jo

in
te
le
gr
am
-D
IN
ES
H
R
LkðMkkhe rsÕ÷ku

KA
N
ET
SI
R
jo
in
te
le
gr
am
-D
IN
ES
H
R
KA
N
ET
SI
R
rsÕ÷k™wt Lkk{ : ™ð‚khe
rsÕ÷kLkwt ¼kuøkkur÷f MÚkkLk : ™ð‚khe rsÕ÷ku 20.07 Úke 21.00 W¥>h yûkktþ y™u 72.43Úke
73.00 Ãkqðo hu¾ktþ ðå[u ykðu÷ku Au.
fw÷ ¼kiøkkur÷f rðMíkkh : 2,20,077 nuõxh
fw÷ støk÷ rðMíkkh : 28,663 nuõxh
ðkðuíkh rðMíkkh : 1,46,966 nuõxh
rsÕ÷kLkwt {wÏÞ {Úkf : LkðMkkhe
fw÷ íkk÷wfkLke MktÏÞk : 6 (LkðMkkhe, s÷k÷Ãkkuh, økýËuðe, [e¾÷e, ¾uhøkk{ yLku ðktMkËk)
fw÷ økk{kuLke MktÏÞk : 396

R
fw÷ Mðíktºk økúk{ Ãkt[kíkkuLke : 368

SI
fw÷ sqÚk økúk{ Ãkt[kÞíkkuLke MktÏÞk : 23
fw÷ LkøkhÃkkr÷fkLke MktÏÞk : 04 (LkðMkkhe, rðs÷Ãkkuh, økýËuðe, rçk÷e{kuhk)

ET
MÚkkÃk™k : 2S ykufxkuƒh-1997Lkk hkus ð÷Mkkz rsÕ÷k{ktÚke LkðMkkhe rsÕ÷kLke
Lkðh[Lkk fhðk{kt ykðe.

N
ðzw {Úkf : ™ð‚khe

KA
rsÕ÷k™e ðMkíke : Ãkwhw»kku - 6,78,165, Mºkeyku - 6,51,507, fw÷ - 13,29,672
ð‚Œe ðÄkhk™ku Ëh : 7.8 xfk
yûkh¿kk™™e xfkðhe : 283.88 xfk, Ãkwhw»kku 88.75 xfk, Mºke 78.83 xfk
R
ð‚Œe™e „e[Œk : 592 (Ëh [ku.rf.{e. ËeX ðMkŒe)
Ëh nòh Ãkwhw»kkuyu Mºkeyku : 961
H
{wÏÞ Ãkkfku : zkt„h, fXku¤, þuhze, fu¤k, þkf¼kS
ES

Ãkqhf ÔÞð‚kÞ : ÃkþwÃkk÷™

{wÏÞ ¾™es : ç÷uf xÙuÃk, huŒe, $x{kxe, ‚kËe{kxe
IN

Wãku„ : çke÷e{kuhk{kt ð÷Mkkze Mkkøk{ktÚke hk[h[e÷wt çkLkkððkLkku Wãkuøk, hMkkÞýku,

