‫ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی اﯾﺮان‬

‫داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﻮاد ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﯽ اﺻﻔﻬﺎن‬

‫‪ 21‬و ‪ 22‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪1383‬‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ‪ Castrol 180‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂ روﻏﻦ‬

‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺴﭽﯿﺎن‪ ،١‬رﺿﺎﻣﺮادی ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﮐﺮﻣﯽ ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ زﻧﺪ رﺣﯿﻤﯽ‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‪ ،4‬ﺷﻬﺮﯾﺎررﺋﯿﺴﯽ دﻫﮑﺮدی‬
‫‪ -1‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﺮﮐﺮد ‪ -2‬ﺷﻬﺮک ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫‪ -3‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪﺑﺎﻫﻨﺮﮐﺮﻣﺎن ‪ -4‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی اﺻﻔﻬﺎن‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎی ﭘﻠﯿﻤﺮ در آب ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ وﯾﮋه ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﻧـﺪ‬
‫و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻣﺎﺑﯿﻦ آب و روﻏﻦ دارﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت ﭘﻠﯿﻤـﺮی ﻣﺤﻠـﻮل در آب ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﺸﺘﻘﺎت ﺳﻠﻮﻟﺰی‪ ،‬ﭘﻠﯽوﯾﻨﯿﻞاﻟﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻠﯽﺳﺪﯾﻢآﮐﺮﯾﻼت و ﻏﯿﺮه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎ در ﮐـﻮﺋﻨﭻ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺣﻼﻟﯿـﺖ ﻣﻌﮑـﻮس و اﻣﮑـﺎن ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ در ﻣﺤـﺪودهﻫـﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻣﺎﺋﯽ ﺟﺬاﺑﯿﺖ زﯾﺎدی در ﺻﻨﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﯿـﻖ اﺧﯿـﺮ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت‬
‫ﭘﻠﯽ آﻟﮑﻠﯿﻦ ﮔﻠﯿﮑﻮل‪ PAG‬ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع راﯾﺞ اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﺠﺎرﺗﯽ ‪ Castrol 180‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ‪-‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺑﺮای ﻓﻮﻻدﻫﺎی ﭘﺮ آﻟﯿﺎژ ‪ 1.6565‬در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪،‬‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﺋﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی از ﻗﺒﯿﻞ ﺳـﯿﺎﻟﯿﺖ‪،‬‬
‫‪ ،PH‬ﭼﮕﺎﻟﯽ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ آب و روﻏﻦ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ در ﻣﺤـﺪوده ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾـــﺖ‪ ،‬ﻣﺤـــﯿﻂ ﮐـــﻮﺋﻨﭻ‪ 30‬درﺻـــﺪ ﭘﻠﯿﻤـــﺮ در آب ﻣﻌـــﺎدل ﻣﺤـــﯿﻂ ﮐـــﻮﺋﻨﭻ روﻏـــﻦ ﻣـــﯽﺑﺎﺷـــﺪ‪ .‬ﺑـــﻪ ﻧﻈـــﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﻘﺮﻣﮕﯽ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎزﮔﺸﺖ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ رﯾﺰﺗﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﯿﻂﻫـﺎی‬
‫آب و ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺑﺠﺎی ﻣﺤﯿﻂ روﻏﻦﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺳﻨﺘﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻬﺘﺮی ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس‬ ‫‪ -2‬ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ‬ ‫‪1‬و‪ - 3‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر‬

‫ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی اﯾﺮان‬ ‫‪306‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﯾﮑــﯽ ازﻣﻬــﻢﺗــﺮﯾﻦ وﮐــﺎرﺑﺮدیﺗــﺮﯾﻦ روشﻫــﺎی ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺣﺮارﺗــﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯿــﺎت ﺳــﺨﺖﮐــﺎری ﻓﻮﻻدﻫــﺎ ﺑــﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮردﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺎز ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ دارای اﺳﺘﺤﮑﺎم‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ و ﭼﻘﺮﻣﮕﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫در ﻗﻄﻌﺎﺗﯽ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد و اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ زﯾﺎد در ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ‬
‫آﺳﺘﻨﯿﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻓﺎزﻫﺎی ﺗﻌﺎدﻟﯽ و ﻧﻔﻮذی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﯾﺖ و ﭘﺮﻟﯿﺖ در ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﺋﯽ ﺑـﺎﻻﺗﺮاز ‪ 650°C‬و‬
‫ﻓﺎزﻫﺎی ﺑﯿﻨﯿﺘﯽ در ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﺋﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 450 °C‬را ﻣﺤﺪود ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﮑـﺎن ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻗﻄﻌـﺎﺗﯽ‬
‫دارای ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺑﺮﺷﯽ در دﻣﺎی ﭘﺎﺋﯿﻦ اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫درﺻﺪ ﻓﺎز ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد ﺳﺨﺘﯽ در ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮد]‪ .[1‬ﻣﺤﯿﻂﻫـﺎی ﮐـﻮﺋﻨﭻ ﺳـﻨﺘﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎی ﭘﺮآﻟﯿﺎژ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻮا‪ ،‬روﻏﻦ وآب ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ آب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ زﯾـﺎد‬
