آزمایشگاه مکانیک خاک - امین کشاورز

‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬
‫*‪'# '# %á-z #‬‬

‫‪O—ï Ì$Ãñ ´ U ´ $—KA‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬اﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎورز‬
‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪1385‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫‪1‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ اول‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
‫‪6‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ دوم‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫‪20‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻮم‪ .‬آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ‬
‫‪31‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‬
‫‪50‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ .‬ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ‬
‫‪63‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺸﻢ‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫‪78‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﻔﺘﻢ‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ روش ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬
‫‪94‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺸﺘﻢ‪ .‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﻪ روش ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ و ﻫﺪ اﻓﺘﺎن‬
‫‪110‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻬﻢ‪ .‬ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك در داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓـﺎرس ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﻌﯽ‬
‫ﺷﺪه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻌﺪد و ﺑـﺼﻮرت ﻗـﺪم ﺑـﻪ ﻗـﺪم ﺑﯿـﺎن ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾـﺎن ﻫـﺮ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﺎت و ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺨﻪ ﻓﻌﻠﯽ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺗﻤﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽ ﺷـﻮد در‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺳﺎﯾﺮ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪ اوﻟﯿﻦ ﻧﺴﺨﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر اﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺧﺎﻟﯽ از ﻧﻘﺺ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬از ﺗﻤـﺎم ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن و‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد ﻧﻮاﻗﺺ اﯾﻦ دﺳﺘﻨﺎﻣﻪ را ﺑﺮاي اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ارﺳﺎل ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﺑﻌـﺪي‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪوارم اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﺎﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ و اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑـﺼﻮرت ﻣﺠـﺎﻧﯽ از وب ﺳـﺎﯾﺖ ‪ http://www.keshavarz.org‬داﻧﻠـﻮد‬
‫ﮐﺮده و آن را روي ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧـﺎم دﺳـﺘﻨﺎﻣﻪ و‬
‫ﻣﻮﻟﻒ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎورز‬
‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه ‪1385‬‬

‫‪1‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ اول‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ )‪(water content‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ )‪ (water content‬ﻣﻌﻤـﻮل ﺗـﺮﯾﻦ و آﺳـﺎﻧﺘﺮﯾﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻣﮑﺎﻧﯿـﮏ ﺧـﺎك‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي دﺳﺖ ﺧﻮرده ﯾﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻇﺮف )ﻗﻮﻃﯽ( ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ : container‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﻮﻃﯽ ﻓﻠﺰي آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﮓ ﻧﻤﯽ زﻧـﺪ و در‬
‫اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﮑﺮر از آن وزﻧﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ درﭘـﻮش داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ درﭘﻮش ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ‪ : Oven‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دﻣﺎ را ﺑﯿﻦ ‪ 110oC ± 5oC‬ﻧﮕﻬﺪارد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺮازو ‪ :‬ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪ 0.01‬ﮔﺮم ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﺑﺎ وزن ‪ 200‬ﮔﺮم ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪ 0.1‬ﮔﺮم‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ وزن ﺑﯿﻦ ‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 1000‬ﮔﺮم‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ در ﮐﯿﺴﻪ ﻧﺎﯾﻠﻮﻧﯽ ﯾﺎ ﻇﺮف ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 1.1‬ﻣﻘﺪار وزن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑـﺮاي آزﻣـﺎﯾﺶ را ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮ داﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﺮﺳﻮم ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻـﺪ رﻃﻮﺑـﺖ در‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﻣﻘﺪار ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 200‬ﮔﺮم ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 1.1‬ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺟﺮم ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪازه ذرات‬ ‫اﻧﺪازه اﻟﮏ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻧﺪازه‬ ‫ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺟﺮم ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب‬ ‫ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺟﺮم ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ‬ ‫ذرات‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ‬
‫‪ 0.1‬درﺻﺪ ﮔﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪ 1‬درﺻﺪ ﮔﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫)ﮔﺮم(‬ ‫)ﮔﺮم(‬
‫‪£2‬‬ ‫‪No. 10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪4.1‬‬ ‫‪No. 4‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪9.5‬‬ ‫‪3/8 in‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪19.0‬‬ ‫‪3/4 in‬‬ ‫‪2500‬‬ ‫‪250‬‬
‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮازو ﺟﺮم ﻇﺮف ﺗﻤﯿﺰ و ﺧﺸﮏ ‪ MC‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻇـﺮف ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻓﻠـﺰي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎره ﻇﺮف و ﺟﺮم آﻧﺮا در ﻓﺮم داده ﻫﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب را در ﻇﺮف ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮازو ﺟﺮم ﻇﺮف و ﻧﻤﻮﻧـﻪ درون آن ‪ Mwc‬را‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻇــﺮف و ﻧﻤﻮﻧــﻪ درون آن را در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧــﻪ ﺑﻤــﺪت ﯾــﮏ روز )‪ 12‬ﺗــﺎ ‪ 16‬ﺳــﺎﻋﺖ( در دﻣــﺎي‬
‫‪ 110oC±5oC‬ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺣﺎوي آﻧﺮا از ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﯿـﺮون ﺑﯿﺎورﯾـﺪ و ﺑـﺎ ﺗـﺮازو آﻧﻬـﺎ را وزن ﮐﻨﯿـﺪ‬
‫)‪.( Mdc‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪:‬‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ‪ water content, w‬ﺑﺼﻮرت ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم آب درون ﺧـﺎك ‪ Mw‬ﺑـﻪ ﺟـﺮم ﺧـﺎك ﺧـﺸﮏ‬
‫‪ Ms‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫) ‪100M w 100 ( M wc - M dc‬‬
‫= )‪w (%‬‬ ‫=‬
‫‪Ms‬‬ ‫‪M dc - M c‬‬
‫ﮐﻪ در آن‬
‫‪ = Mw‬ﺟﺮم آب درون ﺧﺎك‬
‫‪ = Ms‬ﺟﺮم ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺸﮏ‬
‫‪ = Mc‬ﺟﺮم ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ‬
‫‪ = Mwc‬ﺟﺮم ﻇﺮف و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪ = Mdc‬ﺟﺮم ﻇﺮف و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ‪ 0.1‬ﯾﺎ ‪ 1‬درﺻﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه ﮔـﺮد ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ‪ w‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 1200‬درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﻣﯿـﺰان رﻃﻮﺑـﺖ ﺻـﻔﺮ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﺧـﺎك‬
‫ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻣﺜﺎل از ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻦ ﯾـﺎ ﻣﺎﺳـﻪ ﺗﻤﯿـﺰ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺳـﻄﺢ زﻣـﯿﻦ در ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎك داراي ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺧـﺎك آﻟـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬داده ﻫـﺎي‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ در ﮔﺰارﺷﺎت ﺣﻔﺎري )ﻻگ ﺣﻔﺎري( ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ‪:‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﻌﻤﻮل در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﺎدﻗﯿﻖ ﺑﻮدن ﯾﺎ درﺳﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻧﺒﻮدن ﺗﺮازو‬
‫‪ .2‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺧﺎك ﺑﯿﻦ اوﻟﯿﻦ و دوﻣﯿﻦ وزن ﮐﺮدن‬
‫‪ .3‬ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺒﻞ از اوﻟﯿﻦ وزن ﮐﺮدن‬
‫‪ .4‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻗﺒﻞ از دوﻣﯿﻦ وزن ﮐﺮدن‬
‫‪ .5‬دﻣﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺮم ﻧﺎدرﺳﺖ ﻇﺮف‬
‫‪ .6‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺮم ﺧﺸﮏ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬از ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .7‬وزن ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز داغ اﺳﺖ )ﺑﺮاي ﺗﺮازوي ﺣﺴﺎس ﺑﻪ دﻣﺎ(‪.‬‬

4 ‫ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬- ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
File no. 1106.1 Job Name: Industrial Bldg.
Date 7-15-99 7-15-99 7-15-99 7-15-99 7-15-99

Boring or test pit no. TP-1 TP-1 TP-1 TP-1 TP-1
Depth of sample, ft 0.5-1.5 1.5-2.5 3.5-4.5 5-6 6.8-7.5
Visual description Dark Dark Dark Dark Dark
brown to brown brown brown brown
black silty sandy clay sandy clay sandy clay sandy clay
sand to
cayey
sand
(a) Water Content
Container no. V W X Y Z
Container mass (Mc) 82.6 81.9 103.3 104.3 101.4
Container + wet soil 440.2 583.3 806.5 893.5 868.8
(Mwc)
Container + dry soil 397.3 511.5 700.4 780.5 765.1
(Mdc)
Mass of water (Mw) 42.9 71.8 106.1 112.7 103.7
Mass of solids (Ms) 314.7 429.6 597.1 676.2 663.7
(b) Wet density
Number of rings
Mass of rings
Volume of rings (V)
Rings + wet soil
Mass of wet soil (M)
(c) Summary of values
Water content 13.6 16.7 17.8 16.7 15.6

Wet density
Total unit weight
Dry unit weight
NOTE: All mass values are grams.
Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org

5 ‫ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬- ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﻓﺮم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
File no. ………………………. Job Name: ………………………………………………………………….
Date
Boring or test pit no.
Depth of sample
Visual description
(a) Water Content
Container no.
Container mass (Mc)
Container + wet soil
(Mwc)
Container + dry soil
(Mdc)
Mass of water (Mw)
Mass of solids (Ms)
(b) Wet density
Number of rings
Mass of rings
Volume of rings (V)
Rings + wet soil
Mass of wet soil (M)
(c) Summary of values
Water content
Wet density
Total unit weight
Dry unit weight
NOTE: All mass values are grams.

‫‪6‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ دوم‬
‫ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص )‪(Specific Gravity‬‬
‫ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ذرات ﺟﺎﻣﺪ ‪ : Specific Gravity of Solids Gs‬اﯾﻦ ﻧـﻮع ﮔﺮاﻧـﯽ ﻣﺨـﺼﻮص و ﻃـﺮز‬
‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي آن در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ذرات ﺟﺎﻣﺪ ‪ Gs‬ﯾﮏ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﺪون ﺑﻌـﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺴﯿﺘﻪ )‪ (density‬ذرات ﺧﺎك ‪ rs‬را ﺑﻪ داﻧﺴﯿﺘﻪ آب ‪ rw‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ ‪.Gs=rs/rw‬‬
‫داﻧﺴﯿﺘﻪ ذرات ﺧﺎك ‪ rs‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮم ذرات ﺧﺸﮏ در ﻫﻮا ‪ Ms‬در دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ ﺣﺠـﻢ ذرات‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ‪ Vs‬در ﻫﻤﺎن دﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ‪ .rs=Ms/Vs‬آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاي ذرات ﺧﺎﮐﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻟـﮏ ﺷـﻤﺎره ‪ 4‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ U.S.‬ﻋﺒـﻮر ﻣـﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ )ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﻻي و ذرات ﻫﻢ ﺳﺎﯾﺰ رس(‪.‬‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪) :‬ﺷﮑﻞ ‪(2.1‬‬

‫ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ )ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 500‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮ ﺣﺠﻢ(‬ ‫‪.1‬‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺢ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ‪0.5oC‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺗﺮازو ﺑﺎ دﻗﺖ ‪ 0.01‬ﮔﺮم‬ ‫‪.3‬‬
‫آب ﻣﻘﻄﺮ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭘﻤﭗ ﺧﻸ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻇﺮوف ﺗﺒﺨﯿﺮ‬ ‫‪.6‬‬
‫ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬ ‫‪.7‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮاﻧـﯽ ﻣﺨـﺼﻮص ذرات ﺟﺎﻣـﺪ ‪ Gs‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ Standard Pycnometer‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺧﺎك را ﺑﺎ اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬اﻟﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ذرات ﮔﺬرﻧﺪه از اﻟـﮏ ﺷـﻤﺎره ‪) 4‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ (U.S.‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﻗﻄـﺮ ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘـﺮﯾﻦ‬
‫اﻧﺪازه ذرات ﻗﺎﺑﻞ آزﻣﺎﯾﺶ را ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.1‬وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫‪ .2‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺼﻮرت ﺧـﺸﮏ ﺷـﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ ‪ oven-dried‬ﯾـﺎ در‬
‫رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ‪ .oven-dried‬اﮐﺜﺮا ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﻬﺎي داﻧـﻪ اي از ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺣـﺪود ‪ 100‬ﮔـﺮم ﺧـﺎك ﺧـﺸﮏ ﺷـﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ ﺟﺮم ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﺧـﺸﮏ ﺧـﺎك‬
‫‪ Ms‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ در آب ﻣﻘﻄﺮ ﺧﯿﺴﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ‪ . Natural water content‬ﺑﺮاي رﺳﻬﺎ و ﺧﺎﮐﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛـﺮ‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪن در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻮد آزﻣﺎﯾﺶ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮم ﺧـﺸﮏ ذرات ﺟﺎﻣـﺪ ﺧـﺎك ‪ Ms‬در اﻧﺘﻬـﺎي آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺎ رﯾﺨـﺘﻦ ﻣﺤﺘﻮﯾـﺎت‬
‫ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ درون ﻇﺮﻓﯽ ﺳﺮﺑﺎز)ﮐﻪ آب آن ﺑﺨﺎر ﺷﻮد( و ﺳـﭙﺲ ﺧـﺸﮏ ﮐـﺮدن آن در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ‬
‫دﻣﺎي ‪ 110‬درﺟﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ‬
‫از ﺧﺸﮏ ﺷﺪن در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺮﻣﯽ ﺣﺪود ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 100‬ﮔﺮم از ﺧﺎك ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 2.2‬ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 100‬ﮔﺮم ﺧﺎك آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﺧﺎﮐﻬﺎي ﮐﻠﻮﺧﻪ ﺷﺪه را ﺧﺮد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰودن آب ﻣﻘﻄﺮ ﺧﺎك را ﺑﺼﻮرت ﺧﻤﯿﺮ درآوردﯾﺪ و ﺑﮕﺬارﯾﺪ ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺧﯿﺲ ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.2‬ﻧﺤﻮه آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺴﺖ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫‪ .3‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك از ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ‬
‫ﻓﻼﺳﮏ ﺣﺠﻤﯽ ‪ volumetric flask‬ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﺑﻄـﺮي درﭘـﻮش دار ‪ stoppered bottle‬ﮐـﻪ‬
‫داراي ﻧﺸﺎن ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن و ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 100‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ ﺗﻤﯿـﺰ و‬
‫ﺧﺸﮏ ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ‬
‫و داﺧﻞ ﺳﺎﻗﻪ آن )ﺑﺎﻻي ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن( ﺗﻤﯿﺰ و ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫـﯿﭻ ﺣﺒـﺎب‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ در آب ﻣﻘﻄﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ )ﭘﻤﭗ ﺧﻸ ‪ vacuum pump‬ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮدن‬
‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد(‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺮازو ﺟﺮم ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ ﭘﺮﺷـﺪه ﺑـﺎ آب ﻣﻘﻄـﺮ و دﻣـﺎي آن را اﻧـﺪازه‬
‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ )‪) (MA‬ﺷﮑﻞ ‪.(2.3‬‬
‫ب‪ .‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺧﺎﻟﯽ را وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫د‪ .‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و آب ﻣﻘﻄﺮ را وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ .‬دﻣﺎي ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و آب ﻣﻘﻄﺮ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.3‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺟﺮم و دﻣﺎي ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ‬
‫‪ .4‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﻃﻮري ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم آن ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪(3.3‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.3‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﻃﻮري ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ رﺑﻊ آن ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎك را در ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و آﻧﺮا ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﭘﺮ از آب ﻣﻘﻄـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﻄـﻮري ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم ذرات‬
‫ﺧﺎك در آب ﻣﻘﻄﺮ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﺷﮑﻞ ‪(3.4‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎك را درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬آﻧﻘﺪر آب ﻣﻘﻄﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ذرات ﺧﺎك ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﻮﻧﺪ )ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺣﺠﻢ آن(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.4‬رﯾﺨﺘﻦ ﺧﺎك درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ‬
‫‪ .6‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻤﭗ ﺧﻸ ﻫﻤﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا را از ﺧﺎك ﺧﺎرج ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﻤﭗ ﺧـﻸ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺣـﺪود ‪30‬‬
‫دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﻬﺎي داﻧﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد اﻣﺎ رﺳـﻬﺎي ﺧﯿﻠـﯽ ﭘﻼﺳـﺘﯿﮏ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ‪ 6‬ﺗـﺎ ‪8‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ زﻣﺎن ﻧﯿﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪(3.5‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺷﯿﻠﻨﮓ ﺧﻸ را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ب‪.‬ﺷﯿﺮ ﺧﻸ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﺣﺪود ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻸ را اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.5‬ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا‬