¾ktz, fkøk¤, ðnký Wãkuøk, Mxe÷ Wãkuøk, nehk Wãkuøk yLku MkwíkhkW fkÃkz
-D

Wãku„, hƒh y™u Œu™e ƒ™kðx, [{o Wãku„

ÃkhtÃkhk„Œ : ðkt‚fk{
am

¼qÃk]»X : MkÃkkx {uËkLkku

s{e™™ku «fkh : fk¤e y™u ÷k÷ s{e™
gr

ðhMkkË : Mkhuhkþ 60 #[
™Ëeyku : ytrƒfk, fkðuhe, {etZku¤k, ÃkqÛkko, ¾huhk
le

s¤kþÞku : fu÷eÞk y™u sws zu{

te

çktËhku : ykuts÷, ðktMke, çkkuhMke, ÄkuçkkE

r‚t[kR ‚uðkyku : 63,099 nufxh
in
jo

RrŒnk‚™e yxkheyuÚke ™ð‚khe

ËrûkÛk „wshkŒ{kt ÷kuf{kŒk ÃkqÛkko ™Ëe™k rf™khu ð‚u÷wt ™ð‚khe þktŒ, ‚tMfkhe y™u M™un-‚w{u¤¼Þko
÷kufSð™™e yk„ðe AkÃk Ähkðu Au. yk yirŒnkr‚f ™„h™e rþÕÃkkf]rŒ ftzkhðk{kt y™uf ‚tŒku, ykur÷Þkyku,
hksðeyku, f÷kfkhku y™u Wãk„ÃkrŒyku™k Ãkwhw»kkÚko™ku ‚wËeÄo ErŒnk‚ Au.
™ð‚khe ™k{ þkÚke ÃkzÞwt yu yt„u rðrðÄ yr¼«kÞku òuðk {¤u Au. ðzkuËhk™e yu{.yu‚.Þwr™.
ÃkwhkŒíð rð¼k„™k r™ð]¥> yæÞûk y™u RrŒnk‚™k ™uþ™÷ «kuVu‚h zkì. ykh.yu™.{nuŒk™k {Œu ™ð‚khe
yt„u™ku ‚ki «Úk{ yirŒnkr‚f WÕ÷u¾ ƒ{Ëk{e™k [k÷wfÞ hkòyku™k ‚{Þ™k R.‚.669™k Œk{úÃkºk{ktÚke
{éÞku Au. hkò ©uÞk©Þ rþ÷krËíÞu yuf ƒúkñÛk™u Ëk™ ykÃÞwt nŒwt su r™r{¥>u WÃkhkufŒ Œk{úÃkºk (Ëk™Ãkºk)
÷¾kÞwt nŒwt. yu{kt ™ð‚khe™ku WÕ÷u¾ ‘‘™ð‚khefk’’ ™k{u ÚkÞku Au. ƒeswt Œk{úÃkºk R.‚.821™wt {éÞwt Au.
201
 hküÙ fwx ðtþ™ku hkò ffo ‚wðÛkoð»kuo ÷~fhe AkðÛke{ktÚke ykÃku÷k Ëk™™ku yu{kt WÕ÷u¾ Au. yu ‚{Þu ™ð‚khe{kt
si™ku™e ðMkŒe nŒe. ‘‘yÃkhkrsŒ’’ ™k{™k si™ „whw™u hkò ffuo Ëk™ ykÃÞwt nŒwt. R.‚.82™k Œk{úÃkºk{kt
ykLkku WÕ÷u¾ Au. (Ëk™Ãkºk{kt ™ð‚khe™ku WÕ÷u¾ LkkøkMkkrhfk yuðku ÚkÞku Au. LkkøkMkkrhfkLkku yÚko rLkíÞ yuðwt
ÚkkÞ Au, ßÞkhu LkkøkMkkrhfk yux÷u LkkøkËuðíkkLke Ãkqò fhLkkh þnuh. Úkkuzku Mk{Þ Lkkøk{tz¤ yLku ÃkkhMkeÃkqhe
íkhefu yku¤¾kÞu÷wt yk þnuh Auðxu LkðMkkhe{kt ðMÞk ÃkAe ÃkkhMkeÃkqhe yLku LkðMkkhe Lkk{ku ÃkzÞk nŒkt.)
híLkk „¼ko ÄhŒe:-
‘‘MðhkßÞ’’ þçË™k «Úk{ AzeËkh ËkËk¼kR ™ðhkuS, ykiãkur„f ¢ktrŒ™k ‚sof s{þuËS ŒkŒk,
¼khŒ™k ‚nw«Úk{ ™kRx ƒuhku™ux ©e s{þuËS¼kR, SS¼kR, {nkhküÙ™k þuf‚rÃkÞh „ÛkkŒk òÛkeŒk

R
™kxTÞrðËT ƒk÷ „Ûkuþ „zfhe™e yk sL{¼qr{. rƒúxeþ ‚ÕŒ™Œ™k ÃkkÞk n[{[kðe ™kt¾™kh hküÙrÃkŒk

SI
{nkí{k „ktÄe™e Ëktzefq[™ku «r‚æÄ ErŒnk‚™k Ãkk™k™e „rh{k ÄhkðŒku yk ™ð‚khe rsÕ÷ku. „kÞfðkze
þk‚™{kt ™ð‚khe «ktŒ nŒku. „wshkŒ hksÞ™e h[™k ð¾Œu ™ð‚kheyu yu™k yk ðneðxe MÚkk™ ™ð‚khe

ET
rsÕ÷k {kxu {kt„Ûke fhe, ™ {éÞwt, ‚t½»ko ÚkÞk, yktËku÷™ku ÚkÞk, yu™ku ÃkÛk RrŒnk‚ Au. {nkí{k „ktÄe
sL{sÞtrŒ Œk.hS ykufxkuƒh, 1997™k hkus y÷„ rsÕ÷k Œhefu ™ð‚khe «MÚkkrÃkŒ ÚkÞwt.