‫رﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻇﺮﯾـﻒ و دارای ﺳـﺨﺘﯽ واﺳـﺘﺤﮑﺎم زﯾـﺎد وﭼﻘﺮﻣﮕـﯽ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑﻌـﺪاز ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ]‪ .[2‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ آب ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗـﺎب ﺑﺮداﺷـﺘﻦ ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﻏﯿﺮﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﭘﯿﭽﺶ ﻗﻄﻌﺎت وﺗﺮک ﺧﻮردن آنﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎ اﯾـﻦ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺑﺮان اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ روﻏﻦ ازﻃﺮف دﯾﮕﺮ دارای ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪﭘﺎﺋﯿﻦﺗـﺮی ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ آب ﺑﻮده و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺨﺘﯽ و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه در ﻗﻄﻌـﺎت ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺤـﯿﻂ آب ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت اﻓﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی آب وﭘﻠﯿﻤـﺮی ﺑـﺎ ﻏﻠﻈـﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و اﯾﺠـﺎد ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ‬
‫ﻣﻄﻠــﻮب ﮐــﻪ از ﯾــﮏ ﻃــﺮف ﻣــﺸﮑﻼت ﭘﯿﭽﯿــﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺗــﺮک ﺧــﻮردن و ﺗــﺎب ﺑﺮداﺷــﺘﻦ ﻗﻄﻌــﺎت ﺗــﺎ ﺣــﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﻘﺪارﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ ﻇﺮﯾـﻒﺗـﺮ و ﺳـﺨﺘﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫در رﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬اﻣﮑﺎن دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﭼﻘﺮﻣﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎزﮔﺸﺖ را ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺻـﻨﻌﺘﮕﺮان‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ را اﯾﺠﺎدﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤـﺮی‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﻼﻟﯿﺖ ﻣﻌﮑﻮس ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ]‪ .[3‬ﮔﺮاﻧﺮوی زﯾﺎد اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ در ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺑـﺎ آب وﺗﻮﻟﯿـﺪ ﯾـﮏ‬
‫ﻻﯾﻪ ﻏﻠﯿﻆ ازﭘﻠﯿﻤﺮ دراﻃﺮاف ﻗﻄﻌﻪ داغ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬در ﻫﻤـﻪ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی‬
‫ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮔﺮدد]‪ .[4‬ﺑﺎ وارد ﺷﺪن ﻗﻄﻌﻪ داغ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺳـﻄﺢ ﻗﻄﻌـﻪ داغ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ازﻧﻮع ﺗﺸﻌﺸﻊ و ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﻻﯾـﻪ ﺑﺨـﺎر در اﻃـﺮاف ﻗﻄﻌـﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﺑﺨﺎر ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﻣﻮﺿـﻌﯽ درﻧﻘـﺎط ﻧﻘـﺺ و ﻧـﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎی ﻓﺎزﺑﺨﺎر ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ وﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺗﺴﺮﯾﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﭘﺎﯾـﺎﻧﯽ‬
‫از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬دﻣﺎی ﻗﻄﻌﻪ اﻓﺖ ﮐﺮده و از ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺋﯿﻦﺗـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺨﯿـﺮ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﺪه و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺪاﯾﺖ و ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻢ ﺗﺮاداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ]‪ .[1‬ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾـﻪ ﺑﺨـﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﻓﯿﻠﻢ ﭘﻠﯿﻤﺮی) ﯾﮏ ﻣﺤﻠﻮل ﻓـﻮق اﺷـﺒﺎع از ﭘﻠﯿﻤـﺮ( ﺑـﺮ روی ﺳـﻄﺢ ﻗﻄﻌـﻪ داغ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻓﯿﻠﻢ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﯿﻪ ﻣﺤﻠـﻮل‪ ،‬ﺗﻼﻃـﻢ‪ ،‬درﺟـﻪ ﺣـﺮارت ﻣﺤـﯿﻂ‪ ،‬اﺳـﺘﺤﮑﺎم‬
‫‪307‬‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ‪. . .‬‬

‫وﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﯿﻠﻢ ﭘﻠﯿﻤـﺮی و وزن ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ آن در ارﺗﺒـﺎط اﺳـﺖ]‪3‬و‪ .[5‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ دوم ﺗﺒﺮﯾـﺪ دو ﻓﺮآﯾﻨـﺪ در‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﻌﮑﻮس در رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اول اﯾﻦﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﺣﺎوی ﺣﺒﺎبﻫﺎی ﺑﺨﺎر درﺳﻄﺢ ﻓﻠﺰ داغ ﺗﻤﺎﯾﻞ دارد ﺑـﻪ‬
‫داﺧﻞ ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و دﯾﮕﺮی ﻓﯿﻠﻢ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ و ﭘﺎﯾـﺪار ﺗﻤﺎﯾـﻞ دارد‬