‫‪ .7‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﭘﺮ ﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﭘﻤﭗ ﺧﻸ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻫﻮا را ﺧﺎرج ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬دوﺑﺎره اﯾﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و داﺧﻞ ﺳﺎﻗﻪ آن )ﺑﺎﻻي ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن( ﺗﻤﯿﺰ و ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪(3.6‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.6‬ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫‪ .8‬ﺑﺎ ﺗﺮازو ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮﭘﺮﺷﺪه از آب ﻣﻘﻄﺮ و ﺧﺎك را وزن ﮐﻨﯿﺪ )‪)(MB‬ﺷﮑﻞ ‪.(3.7‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.7‬وزن ﮐﺰدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺣﺎوي آب و ﺧﺎك‬
‫‪ .9‬دﻣﺎي آب ﻣﻘﻄﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﯾﮑـﺴﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دﻣـﺎي آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﺗﺼﺤﯿﺢ ‪ k‬ﺑﮑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ .10‬ﻣﺨﻠﻮط ﺧﺎك و آب ﻣﻘﻄﺮ را در ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ )ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﻤﺎم ﺧـﺎك درون ﭘﯿﮑﻨـﻮﻣﺘﺮ را‬
‫در ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ( و ﺑـﺮاي ﺑﺪﺳـﺖ آوردن ﺟـﺮم ذارت ﺧـﺸﮏ ﺧـﺎك آﻧـﺮا درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪) .‬ﺷﮑﻞ ‪.(3.8‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﺎك و آب را درون ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺧﺎﮐﻬﺎي درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﺷﺴﺘﻪ و در ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ را درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.8‬ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺧﺎك در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬

‫ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ذارت ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك ‪ Gs‬در دﻣﺎي ‪ 20‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪rs M s /V s‬‬ ‫‪Msk‬‬
‫= ‪Gs‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪rw‬‬ ‫‪rw‬‬ ‫‪Ms +MA -MB‬‬
‫‪ = Ms‬ﺟﺮم ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك‪ ،‬ﮔﺮم‬
‫‪ = MA‬ﺟﺮم ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ‪ ،‬ﮔﺮم‬
‫‪ = MB‬ﺟﺮم ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ و ﺧﺎك‪ ،‬ﮔﺮم‬
‫‪ = Vs‬ﺣﺠﻢ ذارت ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك‪.cm3 ،‬‬
‫‪ = k‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺮم ﺣﺠﻤـﯽ آب ‪ rw‬در ‪ 20‬درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد‪ .‬ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ‪ k‬در ﺟـﺪول ‪2.1‬‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻣﺎي ﺟﺪول‪ ،‬دﻣﺎي آب ﻣﻘﻄﺮ درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص زﻣﺎن و ﮐﺎر زﯾﺎدي ﺻﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻓﻘﻂ در ﯾـﮏ ﯾـﺎ‬
‫دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﺮوژه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎ‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺑﺠﺎي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻓﺮﺿﯽ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮارﺗﺰ ﮐﺎﻧﯽ ﻏﺎﻟﺐ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻏﯿﺮ آﻟـﯽ اﻏﻠـﺐ‬
‫‪ 2.65‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻬﺎ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص اﻏﻠﺐ ‪ 2.7‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن ذرات رس ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻧـﺖ‬
‫ﻣﻮرﯾﻠﻮﻧﯿﺖ و اﯾﻠﯿﺖ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 2.1‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ‪k‬‬

‫دﻣﺎ‪ ،‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ‪k‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪1.0007‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪1.0004‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪1.0000‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪0.9996‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪0.9991‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪0.9986‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪0.9980‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪0.9974‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل‪:‬‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬وزﻧﻬﺎي ﻏﯿﺮدﻗﯿﻖ ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت آن )ﻣﺜﻞ ﺗﻤﯿﺰ ﻧﺒﻮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ(‬
‫‪ .2‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﯿﺮون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﯾﺎ درون ﮔﺮدن آن‬
‫‪ .3‬ﻫﻼﻟﯽ ﺳﻄﺢ آب ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ روي ﮔﺮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﻫﻢ ﺗﺮاز ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬اﺳﺘﻔﺎده از آب ﻟﻮﻟﻪ ﯾﺎ آب دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﻘﻄﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺧﺎرج ﻧﮑﺮدن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا از درون ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺼﻮرت ﮐﺎﻣﻞ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﺎ ﺟﺪي ﺗـﺮﯾﻦ ﺧﻄﺎﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻢ ﺷﺪن ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬رﻃﻮﺑﺖ ﺟﺬب ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺒﻞ از وزن ﮐﺮدن آن‪.‬‬
‫‪ .7‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎك از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺧﺎﮐﻬﺎي آﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻي ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﮐﻬـﺎي‬
‫آﻟﯽ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﺪه ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﮐﺮدن دﻗﯿﻖ ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ‪ 0.01‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮد ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺮم ﭘﺮ ﺷﺪه آزﻣﺎﯾﺶ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﻓﺮم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫‪20‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻮم‬
‫داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎ اﻟﮏ ‪Sieve Analysis‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 0.075‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ )اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ (200‬ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ اﻟﮏ و ﺗﻮزﯾﻊ داﻧﻪ ﻫﺎي رﯾﺰﺗـﺮ از‬
‫‪ 0.075‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ رﺳﻮب ﺳﻨﺠﯽ )آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي( اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﮏ ﻫﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﺪا ﮐﺮدن داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﮑﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ روي داﻧﻪ ﻫـﺎي ﺧـﺸﮏ ﺧـﺎك‬
‫ﮐﻪ اﺑﻌﺎد آﻧﻬﺎ از اﻟﮏ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ 200‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ )ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﺷﻦ و ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮓ( ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫اﻟﮑﻬﺎ ﺑﺎ دو روش ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﮏ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪازه ﺳﻮراخ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ اﯾﻨﭻ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺜﻞ اﻟﮏ ‪ .(3/8-in،3/4-in،1-in،2-in ،3-in ،4-in‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل اﻟـﮏ‬
‫‪ 4-in‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ U.S.‬داراي ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 4‬اﯾﻨﭻ )‪ 100‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫روش دوم ﻧﺎﻣﮕﺬاري اﻟﮑﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻤﺎره اﻟﮏ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ U.S.‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺑﺮاي اﻟﮑﻬـﺎي رﯾﺰﺗـﺮ‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﻮراخ در ﻫﺮ اﯾﻨﭻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬داراي ‪ 4‬ﺳﻮراخ در ﻫﺮ اﯾﻨﭻ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺮض ‪ 0.19‬اﯾﻨﭻ )‪ 4.75‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ( اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮﺳﻮم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ اﻟﮏ ﺷـﻤﺎره ‪4‬‬
‫داراي ﺳﻮراﺧﻬﺎي ﺑﺎ ﻋﺮض ‪ 0.25‬اﯾﻨﭻ اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ ‪ (4‬اﻣـﺎ ﺑـﺪﻟﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪ ﺳـﯿﻤﯽ‪ ،‬ﺳـﻮراﺧﻬﺎ‬
‫ﻋﻤﻼ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 0.25‬اﯾﻨﭻ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 3.1‬زﯾﺮ اﻟﮑﻬـﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ U.S.‬و اﻧـﺪازه ﺳـﻮراﺧﻬﺎي‬
‫آﻧﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ 3.1‬ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از اﻟﮑﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪ -1‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪:‬‬
‫· اﻟﻒ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎك در ﻇﺮف ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ ﮐـﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮ رﻃﻮﺑـﺖ ﻣﻘـﺎوم اﺳـﺖ‬
‫رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮي و ﺣـﺪود اﺗﺮﺑـﺮگ ﻧﮕﻬـﺪاري ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪) .‬در‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه اﮔﺮ ﻇﺮف ﻣﻨﺎﺳﺐ در دﺳﺘﺮس ﻧﯿﺴﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك را در ﯾﮏ ﻧـﺎﯾﻠﻮن‬
‫ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و در ﻧﺎﯾﻠﻮن را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻫﯿﭻ رﻃﻮﺑﺘﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧـﺎرج ﻧـﺸﻮد و آﻧـﺮا در‬
‫ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻫﯿﺪورﻣﺘﺮي و ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﻧﮕﻬﺪارﯾﺪ(‪.‬‬
‫· ب‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ دوم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود )آزﻣﺎﯾﺶ اول(‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 3.1‬اﻟﮑﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪U.S.‬‬

‫‪U.S. Standard‬‬ ‫‪Sieve Opening‬‬ ‫‪Sieve Opening‬‬
‫‪Sieve No.‬‬ ‫)‪(mm‬‬ ‫)‪(in.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4.75‬‬ ‫‪0.187‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪3.35‬‬ ‫‪0.132‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2.38‬‬ ‫‪0.0937‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪2.00‬‬ ‫‪0.0787‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪1.68‬‬ ‫‪0.0661‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪1.20‬‬ ‫‪0.0469‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪0.85‬‬ ‫‪0.0331‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪0.60‬‬ ‫‪0.0232‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪0.425‬‬ ‫‪0.0165‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪0.30‬‬ ‫‪0.0117‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪0.25‬‬ ‫‪0.0098‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪0.21‬‬ ‫‪0.0083‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪0.15‬‬ ‫‪0.0059‬‬
‫‪140‬‬ ‫‪0.106‬‬ ‫‪0.0041‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪0.075‬‬ ‫‪0.0029‬‬
‫· ج‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟـﮏ ﺑﮑـﺎر ﻣـﯽ رود‪ .‬در اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﺧﺎك ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رود ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺑـﺎ ﺣـﺪود ‪ 500‬ﮔـﺮم ﺧـﺎك ﺧـﺸﮏ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك داراي ﺷﻦ درﺷﺖ داﻧﻪ ﯾﺎ ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮم زﯾـﺎدﺗﺮي‬
‫از ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول زﯾﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪:‬‬
‫ﻗﻄﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ داﻧﻪ‬ ‫ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺟﺮم )ﮔﺮم(‬