N
rsÕ÷k™e ¼ki„kur÷f ÃkrhrMÚkrŒ :

KA
Ãkrï{ ¼k„{kt ËrhÞkfktXku 53 rf.{e. ÷ktƒku Au. Ãkqðo ¼k„{kt zwt„hku y™u st„÷ku Au. su™e s{e™
V¤ÿwÃk Au. ™ð‚khe rsÕ÷k™wt fw÷ ûkuºkV¤ 2209 [ku.rf.{exh Au. rsÕ÷k™ku Ãkqðo rðMŒkh fwËhŒe ð™hkS y™u
zwt„hkykuÚke AðkÞu÷ku Au. sÞkhu Ãkrï{ rðMŒkh yhƒe ‚{wÿ™u fkhÛku ™Ëe, ™k¤k, fkuŒhku y™u r™[kÛkðk¤e
R
s{e™{kt ËrhÞk™wt ÃkkÛke Vhe ð¤Œkt ¾khÃkkx s{e™ ykðu÷e Au. Ãkqðo y™u Ãkrï{™e ðå[u™ku rðMŒkh ƒ„e[k
÷kÞf ‘‘„úe™ ƒuÕx’’ Œhefu òÛkeŒku Au. rsÕ÷k{kt fkðuhe, ytrƒfk, y™u ÃkqÛkko ™Ëeyku ÃkqðoÚke Ãkrï{ ŒhV
H
ðnu Au.
ES

LkðMkkhe{kt økkÞfðkzLkwt ykøk{Lk

E.Mk. 1304{kt Mkku÷tfe ðtþLkk AuÕ÷k hkò fýoËuðLku nhkðe y÷kWÆeLk ¾e÷S Mk¥kk WÃkh ykÔÞku.
IN

íÞkhçkkË y÷øk y÷øk {wÂM÷{ Mk¥kkyku nuX¤ LkðMkkhe ykÔÞwt. Mkku÷tfe ðtþLkk hkòyku çkkË LkðMkkheLkwt
-D

hksfeÞ {n¥ð ½xâwt yLku ynª fkuE y÷øk hksfeÞ yÂMíkíð hÌkwt Lknª.
ykihtøkÍuçkLkk Mk{Þ{kt LkðMkkhe {hkXkykuLkk nkÚku ÷qtxkíkwt hÌkwt. LkðMkkheLkwt hûký fhu yuðe fkuE nfq{ík
am

Lk níke. {hkXkykuyu LkðMkkhe WÃkh ¾tzýe Xkufe çkuMkkze níke.

E.Mk. 1680{kt rþðkSLkwt yðMkkLk ÚkÞwt yLku E.Mk. 1707{kt ykihtøkÍuçkLkwt yðMkkLk ÚkÞwt. yk
gr

Mk{Þ Ëhr{ÞkLk økwshkíkLkk fux÷ktf «Ëuþku WÃkh {hkXkykuyu Ãkfz s{kðe níke. rþðkSLkk yðMkkLk ÃkAe
þknw {nkhks ÃkkMku Mk¥kk ykðe. íkuykuLkk MkhËkh MkuLkkÃkrík ¾tzuhkð Ëk¼kËuyu W¥kh økwshkík yLku fkXeÞkðkz
le

MkwÄe Mkðkhe fhe níke. ¾tzuhkðLkk Ãkwºk rºkçktfhkð íkÚkk Ëk{kSLkk ¼ºkeò Ãke÷kShkðLke rLk{ýqf fhe yLku
te

÷~fhLkk WÃkhe çkLkkÔÞk. Mk{Þ síkk yk rÃk÷kShkð økkÞfðkz, økwshkík{kt økkÞfðkze hkßÞLkk MÚkkÃkf
çkLÞkt.
in