‫ﺑﺨﺎر را در ﺟﺪاره داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت زﯾـﺎدی ﺑـﺮ ﻣﺤـﻮر وزن ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟﯽ و ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﻧﯿﺮوﻫـﺎی‬
‫اﻋﻤﺎﻟﯽ و ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﮑﺴﺖ ﻓﯿﻠﻢ ﭘﻠﯿﻤﺮی و ﻓﺮار ﺑﺨﺎر و ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻫـﺴﺘﻪﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪ ﻓـﺎز ﺑﺨـﺎر ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻠﯿﻤﺮی اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ]‪ .[6‬اﺳﺎس ﮐﺎرﺑﺮی ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺣﻼﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﻌﮑﻮس اﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎ در آب اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﭘﻠﯿﻤﺮدر آب ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 78 °C‬ﺣﻼﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﯿـﺰان اﺿـﺎﻓﯽ ﭘﻠﯿﻤـﺮ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫رﺳﻮب ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻻﯾﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﻨﻨﺪه در ﺟﺪاره ﺑﺨﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺮد ﺷـﺪن ﻣﺠـﺪد‪ ،‬رﺳـﻮب ﻣﺤﺒـﻮس‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺠﺪداً در ﻣﺤﻠﻮل ﺣﻞ ﺷﺪه و اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﺪاﯾﺖ و ﻫﻤﺮﻓﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد]‪2‬و‪ .[7‬ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺗﺒﺮﯾﺪ درﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده درﺻﻨﺎﯾﻊ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ در ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی و اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻨﺘﺮل ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻨﺘﺮل ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ اﯾـﺪهآل ﺗﺒﺮﯾـﺪی در‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد]‪ .[3‬روشﻫﺎی ﻣﻌﻤـﻮل ﺑـﺮای ﮐﻨﺘـﺮل و ﺑـﺎزﺑﯿﻨﯽ ﻏﻠﻈـﺖ‬
‫ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎی ﭘﻠﯿﻤﺮی در ﻣﻘﯿﺎس ﺻﻨﻌﺘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﮔﺮاﻧﺮوی و ﺿـﺮﯾﺐ ﺷﮑـﺴﺖ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد]‪ .[4‬اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه رﻓﺮاﮐﺘﻮﻣﺘﺮ وﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻮرﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﺋﯽ ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻧﻤـﯽﺷـﻮد]‪6‬و‪.[8‬‬
‫ﺑﻠﮑــﻪ ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﮔﺮاﻧــﺮوی ﻣﺤﻠــﻮل ﺑــﻪ ﮐﻤــﮏ وﯾــﺴﮑﻮﻣﺘﺮ و ﻣﻘﺎﯾــﺴﻪ اﯾــﻦ روش ﺑــﺎ روش رﻓﺮاﮐﺘــﻮﻣﺘﺮی اﻧﺠــﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد]‪.[9‬‬

‫ﻣﻮاد و روش ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫درﺗﺤﻘﯿﻖ اﺧﯿﺮ ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗـﯽ ﭘـﺬﯾﺮ ‪ 1.6565‬ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﺠﺘﻤـﻊ ﻓﻮﻻدآﻟﯿـﺎژی اﺻـﻔﻬﺎن ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎری وﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از آن ﺟـﺎﯾﯽﮐـﻪ ﻓـﻮﻻد ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ از ﻧﻮع ﭘﺮﻣﺼﺮف و دارای ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺘﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﯾـﺪهآل‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭼﻘﺮﻣﮕﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳـﺨﺘﯽ واﺳـﺘﺤﮑﺎم ﺑـﺎﻻ ازاﻫﻤﯿـﺖ وﯾـﮋهای ﺑﺮﺧﻮرداراﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎی‬
‫ﻓﻮﻻدی ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ 1×1×1Cm‬ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻄﺤﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ از ﺷﻤﺶﻫﺎی ﻓﻮرج ﺷﺪه و از ﻧـﻮاﺣﯽ‬
‫ﺳﺎﻟﻢ وﺑﺪون ﻋﯿﺐ دﯾﺴﮏﻫﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 3Cm‬ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪه و درﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﯿﻦ ‪ 1/3‬ﺗﺎ ‪ 2/3‬ﺷﻌﺎﻋﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻬﯿﻪﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮروی ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺳﻮراخﻫـﺎﺋﯽ ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ ‪ 1mm‬ﺗـﺎ ﻋﻤـﻖ ﻧﯿﻤـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫اﯾﺠﺎدﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮات دﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن در ﻃﻮل ﺳﯿﮑﻞﻫﺎی ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺗﺮﻣﻮﮐﻮﭘـﻞ ﻧـﻮع ‪K‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺳﯿﻤﺎن آﻟﻮﻣﯿﻨﺎ در ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﯾﮏ دﺳـﺘﮕﺎه ﺛﺒـﺎت از ﻧـﻮع ‪Jumo-‬‬
‫ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی اﯾﺮان‬ ‫‪308‬‬

‫‪ 500d‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 7200mm/h‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻧـﺮخ ﺗﺒﺮﯾـﺪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻧﻤﻮدارﻫـﺎی ﺧﻄـﯽ در‬