‫)‪3/4 in. (19 mm‬‬ ‫‪1000‬‬
‫)‪1 in (25.4 mm‬‬ ‫‪2000‬‬
‫)‪1.5 in (38.1 mm‬‬ ‫‪3000‬‬
‫)‪2 in (50.8 mm‬‬ ‫‪4000‬‬
‫)‪3 in (76.2 mm‬‬ ‫‪5000‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.1‬اﻟﮑﻬﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‪ .‬از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ اﻟﮏ )‪ ،3/8-in (9.5-mm‬ﺷﻤﺎره ‪ ،(2-mm) 10‬ﺷﻤﺎره ‪(250- 40‬‬
‫)‪ mm‬و اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ (750-mm) 200‬و اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ذرات ﺧﺎك )از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ(‪ :‬ﺷﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺷﻦ ﻧﺮم‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ‬
‫درﺷﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻻي و رس ﺧﺸﮏ‬
‫‪ -2‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ روي اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 200‬ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻤﻪ رﯾﺰداﻧـﻪ ﻫـﺎي‬
‫آن )رس و ﻻي( ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﮑﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮص ‪ 200‬ﺑﺎ ﮔﺮدن ﺑﻠﻨﺪ ﺑـﺮاي ﺷـﺴﺘﻦ ﺧـﺎك ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺮم ﺷﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎك ﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﺎك را روي اﻟﮏ ‪ 200‬رﯾﺨﺖ و اﺟﺎزه داد‬
‫ﺗﺎ ﯾﮏ ﺷﺐ در آب ﻣﻘﻄﺮ ﺧﯿﺲ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎك ﺗﺮ ﻣﺎﻧﺪه روي اﻟﮏ ‪ 200‬را دورن ﯾﮏ ﻇـﺮف‬
‫ﺗﺒﺨﯿﺮ رﯾﺨﺖ ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ آﻧﺮا درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ ﮐﺎر ﻣـﯽ ﺗـﻮان‬
‫ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب را ﺑﺪون ﺷﺴﺘﻦ درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ دﻣﺎي ‪ 110‬درﺟﻪ ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺸﮏ ﺷـﻮد‬
‫و ﺧﻄﺎي ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺮم ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﺗﺮازو ﺑﺪﻗﺖ وزن ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺟـﺮم ﻇـﺮف ﺧـﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺮم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬اﮔﺮ ذارت ﺧﺎك ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﻮﺧﻪ در آﻣﺪه اﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻫﺎون ﺧﺮد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﯾﮏ ﺳﺮي اﻟﮏ ﺧﺸﮏ و ﺗﻤﯿـﺰ آﻣـﺎده ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬اﻟﮑﻬـﺎي داراي ﺳـﻮراﺧﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘـﺮ )ﺷـﻤﺎره ﻫـﺎي‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ( ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻟﮑﻬﺎي ﺑﺎ ﺳﻮراﺧﻬﺎي رﯾﺰﺗﺮ )ﺷﻤﺎره ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ( ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫)رﯾﺰﺗﺮﯾﻦ( اﻟﮏ‪ ،‬اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 200‬اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺗﻤﺎم اﻟﮑﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و زﯾﺮ آن ﯾـﮏ ﻇـﺮف‬
‫‪ pan‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري ﺧﺎك ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ 200‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪) .‬اﻟﮑﻬـﺎي ﺷـﻤﺎره ‪ 4‬و ‪200‬‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﻟﮑﻬﺎ ﺗﻤﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ذرات ﺧﺎك درون ﺳﻮراﺧﻬﺎ ﮔﯿﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺑﺮس آﻧﻬﺎ را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻫﻤﻪ اﻟﮑﻬﺎ و ﻇﺮف زﯾﺮ اﻟﮑﻬﺎ ‪ pan‬را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ وزن ﮐﺮده و ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ اﻟﮑﻬـﺎ را روي‬
‫ﻫﻢ ﺳﻮار ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﺧﺎك ﺧﺸﮏ را روي ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ اﻟﮏ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و ﺳﭙﺲ اﻟﮑﻬﺎ را ﺗﮑﺎن دﻫﯿﺪ‪ .‬ﻟﺮزاﻧﺪن اﻟﮑﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ‪ Mechanical shaking‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ‪ 15‬دﻗﯿﻘﻪ ﻟﺮزاﻧﺪن اﻟﮑﻬﺎ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﭘﺲ از ﻟﺮزاﻧﺪن ﮐﺎﻓﯽ اﻟﮑﻬﺎ‪ ،‬ﺟﺮم ﻫﺮ اﻟﮏ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﻧﺪه روي آﻧﺮا وزن ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬وزن ﻇـﺮف و‬
‫ﺧﺎك ﻋﺒﻮري از ﺗﻤﺎم اﻟﮑﻬﺎ )ﻇﺮف زﯾﺮ اﻟﮑﻬﺎ( را ﻧﯿﺰ وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﺳﻮاﻻت‪:‬‬
‫درﺻﺪ ﺧﺎك ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه روي ﻫﺮ اﻟﮏ ﺑﺮ اﺳﺎس وزن ﮐﻞ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﺠﻤﻌﯽ ﺧﺎك ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه روي ﻫﺮ اﻟﮏ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫درﺻﺪ ﺧﺎك ﻋﺒﻮري )رﯾﺰﺗﺮ( از اﻟﮏ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ‪ D30 ،D10‬و ‪ D60‬را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐـﺮده و ﺿـﺮﯾﺐ‬ ‫‪-4‬‬
‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ‪ Cu‬و ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎ ‪ Cc‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﭘـﺲ از اﻧﺠـﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﻫﯿﺪورﻣﺘﺮي )در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز( ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه ‪ ،well graded‬ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ ‪ uniform‬ﯾـﺎ ‪gap‬‬ ‫‪-5‬‬
‫‪ graded‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎك را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨـﺪي ﮐﻨﯿـﺪ‪) .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻃﺒﻘـﻪ‬ ‫‪-6‬‬
‫ﺑﻨﺪي اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﺧﺎك ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿـﺪورﻣﺘﺮي دارﯾـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر را ﭘـﺲ از‬
‫اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ و ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ(‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ در ﻋﻤﻞ ﮐﺠﺎ ﮐﺎرﺑﺮد دارد؟‬ ‫‪-7‬‬
‫ﭼﺮا از ﻣﺤﻮر ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﺑﺮاي رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺪاﻧﮑﺮدن ﮐﻠﻮﺧﻪ ﻫﺎ و ﯾﺎ ﺧﺮد ﻧﮑﺮدن آﻧﻬﺎ‬
‫‪ -2‬ﮐﺎﻫﺶ ﺧﺎك ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫‪ -3‬زﯾﺎد ﭘﺮ ﺷﺪن اﻟﮑﻬﺎ ﯾﺎ ﺳﺮرﯾﺰ ﺷﺪن ﺧﺎك از روي آﻧﻬﺎ‬
‫‪ -4‬ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪن ﯾﺎ ﭘﺎره ﺷﺪه اﻟﮑﻬﺎ‬
‫‪ -5‬ﺗﮑﺎن ﻧﺪادن ﮐﺎﻓﯽ اﻟﮑﻬﺎ‬
‫ﺧﻄﺎي ﻣﺮﺳﻮم دﯾﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺮد ﮐﺮدن ﮐﻠﻮﺧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺎ ﻫﺎون ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻌـﻀﯽ ﺧﺎﮐﻬـﺎ ﺟـﻨﺲ‬
‫داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن آﻧﻬﺎ ذارت ﺧﺎك ﺧﺮد ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﮐـﻢ ﮐـﺮدن ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﺧﻄﺎﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻗﺒﻞ از آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ اﻟﮏ ‪ 200‬ﺷـﺴﺘﻪ ﺷـﻮد و ﺳـﭙﺲ از ﻟﺮزاﻧﻨـﺪه ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﻟﺮزاﻧﺪن اﻟﮑﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ .1‬ﻓﺮم زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺮم ﭘﺮ ﺷﺪه آزﻣﺎﯾﺶ آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داده ﺑﻨﺪي ﻧﯿـﺰ در اداﻣـﻪ رﺳـﻢ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ .2‬ﻓﺮم زﯾﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آﻧﺮا ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨـﯽ‬
‫داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﯿﺰ در اداﻣﻪ رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ )در ﺷﮑﻞ رﺳﻢ ﺷﺪه اداﻣﻪ ﻣﻨﺤﻨـﯽ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ‪ 1‬و ‪2‬‬

‫ﻓﺮم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آزﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎ اﻟﮏ‬

30 ‫ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ‬- ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
Unified soil classification (including identification and description)
Field identification procedures Group Information required for Laboratory cla ssification
(Excluding particles larger than 75mm and basing fractions on symbols Typica l names describing soils criteria
estimated weights) 1
Depending on percentages of fines (fraction smaller than .075mm

Wide range of grain size and substantial GW Well graded gravels, gravel- D
Give typical names: indicate ap- C U = --- 60 Greater than 4
Bordeline case requiring use of dual symbols

Gra vels with Clean gravels
Determine percentages of gravel and sand from grain size curve

(little or no
amounts of all intermediate particle sand mixtures, little or no proximate percentages of sand D 10
2
fines)
sizes fines and gravel: maximum size: (D30 )
More than half of coarse
C c = ------------------
--- Between 1 and 3
fraction is la rger than
Predominantly one size or a range of GP Poorly graded gravels, gravel- angularity, surface condition, D 10 x D60
sieve size) coarse grained soils are classified as follows

sizes with some intermediate sizes sand mixtures, little or no and hardness of the coarse
More than half of material is larger tha n
missing fines grains: local or geological name Not meeting all gradation requirements for GW
2.36mm
Gra vels
and other pertinent descriptive

amount of fines)
Use grain size curve in identifying the fractions as given under field identification
Non-plastic fines (for identification GM Silty gravels, poorly information and symbol in
(apreciable
procedures see ML below) graded gravel-sand-silt mixtures parentheses. Atterberg limits below Above "A" line with
fines
The .075mm sieve size is about the smallest particle visible to the naked eye
"A" line or PI less than 4 PI between 4 and 7

Coarse grained soils
.075mm sieve size
Plastic fines (for identification pro- GC Clayey gravels, poorly graded For undisturbed soils add infor- are borderline cases
cedures see CL below) gravel-sand-clay mixtures mation on stratification, degree Atterberg limits above "A" requiring use of dual
GM, GC, SM, SC

line with PI greater than 7 symbols
GW, GP, SW, SP

of compactness, cementation,
Wide range in grain sizes and sub- moisture conditions and drain- D
SW Well graded sands, gravelly
stantial amounts of all intermediate age characteristics. C U =--- 60 Greater than 6
Clean sands
(little or no
particle sizes sands, little or no fines D 10

fines)
More than half of coarse
(D )2
fraction is smaller than
Example:
Predominantely one size or a range of SP Poorly graded sands, gravelly C c = -------------30
--------- Between 1 and 3
Silty sand, gravelly; about 20% D 10 x D60
sizes with some intermediate sizes missing sands, little or no fines hard angular gravel particles
2.36mm
12.5mm maximum size; rounded Not meeting all gradation requirements for SW
Sands
More than 12%

amount of fines)
Non-plastic fines (for identification pro- SM Silty sands, poorly graded and subangular sand grains
(appreciable
Less than 5%
Sands with
cedures, see ML below) sand-silt mixtures coarse to fine, about 15% non- Atterberg limits below Above "A" line with
5% to 12%
plastic lines with low dry "A" line or PI less than 4 PI between 4 and 7
fines
Plastic fines (for identification pro- SC Clayey sands, poorly graded strength; well compacted and are borderline cases
cedures, see CL below) sand-clay mixtures moist in places; alluvial sand; Atterberg limits above "A" requiring use of dual
(SM) line with PI greater than 7 symbols
Identification procedure on fraction smaller tha n .425mm
sieve size
Dry strength Dilatency Toughness
More than half of material is smaller than
crushing (consistency
Silts and clays
(reaction
less tha n 50
liquid limit
character- to shaking) near plastic

istics limit)
Inorganic silts and very fine sands, Give typical name; indicate degree
None to Quick to None rock flour, silty or clayey
slight slow ML and character of plasticity, 60
Fine grained soils
.075mm sieve size
fine sands with slight plasticity

amount and maximum size of Comparing soils at equal liquid limit
Medium to None to very Inorganic clays of low to medium coarse grains: colour in wet con-
Medium CL,CI plasticity, gravelly clays, sandy dition, odour if any, local or
50 Toughness and dry strength increase
in
e
high slow clays, silty clays, lean clays with increasing plasticity index "l
geological name, and other pert- "A
Slight to Organic silts and organic silt- inent descriptive information, and 40
Plasticity index
Slow Slight OL clays of low plasticity
medium symbol in parentheses CH
30 CI
inorganic silts, micaceous or
Silts and cla ys
Slight to Slow to Slight to For undisturbed soils add infor-

greater than
dictomaceous fine sandy or

liquid limit
medium none medium MH mation on structure, stratif- OH

silty soils, elastic silts 20
ication, consistency and undis-
50
High to very Inorganic clays of high or

None High turbed and remoulded states, CL OL
high CH plasticity, fat clays moisture and drainage conditions 10
MH
CL-ML or
ML
Medium to None to very Slight to Organic clays of medium to Example 0
high high medium OH high plasticity Clayey silt, brown: slightly plastic: 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Liquid limit
Readily identified by colour, odour small percentage of fine sand:
Highly organic soils spongy feel and frequently by fibrous Pt Peat and other highly organic soils numerous vertical root holes: firm Plasticity chart
and dry in places; loess; (ML) for laboratory classification of fine grained soils
texture

‫‪31‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ‪Hydrometer Analysis‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﮐﻬﺎي رﯾﺰداﻧﻪ )رس و ﻻي ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ (200‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﺎﯾﺶ رﺳﻮب ﺳـﻨﺠﯽ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن داده ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز رﺳﻮب ﺳﻨﺠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻮﮐﺲ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻗﻄﺮ ﯾﮏ ﮐﺮه را ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﻘﻮط ﮐﺮدن آن درون ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺑﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﺪه آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ذرات ﺧﺎك ﺑﺰرﮔﺘﺮ )ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮ( زودﺗﺮ از ذرات ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ)ﺳﺒﮑﺘﺮ( ﺳﻘﻮط ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ذرات رﯾﺰ ﺧﺎك ﮐﺮوي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 4.1‬وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﻻزم‪:‬‬
‫· ﺗﺮازو ‪ :‬ﺗﺮازوﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪ 0.01‬ﮔﺮم‬
‫· دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢ زن‪ :‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢ زن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬ﻣﯿﻠﻪ ﺑﻬﻢ زن و ﭘـﺮه‬
‫ﻧﻮك آﻧﺮا ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 1000‬دور در دﻗﯿﻘﻪ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪) .‬ﺷﮑﻞ ‪ .(4.2‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢ زن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬

‫ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﻮا از زﯾﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺨﻠـﻮط ﻧﻤﻮﻧـﻪ و آب‪ ،‬وارد ﺷـﺪه و‬
‫آﻧﺮا ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 4.2‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻤﺰن ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
‫· ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ ﯾﺎ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ‪ :‬ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﻗﺎﻟﺐ ﺷﯿﺸﻪ اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در اﻧﺘﻬـﺎ داراي ﺣﺒـﺎب ﺑﯿـﻀﻮي‬
‫ﺷﮑﻞ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(4.3‬ﻗﻄﺮ ﺳﺎﻗﻪ آن ﺑﻪ ﻧﻮع ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻮده و ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻣﻘﯿـﺎس‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ ﻫﺎ ﺑﺮ دو ﻧﻮع ‪ 151H‬و ‪ 152H‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﭼﮕـﺎﻟﯽ‬
‫ﺳﻨﺞ ‪ 152H‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 4.3‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ‬
‫· اﺳﺘﻮاﻧﻪ رﺳﻮب ﮔﺬاري‪ :‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﯿﺸﻪ اي ﯾﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ روﺷﻦ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ‪ 1000‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻟﯿﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫· دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ :‬دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪ 0.5‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد‬
‫· اﻟﮑﻬﺎ‪ :‬اﻟﮏ ﻫﺎي ﺷﻤﺎره ﻫﺎي ‪ 40 ،10 ،4‬و ‪200‬‬
‫· ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮﻗﯽ‬
‫· ﻇﺮف ‪ :‬ﺑﺮاي ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫· ﺳﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت‪ :‬ﻫﺪف از اﻓﺰودن ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ﻣﺎﻧﻊ از اﯾﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ذرات رس ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪورﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﭽﺴﺒﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﮐـﻪ از اﻟـﮏ ‪ 200‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ و در آزﻣـﺎﯾﺶ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮي‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫· اﻟﻒ‪ .‬ﻣﯿﺰان رﯾﺰداﻧﻪ ﮐﻢ ‪ . low fines content‬ﺣﺎﻟﺖ اول وﻗﺘـﯽ ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽ آﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﺎك ﻣﯿﺰان رﯾﺰداﻧﻪ )درﺻﺪ ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ (200‬ﮐﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل اﮔـﺮ‬
‫ﻣﯿﺰان رﯾﺰداﻧﻪ از ‪ 5‬درﺻﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﯾﻌﻨـﯽ درﺻـﺪ ﻋﺒـﻮري از اﻟـﮏ ‪ 200‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ازﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي از ‪ 5‬درﺻﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮي اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ درﺻﺪ ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ 200‬ﺑﯿﻦ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 15‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺧﺎك ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻧﺒﺎﺷﺪ و آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ اﮔﺮ درﺻﺪ ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ 200‬ﺑﯿﺶ از ‪ 15‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫﯿـﺪورﻣﺘﺮي‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫· ب‪ .‬ﻧﺒﻮدن ذرات ﺑﺎ اﻧﺪازه ﺑﺰرگ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ دوم وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣـﺎﯾﺶ داﻧـﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ذرات ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺰرگ در ﺧﺎك وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﯾﻦ‬
‫اﻧﺪازه ذرات ﺧﺎك ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺑﮑـﺎر رود ‪ 2‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘـﺮ )اﻟـﮏ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ (10‬اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﮑﺎر رود )ﺣﺪود ‪ 65‬ﮔﺮم ﺑﺮاي وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎك اﻏﻠﺐ رﯾﺰداﻧﻪ اﺳﺖ و ‪ 115‬ﮔﺮم ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ذرات ﺧﺎك اﻏﻠﺐ درﺷﺖ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫· ج‪ .‬ﺧﺎك داراي ذرات ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺰرگ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐـﻪ آزﻣـﺎﯾﺶ اﻟـﮏ‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك داراي اﻧﺪازه ﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ )ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ(‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﺑﺘﺪا ﺑﺼﻮرت ﻣﺮﻃـﻮب اﻟـﮏ ﺷـﻮد )‪ .(wet-sieved‬ﻫـﺪف ﺧـﺎرج‬
‫ﮐﺮدن ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺧـﺎك‬
‫اﻏﻠﺐ ﺑﺎ اﻟﮑﻬﺎي ﺷﻤﺎره ‪ 40 ،10‬ﯾﺎ ‪ 200‬ﺑﺼﻮرت ﻣﺮﻃﻮب اﻟﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪ .1‬ﺧﺎك را ﺑﺎ اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 10‬اﻟﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﮔﺮ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي اﺳﺖ ‪ 115‬ﮔﺮم و اﮔﺮ رﯾﺰداﻧﻪ اﺳﺖ )رس ﯾﺎ ﻻي( ‪ 65‬ﮔﺮم از آﻧﺮا ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﯾﮏ ﻣﺨﻠﻮط ‪ 4‬درﺻـﺪي ﺳـﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓـﺴﻔﺎت ‪) sodium hexametaphosphate‬ﮐـﺎﻟﮕﻮن‬

