњите;
 Хера, сопругата на Зевс и божица на бракот;
 Посејдон, бог на морето;
 Атина, божица на мудроста и војувањето;
 Аполон, бог на сонцето, музиката и пророштвото;
 Артемида, божица на ловот и месечината;
 Афродита, божица на љубовта и убавината;
 Арес, бог на војната;
 Хермес, гласник на боговите; и
 Дионис, богот на виното и веселбата.
 Грчката митологија е полна со приказни за херојски фигури кои преземале
неверојатни потраги и се соочиле со извонредни предизвици. Едни од најпознатите херои
се
 Херакле (Херкулес во римската митологија), познат по својата натчовечка
сила и неговите дванаесет подвизи;
 Персеј, херојот кој ја убил Горгона Медуза;
 Тезеј, кој го поразил Минотаурот во лавиринтот на Крит; и
 Одисеј, лукавиот херој на епската поема на Хомер:Одисеја.

Грчката митологија вклучува и волшебни приказни за потеклото на светот и самите

богови. На пример, создавањето на универзумот му се припишуваат на Хаосот, празнина
од која се појавиле Гаја (Земјата), Уран (небото) и други исконски божества. Тука исто така
можеме да ги спомнеме и Титаните, потомците на Гаја и Уран, кои што владееле со светот
пред олимписките богови. Приказната добива пресврт кога најмоќниот Титан, Крон, го
соборил својот татко Уран, за подоцна да го наследи истата судбина и самиот тој да биде
соборен од неговиот син Зевс, кој потоа го воспоставил владеењето на олимписките
богови. Грчката митологија е исполнета со приказни за љубов, предавство, одмазда и
морални лекции. Ја истражува човечката состојба и навлегува во темите на херојството,
судбината и односот меѓу смртниците и божественото. Митовите биле пренесувани усно
низ генерации и подоцна запишани во различни литературни дела, вклучувајќи ги еповите
на Хомер (Илијада и Одисеја), Хесиодовата Теогонија и драмите на античките грчки
драматурзи како Есхил, Софокле и Еврипид.

Влијанието на грчката митологија се протега многу подалеку од самата античка Грција.

Нејзините приказни продолжија да ги пленат и инспирираат луѓето низ историјата,
влијаејќи на бројни уметнички дела, литература и популарна култура до ден-денес.
Ликовите и темите на грчката митологија станаа архетипски и го обликуваа начинот
на кој го разбираме и толкуваме светот околу нас.
Улогата на Зевс во грчкиот пантеон

Зевс има огромно значење во грчкиот пантеон

бидејќи се смета за крал на боговите и владетел на
планината Олимп. Значењето на Зевс може да се разбере
преку повеќето улоги кои што му се дадени. Тој може да се
сретне во улога како кралот на боговите: Зевс е врховното
божество и има највисока позиција меѓу сите богови. Тој
управува и одржува ред и хармонија меѓу боговите и
смртниците. Како крал, тој поседува голема власт и моќ и
врз природното и над натприродното царство. Неговата
најпозната улога е како бог на громот и молњата: Зевс е
поврзан со громови и молњи, кои се гледаат како
манифестации на неговата моќ. Тој користи громови како
оружје и ги користи за да го потврди својот авторитет, да
ги казни престапниците и да ги заштити праведните. Исто
така неретко е и поддржувач на правдата: Зевс се смета за
олицетворение на правдата и праведноста. Тој гарантира
дека се почитуваат законите и моралните принципи и ги
казнува оние што прават злосторства или постапуваат неправедно. Зевс често се повикува
како сведок и судија во заклетви и правни спорови. Заштитник и чувар, тој го чува
божествениот поредок и ја штити стабилноста на универзумот. Зевс исто така бдее над
градовите, нудејќи им ја својата божествена заштита на нивните жители. Татко на боговите
и смртниците со тоа што е познат по своите бројни љубовни врски,а последувателно на
тоа тој е татко на многу богови, божици и смртни херои. Овој аспект ја истакнува неговата
улога во продолжувањето на божествените и човечките лоза и неговото влијание во
обликувањето на светот и неговите жители. Исто како и многу други богови Зевс има
голема улога и интервенција врз секојдневните проблеми на обичните смртници и
директно и индиректно. Тој ги води хероите, им помага на оние кои имаат потреба и влијае
на исходите од војните и битките.