MkLk 1720{kt LkðMkkheLku {wÂM÷{ ½qtMkhe{ktÚke {wõík fhðk LkðMkkheLkk ÃkkhMke ËuMkkE íku {q÷S YMík{S
jo

MkkuLkøkZ sE rÃk÷kShkðLku LkðMkkhe ykððk yk{tºký ykÃke ykÔÞk yLku fkuEÃký òíkLkk «ríkfkh rðLkk
LkðMkkheLke Mk¥kk rÃk÷kShkðLkk nkÚk{kt ykðe. fkuE [ku¬Mk rðMíkkhLke Mk¥kk {hkXkykuLkk nkÚk{kt ykððkLkku
yk «Úk{ çkLkkð níkku su ¼rð»Þ{kt h[kLkkhk økkÞfðkze hkßÞLkku ÃkkÞku LkðMkkhe{kt Lkt¾kÞku níkku.
MkLk 1721{kt VheÚke ÃkuïkLke ½qtMkhe Vøkkðe Mðíktºk ÚkÞk yLku økwshkík{kt yk heíku MkLk 1721Úke
rðÄeøkík økkÞfðkz hkßÞLke MÚkkÃkLkk ÚkE.
19{e MkËeLke þYykík{kt økwshkíkLkk fux÷ktf rðMíkkhkuLke ytøkúuòu yLku økkÞfðkz ðå[u ðnU[ýe ÚkE.
íku{kt LkðMkkhe «ktík økkÞfðkzLkk rnMMku ykÔÞku.
¾tzuhkðLkk Mk{ÞÚke LkðMkkheLke «økrík þY ÚkE níke.
¾tzuhkðLkk Mk{Þ{kt MÚkkrLkf MðhkßÞLke MktMÚkkykuLkku WËÞ ÚkÞku. ¾tzuhkðu Mk{økú «ËuþLke s{eLkLke
202
{kÃkýe Ãký fZkðe níke. Mkhfkhe y{÷Ëkhku yLku LÞkÞíktºkLke MÚkkÃkLkk Ãký ÚkE níke.
¾tzuhkðLkk rðÄðk s{LkkçkkELku çkk¤fku Lk níkkt íkuykuyu MkÞkShkðLku Ë¥kf ÷uíkkt MkÞkShkð ºkeò íkhefu
íkuyku 1875{kt økkËeyu ykÔÞk níkk. yLku 1938 MkwÄe hksðe íkhefu Mk¥kk ¼kuøkðe níke.
LkðMkkheLke Mkk[e «økrík MkÞkShkð ºkeòLkk Mk{Þ{kt ÚkÞu÷e Au. yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk LkðMkkhe{kt
yLkuf rðMíkkhku ðæÞk. hu÷ðu, hMíkk íkÚkk xÃkk÷Lke Mkøkðz Q¼e ÚkE. LkðMkkhe þnuhLkku rðfkMk þY ÚkÞku.
þnuh MkwÄhkELke MÚkkÃkLkk ÚkE. ðzkuËhk hkßÞ{kt sqLkk{kt sqLke MkwÄhkE (LkøkhÃkkr÷fk) Ãkife yuf LkðMkkhe
LkøkhÃkkr÷fk Au. suLke þYykík 1863Úke ÚkE yLku rðrÄðík MkwÄhkELke MÚkkÃkLkk 1886Úke ÚkE.
MkÞkShkð økkÞfðkzu 28 rzMkuBçkh 1881Lkk rËLku Mk¥kkLkk Mkqºkku Mkt¼kéÞk níkkt. su 1938 MkwÄe hÌkk.
yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk LkðMkkheLke {n¥k{ «økrík ÚkE. hu÷ðu, ðes¤e yLku xÃkk÷¾kíkw MkwÔÞðÂMÚkík çkLÞkt.

R
MkÞkShkðLkk Mk{Þ{kt rþûký ûkuºku ¢ktrík ÚkE yu{ fne þfkÞ. 19{e MkËeLkk ytíkÚke þY ÚkÞu÷e

SI
þk¤kyku yksu Ãký fkÞohík Au. fLÞk fu¤ðýeLkku ÃkkÞku Ãký yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk Lkt¾kÞku.
økkÞfðkze þkMkLk 1759Úke 1947 Mk{Þøkk¤k Ëhr{ÞkLk {kºk 1780Úke 1782 çku ð»koLkk økk¤ku

ET
ftÃkLkeLkk þkMkLk nMíkf níkku.
sqLk-1818Lkk rËðMku Ãkuïkyku ytøkúuòuLkk þhýu ykÔÞk. ytøkúuòu MkkÚku fhu÷e Mk{sqíke yLkwMkkh ÃkuþðkÃkË

N
ÃkhÚke hkSLkk{wt ykÃÞwt. yk heíku ÃkuþðkLkku y{÷ yêkðeMke Ãkhøkýk Mkrník Mk{økú ¼khík{kt ¾ík{ ÚkE økÞku.