‫‪ (Calgon‬ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ 40 .4‬ﮔﺮم ﮐﺎﻟﮕﻮن ﺑﻪ ‪ 1000‬ﺳﯽ ﺳﯽ آب ﻣﻘﻄﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده و ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬دو ﻇﺮف ‪ 125‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮي ﺑﺮداﺷﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﯾﮏ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 1000‬ﺳﯽ ﺳﯽ را ﺑﺎ ‪ 125‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮ ﻣﺤﻠﻮل و ‪ 875‬ﻣﯿﻠﯽ ﻟﯿﺘﺮ‬
‫آب ﻣﻘﻄﺮ ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .7‬در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ‪) composite correction‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺗﺮﮐﯿﺐ( را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﺑـﺪون‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 4.2‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬دﻣﺎي ﻣﺤﻠـﻮل را اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮي ﮐـﺮده و ﯾﺎدداﺷـﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ 125 .8‬ﺳﯽ ﺳﯽ از ﻣﺤﻠﻮل آب و ﮐﺎﻟﮕﻮن را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده اﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧـﺎك اﺿـﺎﻓﻪ‬

‫‪ .9‬ﺑﺮاي ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪن )‪ (dispersion‬ذرات‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط را ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 16‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫـﺎ ﮐﻨﯿـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺧﯿﺲ ﺑﺨﻮرد‪.‬‬

‫‪ .10‬ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط را ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﻣﺨﺼﻮص دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢ زن ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪه‬
‫ﺧﺎك را ﺷﺴﺘﻪ و درون ﺑﺸﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .11‬ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﻢ زن ﻣﺨﻠﻮط را ﻣﺪت ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻬﻢ ﺑﺰﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺨﺶ ﺷﺪن ذارت و ﻣﻌﻠﻖ ﺷـﺪن‬
‫آﻧﻬﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .12‬ﺑﻌﺪ از ﻫﻢ زدن‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط را ﺑﻪ درون ﯾﮏ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ‪ 1000‬ﺳﯽ ﺳﯽ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و آﻧﻘﺪر آب ﻣﻘﻄﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺣﺠﻢ آن ‪ 1000‬ﺳﯽ ﺳﯽ ﺷﻮد‪.‬‬


‫‪ .13‬ﺑﺎ دﺳﺖ )ﯾﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ درﭘﻮش ﻣﻨﺎﺳﺐ( در اﺳﺘﻮاﻧﻪ را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و اﺳﺘﻮاﻧﻪ را ﺑﻪ ﻣـﺪت ﯾـﮏ دﻗﯿﻘـﻪ )‪60‬‬
‫ﺑﺎر( ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ و از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺗﮑﺎن دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .14‬ﮐﺮﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ را روي ﯾﮏ ﺳـﻄﺢ ﺻـﺎف ﮐـﻪ در ﻣﻌـﺮض دﺳـﺖ ﺧـﻮردﮔﯽ ﯾـﺎ‬
‫ارﺗﻌﺎش ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧـﺪن ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮ‬
‫در ‪ 250 ،60 ،30 ،15 ،5 ،2 ،1‬و ‪ 1440‬دﻗﯿﻘــﻪ اﻧﺠــﺎم دﻫﯿــﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪ از ﻗﺮاﺋــﺖ دﻗﯿﻘــﻪ دوم‬
‫ﻫﯿﺪورﻣﺘﺮ را ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾـﺪ و ﺑـﺮاي ﻗﺮاﺋﺘﻬـﺎي ﺑﻌـﺪي ﺣـﺪود ‪ 20‬ﺗـﺎ ‪ 25‬ﺛﺎﻧﯿـﻪ ﻗﺒـﻞ از ﻗﺮاﺋـﺖ‪،‬‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺪرون اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺣﺎوي آب‪-‬ﺧﺎك‪-‬ﺳﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﺪد روي ﺳﺎﻗﻪ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ ﻫﻼﻟﯽ آب اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد ﮐـﻪ ﻗﺮاﺋـﺖ واﻗﻌـﯽ ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮ ‪actual hydrometer reading Rs‬‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻨﮑـﻪ ﻗﺮاﺋـﺖ‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬از درون ﻣﺨﻠﻮط ﺑﯿﺮون آورده ﺷﺪه و درون ﯾﮏ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺣـﺎوي آب ﻣﻘﻄـﺮ و‬
‫ﮐﺎﻟﮕﻮن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن آن درون آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .15‬دﻣﺎ را در زﻣﺎﻧﻬﺎي ‪ 15‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ‪ 152H‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﯾﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر‪ ،‬ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﯾـﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺮاﺋﺘﻬﺎي ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط آب‪-‬ﺧﺎك‪-‬ﺳﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت در ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ‬
‫رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ذرات ﺧﺎك ﻣﻮﺟﻮد در اﺳـﺘﻮاﻧﻪ رﺳـﻮب ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آب ﻣﻘﻄـﺮ‬
‫ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺪرون ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑـﺎ دﻣـﺎي ‪ 110‬درﺟـﻪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ آن ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺷﺪه و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧـﻪ درون‬
‫ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺮازو ﺟﺮم ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺸﮏ درون آن اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌـﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬

‫ﺟﺮم ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺸﮏ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي اﺳﺖ )‪ .(M3‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺟـﺮم ﺳـﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓـﺴﻔﺎت‬
‫ﻧﯿﺰ از ﺟﺮم ﮐﻞ ﮐﻢ ﺷﻮد )اﯾﻦ ﻣﻮرد در ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت از ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮐﻪ ﺿﻤﯿﻤﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮرﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎﺗﯽ ﮐـﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ‪ 152H‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻﺪ رﯾﺰﺗﺮ‬
‫)ﺳﺘﻮن ‪ 6‬و ‪ 7‬در ﻓﺮم( ﺑﺮاي اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﺳﺘﻮن ‪ 11‬ﻓـﺮم( اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ درﺻـﺪ‬
‫رﯾﺰﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫· ﻗﺮاﺋﺖ واﻗﻌﯽ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ‪ : Rs‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫· ‪ : Hydrometer composite correction Rc‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑـﺮاي ﺗـﺼﺤﯿﺢ اﺛـﺮ ﺳـﺪﯾﻢ‬
‫ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ ‪ 152H‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Rc = 13 - 0.4T‬‬ ‫)‪(4.2‬‬
‫‪ = T‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﺳﻠﯿﺴﯿﻮس ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮط آب‪-‬ﺧﺎك‪-‬ﺳـﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓـﺴﻔﺎت‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ‪ 20‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘـﺪار ‪ Rc‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 5‬ﮔـﺮم )ﻣﻘـﺪار ﺳـﺪﯾﻢ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓـﺴﻔﺎت(‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫· ﻗﺮاﺋﺖ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه ‪R=Rs-Rc : R‬‬
‫· ﺿﺮﯾﺐ ﺗـﺼﺤﯿﺢ ‪ : a‬ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮ ﺑـﺮاي وزن ﻣﺨـﺼﻮص ﺑﺨـﺼﻮﺻﯽ ﮐـﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ‪ Gs=2.65‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧـﺎك ‪ 2.65‬ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫زﯾﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ‪ a‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪:‬‬
‫) ‪a = 1.0 + 0.2 ( 2.65 - G s‬‬ ‫)‪(4.3‬‬
‫اﮔﺮ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﻗﺒﻼ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺑـﺎﻻ ﻗـﺮار داده ﺷـﺪه و ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي ﻧـﺸﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ‪2.65‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎك داﻧﻪ اي و ﻣﻘﺪار ‪ 2.7‬ﺑﺮاي ﺧﺎك رﺳﯽ ﻓﺮض ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫· درﺻﺪ ﻧﺮﻣﺘﺮ ﻣﺎﻧﺪه در ﻣﺤﻠﻮل‪ : F ،‬درﺻﺪ ﻧﺮﻣﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪:‬‬
‫‪100Ra‬‬
‫= ‪F‬‬ ‫)‪(4.4‬‬
‫‪Ms‬‬
‫‪ = Ms‬ﺟﺮم ﺧﺸﮏ ذرات ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‬
‫· درﺻﺪ ﻧﺮﻣﺘﺮ اﺻﻼح ﺷﺪه‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎك اﺑﺘﺪا ﺷﺴﺘﻪ ﺷـﺪه و‬
‫ﺑﺎ اﻟﮑﻬﺎي ‪ 40 ،10‬ﯾﺎ ‪ 200‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺟﺪاﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺻﺪ ﻧﺮﻣﺘﺮ اﺻﻼح‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 4.4‬در ﺑﺨﺸﯽ از ذرات ﺧـﺎك ﮐـﻪ رﯾﺰﺗـﺮ از آن اﻟـﮏ‬
‫ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐـﻪ ﺧـﺎك روي اﻟـﮏ ‪ 40‬ﺷـﺴﺘﻪ ﺷـﺪه‬

‫اﺳﺖ و آﻧﺎﻟﯿﺰ اﻟﮏ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك داراي ‪ 75‬درﺻﺪ رﯾﺰﺗﺮ از اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 40‬ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺘﻮن ‪ 7‬در ﻓﺮم‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 4.4‬ﺿﺮﺑﺪر ‪ 0.75‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ درﺻﺪ ﻧﺮﻣﺘﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ )ﺳﺘﻮن ‪ 6‬ﯾﺎ ‪ 7‬در ﻓﺮم(‪ ،‬اﻧﺪازه داﻧـﻪ ﻫـﺎي ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑـﺎ آن ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه داﻧﻪ ﺧﺎك ‪ D‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺘﻮﮐﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪æLö‬‬
‫÷ ‪D =Kç‬‬ ‫)‪(4.5‬‬
‫‪èt ø‬‬
‫‪ = t‬زﻣﺎن ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع آزﻣﺎﯾﺶ )ﺳﺘﻮن ‪ 1‬در ﻓﺮم(‪ ،‬دﻗﯿﻘﻪ‬
‫‪ = K‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻪ ﺑﻪ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﻣﺤﻠﻮل و وزن ﻣﺨـﺼﻮص ﺧـﺎك واﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬وﯾـﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ K‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫=‪K‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫) ‪13 + 0.15 24o C -T + 4 ( 2.65 - G s‬‬
‫)‪(4.6‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪ = T‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ درﺟﻪ ﺳﻠﯿﺴﯿﻮس )اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺣﯿﻦ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬
‫‪ = L‬ﻋﻤﻖ ﻣﻮﺛﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠـﻮل ﺗـﺎ ﺗـﺮازي اﺳـﺖ ﮐـﻪ داﻧـﺴﯿﺘﻪ ﻣﺤﻠـﻮل ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻖ ﻣﻮﺛﺮ ‪ L‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪æ‬‬ ‫‪R ö‬‬
‫÷ ‪L = 1.63 ç 1 - s‬‬ ‫)‪(4.7‬‬
‫‪è 100 ø‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 4.5‬اﻧﺪازه ذرات ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘـﺎﯾﺞ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫﯿـﺪروﻣﺘﺮي روي ﻣﻨﺤﻨـﯽ داﻧـﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺧﺎك در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫‪ .2‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻧﻮع ﯾﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮدن ﭘﺨﺶ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﭘﺨﺶ ﻧﺸﺪن ﮐﺎﻣﻞ ذرات ﺧﺎك‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺗﮑﺎن ﻧﺪادن ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺘﻮاﻧﻪ در اﺑﺘﺪاي آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﺎك ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ در ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫‪.5‬‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮردﮔﯽ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺮون آوردن و ﻓﺮوﺑﺮدن ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ‬ ‫‪.6‬‬
‫ﺗﻤﯿﺰ ﻧﮕﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮ‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻫﻨﮕﺎم آزﻣﺎﯾﺶ و ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪن اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬ ‫‪.8‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺣﯿﻦ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫‪.9‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻓﺮم زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي )روي ﺧﺎك ﻣﺜﺎل ‪ 2‬در آزﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎ اﻟـﮏ(‬
‫و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اداﻣﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺜﺎل ‪ 2‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ رﺳـﻢ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‬

‫‪50‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ‪Atterberg Limits‬‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ‪ plasticity‬ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﻬﺎي رس و ﻻي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺷـﮑﻞ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺑـﺪون‬
‫ﺧﺮد ﺷﺪن ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻔﺎوت رﺳﻬﺎ و ﻻﯾﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣـﺪود‬
‫اﺗﺮﺑـﺮگ ﺧﺎﮐﻬـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﺣـﺪ رواﻧـﯽ ‪ ،Liquid Limit, LL‬ﺣـﺪ ﺧﻤﯿـﺮي ‪ Plastic Limit, PL‬و ﺣـﺪ‬
‫اﻧﻘﺒﺎض ‪ Shrinkage Limit, SL‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫· ﺣﺪ رواﻧﯽ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن رﻃﻮﺑـﺖ رﻓﺘـﺎر ﺧـﺎك ﺑـﯿﻦ ﺣـﺎﻻت ﺳـﯿﺎل ‪ Liquid‬و‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫· ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن رﻓﺘﺎر ﺧﺎك ﺑﯿﻦ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﻧﯿﻤﻪ ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫· ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن رﻓﺘﺎر ﺧﺎك ﺑﯿﻦ ﻧﯿﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ و ﺟﺎﻣﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻓﻘﻂ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪:‬‬

‫ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﺎك ﮐﻪ در آزﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي و ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫· اﻟﻒ‪ .‬ﺧﺎك ﻏﯿﺮﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎك ﻏﯿﺮ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺣـﺪود اﺗﺮﺑـﺮگ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري ﺣﺎﻻت ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك ﻏﯿﺮﭘﻼﺳﺘﯿﮏ اﺳﺖ ﭼـﻮن ﻧﻤـﯽ‬
‫ﺗﻮان آﻧﺮا ﻓﺘﯿﻠﻪ ﮐﺮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﯿﺮ در آورد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻏﯿـﺮ‬
‫ﺧﻤﯿﺮي ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﺸﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ آب ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺎﮐﻬﺎﯾﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد و ﻣﻌـﯿﻦ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان در رﻃﻮﺑﺘﯽ آن را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﯿﺮ درآورد ﯾـﺎ ﻓﺘﯿﻠـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺪ ﺧﻤﯿـﺮي‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ﺣﺪرواﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﺧﺎك ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﻏﯿﺮﭘﻼﺳـﺘﯿﮏ ﻃﺒﻘـﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺷﻮد‬