‫ﻣﺤﺪوده ﺑﯿﻦ‪ 300 °C-800 °C‬ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ دارای اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهای ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﭘﻠﯿﻤﺮی در ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی ‪ 70 ،50 ،30 ،20 ،15 ،10 ،5‬و ‪ 100‬درﺻـﺪ ﺑـﻪﻫﻤـﺮاه ﻣﺤـﯿﻂ‬
‫آب ﻣﻘﻄﺮ و روﻏﻦ و ﻫﻮا ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﻋﻤﻠﯿـﺎت ‪ pH‬ﺳـﻨﺠﯽ ﺗﻮﺳـﻂ ﯾـﮏ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ‪ PH‬ﻣﺘﺮﻣﺪل ‪ Metrohm-691‬و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮاﻧﺮوی ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﯾـﮏ دﺳـﺘﮕﺎه وﯾـﺴﮑﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺪل ‪ Marine-Viscomar‬ﺑﺮ روی ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ اﻧﺠﺎمﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎ و دﻣـﺎی آنﻫـﺎ در ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی رﯾﺰﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺣﺮارﺗـﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﺖ و ﭘﻮﻟﯿﺶ واچ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿـﺎت آﺷﮑﺎرﺳـﺎزی ﺗﺤـﺖ ﻣﺤﻠـﻮلﻫـﺎی ﻧﺎﯾﺘـﺎل وﭘﯿﮑـﺮال اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی رﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺮاﺳﺎس روشﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﻧـﻮری ﻣـﺪال زاﯾـﺲ‬
‫وﻧﯿﺰ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ اﻟﮑﺘﺮوﻧـﯽ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬در ﻫـﺮ ﻣـﻮرد ﻧـﻮع رﯾﺰﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪه در ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫روشﻫﺎی ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ و ﺑﻪﮐﻤﮏ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی رﯾﺰ ﺳـﺨﺘﯽ ﺳـﻨﺠﯽ ﺗﻮﺳـﻂ ﯾـﮏ دﺳـﺘﮕﺎه ازﻧـﻮع ‪Zwick-‬‬
‫‪ zwick Naterialpurfung‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی رﯾﺰ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﮐﻤـﯽ در ﺟﻬـﺖ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣﯿـﺰان ﮐﻤـﯽ‬
‫ﻓﺎزﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ روش ﺷﻤﺎرش ﻧﻘﻄﻪای و در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﻧﻮع رﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر از ﻧﻈﺮ وﺿﻮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد‬
‫ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ آﻧـﺎﻟﯿﺰ ﺗـﺼﻮﯾﺮی اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮای آزﻣـﻮن ﮐـﺸﺶ و آزﻣـﻮن ﺿـﺮﺑﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫اﺳــﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ‪ ASTM 615-92b‬و‪ , ASTM E8-1993‬و ‪ ASTM E21-1992‬ﺗﻬﯿــﻪ ﮔﺮدﯾــﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪ از‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺨﺖﮐﺎری و ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی اﺳﺘﺤﮑﺎم‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ و اﻧﺮژی ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﺎ ﻧﻘﻄـﻪ ﺷﮑـﺴﺖ‬
‫ﺑﻪ روش ﭼﺎرﭘﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎ در درﺟـﻪ ﺣـﺮارت ‪ 450°C‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺨﺘﯽ ﺳﻨﺠﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮﺋﻨﭻ و ﺗﻤﭙﺮ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺨﺘﯽ ﺳﻨﺞ‬
‫ﻣﺪل ‪ Zwick‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ و ﺑﺤﺚ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﺮآﯾﻨﺪآﺑﺪﻫﯽ)ﺳﺨﺖﮐﺎری( ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺎ دﻣـﺎی ﺑـﺎﻻﺗﺮ از درﺟـﻪ ﺣـﺮارت دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽ‬
‫آﺳﺘﻨﯿﺘﯽ ﮔﺮم ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺳﺮد ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬در درﺟـﻪ ﺣـﺮارت آﺳـﺘﻨﯿﺘﻪ‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ زﻣـﺎن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ داده ﺷﻮد ﺗﺎﮐﻠﯿﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﮕـﻦ در ﺗﻤـﺎم ﺣﺠـﻢ ﻗﻄﻌـﻪ ﺣـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮرﻗﻄﻌﺎت ﺗﺎ ‪ 50°C‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻂ ‪) AC3‬درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ (850°C‬ﮔﺮم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ اوﻗﺎت ﺑـﺮای‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎی ﭘﺮآﻟﯿﺎژ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻮﻻد ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺣﺎوی ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺎﻻﯾﯽ ازﮐﺎرﺑﯿﺪﻫﺎ و ذرات ﻏﯿﺮﻓﻠﺰی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫‪ 100°C‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از درﺟﻪ ﺣﺮارت آﺳﺘﻨﯿﺘﻪ ﮔﺮم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب درﺟﻪ ﺣﺮات و زﻣﺎن آﺳﺘﻨﯿﺘﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﯿـﺰان‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮآﻟﯿﺎژی‪ ،‬ﺷﮑﻞ واﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ازﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮔﺮدش اﺗﻤﺴﻔﺮ ﮐﻮره در ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﮔﺮم ﺷﺪن ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﯽ ﺑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی ﮐـﻮﺋﻨﭻ آب‪،‬‬