KA
1818{kt ytøkúus þkMkLk yLku økkÞfðkz þkMkLk nuX¤ Lke[u {wsçk Ãkhøkýkyku h[kÞkt níkk.
rçkúxeþ þkMkLk økkÞfðkz þkMkLk
(1) Ãkkå[ku÷, MkwÃkk (s÷k÷Ãkwh) {hku÷e R
(2) [e¾÷e íku÷kze
(3) ð÷Mkkz, ÃkkhLkuhk (ð÷Mkkz) ðeMkLkÃkwh
H
(4) ¼wíkMkh, çkøkðkzk (Ãkkhze) økýËuðe
ES

ytíkkÃkwh, LkðMkkhe (fMçkku)

E.Mk. 1947{kt ¼khík ykÍkË ÚkÞwt íÞkt MkwÄe çke÷e{kuhk, økýËuðe, LkðMkkhe ðøkuhu økkÞfðkz þkMkLk
IN

íkÚkk ðktMkËk rðMíkkh Ëuþe hkßÞkuLkk íkkçkk{kt hÌkkt.

1857{kt LkðMkkhe{kt íkkíÞk xkuÃkuLkku ðMkðkx :
-D

1857{kt íkkíÞk xkuÃkuLkku LkðMkkhe{kt ðMkðkx níkku. Mk¥kkhkÚke LkkMke økÞk çkkË íkkíÞk xkuÃku LkðMkkhe{kt
ËwrÄÞk ík¤kðLke ðå[u xufheLkk {trËh{kt ðMÞku níkku. yu{ fnuðkÞ Au fu íkkíÞk yk MÚk¤u xnu÷ËkMk Lkk{
am

Äkhý fheLku hnuíkku níkku. xnu÷ËkMk íkkíÞk nkuðkLke fux÷ef Ë÷e÷ku hsq fhðk{kt ykðe Au. xnu÷ËkMk ÃkkuíkkLku
{nkhk»xÙLkk ðíkLke íkhefu yku¤¾kðíkku. íkkíÞk Ãký {nkhk»xÙLkku çkúkñý níkku. xnu÷ËkMk íkhefu Lkk{ Äkhý
gr

fhe ¼e÷ðkMkLkk støk÷ku ÃkkMkuLkk økk{Lke {w÷kfkík Ãký ÷uíkku, ßÞktÚke íkkíÞk rçkúxeþ ÷~fhLke xku¤eLku ÚkkÃk
le

ykÃkeLku Axfe økÞku níkku. íÞktÚke hk{[hýLkk Lkk{u yuf çkúkñýLku yu LkðMkkhe ÃkkuíkkLke MkkÚku ÷kÔÞku níkku. su
íkkíÞkLkku yLkuf ÷zkEykuLkku MkkÚkeËkh níkku. økwshkíkLkk rðÃ÷ðfkheykuLkku ¾kMk MkkÚkeËkh {Õnkhkð økkÞfðkz
te

LkðMkkhe{kt xnu÷ËkMkLku {éÞku íÞkhu xnu÷ËkMkLke ðkík[eík WÃkhÚke yu{Lku xnu÷ËkMk íkkíÞkxkuÃku nkuðkLke
òý ÚkE.
in
jo