‫· ب‪ .‬ﻣﯿﺰان رﯾﺰداﻧﻪ زﯾﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮﻗﻌﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آزﻣﺎﯾﺶ اﻟـﮏ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪ 100‬درﺻﺪ ذرات ﺧﺎك ﻧﺮﻣﺘﺮ از اﻟﮏ ‪ 40‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣـﺪود ‪ 150‬ﺗـﺎ ‪200‬‬
‫ﮔﺮم از ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺣﺪرواﻧﯽ و ﺣﺪﺧﻤﯿﺮي ﺑـﺮاي ﭼﻨـﯿﻦ ﺧـﺎﮐﯽ‬
‫ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓـﺰودن آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺧـﺎك را ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﺧﻤﯿﺮ درآورد‪ .‬ﺧﺎك ﺳﭙﺲ در ﺷﺮاﯾﻂ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﺐ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد )در‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺧﺎك ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﺐ ﻧﯿﺎز ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ آزﻣـﺎﯾﺶ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد(‪.‬‬
‫· ج ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻦ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻦ ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺎﻧﺪه روي اﻟﮏ ‪40‬‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ اﺳﺖ )ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﯿﺮ درآورد ﯾﺎ ﻓﺘﯿﻠـﻪ ﮐـﺮد(‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺧﺎك ﺑﺎ اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 40‬اﻟـﮏ ﺷـﻮد‪ .‬ﻫـﺪف از اﻟـﮏ ﮐـﺮدن ﺟـﺪا‬
‫ﮐﺮدن ذرات درﺷﺖ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ روي آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ ﻣﻮﺛﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ اﻟـﮏ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺼﻮرت ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎك را روي اﻟﮏ ‪ 40‬رﯾﺨﺖ و آﻧـﺮا درون ‪ pan‬ﭘـﺮ از آب‬
‫ﻣﻘﻄﺮ ﻗﺮار داد و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﺧﺎك را ﻧﺮم ﮐﺮد ﺗﺎ داﻧﻪ ﻫﺎي رﯾﺰ ﺗﺮ از اﻟـﮏ ‪ 40‬ﺟـﺪا‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﺎك ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪) 40‬درون ‪ (pan‬را در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ ﮔﺬاﺷـﺖ ﺗـﺎ‬
‫آب آن ﺑﺨﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آﻧﺮا ﺧﻤﯿﺮي ﮐـﺮد و‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺧﺎك ﮐﺎﻣﻼ در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﮐﻢ اﺳﺖ ﮐـﻢ ﮐـﻢ‬
‫آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﯿﺮ درآورﯾﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 150‬ﺗﺎ ‪ 200‬ﮔـﺮم ﺧـﺎك‬
‫ﻋﺒﻮري از اﻟﮏ ‪ 40‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ )ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪-1‬ب ﯾﺎ ‪-1‬ج( را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮده و آﻧﺮا ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اول ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﻗـﺴﻤﺖ دوم ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ ﺣـﺪ ﺧﻤﯿـﺮي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫· ﺗﺮازو‬
‫· وﺳﯿﻠﻪ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ )ﺟﺎم ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪه(‬
‫· ﺷﯿﺎر زن‬
‫· ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن‬
‫· ﮐﺎردك‬
‫· ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬

‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺟﺮم ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﻪ ﻗﻮﻃﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ رﻃﻮﺑﺖ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺳﺮ دﯾﮕﺮ ﺷﯿﺎرزن زﯾﺮ ﺟﺎم ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﺳﻘﻮط ﺟﺎم درﺳﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 250‬ﮔﺮم از ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﻫـﻮا‪ ،‬ﻋﺒـﻮري از اﻟـﮏ ﺷـﻤﺎره ‪ 40‬را در ﻇـﺮف‬
‫ﺗﺒﺨﯿﺮ رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺗﺪرﯾﺠﯽ آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﺧـﺎك را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧﻤﯿـﺮي ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ‬
‫درآورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺧﺎك را درون ﺟﺎم ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪه ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و ﺑﺎ ﮐﺎردك ﺳﻄﺢ ﺧﺎك را ﺻﺎف ﮐﻨﯿـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻋﻤﻖ آن ‪ 8‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﺎرزن ﺷﯿﺎري در وﺳﻂ ﺟﺎم اﯾﺠﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬دﺳﺘﻪ ﺟﺎم را ﺑﺼﻮرت دو ﭼﺮﺧﺶ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷـﯿﺎر در ﻃـﻮﻟﯽ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪12.7‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﺼﻮرت واﺿﺢ و روﺷـﻦ ﺑـﺴﺘﻪ ﺷـﻮد )ﻫﻨﮕـﺎم ﭼﺮﺧﺎﻧـﺪن دﺳـﺘﻪ ﺟـﺎم ﺗﻌـﺪاد ﺿـﺮﺑﺎت را‬
‫ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ(‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت )‪ (N‬را ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﯿﺎر ﺷﺪه ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .7‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ‪ N‬ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 40‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎردك ﻣﻘﺪاري از ﺧـﺎك ﻗـﺴﻤﺖ ﺑـﺴﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺷﯿﺎر را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و آﻧﺮا ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ در ﻇﺮف ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و ﺟﺮم ﻇﺮف و ﺧﺎك درون آﻧﺮا‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮازو اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻇﺮف را ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ درون آن ﺑﺮاي ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ و اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي ﻣﯿـﺰان‬
‫رﻃﻮﺑﺖ درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .8‬آزﻣﺎﯾﺶ را ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ دﯾﮕﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﯿـﺪ‪ .‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺳـﻪ ﺑـﺎر ﺑـﺎ ﻣﯿـﺰان‬
‫رﻃﻮﺑﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ در اوﻟﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺮاي ﺑـﺴﺘﻪ ﺷـﺪن ﺷـﯿﺎر‬
‫ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪاري آب ﻣﻘﻄﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﯿـﺰان رﻃﻮﺑـﺖ آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك را در ﻣﻌﺮض ﻫﻮا ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﺗﺎ رﻃﻮﺑـﺖ آن ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﺪه آل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ آزﻣﺎﯾﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺿـﺮﺑﺎت ﺑـﯿﻦ ‪ 15‬ﺗـﺎ ‪ ،25‬دﯾﮕـﺮي ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ﺑﯿﻦ ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 40‬و ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪.40‬‬
‫‪ .9‬ﺑﺮاي ﺧﺸﮏ ﺗﺮﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﺎك اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﺧـﺸﮏ ﺗـﺮ ﮐـﺮدن‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎردك ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻫﻢ زد ﺗﺎ رﻃﻮﺑﺖ آن ﮐﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .10‬ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺎم را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺪود ‪ 20‬ﮔﺮم ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اﻓﺰودن آب ﻣﻘﻄﺮ آن را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﯿﺮ درآورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺟﺮم ﻇﺮف ﺧﺎﻟﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮازو اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺮم ﮐﻮﭼﮏ ﺑﯿﻀﻮي ﺷـﮑﻞ از ﺧـﺎك را ﺗﻬﯿـﻪ ﮐـﺮده و آﻧﻬـﺎ را روي وﺳـﯿﻠﻪ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺣـﺪ‬
‫ﺧﻤﯿﺮي )ﺷﯿﺸﻪ ﺗﻤﯿﺰ ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي( ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﮔﺮ از وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﻧﯿﻤـﻪ ﺑـﺎﻻﯾﯽ اﺑـﺰار را روي ﻧﯿﻤـﻪ ﭘـﺎﯾﯿﻨﯽ‬
‫ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﺪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك روي ﺷﯿﺸﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻓﺘﯿﻠﻪ درآورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬اﮔﺮ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺗـﺮك ﺧـﻮرد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣﻘـﺪاري از ﺧـﺎك ﻫﻤـﺎن ﻣﺤـﻞ را‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ در ﻇﺮف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻗـﺮار داده و ﻇـﺮف و ﺧـﺎك‬
‫درون آن را وزن ﮐﺮده و در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ وﻗﺘﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺗـﺮك‬
‫ﻧﺨﻮرد‪ ،‬آن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و در ﺑﯿﻦ اﻧﮕﺸﺘﺎن درﺳﺖ ﻣﺎﻟﺶ دﻫﯿﺪ و ﻣﺠﺪدا آﻧﺮا ﺑـﻪ ﻗﻄﻌـﺎت ﺑﯿـﻀﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ در آورده و روي ﺷﯿﺸﻪ ﺑﻐﻠﺘﺎﻧﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را اﯾﻨﻘـﺪر اداﻣـﻪ دﻫﯿـﺪ ﺗـﺎ وﻗﺘـﯽ ﻗﻄـﺮ ﺧـﺎك ‪3‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺷﺪ ﺗﺮك ﺑﺮدارد‪.‬‬

‫‪ .6‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺑﺎر آزﻣﺎﯾﺶ را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺪ رواﻧﯽ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑـﺖ را ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ ﺗﻌـﺪاد ﺿـﺮﺑﺎت‬
‫روي ﻣﺤﻮر ﻧﯿﻤﻪ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ )ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺿﻤﯿﻤﻪ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر اﺳﺖ(‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﯿﺎر‪ ،‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻂ را ﺑﻪ داده ﻫﺎ ﺑﺮازش ﮐﺮده و ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﺣﺪ رواﻧـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺣـﺪ‬
‫رواﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﮔﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي‪ .‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 3.2‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﻓﺘﯿﻠـﻪ در‬
‫آﯾﺪ ﺗﺮك ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺣـﺪ ﺧﻤﯿـﺮي ﺑـﺼﻮرت ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳـﻪ‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﮔﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﺑﻌﻼوه ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل در آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ .1‬اﺑﺰار آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﯽ از اﺑﺰار آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺮﺳﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﯿﻦ ﺟﺎم ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﺻﻔﺤﻪ زﯾﺮ آن ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺣﯿﻦ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻤﻮل در آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻗﻄﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻓﺘﯿﻠﻪ ﺧﺎك‬
‫‪ .2‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﺧﯿﻠﯽ زودﻫﻨﮕﺎم ﻏﻠﺘﺎﻧﺪن‬

‫ﻣﺜﺎل زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮم ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪود اﺗﺮﺑﺮگ‬

‫‪63‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺸﻢ‬
‫ﺗﺮاﮐﻢ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ‪Laboratory Compaction Tests‬‬
‫ﺗﺮاﮐﻢ ‪ Compaction‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻧﻬﺸﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از وﺳـﺎﯾﻞ ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﺮوﺳـﻪ‬
‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽ ‪ shear strength‬را اﻓـﺰاﯾﺶ دﻫـﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫‪ compressibility‬را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ permeability‬را ﮐﺎﻫﺶ دﻫـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮل ﺗـﺮﯾﻦ روش‬
‫ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ‪ relative compaction‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﺮاﮐﻢ ﻧـﺴﺒﯽ‬
‫‪ RC‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪100 rd‬‬
‫= ‪RC‬‬ ‫)‪(1.7‬‬
‫‪rd max‬‬
‫‪ = RC‬ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﻧﻬﺸﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت درﺻﺪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ = rdmax‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‪ pcf ،‬ﯾﺎ ‪ .Mg/m3‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ آزﻣﺎﯾـﺸﮕﺎﻫﯽ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﺎ ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﭘﺮوﮐﺘﻮر ‪ standard Proctor compaction‬ﯾﺎ ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫اﺻﻼح ﺷﺪه ﭘﺮوﮐﺘـﻮر ‪ modified Proctor compaction‬ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ اﯾـﻦ دو‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ = rd‬داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮوژه‪ pcf ،‬ﯾﺎ ‪ .Mg/m3‬داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧـﺸﮏ ﻧﻬـﺸﺘﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎك رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺗﺮاﮐﻢ ﺻﺤﺮاﯾﯽ )اﻧﻮاع ﻏﻠﺘﮑﻬﺎ( ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺪن ﭼﺎﻟﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳـﻪ( ﯾـﺎ ﺑـﺪون ﮐﻨـﺪن ﭼﺎﻟـﻪ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﯿﺰان ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﺮوژه دارد و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻣﻘﺪار آﻧﺮا ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﯾﮏ راه آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﯿﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ‪95‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه ﭘﺮوﮐﺘﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ .‬ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻏﯿﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎ و ﺷﻦ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺗﺮاﮐﻢ ارﺗﻌﺎﺷـﯽ‬
‫ﯾﺎ ﻟﺮزه اي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎﮐﻬﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻬﺎ و ﻻي ﻫـﺎ ﻣـﺸﮑﻞ ﺗـﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﻣﺜﻞ ﻏﻠﺘﮏ ﭘﺎﭼﻪ ﺑﺰي دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ .‬ﺧﺎﮐﻬﺎي ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﺎﮐﻬﺎي ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه ﻣﺘـﺮاﮐﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﯿﻦ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‪ .‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬آب دور ذرات ﺧﺎك را ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻫﻢ ﻓﺮو روﻧﺪ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آب ﺑـﯿﺶ از ﺣـﺪ ﺑﺎﻋـﺚ اﺷـﺒﺎع ﺷـﺪن‬
‫ﺧﺎك ﺷﺪه و ﻋﻤﻞ ﺗﺮاﮐﻢ را ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﮏ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﻣـﺸﺨﺺ‪ ،‬درﺻـﺪ رﻃﻮﺑـﺖ‬
‫ﺑﻬﯿﻨﻪ اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در آن درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿـﺰان ﺗـﺮاﮐﻢ ﺧـﻮد‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ در آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﺮوﮐﺘﻮر اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫· رس ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ زﯾﺎد ‪ : CH‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ 18‬درﺻﺪ‬
‫· رس ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ﮐﻢ ‪ : CL‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﺴﺎوي ‪ 12‬ﺗﺎ ‪ 18‬درﺻﺪ‬
‫· ﻣﺎﺳﻪ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ‪ : SW‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﺴﺎوي ‪ 10‬درﺻﺪ‬
‫· ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ‪ : GW‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﺴﺎوي ‪ 7‬درﺻﺪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﺣﺴﺎس ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷـﻦ ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺎﺳﻪ ﺗﻤﯿﺰ درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺮاﺣﺘﯽ از درون آن زﻫﮑﺸﯽ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺎﮐﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ و ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰات ارﺗﻌﺎﺷﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‪ .‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﯿﺰان اﻧﺮژي اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ اﻧـﺮژي ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫ﻣﯿﺰان ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺜﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺎﮐﻬـﺎي ‪pumping‬‬
‫)رﺳﻬﺎي اﺷﺒﺎع( ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 7.1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ را ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺧﺎﮐﻬـﺎي‬
‫ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎ و ﺷﻨﻬﺎي ﺧﻮب داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه ﺑﯿـﺸﺘﺮﯾﻦ وزن ﻣﺨـﺼﻮص ﺧـﺸﮏ‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ دارﻧﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ ﺧﺎﮐﻬـﺎي ﻣﺎﺳـﻪ ﻧـﺮم ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ‪ ،‬ﻻﯾﻬـﺎ و‬
‫ﺧﺎﮐﻬﺎي داراي رس زﯾﺎد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 7.1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺮوﮐﺘﻮر اﺻﻼح ﺷﺪه‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺮوﮐﺘﻮر اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎك در ﯾﮏ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻌﯿﻦ در ﯾﮏ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ ﺗﮑـﺮار ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﺗـﺎ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﯾﺶ )از ﻧﻈﺮ اﻧـﺮژي ﺗـﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎ در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ و‪ (...‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﭘﺮوﮐﺘﻮر و ﺗﺮاﮐﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه ﭘﺮوﮐﺘﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ ﭘﺮوﮐﺘـﻮر ﺑـﻪ اﻓﺘﺨـﺎر‬
‫آﻗﺎي ‪ R.R.Proctor‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1933‬ﻧﺸﺎن داد داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﺮاي ﯾﮏ اﻧـﺮژي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان آﺑﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺣﺠـﻢ ﻗﺎﻟـﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ ‪ 944 Cm3‬و وزن ﭼﮑـﺶ ‪ 24.4 N‬و ارﺗﻔـﺎع ﺳـﻘﻮط‬
‫ﭼﮑﺶ ‪ 0.31 m‬اﺳﺖ‪ .‬روش آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك در درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺗﻬﯿـﻪ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد و در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﺟﺮم ﺧﺎك درون ﻗﺎﻟﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ‪ ،‬داﻧـﺴﯿﺘﻪ ﻣﺮﻃـﻮب ﺧـﺎك‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك درون ﻗﺎﻟﺐ‪ ،‬داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد )ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻪ ‪ 1+w‬ﮐﻪ ‪ w‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻋـﺪد اﻋـﺸﺎري ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد(‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬در ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷـﻮد و ﺳـﭙﺲ داﻧـﺴﯿﺘﻪ ﺧـﺸﮏ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ روي ﻣﻨﺤﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ داﻧﺴﯿﺘﻪ‬
‫ﺧﺸﮏ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ‪ laboratory maximum dry density‬ﻧﺎﻣﮕـﺬاري ﺷـﺪه و داﻧـﺴﯿﺘﻪ ﺧـﺸﮏ آن‬
‫ﻫﻤﺎن ‪ rdmax‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻧﻘﻄـﻪ ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ در ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﺗـﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﻣﯿـﺰان رﻃﻮﺑـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‬
‫‪ optimum water content‬ﻧﺎم دارد و ﺑﺎ ‪ wopt‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه ﺷﺒﯿﻪ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺖ اﻣـﺎ ﻣﯿـﺰان اﻧـﺮژي آن ﺑﯿـﺸﺘﺮ اﺳـﺖ و‬
‫ﺧﺎك در ﭘﻨﭻ ﻻﯾﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ﮐﻮﺑﯿـﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي آزﻣـﺎﯾﺶ ﺗـﺮاﮐﻢ اﺻـﻼح ﺷـﺪه‬
‫ﭘﺮوﮐﺘﻮر )‪ (ASTM D 1557-98, 2000, procedure A‬ﺧﺎك در ﻗﺎﻟﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ )‪ 4(mold‬اﯾﻨﭽـﯽ‬
‫)‪ 10.2‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮي( ﮐﻪ داراي ﺣﺠﻢ ‪ 1/30‬ﻓﻮت ﻣﮑﻌﺐ )‪ 944‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌـﺐ( اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺘـﺮاﮐﻢ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎك در ‪ 5‬ﻻﯾﻪ و ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﺑﺎ ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﭼﮑﺶ ‪ 10‬ﭘﻮﻧﺪي )‪ 44.4‬ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ( ﺑﺎ ارﺗﻔـﺎع ﺳـﻘﻮط ﭼﮑـﺶ‬
‫‪ 18‬اﯾﻨﭻ )‪ 0.46‬ﻣﺘﺮ( درون ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه ﭘﺮوﮐﺘﻮر داراي اﻧﺮژي ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫‪ 2700 kN.m/m3‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫· ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺮوﮐﺘﻮر ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ زﯾﺮﯾﻦ و ﺣﻠﻘﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺎﻻﯾﯽ‬
‫· ﭼﮑﺶ‬
‫· وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺑﯿﺮون آوردن ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫· ﺗﺮازوي ﺣﺴﺎس‬
‫· وﺳﯿﻠﻪ اي ﻣﺜﻞ ﮐﺎردك ﺑﺮاي ﺻﺎف ﮐﺮدن ﺳﻄﺢ ﺧﺎك‬
‫· ﺑﻄﺮي ﭘﺨﺶ آب‬
‫· وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن ﺧﺎك‬

‫· ﻇﺮﻓﻬﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي رﻃﻮﺑﺖ‬

‫· ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 7.2‬وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‬

‫‪ .1‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻﻧﻤﻮﻧﻪ دﺳﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎك ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ ذارت درﺷﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﺷﻦ درﺷـﺖ ﯾـﺎ ﻗﻠـﻮه ﺳـﻨﮓ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺪ از اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در آزﻣﺎﯾـﺸﮕﺎه ﺑـﺮاي‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺠﺪدا ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﻬﯿـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺧـﺎك‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﻣﻌﺮض ﻫﻮا را ﺑﺎ اﻟﮏ ‪ 4‬اﻟﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻟﮏ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﻠﻮﺧﻪ ﻫﺎي ﺧـﺎك را ﺧـﺮد‬

‫‪ .2‬ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻗﻀﺎوت اﻏﻠﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ )‪ (wopt‬ﺧـﺎك را ﺗﺨﻤـﯿﻦ زد‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 4‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ )دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ و دو ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻣﯿـﺰان‬
‫رﻃﻮﺑﺖ ﮐﻤﺘﺮ از رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ(‪ .‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪود ‪ 2‬درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻼ اﮔـﺮ‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ‪ 17‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ رﻃﻮﺑﺘﻬـﺎي ‪ 18 ،16 ،14‬و ‪20‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ دارﻧﺪ ﯾـﺎ ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﺗـﺮاﮐﻢ ﺻـﺎﻓﯽ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 2‬درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭼﻬﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 2.3‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﮔﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك زﯾـﺎد اﺳـﺖ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ در ﻣﻌـﺮض ﻫـﻮا ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد ﺗـﺎ‬
‫رﻃﻮﺑﺘﺶ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ و اﮔﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﮐﻢ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ اﻓـﺰودن آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺑـﻪ آن رﻃﻮﺑـﺖ‬
‫ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻓﺰودن آب‪ ،‬آﻧﺮا ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﭙﺎﺷﯿﺪ و ﺣﯿﻦ ﭘﺎﺷﯿﺪن ﻣﺨﻠـﻮط‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺗﺎ در ﻣﻌﺮض ﻫﻮا رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﮐـﻢ ﺷـﻮد ﯾـﺎ از ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ دﻣﺎي ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ از ‪ 60‬درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﻬﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك در ﻇﺮف ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﺧـﻮد رﻫـﺎ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ رﻃﻮﺑﺖ در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﻮد )ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻣﻮزﺷـﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ آزﻣـﺎﯾﺶ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭼﻬﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺘـﺮاﮐﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ :‬ﺻﻔﺤﻪ زﯾـﺮﯾﻦ ‪ ،baseplate‬ﻗﺎﻟـﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ و ﺣﻠﻘـﻪ اﺗـﺼﺎل ﺑـﺎﻻﯾﯽ ‪top‬‬
‫‪ .collar‬ﻗﺎﻟﺐ و ﺣﻠﻘﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﭽﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ زﯾﺮﯾﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﮐﺮدن ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮازو وزن ﻗﺎﻟﺐ ﺧﺎﻟﯽ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ )‪.(M0‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺗﺮاﮐﻢ روي ﯾﮏ ﭘﯽ ﺻﻠﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺧﺎك اﻋﻤﺎل ﺷﻮد و در ﺣـﯿﻦ ﮐﻮﺑﯿـﺪن ﺧـﺎك ﺑـﺮ اﺛـﺮ‬
‫ارﺗﻌﺎش اﻧﺮژي ﮐﻤﺘﺮ ﻫﺪر رود‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك را آورده و آﻧـﺮا ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ در ‪ 3‬ﻻﯾـﻪ )ﺑـﺮاي‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه در ‪ 5‬ﻻﯾﻪ( ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺿﺤﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ ﻫـﺎ ﺑﻄـﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﺧﺎك را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و آﻧﺮا درون ﻗﺎﻟﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ ﺑﺮﯾﺰﯾـﺪ و‬
‫ﺳﻄﺢ آن را ﺻﺎف ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ‪ 3‬ﻻﯾﻪ )ﯾﺎ ‪ 5‬ﻻﯾﻪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ اﺻﻼح ﺷﺪه( آﻧـﺮا ﺑـﺎ ‪ 25‬ﺿـﺮﺑﻪ ﺳـﻘﻮط آزاد ﭼﮑـﺶ‬
‫ﺑﮑﻮﺑﯿﺪ‪ 25 .‬ﺿﺮﺑﻪ ﭼﮑﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺼﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي ﻗﺎﻟﺐ وارد ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻻﯾﻪ آﺧﺮ ﻫﻢ ﺑﺎ ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﭼﮑﺶ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺻـﺎف ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪه ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻟﺒﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺗﺨﺮﯾـﺐ ﺷـﺪه و‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺎﻻﯾﯽ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺧﺎك را ﺑﺎ ﮐﺎردك ﺗﻤﯿﺰ و ﺻﺎف ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ و ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﮐﻢ درون آن را ﺑﺎ ﺗﺮازو وزن ﮐﻨﯿﺪ )‪.(MF‬‬
‫‪ .5‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از وزن ﮐﺮدن ﻗﺎﻟـﺐ و ﺧـﺎك‪ ،‬ﺧـﺎك ﻣﺘـﺮاﮐﻢ ﺷـﺪه را از درون ﻗﺎﻟـﺐ ﺑﯿـﺮون‬
‫ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬

‫و ﺣﺪود ‪ 500‬ﮔﺮم از آن را ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﮑﺎر ﺑﺒﺮﯾﺪ‪) .‬اﺑﺘﺪا ﻇـﺮف ﺧـﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮﻧـﻪ را وزن‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎك را درون ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و وزن ﺧـﺎك ‪ +‬ﻇـﺮف را ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮐﻨﯿـﺪ و آﻧـﺮا در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ و ﺑﻌﺪ از ‪ 16‬ﺗﺎ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ آﻧﺮا از داﺧﻞ ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾـﺪ و ﻣﺠـﺪدا ﺧـﺎك ‪ +‬ﻇـﺮف را‬
‫وزن ﮐﻨﯿﺪ(‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اول ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪه و ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺣـﻞ ‪ 4‬و ‪ 5‬را‬
‫ﺑﺮاي ‪ 3‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫داده ﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺶ در ﻓﺮم ﻣﺨﺼﻮص اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد) ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم در ﻓﺮم ﻧـﺸﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ(‪ .‬ﻧﻤﻮدار درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧـﺸﮏ ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﺷـﺪه و درﺻـﺪ رﻃﻮﺑـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ و‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺸﮏ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫـﻮاي ﺻـﻔﺮ ‪zero air void curve‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ روي ﻧﻤﻮدار رﺳﻢ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از رﺳﻢ ﮐﺮدن ﻣﻨﺤﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻣﺸﺨـﺼﯽ ﻧﺘـﻮان ﭘﯿـﺪا‬
‫ﮐﺮد ﯾﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط در ﯾﮏ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮي از ﺧﺎك ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺘﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺠﺪدا آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰارش ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪:‬‬

‫· ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫· ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬
‫· ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫· رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﻮاي ﺻﻔﺮ روي ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ‬
‫· ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ و ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ‬
‫· ﻓﻮاﯾﺪ و ﻣﻀﺮات اﻓﺰودن اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ را در ﺻﺤﺮا ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫· درﺟﻪ اﺷﺒﺎع را در ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﯽ از ﺧﺎك ﺑﺎ ذرات ﺧﺸﮏ )ﻣﺜﻼ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﮐـﺎﻓﯽ در ﮐـﻞ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻣﺨﻠـﻮط ﻧـﺸﺪه‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ(‬
‫ﺧﺎك ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي روي ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻀﯽ ﺧﺎﮐﻬـﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺠﺪد ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻫﺮ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺠﺪد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ وزن ﻣﺨـﺼﻮص ﺧـﺸﮏ ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ و‬
‫ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﭘـﻨﺞ ﻧﻘﻄـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣﻨﺤﻨـﯽ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫درﺳﺖ ﺿﺮﺑﻪ ﻧﺰدن ﺷﺨﺺ آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪.7‬‬
‫ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه رﻃﻮﺑﺖ ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺧﺎك ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺟﺪول و ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ را در ﯾﮏ ﺳﺎﯾﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬



‫ﻓﺮم ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫‪78‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ روش ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ ‪Sand Cone Test‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ )‪ (unit weight‬ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫· آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬
‫· آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﻟﻮن‬
‫· آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻫﺴﺘﻪ اي‬

‫· ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺑﻄﺮي ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﻣﺨـﺮوط ﻓﻠـﺰي ﺑـﻪ آن ﭼـﺴﺒﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫· ﺗﺮازو ﺑﺎ دﻗﺖ ‪ 1‬ﮔﺮم‬
‫· ﺻﻔﺤﻪ ﮐﻒ ‪base plate‬‬
‫· اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﮐﻨﺪن ﺳﻮراخ در زﻣﯿﻦ‬
‫· ﻣﺎﺳﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﻤﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﺑﯿﻦ اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 20‬و ‪ 30‬ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺳﻪ اﺗﺎوا‬
‫· ﻗﺎﻟﺐ ‪ mold‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺮوﮐﺘﻮر ﺑﺪون ﺿﻤﺎﺋﻢ )ﺑﺮاي ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‬

‫· ﮐﯿﺴﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﮐﻨﺪه ﺷﺪه از ﺳﺎﯾﺖ ﺑﻪ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬
‫· ﺻﻔﺤﻪ ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻮراخ در ﻣﺮﮐﺰ آن‬
‫· ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﮐﻪ دﻣﺎي آن ﺑﯿﻦ ‪ 110-105‬درﺟﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﺳﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬

‫‪ .1‬وزن ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺮوﮐﺘﻮر و ﺻﻔﺤﻪ زﯾﺮ آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪) W1 ،‬ﺳﻄﺮ ‪ 1‬ﺟﺪول(‬

‫‪ .2‬ﻣﺎﺳﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ را درون ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﻗﺎﻟﺐ را ﺗﺮاز ﮐﻨﯿﺪ )ﻗﺎﻟﺐ را دﺳﺖ ﻧﺰﻧﯿﺪ ﭼﻮن ﻣﺎﺳﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﯾﺎﺑﺪ(‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺎﺳﻪ را ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫وزن ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻌﻼوه ﺻﻔﺤﻪ ﮐﻒ ﺑﻌﻼوه ﻣﺎﺳﻪ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪) W2 ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 2‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬
‫ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن ﻣﺨﺮوط‬