‫روﻏﻦﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ و ﻧﯿﺰ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی آب و ﭘﻠﯿﻤﺮ اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻨﺤﻨـﯽﻫـﺎی ﺗﺒﺮﯾـﺪی ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی‬
‫‪309‬‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی ‪. . .‬‬

‫ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺠﺰا ﺑﺎ ﺷﯿﯿﺐﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰمﻫﺎی ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اول ﺑﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾـﻪ‬
‫ﺑﺨﺎر در دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﻋﺎﯾﻖ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ اﻧﺘﻘـﺎل ﺣـﺮارت ﭘـﺎﺋﯿﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﺎﻻﯾﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻃـﻮل ﻣـﺪت ﻣﺮﺣﻠـﻪ اول ﺗﺒﺮﯾـﺪ ﺑـﺎ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾـﻪ‬
‫ﺑﺨﺎراﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهای درﺻﻨﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ دارد و اﯾﻦ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻋﯿﻮب ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺪت ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﻧﺎﺣﯿـﻪ اول ﮐـﻮﺋﻨﭻ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﮔﺮادﯾـﺎن ﺣﺮارﺗـﯽ زﯾـﺎد ﺑـﯿﻦ ﺳـﻄﺢ و ﻣﺮﮐﺰﻗﻄﻌـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺗﺮک وﺗﺎب ﺧﻮردن ﺷﺪﯾﺪ در ﻗﻄﻌﺎت ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﮐـﻮﺋﻨﭻ‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﺮﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮﺷﺪن ﻣﺤﺪوده ﺣﺮارﺗﯽ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﺪوده ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻓﺎزﺑﺨﺎرﺗﺎﮐﯿﺪ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠـﻪ دوم‬
‫ﮐﻮﺋﻨﭻ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻮﺷﺶ ﯾﺎ ﺗﺒﺨﯿﺮﻧﺎم دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺲ ازﮔﺬﺷﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﻻﯾـﻪ ﺑﺨـﺎر ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﻣﻮﺿـﻌﯽ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﻗﻄﻌﻪ دوﺑﺎره ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺗﻤﺎس اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﺮارت ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﺗﺒﺨﯿـﺮ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل در ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ دﻓﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮﻣﻘـﺪار ﺧـﻮد ﻣـﯽرﺳـﺪ‪ .‬ﺷـﯿﺐ‬
‫ﺣﺮارﺗﯽ دراﯾﻦ ﻣﺤﺪوده ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻄﯽ وﻣﺤﺪوده ﺣﺮارﺗﯽ آن ازﺣﺪود‪ 700 °C‬ﺗﺎ ‪ 200 °C‬اﻣﺘـﺪاد ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺒﺮﯾﺪی از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهای درﺻﻨﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿـﺎت ﺣﺮارﺗـﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺳـﻮم ﺗﺒﺮﯾـﺪ در‬
‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ درﻣﺤﺪوده دﻣﺎﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎرﭘﺎﺋﯿﻦ)ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮاز‪ (200 °C‬ﺑﺎ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﻫﻤﺮﻓﺖ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺟﻮش ﻣﺤﻠﻮل وﺟﻮد ﻧﺪارد وﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﻮده و ﺷﺪﯾﺪاً ﺗـﺎﺑﻊ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻢ زدن ﻣﺤﯿﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋـﺚ اﯾﺠﺎدﺳـﺨﺘﯽ در اﻋﻤـﺎق ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺒﺮﯾﺪی‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی زﯾﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﯾﺎ ﻫﻤﺮﻓﺖ‬ ‫‪ -1‬ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﺋﯽ و ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﺮﺣﻠﻪ اوﻟﯿﻪ ﮐﻮﺋﻨﭻ‬
‫‪ -3‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﯾﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻻﯾﻪ ﺑﺨﺎر و ﺟﻮﺷﺶ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ آب‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی روﻏﻨﯽ دارای ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ ﻣﻼﯾـﻢﺗـﺮی ﺑـﺎ ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺮاﻟﮕﻮی ﺳﺮد ﺷﺪن ﻗﻄﻌﺎت ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ازﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﺤﯿﻂﻫـﺎی روﻏﻨـﯽ ﻣﻌـﺎﯾﺒﯽ را ﻫﻤﭽـﻮن اﯾﺠـﺎد‬
‫آﻟﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل آﺗﺶ ﮔﯿﺮی و ﺗﻮﻟﯿﺪ دود و ﻋﺪم ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﮐـﺎﻣﻼً‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﺮای ﺑﺴﯿﺎری از اﻧﻮاع ﻓﻮﻻدﻫﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ازﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﯿﺐ ﺗﺒﺮﯾﺪی ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎدی ﺑﯿﻦ روﻏﻦ و آب وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ازﻣﺤﯿﻂ آب ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻄﻠﻮب در ﻗﻄﻌﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ‪ ،‬ﭘـﯿﭽﺶ و‬