rðï{kt Lkfþk{kt LkðMkkheLkwt MÚkkLk

økwshkík hkßÞLkk Ërûký Auzu økwshkíkLkk «ðuþîkh Mk{w LkðMkkhe Ãkqýko LkËeLkk fktXu ykðu÷wt Au.
LkðMkkhe ffoð]¥kLke Ërûkýu 20-.57 W¥kh yûkktþ íkÚkk 72.56 Ãkqðo hu¾ktþ Ãkh ykðu÷wt Au. íkuLke W¥khu
Mkqhík rsÕ÷ku, Ërûkýu zktøk yLku ð÷Mkkz, Ãkqðuo ¾kLkËuþ yLku Ãkrù{u yhçke Mk{wÿ ykðu÷ku Au.
LkðMkkhe Ãkqðo-Ãkrù{ rðMík]ík yLku W¥kh-Ërûký Mkktfzku rðMíkkh Ähkðu Au. LkðMkkhe þnuhLke [íkwoMke{k
Ãkqðuo [kuÞkoMke(Mkqhík) Ãkrù{u s÷k÷Ãkkuh, W¥khu rðhkð¤, Ërûký rðs÷Ãkkuh Au. LkðMkkhe þnuhLkwt ûkuºkV¤ 8.05
[ku.rf.{e. Au.
Ãkrù{ hu÷ðuLkk {wtçkEÚke íkuLkwt ytíkh 333 rf.{e. Au. y{ËkðkËÚke Ãký yux÷wt s ytíkh Ähkðu Au.
hk»xÙeÞ Äkuhe{køko LkðMkkhe ytíkh 258 rf.{e. ßÞkhu y{ËkðkËLkwt ytíkh 280 rf.{e. Au.

203
 LkðMkkhe þnuhLke rðfkMkøkkÚkk
LkðMkkheLkk Lkk{Lkku WÕ÷u¾ yLku ÷øk¼øk 1400 ð»koLkku ÔÞðÂMÚkík RríknkMk yLku çkeò 600 ð»koLkku
yr÷r¾ík RríknkMk {¤e ÷øk¼øk çku nòh ð»ko sqLke LkðMkkhe LkøkheLkku rðfkMk fuðe heíku ÚkÞku ? yk «&™Lkku
W¥kh MÚkkrLkf ¼qøkku¤ yLku ÃkwhkíkíðLku ykÄkhu ÚkE þfu.
Ãkqýko LkËeLkk Ërûký rfLkkhu ðMku÷wt LkðMkkhe yk{ íkku MkÃkkx «Ëuþ Au. Ãkhtíkw, Ãkqýko LkËeyu íkuLkk íkx
rðMíkkh{kt fhu÷k ÄkuðkýLku fkhýu Ãkzu÷k Lkk¤k, fktMk yLku çkkfe hnu÷k xufhkLku fkhýu yk yk¾ku rðMíkkh ¾kzk-
xufhkðk¤ku ÷køku Au.
LkðMkkhe{kt MÚk¤ íkÃkkMk fhíkkt MÃkü ÚkkÞ Au fu, sqLkkÚkkýk ÃkkA¤ fkr÷Þkðkze íkhVÚke íkÚkk ¼UMkík¾kzk
yLku rðhkð¤ ðå[u fux÷ktf fkuíkhku ykðu÷k Au. íku s «{kýu ËwrÄÞk ík¤kð íkhV Ãkqðuo ÷wLMkefwE íkhVÚke íkÚkk

R
Ërûkýu rðs÷Ãkkuh yLku {tfkuzeÞk rðMíkkhLkwt Ãkkýe ykðu Au. yk fkuíkhkuLke s{eLk ¾kzk xufhkðk¤e çkLke Au.

SI
yk Lke[kýðk¤k ¼køk WÃkh ËwrÄÞw ík¤kð ykÔÞwt Au.
ð¤e ËwrÄÞk ík¤kðLke W¥kh rËþk{ktÚke yuf ¾kze

ET
Lkef¤u Au íku xkðh yLku {Äw{íke{ktÚke ÚkE xkxk Mfq÷
íkhV ðne ðuhkð¤ íkhV òÞ Au. Lkkøk ík÷kðze

N
íkhefu yku¤¾kíkk rðMíkkhLkwt Ãkkýe MkktZfqðk íkhVÚke

KA
nk÷ þktíkkËuðe hkuz íkhVLkk Lke[uLkk ¼køkuÚke ÃkMkkh
ÚkE Ãkqýko{kt {¤u Au. yk çkÄk Lkk¤k yLku fkuíkhkuLku
fkhýu fux÷ktf {kLkð ðMkíkeðk¤k rðMíkkhku Ähkðíkk R
xufhkyku MÃkü Lkshu Ãkzu Au.
LkðMkkheLke ¼kiøkkur÷f ÃkrhÂMÚkrík{ktÚke
H