Историското значење на Крит во античка Грција

Крит како најголемиот остров во Грција, има огромно историско и културно

значење во античка Грција. Најпрво да започнеме со Минојска цивилизација, во која што
територијално била распространета на Крит и значи за една од најнапредните и
највлијателните цивилизации од бронзеното време во егејскиот регион. Хронолошки
Минојската цивилизација би се поставила од околу 2600 п.н.е. до 1400 г.п.н.е., Минојците
развиле уникатна култура која се карактеризира со импресивна архитектура, напредна
уметност, софистицирани трговски мрежи и систем на пишување познат како Линеар А
(кој допрва треба да се дешифрира). Комплексите на палатата во Кносос, Фаистос и
Малија на Крит ни даваат увид врз сложената социјална и политичка организација на
Минојците. Како најпознат и најголем антички град кој се наоѓал на Крит е Кносос.
Античкиот град Кносос на Крит бил политички и културен центар на минојската
цивилизација. Палатата на Кносос, со својот лавиринтски распоред, живописни фрески и
напредни архитектонски карактеристики,
е доказ за величественоста и
софистицираноста на минојската
култура. Се верува дека палатата служела
како резиденција на митскиот крал
Минос, кој што пак се поврзува со
легендата за Минотаур.

Митологија и легенди: Крит е истакнато во грчката митологија и легендарните

приказни. Според митот, Зевс, кралот на боговите, е роден во пештера на планината Дикте
на Крит и израснал на островот. Митолошките фигури на кралот Минос, Минотаурот и
лавиринтот се поврзани со Крит, поточно со палатата Кносос. Овие митови и легенди ја
заробиле имагинацијата на луѓето низ историјата и влијаеле врз литературата, уметноста и
популарната култура.

Како што веќе увидовме Крит за време на бронзеното доба имал огромно влијание врз
целиот тогашен познат свет а тука не отстапува и неговото огромно влијание врз античката
грчка култура. Минојските уметнички мотиви, како што е иконската фреска со бикови,
подоцна биле инкорпорирани во грчката уметност и архитектура. Минојците, исто така,
придонеле за развојот на системите за пишување и влијаеле на религиозните практики,
трговијата и општествената организација во поширокиот медитерански регион, кој што со
развојот и растот на античката Грчка цивилизација, грците едноставно го превзеле и го
унапредиле нивниот политички и културен систем за подоцна и самите тие да прераснат
во светска сила во античкиот свет.
Раѓањето на Зевс на Крит

Според грчката митологија, Зевс, е роден на островот Крит. Митот околу неговото
раѓање ги вклучува неговата мајка Реа и неговиот татко Крон. Крон, плашејќи се дека
неговите деца ќе го соборат, го проголтувал секое негово новороденче веднаш по неговото
раѓање. Реа пак за да го спаси Зевс од оваа судбина, смислила план. Кога била бремена со
Зевс, побарала помош од Гаја, божицата на Земјата, која што пак и наложила тајно да го
роди Зевс и да го скрие. За оваа цел Реа мајката на богот Зевс патувала до пештерата
Диктеа на планината Дикте (или понекогаш планината Ида) на Крит, токму таму каде што
се родил Зевс. Реа нејзиниот син го доверила на божествената коза Амалтеја и Куретите,
група танцувачки божества воин, за да го одгледуваат и штитат во неговите рани години.
Амалтеја го доела Зевс со млеко, а Куретите го заштитиле од љубопитните очи на татко му
со тоа што се судриле со нивните копја и создавале силни звуци за да го задушат неговиот
плач. Во некои варијации на митот, се вели дека Куретите, друга група на митски воини,
исто така ја чувале пештерата и ја обезбедувале безбедноста на Зевс, со тоа што не
дозволувале Крон да влезе во неа. Како што Зевс растел тој станувал се посилен за на крај
да се соочи со неговиот татко. Барајќи помош од неговите браќа и сестри Зевс излегол
победник, протерувајќи ги Крон и останатите Титани.