‫ﺧﻄﺮ ﺗﺮک ﺧﻮردﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ را ﻧﯿﺰﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪ .‬ازﻃﺮف دﯾﮕﺮ روﻏﻦ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﭘـﺎﺋﯿﻦﺗـﺮ از‬
‫آب از ﻧﻈﺮ اﯾﺠﺎد ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻄﻠﻮب درﻗﻄﻌﻪ در اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺤﻠـﻮل ﭘﻠﯿﻤـﺮی ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ در آب ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﺒﺮﯾﺪی اﯾﺪهآل ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺧﻼ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎی ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ آب و روﻏﻦ را ﭘﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﭘﻠﯿﻤﺮ در آب ﻃﯿﻒ ﮔﺴﺘﺮدهای ازﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ را اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﻮﻻد ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ ﭘﺬﯾﺮی وﯾﮋه را اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬
‫ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی اﯾﺮان‬ ‫‪310‬‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم اﯾﺠﺎد آﺗﺶﺳﻮزی‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ دود و ﮐﻨﺘﺮل ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﭘﻠﯿﻤـﺮ و در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ درﺣﯿﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﻮﺋﻨﭻ‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ اﯾﺪهآل ﺑﺮای ﺳﺨﺖ ﮐـﺎری اﻟﻘـﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺷـﻌﻠﻪای و‬
‫روشﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮی ‪ PAG‬ﭘﺎﯾﺪاری ﺣﺮارﺗـﯽ ﺑـﺎﻻﺋﯽ دارد‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮﻣﯿﮑﺮوارﮔﺎﻧـﺴﯿﻢﻫـﺎ‬
‫ﻣﻘﺎوم ﺑﻮده وﮐﻒ ﺳﺎزی ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﯿﺐﻫـﺎی ﺗﺒﺮﯾـﺪی ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی آب‪ ،‬روﻏـﻦ وﭘﻠﯿﻤـﺮ ﻣـﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد روﻏﻦﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮده و ﻃﻮل ﻣـﺪت ﻣﺮﺣﻠـﻪ اوﻟﯿـﻪ‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻢ ﺑﻮدن اﻋﻮﺟﺎج‪ ،‬ﭘﯿﭽﺶ و ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ و ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﺮک درﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺷـﺪه‬
‫در روﻏﻦ ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮدن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺮﯾﺪ اوﻟﯿﻪ و ﺗﻔﺎوت اﻧﺪک در ﺷﯿﺐ ﺣﺮارﺗﯽ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اوﻟﯿـﻪ وﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺤﯿﻂ آب ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اوﻟﯿﻪ دارای ﺷﯿﺐ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎدﺗﺮ‬
‫ﺑﻮده و ﻃﻮل ﻣﺪت آن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﭘﻠﯿﻤﺮ در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎی آب و ﭘﻠﯿﻤﺮ ﺷﯿﺐ ﺣﺮارﺗـﯽ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اوﻟﯿﻪ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎ دﻣﺎﻫﺎی ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ اﻣﺘﺪاد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕﺮﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺷﺪت ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ اوﻟﯿﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ وﺗﺎ دﻣﺎﻫﺎی ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﻣﻮردﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻓﺘﺎری ﻣﺸﺎﺑﻪ روﻏﻦ از ﻧﻈﺮ ﻋﺪم ﭘﯿﭽﺶ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫و ﺗﺮک ﺧﻮردﮔﯽ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺗﺒﺮﯾﺪ اراﺋﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 1‬ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺤﯿﻂﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ آب و‬
‫ﭘﻠﯿﻤﺮ و روﻏﻦ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اول و دوم ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‬
‫ازﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺒﺮﯾﺪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻄـﯽ ﺗـﺎ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﺑﯿـﺸﺘﺮﻓﺎزﻫﺎی ﻣـﺎرﺗﻨﺰﯾﺘﯽ و ﺑﻬﺒـﻮد ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺟﺪول ‪1‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد آب ﺑـﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫دوم را داردو ﭘﺲ ازآن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺷﺪت ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی روﻏﻦ ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی اﺻﻔﻬﺎن دراﯾﻦ راﺑﻄﻪ از ﻧﻈﺮﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾـﺪ در‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ دوم ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺨﺘﯽ ﺳﻨﺠﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐـﻮﺋﻨﭻ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ در ﻧﺎﺣﯿﻪ دوم ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﺗﺒﺮﯾـﺪی‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾـﺖ رﯾﺰﺗـﺮ و ﮐـﺎﻫﺶ ﻣﯿـﺰان‬