ËztøkðkzÚke {Äw{íke yLku ËwrÄÞk ík¤kðLkk W¥kh

ES

¼køku økku÷ðkz, fkux {nkuÕ÷ku, ÃkkhMkeðkz rðøkuhuLku

ykðhe ÷uíkk xufheykuLkk rðMíkkhku Au. íku s «{kýu sqLkkÚkkýk LkSfLkk {nkuÕ÷kyku Ãký xufheyku WÃkh Au.
IN

yk ¼kiøkkur÷f ÂMÚkrík{kt LkðMkkheLkwt WËT¼ðMÚkkLk õÞkt nþu íku òýðwt hMk«Ë çkLke hnu Au. ©uÞk©Þ
rþ÷krËíÞ yLku ffoMkwðýo ð»koLkk íkk{úÃkºkLku ykÄkhu fux÷ktf Mkqr[íkkÚkkuo {u¤ðe þfkÞ íku{ Au. Þwðhks ©uÞk©Þ
-D

rþ÷krËíÞu ¼kirøkf Mðk{e Lkk{Lkk çkúkñýLku ËkLk ykÃÞwt Au. ßÞkhu ffo Mkwðýo ð»kuo siLk {wrLkLku ËkLk ÄÞwO Au.
am

yk çktLku íkk{úÃkºk{kt yLkw¢{u çkúkñý yLku siLk [iíÞk÷ÞLkku WÕ÷u¾ fÞkuo Au. yk çktLku ÃkhtÃkhk ¼uøke fhíkkt yuðku
rLkËuoþ {¤u Au fu ÷øk¼øk 1400 ð»ko Ãknu÷k yk rðMíkkh{kt çkúkñý yLku siLk ÷kufkuLke ðMkíke níke.
LkðMkkheLkk {æÞ{kt Ãkxðk þuhe rðMíkkh{kt yrøkÞkh{e MkËeLke økýe þfkÞ yuðe çkúñkLke {qŠík ykðu÷e
gr

Au. ¼khíkeÞ Lkøkh h[LkkLke ÃkhtÃkhk «{kýu çkúñkLke {qŠík þnuhLkk fuLÿMÚkkLku nkuÞ Au. íku s «{kýu {Äw{íke
le

rðMíkkh{kt s MkkiÚke sqLkwt ËuhkMkh ykðu÷wt Au. suLke {qŠík Ãký ÷øk¼øk 1200 Úke 1400 ð»ko sqLke sýkÞ Au.
yk çktLku nfefíkku ¼uøke fhíkk [ku¬Mk rLkýoÞ WÃkh ykðe þfkÞ fu ÷kxLkk [k÷wõÞLkk Mk{Þ (E.Mk.
te

671 Ãknu÷kt) Ëhr{ÞkLk {Äw{íke rðMíkkh{kt íkÚkk íkuLkk ykMkÃkkMk Ãkxðk þuhe rðMíkkh{kt çkúkñýku yLku siLk
÷kufkuLke ðMkíke níke.
in

LkðMkkhe{kt LkkLkwt hksfeÞ fuLÿ níkwt yLku ÷kxLkk [k÷wõÞku LkðMkkhe{kt hne hks fhíkkt níkk, íkku yu
jo

hksðeykuLkku {wfk{ õÞkt nþu ?

hkò Ãkw÷fuþe ðÕ÷¼Lkk Ãkwºk Äkhk©ÞLkk Lkk{ WÃkhÚke LkðMkkhe LkSf ‘Äkhkøkehe’
Lkk{u yuf økk{ WÃkhÚke íkuLkwt Lkk{ Ãkzu÷wt yuðwt {kLkðk{kt ykðu Au yLku ©uÞk©uÞ rþ÷krËíÞ
LkðMkkhe{kt XheXk{ ÚkÞku íku Ãknu÷kt Äkhkøkehe hksfeÞ fkh¼khLkwt fuLÿ níkwt yuðwt Ãký {kLkðkLkk
Ãkqhíkk Ãkwhkðk nkuðk Aíkkt fux÷ktf íkk{úÃkºk{kt yk Äkhkøkehe yLku íkuLke ykMkÃkkMkLkk økk{kuLkk
Lkk{ku {¤e ykðu Au. Ãkhtíkw yksu íÞkt MÚk¤ íkÃkkMk fhíkkt hksfeÞ «ð]r¥kLke fkuE çkkfe
rLkþkLke {¤íke LkÚke. íkuðk Mktòuøkku{kt yuf yLkw{kLk yuðwt fhðk{kt ykðu Au fu, Äkhk©Þk
Mk{ÞLke Äkhkøkehe yk¾e Lkkþ Ãkk{e nþu.