Раѓањето на Зевс на Крит претставува важен аспект на неговото божествено

потекло и митолошкото значење на островот. Поврзаноста на Крит со раѓањето на Зевс го
додава почитуваниот статус на островот во грчката митологија и неговата историска и
културна важност во античкиот свет.
Симболика и значење на Зевс

Честопати различните митологии во светот ткаат сложени приказни за нивните

богови, кои што ако првично ги погледмене изгледаат толку прости и едноставни, но
длабоко во себе тие кријат значајна симболика. Меѓу пантеонот на грчките богови, Зевс,
кралот на сите божества, зрачи една длабока симболика. Како што на сите кои што ја
проучуваат или и стражуваат грчката митологија ни е познато, нарепрезенатитвниот
симбол на зевс е громот или молњата, која служи како метафора за неговата
непрекосновена моќ и авторитет врз целиот свет и небото. Исто како што молњните
удираат со сила што влева стравопочит, така Зевс заповедува на небото и на земјата со
неговата неспоредлива моќ. Громот често пати е прикажан и како огнена топка од
светлина, уште еднаш нагасувајќи ја непрекосновената моќ на Зевс. Громот исто така може
да се гледа и како симбол на споственоста на Зевс кон материјалниот свет, кој што тој ја
донесува одлуката дали ќе уништува или ќе обновува живот.
Другиот симбол кој што го претставува Зевс е орелот, честопати прикажан како
Зевс држи орел во рака или пак се придружени еден до друг, покажувајќи ја силната врска
на Зевс со оваа птица. Орелот се смета за симбол на слободата, силата и благородноста,
влаитетите кои се поврзани и со самиот бог. Дополнително орелот ја претставува
способноста на Зевс да се издигнува над сите други богови и суштества уше еднаш
нагласувајќи ја својата моќ и својот врвен статус над сите други. Понатаму орелот се гледа
и како гласник меѓу смртното и божественото царство, истакнувајќи ја улогата на Зевс
како нивна посредничка фигура.
Зевс е исто така често пати прикажан и со дабово дрво или дабови лисја, кои што ја
симболизираат неговата поврзаност со природата и плодноста. Дабот е познат по својата
сила и издржливост, квалитети кои што се рефлектираат од карактерот на зевс. Исто така
дабот се смета за свето дрво и во многу други култури, претставувајќи мудрост,
долговечност и заштита. Па така поврзувајќи го дабовото се Зевс него му дава лик како
мудар и моќен бог кој што го штити и негува природниот свет.
Интерпретациите на овие симболи ги надминуваат нивните буквални значења
обезбедувајќи подлабок увид во карактерот и улогата на Зевс во грчката митологија.
Громот на Зевс ја претставува неговата моќ да уништува со што ја истакнува двојноста на
неговата природа. Орелот го симболизира неговиот авторитет и способност да го премости
јазот помеќу смрното и божественото царство. Дабот ја означува неговата поврзаност со
природата и плодноста нагасувајќи ги неговите негувачки и заштитничи аспекти. Овие
симболи поврзани со Зевс нудат вредни сознанија за неговиот карактер и значење во
грчката митологија, преку нив ние можеме да ги толкуваме авторитетот, моќта, врската со
природата и божествениот статус на Зевс. Преку овие симболи старите народи се
обидувале да го објаснат или пак да ја ублажат комплексноста која што се криела зад
карактерот на Зевс, кој што служел како повеќеслоен бог, содржејќи ги во себе двете и
добронамерните и деструктивните аспекти. Преку анализа на овие симболи ние можеме
барем за малку да се доближиме до улогата што ја игра Зевс во грчкиот пантеон и неговото
длабоко влијание врз смртниот свет.
Интерпретација низ времето: Еволуција на симболиката и ликот на Зевс