‫ﻓﺎزﻫﺎی ﻧﺮم ﺳﺨﺘﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺗﺒﺮﯾﺪی درﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ درﺟـﺪول‪2‬‬
‫اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﯿـﺰان اﻧـﺮژی ﺿـﺮﺑﻪ درﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﭘـﺲ از‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻤﭙﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺨﺘﯽ ﻗﻄﻌﺎت ﭘﺲ از ﮐﻮﺋﻨﭻ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ رﯾﺰ ﺷﺪن ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺖ در ﺳـﺮﻋﺖﻫـﺎی ﺳـﺮد‬
‫ﺷﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺳﺨﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی درﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ اﯾﺠﺎدﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ اﺳـﺘﻔﺎده ازﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎی ﭘﻠﯿﻤـﺮی ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺨﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﻏﻦﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ و ازﻃﺮف دﯾﮕﺮﻋﺪم ﺧﻄﺮات ﭘﯿﭽﺶ‪ ،‬ﺗﺎب و ﺗﺮک ﺧـﻮردن‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ آب ﺑﺮای ﺻﻨﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ازﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻤﭙﺮ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﻣﯿﺰان ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻤﭙﺮ‪ ،‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل)‪ (%EL‬و درﺻـﺪ ﮐـﺎﻫﺶ ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ‬
311 . . . ‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﭘﻠﯿﻤﺮی‬

.‫( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف اﻧﺪﮐﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ‬%RA)
‫( و اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺨﺘﯽ ﭘﺲ از ﺗﻤﭙﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﮕﻦ‬U.T.S) ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﮐﺸﺸﯽ‬
.‫ﺳﺎزی رﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎ اﺧﺘﻼف اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻌﺎدل ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی‬
‫( ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻣﮑـﺎﻧﯿﺰم ﺣﻼﻟﯿـﺖ‬PAG) ‫ ﺣﺎوی ﭘﻠﯽآﻟﮑﻠﯿﻦ ﮔﻠﯿﮑﻮل‬Castrol 180 ‫ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺗﺠﺎرﺗﯽ‬-1
.‫ﻣﻌﮑﻮس ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺤﺪوده ﻣﺎﺑﯿﻦ آب و روﻏﻦﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺑﮑﺎر رود‬
‫ درﺻﺪ دارای ﺷﯿﺐ ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻣﻌـﺎدل ﺑـﺎ روﻏـﻦ‬20-30 ‫ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺘﯽ در ﻣﺤﺪوده‬Castrol 180‫ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﻠﯿﻤﺮی‬-2
‫ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﺠﺎد‬،‫ﮐﻮﺋﻨﭻ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی اﺻﻔﻬﺎن در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺗﺒﺮﯾﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
.‫ اﻧﺮژی ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮی ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻤﭙﺮ ﻧﯿﺰ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬،‫ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﭘﺲ از ﮐﻮﺋﻨﭻ‬

‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
1- R,“Autcher Heat Treating SAE5160 Automotive Leaf Spring in a Polymer
Quenchant”, 1st International Automotive Heat Treating Confrence Proceeding,
ASM, p 110–115, 1998.
2- G.E, Totten ,Y.H; Sun, “Advances in Polymer Quenching Technology” ,1st.
International Automotive Heat Treating Confrence,1996.
3- N.A Hilder, “ The Behaviour of Polymer Quenchants, Heat Treating of Metals,
vol.2 , p.3146,1997.
4- G.E, Totten G.E, “Polymer Quenchants : The Basics”, Advanced Materials &
Processes,vol.9,p.51-53, 1986.
5- K.J, Mason I., Capewell, “ The Effect of Agitation on the Quenching
characteristics of Oil and Polymer Quenchants”, Heat Treatment of Metals, vol.4,
p.99-103,1986.
6- G.E, Totten, G.M., Webster “ Importance of Quench Bath Maintenance”,
1st.International Automotive Heat Treating Confrence, ASM, P.70-76,1998.
7- G.M., TottenG.E, Webster, “Chute Quenching Recommendations for Cotinuous
furrnace applications wiyh Aqueous Polymer Quenchants”, Heat Treatment of
Metals, vol.2, p.36-39, 1996.
8- R, Blackwood M.M., Mueller, “ Technical data sheet: Breox Quenchant A”,
Material Science and Engineering p.14-21, May.2002.
9- N.F, Suttie “ The Use of Polymer Quenchants for Aluminium alloy Heat Treating”,
Heat Treatment of Metals, p.19-26, 1990.
10- T.R, Croucher “ Applying synthetic Quenchants to high-strength-alloy Heat
Treatments”, Metals Engineering Quarterly, p.377-382, May.1991.
11- Metals Handbook, vol.2, “ Heat Treating”, 10Ed., ASM, 1988.