‫‪ .3‬وزن ﮔﺎﻟﻦ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ‪ +‬ﻣﺨﺮوط ‪ +‬ﻣﺎﺳﻪ را اﻧـﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ )ﻗﺒـﻞ از اﺳـﺘﻔﺎده(‪) W3 .‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻄﺮ ‪ 5‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺷﯿﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﺨﺮوط را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺮوط و ﮔﺎﻟﻮن را واروﻧﻪ ﮐﻨﯿﺪ و روي ﺳﯿﻨﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺷﯿﺮ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎﺳﻪ از درون ﮔﺎﻟﻮن ﺑﻪ درون ﻣﺨﺮوط ﻣﯽ رﯾـﺰد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آﻧﮑـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﺎﺳـﻪ از‬
‫ﺣﺮﮐﺖ اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬ﺷﯿﺮ را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و ﮔﺎﻟﻮن و ﻣﺨﺮوط را از روي ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮدارﯾﺪ‪.‬‬

‫وزن ﮔﺎﻟﻮن ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ‪+‬ﻣﺨﺮوط‪+‬ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه درون ﮔﺎﻟﻮن را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ )ﺑﻌـﺪ از اﺳـﺘﻔﺎده(‪،‬‬
‫‪) W4‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 6‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ در ﺻﺤﺮا‬

‫‪ .5‬وزن ﮔﺎﻟﻮن ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ‪ +‬ﻣﺨﺮوط ‪ +‬ﻣﺎﺳﻪ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ )ﻗﺒـﻞ از اﺳـﺘﻔﺎده(‪) W5 ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻄﺮ ‪ 8‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬

‫‪ .6‬ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ‪ unit weight‬را اﻧـﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ‬
‫ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬ﺳﯿﻨﯽ ﻓﻠﺰي را روي ﻣﺤﻞ ﻣﺰﺑﻮر ﻗﺮار داده و آﻧﺮا روي ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﯾﮏ ﮔﻮدال ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در زﻣﯿﻦ ﺣﻔﺮ ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﮔـﻮدال را‬
‫ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﯿﺮون آﻣﺪه از ﮔﻮدال را در ﮐﯿـﺴﻪ ﭘﻼﺳـﺘﯿﮑﯽ ﺑﺮﯾﺰﯾـﺪ ﺗـﺎ رﻃﻮﺑـﺖ‬
‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺧﺎك ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ ﮐﻒ ﮔﻮدال را درون ﮐﯿﺴﻪ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﮐﻨﺪن ﮔﻮدال‪ ،‬در ﮐﯿﺴﻪ را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .8‬ﺷﯿﺮ ﻣﺨﺮوط را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ﮔﺎﻟﻮن و ﻣﺨﺮوط را واروﻧـﻪ ﮐﻨﯿـﺪ و ﻣﺨـﺮوط را دﻗﯿﻘـﺎ در وﺳـﻂ‬
‫ﺳﻮراخ ﺳﯿﻨﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و ﺷﯿﺮ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﺳﻪ از درون ﮔﺎﻟﻮن ﺑـﺪرون ﮔـﻮدال ﺣﻔـﺮ‬
‫ﺷﺪه ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ .9‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺎﺳﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷـﯿﺮ را ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ و ﮔـﺎﻟﻮن و ﻣﺨـﺮوط را ﺑﺮدارﯾـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺳﻪ درون ﻣﺨﺮوط ﺑﺪرون ﺳﯿﻨﯽ رﯾﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺳـﻪ در ﻣﺤـﻞ رﻫـﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬


‫وزن ﮔﺎﻟﻮن ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ‪ +‬ﻣﺨﺮوط ‪ +‬ﻣﺎﺳﻪ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪) W6 ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 9‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬
‫‪ .10‬وزن ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪) W7 ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 11‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬

‫‪ .11‬وزن ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ‪ +‬ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب ﺻﺤﺮا )ﺧﺎك ﮐﻨﺪه ﺷﺪه از ﮔﻮدال( را اﻧـﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ‪،‬‬
‫‪) W8‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 12‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬

‫‪ .12‬ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ‪ +‬ﺧﺎك ﻣﺮﻃﻮب را درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و ﺑﻌـﺪ از ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ ﻣﺠـﺪدا‬
‫آن را وزن ﮐﻨﯿﺪ‪) W9 ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ‪ 13‬ﺟﺪول ﺑﺮوﯾﺪ(‪.‬‬
‫‪ .13‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷـﺪه در ﺟـﺪول‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﺠـﺎم اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ و ﺟﺪول را ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬
‫· ﻣﺎﺳﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻮدن ﯾﺎ رﯾﺰداﻧﻪ داﺷـﺘﻦ ﺑﺮاﺣﺘـﯽ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫· داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻣﺎﺳﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺮاﺣﻞ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن ﺑﺎ دﻗﺖ اﻧﺠـﺎم ﻧـﺸﺪه ﯾـﺎ‬
‫ﻧﻮع ﻣﺎﺳﻪ ﻋﻮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬

‫· ﺳﯿﻨﯽ ﮐﻒ روي ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺗﺮاز ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫· ﺟﺪاره ﻫﺎ و ﺗﻪ ﮔﻮدال ﺷﺎﻣﻞ ﺑﯿﺮون زدﮔﯽ ﯾﺎ ﺗﻮرﻓﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه اي از درﺷﺖ داﻧﻪ اﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑـﻞ اﺟﺘﻨـﺎب‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫· ﺧﺎك ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻔﺎري ﮔﻮدال ﻫﺪر رود ﯾﺎ ﮔﻮدال ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫· ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ روي ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬ﺧﻄﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺎدرﺳـﺖ‬
‫ﺑﻮدن ﺟﺮم اوﻟﯿﻪ و ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ و اﯾﻨﮑﻪ زﻣﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي رﯾﺰش ﻣﺎﺳـﻪ‬
‫درون ﮔﻮدال ﺻﺮف ﻧﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫· ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ارﺗﻌﺎش ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﻣﺎﺳﻪ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗـﺮ ﺷـﻮد و ﺣﺠـﻢ‬
‫ﭼﺎﻟﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫· ﻣﺎﺳﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺮﮐﻬﺎ ﯾﺎ ﺣﻔﺮات ﺑـﻪ درون ﺧـﺎك ﺑـﺮود و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺣﺠـﻢ ﮔـﻮدال زﯾـﺎد‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬

92 ‫ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬- ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺪول ﭘﺮ ﺷﺪه‬

Test Steps Quantity
Obtaining the unit weight of the sand used
1. Weight of Proctor mold, W 1 4.178 kg
2. Weight of proctor mold + Sand, W 2 5.609 kg
3. Volume of the mold, V1 0.00095 m3
4. Dry unit weight, gd (sand) = (W 2 - W 1) / V1 1506 kg/m3
Calibration cone
5. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (before use), W 3 5.466 kg
6. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (after use), W 4 3.755 kg
7. Weight of the sand to fill the cone, W c = W 4- W 3 1.711 kg
Results from field tests
8. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (before use), W 5 7.387 kg
9. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (after use), W 6 3.919 kg
10. Volume of hole, V2 = (W 5-W 6-W c)/ gd (sand) 0.00117m3
11.Weight of evaporating dish, W 7 0.507 kg
12. Weight of evaporating dish + wet soil from the field, W 8 2.334 kg
13. Weight of evaporating dish + dry soil after 24hrs, W 9 2.251 kg

14. Moist unit weight of the soil in the field, gt (in-situ soil) = (W 8 - W 7) /
1561 kg/m3
V2
15. Water content in the field, w(%)= (W 8 - W 9) / (W9- W7)*100 4.76%
16. Dry unit weight in the field, gd (in-situ soil)= [gt (Row 14)] / [1+ w(%) /
1490 kg/m3
100]

93 ‫ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬- ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﻓﺮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻣﺎﺳﻪ‬
Test Steps Quantity
Obtaining the unit weight of the sand used
1. Weight of Proctor mold, W1
2. Weight of proctor mold + Sand, W2
3. Volume of the mold, V1
4. Dry unit weight, gd (sand) = (W2 - W1) / V1
Calibration cone
5. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (before use), W3
6. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (after use), W4
7. Weight of the sand to fill the cone, Wc = W4- W3
Results from field tests
8. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (before use), W5
9. Weight of plastic Gallon+Cone+Sand (after use), W6
10. Volume of hole, V2 = (W5-W6-Wc)/ gd (sand)
11.Weight of evaporating dish, W7
12. Weight of evaporating dish + wet soil from the field, W8
13. Weight of evaporating dish + dry soil after 24hrs, W9

14. Moist unit weight of the soil in the field, gt (in-situ soil) = (W8 - W7) /
V2
15. Water content in the field, w(%)= (W8 - W9) / (W9- W7)*100
16. Dry unit weight in the field, gd (in-situ soil)= [gt (Row 14)] / [1+ w(%) /
100]

‫‪94‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪Permeability‬‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ permeability‬اﻣﮑﺎن ﺟﺮﯾﺎن آب از درون ﺧﺎك اﺷﺒﺎع اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي زﯾـﺎد ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آب ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ از درون ﺣﻔﺮات ﺧﺎك ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﯿـﺰان ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﺧـﺎك را‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺿـﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ‪ coefficient of permeability‬ﯾـﺎ ﺿـﺮﯾﺐ ﻫـﺪاﯾﺖ ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ‬
‫‪ hydraulic conductivity‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾـﺸﮕﺎه ﺑـﺎ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻫـﺪ ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫‪ constant head‬ﯾﺎ ﻫﺪ اﻓﺘﺎن ‪ falling head‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا ﻧﯿـﺰ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 8.1‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي را ﺑﺎ ﺧﻮاص زﻫﮑﺸﯽ ﺧﺎك ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ 1 cm/s‬ﻣﺮز‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺟﺮﯾﺎن آرام ‪ laminar‬و آﺷـﻔﺘﻪ ‪ turbulent‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺿـﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ‪ 10-4 cm/s‬ﻣـﺮز ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺧﻮب زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه و ﺑﺪزﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮي دارﻧـﺪ ﻣﺜـﻞ رﺳـﻬﺎ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮزاﻗﯽ و ﭘﮏ )‪ (1967‬ﺧﺎك را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮده اﻧﺪ‪:‬‬
‫· ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎﻻ‪k > 0.1 cm/s ،‬‬
‫· ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ‪0.1 > k > 0.001 cm/s ،‬‬
‫· ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﮐﻢ‪0.001 > k > 10-5 cm/s ،‬‬
‫· ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ‪10-5 > k > 10-7 cm/s ،‬‬
‫· ﻋﻤﻼ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪k < 10-7 ،‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 8.1‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺧﻮاص زﻫﮑﺸﯽ‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎك و روش ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ‪:‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﺎﺳﻪ ﻫـﺎ و ﺧﺎﮐﻬـﺎي ﺑـﺎ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي زﯾـﺎد ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽ رود‬
‫)‪ .(k>10-4cm/s‬ﺷﮑﻞ ‪ 8.2‬اﺻﻮل آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﺷـﺒﺎع‬
‫ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ اﺧﺘﻼف ﻫﺪ ‪ Dh‬در ﻃﻮل آزﻣـﺎﯾﺶ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷـﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪vL‬‬ ‫‪QL‬‬
‫=‪k‬‬ ‫=‬ ‫)‪(1.8‬‬
‫‪Dh DhAt‬‬
‫‪ = k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‪cm/s ،‬‬
‫‪ = v‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺧﺎك‪cm/s ،‬‬
‫‪ = Q‬ﺣﺠﻢ ﮐﻞ آب ﺟﻤﻊ ﺷﺪه در زﻣﺎن ‪mL ،t‬‬
‫‪ = A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪cm3 ،‬‬
‫‪ = L‬ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ .cm ،‬ﺑﺮاي اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻓﺖ ﻫﺪ در ﻃﻮل ﮐﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫‪ = Dh‬اﺧﺘﻼف ﻫﺪ ﮐﻞ‪ .cm/s ،‬اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻫﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻃﻮل آزﻣﺎﯾﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ = t‬زﻣﺎن اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آب ﺧﺮوﺟﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯽ ﺷﻮد‪s ،‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 8.2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫· ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ )ﺷﮑﻞ ‪(8.3‬‬
‫· ﻓﻼﺳﮏ ﯾﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻣﺪرج ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺠﻢ آب‬
‫· ﺗﺮازوي ﺣﺴﺎس‬
‫· ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎ ﮐﻮرﻧﻮﻣﺘﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 8.3‬ﺗﺠﻬﯿﺰات آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺒﻞ از ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن‬

‫‪ .1‬اﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻗﺒﻞ آﻣﺎده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 11‬ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺮاﺣـﻞ زﯾـﺮ را ﺑـﺮاي ﺗﻬﯿـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺳﻮار ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ .‬ﺷﯿﺮﻫﺎي داﺧﻞ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺘﺨﻠﺨـﻞ ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ آب را ﻣﺴﺪود ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺑﻪ رﯾﻨﮕﻬﺎ ﮔﺮﯾﺲ ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﺗﺎ آب ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﯿﺴﺘﻢ از ﻻﺑﻼي رﯾﻨﮓ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻤﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات را ﺑﺎ ﺿﻤﺎﺋﻢ آن وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻣﺎﺳﻪ را از ارﺗﻔﺎع ﺛﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ داﻧﺴﯿﺘﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ درون دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ را ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎ رﯾﻨﮓ را ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻓﻨﺮ ﺗﺤﺖ ﺑﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺮ آن در ﺑـﺎﻻي ﭘﺎﯾـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد )ﺷﮑﻞ زﯾﺮ(‬
‫‪ .8‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ را ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﻨﺮ ﻓﺸﺮده ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .9‬ﭘﯿﭽﻬﺎ را ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻃﻮري ﺳﻔﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ آﺑﯽ درز ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .10‬اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ وزن ﻓﻌﻠﯽ ﺗﺠﻬﯿﺰات )ﺑﺎ ﻣﺎﺳـﻪ( و وزن اوﻟﯿـﻪ ﺗﺠﻬﯿـﺰات )ﺑـﺪون ﻣﺎﺳـﻪ(‪ ،‬وزن ﻣﺎﺳـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .11‬ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ آب ﻣﺘﺼﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .12‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﺪ ﺷﯿﺮ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﮏ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .13‬ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺷﯿﺮ آب ﻧﻤﻮﻧﻪ را اﺷﺒﺎع ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﻘﺪر ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ آب ﺧﺮوﺟﯽ زﻻل ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .14‬ﻗﯿﻒ را در ارﺗﻔﺎع ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .15‬ﺷﯿﺮ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﻨﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده ﺗﺎ ﺑـﺎ ﺟﻤـﻊ آوري آب ﺧﺮوﺟـﯽ در ﯾـﮏ ﻇـﺮف‪،‬‬
‫ﺣﺠﻢ آب ﺧﺮوﺟﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آب را از درون ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺒـﻮر‬