Зевс со векови бил култна икона, а неговиот портрет еволуирал со текот на времето
за да ги одрази променливите човекови верувања и вредности. Од неговот претставување
како симбол на хуманизмот и ренесансата, Зевс е преинтерпретиран за да ги одрази
променливите културни и општествени вредности од различни епохи. Во античката грчка
култура, Зевс бил почитуван како крал на боговите и владател на целиот универзум. Тој
како што веќе напоменавме често пати бил прикажуван како симбол на моќ, авторитет и
правда. Иако со доаѓањето на христијанството на европско тло, првично биле забранети
сите практики и негувања на старите божества, сепак култот на Зевс, останал да живее и
неговиот карактер да биде анализиран и сеуште да важи како тема на инспирација векови
после неговото згаснување.
За време на ренесансата, Зевс бил реинтерпретиран за да ги одрази променливите
културни и општествени вредности од тоа време. Во оваа ера, Зевс често бил прикажан
како симбол на хуманизмот и индивидуализмот, отелотворувајќи ги идеалите на
ренесансата. Тој често бил прикажан како моќна и мускулеста фигура, која го претставува
идеалот за физичко совршенство. Дополнително, Зевс се сметал и за олицетворение на
божествената мудрост и знаење, како одраз на ренесансниот акцент на образованието и
интелектуалните определби. Овој приказ на Зевс го одразува ренесансното верување во
важноста на човечкиот потенцијал и потрагата по знаење.

Минерва и триумфот на Јупитер, приказ на Зевс и Атина во Олимп, слика од

Рене Антоан Хуасе
Заклучок
Во грчката митологија, раѓањето на Зевс на Крит се појавува како живописна
нишка, проткаена со симболика и трајно значење. Преку неговите различни верзии и
толкувања, овој мит опфаќа безвременскки теми кои одекнуваат низ културите и
генерациите до ден денес. Прилагодноста на митот низ различните наративи ја нагласува
неговата универзалана привлечност. Различните претстави на раѓањето на Зевс ја
покажуваат податливноста на митовите, дозволувајќи им да се прилагодат на вредносттите
верувањата и потребите на различните општества во стариот свет. Оваа приспособливот ја
нагласува улогата на митот како одраз на човечките аспирации, стравови и вечната потрага
по смислата на животот, отворајќи широки теми и дискусии помеќу филозофите, тогаш а и
денес. Во неговото јадро митот го нагласува коцемтот на трансформација, длабока
метаморфоза од скриено новороденќе до моќниот владател на небото и земјата. Оваа
симболика ги остлукува зиклусите на животот растот и вечната еволуција и на поедицните
и на народите. Патувањето на Зевс од опсскрудноста до семоќноста резонира како
метафора за човековата борба да ги надмине сите предизвици во животот и да се искачи до
величенственоста. Понатаму, резонанцата на митот се протега надвор од неговите
наративни граници. Навлезе во уметноста, литературата, филозофијата, па дури и
психологијата. Од големите скулптури на античка Грција до модерните литературни
толкувања, приказната на Зевс продолжува да инспирира и плени, надминувајќи ги
временските и просторните граници.
На крајот на краиштата, митот за раѓањето на Зевс на Крит е доказ за трајната моќ
на раскажувањето. Таа ги обедини културите и генерациите со адресирање на универзални
теми - идентитет, судбина и стремеж кон моќ - на начини кои резонираат со човечкото
искуство. Неговите повеќеслојни интерпретации обезбедуваат нејзината важност да
остане недопрена, дозволувајќи им на поединците да ги извлечат сопствените значења и
сознанија. Додека размислуваме за митот за Зевс, ја откриваме не само величествената
приказна за потеклото на божеството, туку и сложените нишки што го поврзуваат
човештвото низ времето и просторот. Исто како што митот се прилагодува и еволуира, така
и темите што ги отелотворува, потсетувајќи нè дека приказните, како самиот Зевс, се вечни
ентитети кои продолжуваат да го обликуваат нашето разбирање за светот и нашето место
во него.