،‫ داﻧـﺸﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﯽ اﺻـﻔﻬﺎن‬،˝‫˝ اﺻﻮل ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﻓﻮﻻدﻫﺎ و ﭼـﺪنﻫـﺎ‬،‫ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﮔﻠﻌﺬار‬-12
.1367
.1380 ،‫ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ‬،˝‫ ﺧﻮاص وﮐﺎرﺑﺮدآﻟﯿﺎژﻫﺎی ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬،‫˝ﺳﺎﺧﺘﺎر‬،‫ ﺳﯿﺪرﯾﺤﺎﻧﯽ‬.‫ م‬،‫ اﮐﺮاﻣﯽ‬-13
‫ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی اﯾﺮان‬ ‫‪312‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺮﯾﺪ‬ ‫ﻣﺤﺪوده‬ ‫ﮔﺮاﻧﺮوی‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﯽ‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ‬ ‫‪°‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪c/s‬‬ ‫دﻣﺎﺋﯽ‪°C‬‬ ‫)‪(mm2/s‬‬ ‫)‪(gr/cm3‬‬
‫آب‬ ‫‪314‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪200-700‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7,75‬‬ ‫‪/98‬‬
‫‪PAG-5%‬‬ ‫‪310‬‬ ‫‪1180‬‬ ‫‪200-700‬‬ ‫‪1,8‬‬ ‫‪7,94‬‬ ‫‪/97‬‬
‫‪PAG-10%‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪941‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪1,9‬‬ ‫‪7,96‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪PAG-15%‬‬ ‫‪292‬‬ ‫‪914‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪2,5‬‬ ‫‪7,97‬‬ ‫‪/96‬‬
‫‪PAG-20%‬‬ ‫‪286‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7,98‬‬ ‫‪/99‬‬
‫روﻏﻦ‬ ‫‪280‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪7,8‬‬ ‫‪/98‬‬
‫‪PAG-30%‬‬ ‫‪274‬‬ ‫‪695‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪7,98‬‬ ‫‪/97‬‬
‫‪PAG-50%‬‬ ‫‪269‬‬ ‫‪592‬‬ ‫‪300-600‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪7,9‬‬ ‫‪/97‬‬
‫‪PAG-70%‬‬ ‫‪262‬‬ ‫‪592‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪7,9‬‬ ‫‪/98‬‬
‫‪PAG-100%‬‬ ‫‪257‬‬ ‫‪470‬‬ ‫‪300-700‬‬ ‫‪275‬‬ ‫‪7,8‬‬ ‫‪/98‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2‬ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺷﺪه در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آب و ﭘﻠﯿﻤﺮ‪.‬‬

‫اﻧﺮژی ﺿﺮﺑﻪ ﺗﻤﭙﺮ‬

‫ﺳﺨﺘﯽ ﭘﺲ‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻌﺪ اﺳﺘﺤﮑﺎم واﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﭙﺮ‬
‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻮﺋﻨﭻ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺮﺿﯽ‪j‬‬
‫ازﮐﻮﺋﻨﭻ‬ ‫از ﺗﻤﭙﺮ‬
‫‪BHN‬‬ ‫‪25 °C‬‬ ‫‪-40 °C‬‬ ‫‪U.T.S‬‬ ‫‪U.Y.S‬‬ ‫‪BHN‬‬
‫‪%EL‬‬ ‫‪%RA‬‬
‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(MPa‬‬
‫آب‬ ‫‪536‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪1289‬‬ ‫‪1246‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪380‬‬
‫‪PAG-5%‬‬ ‫‪495‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪1263‬‬ ‫‪1226‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪61,5‬‬ ‫‪375‬‬
‫‪PAG-10%‬‬ ‫‪490‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪1273‬‬ ‫‪1240‬‬ ‫‪14,5‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪375‬‬
‫روﻏﻦ‬ ‫‪430‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪1309‬‬ ‫‪1262‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪385‬‬
‫‪PAG-30%‬‬ ‫‪473‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪1265‬‬ ‫‪1228‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪375‬‬
‫‪PAG-50%‬‬ ‫‪444‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪1298‬‬ ‫‪1253‬‬ ‫‪15,5‬‬ ‫‪60,5‬‬ ‫‪380‬‬
‫‪PAG-70%‬‬ ‫‪445‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪1294‬‬ ‫‪1246‬‬ ‫‪15,5‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪380‬‬
‫‪PAG-100%‬‬ ‫‪444‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪1316‬‬ ‫‪1266‬‬ ‫‪15,5‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪385‬‬
‫ﻫﻮا‬ ‫‪395‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪1179‬‬ ‫‪1093‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪350‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺮد ﺷﺪه در ﮐﻮره‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ‪PAG -70%‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺷﺪه در‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﻮﺋﻨﭻ ﺷﺪه در آب‬
‫) ﻧﺎﯾﺘﺎل‪(%2‬‬ ‫)ﻧﺎﯾﺘﺎل‪(2%‬‬ ‫) ﻧﺎﯾﺘﺎل‪(%2‬‬