‫دﻫﯿﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺳﻪ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﺣﺒـﺎب ﻫـﻮاﯾﯽ از ﻟﻮﻟـﻪ ﺧﺮوﺟـﯽ ﺑﯿـﺮون ﻧﯿﺎﯾـﺪ‬
‫)ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺎﯾﺪار( و ﺳﻄﺢ آب درون ﻗﯿﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .16‬ﻫﺪ آب ‪ ،Dh‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﻄﺢ آب در ﻗﯿﻒ و ﺧﺮوﺟﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺘﮕﺎه را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ .17‬ﻓﻼﺳﮏ ﺧﺎﻟﯽ را وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .18‬ﮐﺮﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ و آب ﺧﺮوﺟﯽ را درون ﻓﻼﺳﮏ ﺑـﺮاي ﻣـﺪت زﻣـﺎﻧﯽ ﻣﺸﺨـﺼﯽ ﺟﻤـﻊ‬
‫آوري ﮐﻨﯿﺪ )ﻣﺜﻼ ‪ 60‬ﺛﺎﻧﯿﻪ(‪ .‬زﻣﺎن ﺟﻤﻊ آوري آب را ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .19‬ﻓﻼﺳﮏ را ﺑﺎ آب درون آن وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .20‬ﺣﺠﻢ آب را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ )ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺟﺮم ﺣﺠﻤﯽ آب و وزن آب درون ﻓﻼﺳﮏ( )اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻇـﺮف‬
‫ﺟﻤﻊ آوري ﯾﺎ ﻓﻼﺳﮏ ﻣﺪرج ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺣﺠﻢ آب را از آن ﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﺰ ﺣﺴﺎب ﮐﺮد(‪.‬‬
‫‪ .21‬ﻫﺪ آب را ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻗﯿﻒ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .22‬ﻣﺮاﺣﻞ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 21‬را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﮔﯿﺮي ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﻧﻤﻮداري رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺳـﺮﻋﺖ ‪ v=Q/A‬را ﺑـﺎ ﮔﺮادﯾـﺎن ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪i=L/h‬‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮاف ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿـﺪ و ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺎ‬
‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﮔﯿﺮي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ اﻓﺘﺎن‪:‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎﮐﻬﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ 8.8‬اﺻﻮل اﻧﺠﺎم‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﻫﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬روي ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮐﺎﻏﺬ ﺻـﺎﻓﯽ ﻗـﺮار داد ﺗـﺎ ذرات رﯾـﺰ‬
‫ﺧﺎك ﺑﺪورن ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫در آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ اﻓﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮاز آب در ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ )از ﻣﻘﺪار اوﻟﯿـﻪ ‪h0‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎﯾﯽ ‪ .(hf‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آب از ارﺗﻔﺎع ‪ h0‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ hf‬ﻣـﯽ رﺳـﺪ اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮي ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪aL‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪k = 2.3‬‬ ‫‪log 0‬‬ ‫)‪(2.8‬‬
‫‪At‬‬ ‫‪hf‬‬
‫‪ = k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‪cm/s ،‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ = a‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ داﺧﻠﯽ ﻟﻮﻟﻪ‪cm ،‬‬
‫‪ = L‬ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ‪.cm ،‬‬
‫‪ = h0‬ارﺗﻔﺎع اوﻟﯿﻪ آب ﻣﻘﻄﺮ در ﻟﻮﻟﻪ‪cm ،‬‬
‫‪ = hf‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻬﺎﯾﯽ آب ﻣﻘﻄﺮ در ﻟﻮﻟﻪ‪cm ،‬‬
‫‪ = t‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع آب از ‪ h0‬ﺑﻪ ‪ hf‬ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻪ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﮔﯿﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ آزﻣـﺎﯾﺶ در دﻣـﺎي ‪ 20‬درﺟـﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ و اﻓﺘﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪k 20 = (1.49 - 0.0245 ) k‬‬ ‫)‪(3.8‬‬
‫‪ = k20‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﺮاي دﻣﺎي ‪ 20‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد‬
‫‪ = T‬دﻣﺎي آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد‬
‫‪ = k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ از ﻣﻌﺎدﻻت ‪ 8.2‬ﯾﺎ ‪ 8.3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 8.8‬اﺻﻮل آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻫﺪ اﻓﺘﺎن‬

‫ﻓﺮم ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫‪110‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك – ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻬﻢ‬
‫ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ )‪(sand equivalent‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ ﯾﺎ ارزش ﻣﺎﺳﻪ اي )‪ (sand equivalent‬ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﺮﯾﻊ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ رﯾﺰداﻧﻪ ﯾﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ رﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫· ﺳﯿﻠﻨﺪر ﯾﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ‪graduated plastic cylinder‬‬
‫· ﻟﻮﻟﻪ آب اﻧﺪاز ‪Irrigator tube‬‬
‫· ‪Weighted foot assembly‬‬
‫· ‪Siphon assembly‬‬
‫· ﯾﮏ ﻇﺮف ﺷﯿﺸﻪ اي ﯾﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻪ ﻣﯿﻨﻤﻢ ﺣﺠﻢ ‪ 3.8‬ﻟﯿﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻇﺮف ﺑـﺎﻻﺗﺮ‬
‫از ﻣﺤﻞ آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﮐﻠﺮور ﮐﻠﺴﯿﻢ ﺑﯿﻦ ‪ 920‬ﺗﺎ ‪ 1160‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘـﺮ از‬
‫ﺳﻄﺢ ﮐﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫· ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﯾﺎ دﺳـﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻟﺮزاﻧﻨـﺪه ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ )ﺷـﮑﻞ ‪ (2‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج را ﺑـﺼﻮرت اﻓﻘـﯽ ﻧﮕﻬﺪاﺷـﺘﻪ و در ﺟﻬـﺖ ﻃـﻮل آن ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻟﺮزش ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻟﺮزﯾﺪن ‪ 203±1.3mm‬و ﺳـﺮﻋﺖ آن ‪ 175±2‬دور ﮐﺎﻣـﻞ در دﻗﯿﻘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﺳﯿﻠﻪ ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﯽ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(4‬‬
‫· ﯾـﮏ وﺳـﯿﻠﻪ اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮي ‪ measuring tin‬ﮐـﻪ داراي ﻗﻄـﺮ ﺣـﺪود ‪ 57‬ﻣﯿﻠـﯽ ﻟﯿﺘـﺮ و داراي‬
‫ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ‪ 85±5mL‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫· درﭘﻮش ‪ rubber stopper‬ﺑﺮاي ﻓﯿﺖ ﮐﺮدن اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ‬
‫· ﻗﯿﻒ ‪ :funnel‬ﯾﮏ ﻗﯿﻒ دﻫﺎن ﮔﺸﺎد ﺑﺮاي رﯾﺨﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ درون ﺳﯿﻠﻨﺪر ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ‬
‫· ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ دﻣﺎي ‪110±5oC‬‬
‫· زﻣﺎن ﺳﻨﺞ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان دﻗﯿﻘﻪ و ﺛﺎﻧﯿﻪ را ﺷﻤﺮد‪.‬‬
‫· ﻣﺤﻠﻮل ﮐﻠﺮور ﮐﻠﺴﯿﻢ ‪ ،calcium chloride‬ﮔﻠﯿﺴﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻟﺪﯾﯿﺪ و آب ﻣﻘﻄـﺮ ﺑـﺮاي رﺳـﺎﻧﺪن‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﯾﮏ ﮔﺎﻟﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ .2‬ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ .1‬وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺪون ﻟﺮزاﻧﻨﺪه‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دﻣﺎي ﻣﺤﻠﻮل ﺷﻮﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﯿﻦ ‪ 22.2±2.8oC‬ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﻏﯿﺮ‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك از ﺧﺎك ﮔﺬرﻧﺪه از اﻟﮏ ‪ 4.75‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ و ﺣﺪود ‪ 110‬ﮔﺮم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ . 3‬وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ .4‬ﻟﺮزاﻧﻨﺪه دﺳﺘﯽ‬

‫دﻣﺎي ﻣﺤﻠﻮل ﺷﻮﯾﻨﺪه را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ دﻣﺎ را دﻣﺎي‬ ‫‪.1‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ را ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﺗﺎ )‪ 101.6 ±2.5 mm (4 ±0.1 in.‬ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه را در اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(5‬از ﻗﯿﻒ ﺑﺮاي رﯾﺨـﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫‪.3‬‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا را ﺧﺎرج ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﺟﺎزه دﻫﯿـﺪ ﻣـﺼﺎﻟﺢ ﺧـﯿﺲ ﺷـﺪه ﺣـﺪود ‪ 10‬دﻗﯿﻘـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ را ﺗﮑﺎن دﻫﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ اﻧـﺪازه اي اﻧﺠـﺎم دﻫﯿـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺷﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺮزاﻧﺪن زﯾﺎد در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ روي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾـﻦ ﮐـﺎر‬
‫اﮔﺮ ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ دارﯾﺪ زﻣﺎن آﻧﺮا ﺑﺮاي ‪ 45‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻟﺮزاﻧﻨﺪه دﺳﺘﯽ ﮐﺎر ﻣـﯽ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ را ‪ 90‬ﺑﺎر ﺗﮑﺎن دﻫﯿﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(6‬اﮔﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﮑﺎن دﻫﯿﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺮي ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازه ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ )از ﻫﺮ ﻃﺮف ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ( ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻟﺮزاﻧـﺪن اﺳـﺘﻮاﻧﻪ را از‬
‫ﻟﺮزاﻧﻨﺪه ﺟﺪا ﮐﻨﯿﺪ و آﻧﺮا ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدي روي ﻣﯿﺰ ﮐﺎر ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻮﻟﻪ آب اﻧﺪاز ‪ irrigation tube‬را ﺑﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ وارد ﮐﻨﯿﺪ و اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﻣﺤﻠـﻮل ﺷـﻮﯾﻨﺪه ﺟﺮﯾـﺎن‬ ‫‪.5‬‬
‫ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺢ را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻋﻤـﻮدي ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﻣﺤﻠﻮل از ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ را ﺗﺎب دﻫﯿﺪ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﻨﯿـﺪ )ﺷـﮑﻞ‬
‫‪ .(7‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮاد رﯾﺰداﻧﻪ را ﺷﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺤﻠـﻮل ﺑـﻪ ‪381 mm‬‬
‫)‪ (15 in.‬واﺣﺪ در اﺳﺘﻮاﻧﻪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ‪ irrigator‬را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪5‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪6‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪8‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪7‬‬
‫‪ .6‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ را روي ﯾﮏ ﻣﯿﺰ ﺑﺪون ﻟﺮزش ﻗﺮار دﻫﯿـﺪ و اﺟـﺎزه دﻫﯿـﺪ اﺳـﺘﻮاﻧﻪ و ﻣﺤﻠـﻮل ‪20‬‬
‫دﻗﯿﻘﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﺮاﺋﺖ رس‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺮاز ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن رﺳﻮب را اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي ﮐـﺮده و‬
‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺘﻮن رس اﺳﺖ)ﺷﮑﻞ ‪ .(8‬وﻗﺘﯽ ﺧﻂ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﯿﻦ رﺳﻮب و ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎﻻي آن‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﺮز دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑـﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺴﺮﻋﺖ زﻣﺎن و ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي و ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺎﺳﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ رس اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آراﻣـﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ‪weighted foot‬را‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ وارد ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ روي ﻣﺎﺳﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑـﺮدن اﺟـﺎزه ﻧﺪﻫﯿـﺪ ﻧـﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﺮاﺋـﺖ‬
‫ﻣﺎﺳﻪ ﺑﻪ دﻫﺎﻧﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ weighted foot‬روي ﻣﺎﺳﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪،‬‬

‫ﻧﻮك آﻧﺮا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﯿﺪ ﺗـﺎ ﻧـﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﺮاﺋـﺖ ﻣﺎﺳـﻪ دﯾـﺪه ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻮاﻇـﺐ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﻧﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﺗﺮاز ﻟﺒﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ )ﺷـﮑﻞ ‪254 mm (10 .(8‬‬
‫)‪ in.‬واﺣﺪ از ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه ﮐﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢ ارز ﻣﺎﺳﻪ را ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪SE = (Sand reading / Clay reading) x 100‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪد ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﮔﺮد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺘﯿﺎﻃﺎت‪:‬‬
‫· ﺗﺴﺖ را در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻟﺮزش ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ ﭼﻮن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارﺗﻌـﺎش ﺑﺎﻋـﺚ رﺳـﻮب ﮔـﺬاري‬
‫ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫· اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ را در ﻣﻌﺮض ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫· ﺧﺎﮐﻬﺎ و ﺳﻨﮕﺪاﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﮐﺘﺮي و ﯾﺎ ارﮔﺎﻧﯿﺴﻤﻬﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺎﺳﮏ ﮔﺮدوﺧﺎك و دﺳﺘﮑﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬

آزمایشگاه مکانیک خاک - امین کشاورز

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

آزمایشگاه مکانیک خاک - امین کشاورز

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬

‫*‪'# '#  %á-z #‬‬

‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه ‪1385‬‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ )‪(water content‬‬

‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪:‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺧﻄﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ‪:‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬

File no. 1106.1 Job Name: Industrial Bldg.

Date 7-15-99 7-15-99 7-15-99 7-15-99 7-15-99

(a) Water Content

(b) Wet density

(c) Summary of values

Water content 13.6 16.7 17.8 16.7 15.6

NOTE: All mass values are grams.

Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org

‫ﻓﺮم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬

File no. ………………………. Job Name: ………………………………………………………………….

(a) Water Content

(b) Wet density

(c) Summary of values

NOTE: All mass values are grams.

Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org

‫ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص )‪(Specific Gravity‬‬

‫وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪) :‬ﺷﮑﻞ ‪(2.1‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.1‬وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 100‬ﮔﺮم ﺧﺎك آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬ﺧﺎﮐﻬﺎي ﮐﻠﻮﺧﻪ ﺷﺪه را ﺧﺮد ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.2‬ﻧﺤﻮه آﻣﺎده ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺴﺖ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ب‪ .‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺧﺎﻟﯽ را وزن ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 2.3‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺟﺮم و دﻣﺎي ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪ .4‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﻃﻮري ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم آن ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪(3.3‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.3‬ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ را ﻃﻮري ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ رﺑﻊ آن ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎك را درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.4‬رﯾﺨﺘﻦ ﺧﺎك درون ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺷﯿﻠﻨﮓ ﺧﻸ را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ب‪.‬ﺷﯿﺮ ﺧﻸ را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ج‪ .‬ﺣﺪود ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ ﺧﻸ را اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.5‬ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.6‬ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن‬

‫‪ .8‬ﺑﺎ ﺗﺮازو ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮﭘﺮﺷﺪه از آب ﻣﻘﻄﺮ و ﺧﺎك را وزن ﮐﻨﯿﺪ )‪)(MB‬ﺷﮑﻞ ‪.(3.7‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.7‬وزن ﮐﺰدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﺣﺎوي آب و ﺧﺎك‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺧﺎك و آب را درون ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪.‬‬

‫ج‪ .‬ﻇﺮف ﺗﺒﺨﯿﺮ را درون ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 3.8‬ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺧﺎك در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 2.1‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ‪k‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫‪Copyright 2006 by http://www.keshavarz.org‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺮم ﭘﺮ ﺷﺪه آزﻣﺎﯾﺶ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫*‪'# '# %á-z #‬‬