204
 ©uÞk©Þ rþ÷krËíÞ LkðMkkhe{kt hneLku hkßÞ fhíkku níkku.
LkðMkkheLke ðMkíke {Äw{íke, Ãkxðk þuhe, {kuxk çkòh, Ëztøkðkz, òu»ke {nkuÕ÷ku ðøkuhu íkhV níke.
yk çkÄk MÚk¤ku LkðMkkheLke {æÞ{ktÚke ðnu÷e Ãkqýko LkËeLkk yuf VkxkLke ykMkÃkkMk çkLku÷k Ÿ[e xufhe suðk
rðMíkkhku{kt níkkt. yk çkÄe xufheykuÚke LkSf{kt yuf MkkiÚke Ÿ[e xufhe suLku nk÷{kt fkux {nkuÕ÷k íkhefu
yku¤¾ðk{kt ykðu Au íku fkux þçË rfÕ÷kLkwt Mkq[Lk fhu Au. ynª hksfíkkoykuLkku ðkMk nkuðkLkwt yLkw{kLk Au. ð¤e
yk yLkw{kLkLku Ãkwrü ykÃku yuðk rþ÷kuxðkz yLku Zk÷økhðkz yk rðMíkkhLke LkSf Au. rþ÷kuxðkz nrÚkÞkhku
çkLkkðLkkh Mkef÷eøkhkuLkku yLku Zk÷økhðkz Zk÷økhkLke søÞkLkwt Mkq[Lk fhu Au. yk{, LkðMkkhe{kt hksfeÞ
økríkrðrÄLkwt fuLÿ yk fkux {nkuÕ÷ku nkuE þfu Au.
yk{, [kh nòh ð»ko Ãknu÷kt fkux {nkuÕ÷k íkhV hnuíkk hksðe yLku íkuLke ykMkÃkkMk{kt hnuíke «ò sux÷wt

R
LkSðk ðMkkníkLke fÕÃkLkk ÚkE þfu.

SI
çkkh{e MkËe{kt ÃkkhMkeyku LkðMkkhe{kt ykÔÞk íÞkhu «Úk{ MkktZfwðk{kt íkhV {wfk{ fÞkuo Ãkhtíkw íku søÞk
yLkwfq¤ sýkE Lknª yux÷u nk÷Lkk íkhkuxk çkòh ÃkkMku ÃkkA¤ ðnuíke Ãkqýko LkSf ðMkðkx fÞkuo.

ET
ynª yuðe fÕÃkLkk fhe þfkÞ fu íku Mk{Þu {Äw{íkeÚke þY ÚkE økku÷ðkz MkwÄe {kLkð ðMkíke nþu, yLku íku
AuðkzkLkk MÚkkLk LkSf ÃkkhMkeykuyu Lkðe ðMkkník çkLkkðe.

N
íkuh{e MkËe ykMkÃkkMk {wÂM÷{kuLkwt ykøk{Lk þY ÚkÞwt. íÞkhu íkuykuyu nk÷Lkk Ëhøkkn hkuz, ËqrÄÞk ík¤kðLkku

KA
rðMíkkh ÃkMktË fÞkuo. nk÷{kt su ÃkkhMkeykuLkku {÷uMkh rðMíkkh Au. íku MÚkkLku Ãknu÷k {÷uf ÷kufkuLke MkhkE níke.
MkiÞË MkkËkík LkðMkkhe{kt MkLk 825{kt ykÔÞkt níkk.
Lkð{e MkËe{kt ykhçkku ÔÞkÃkkh yÚkuo LkðMkkhe çktËhu ykðíkk níkk, íkuykuyu ynª MkhkE ÞkLku fu
R
‘Ä{oþk¤kyku çkktÄe níke, ÔÞkÃkkh {tË Ãkzíkkt ynª {wÂM÷{kuLke ykðLk-òðLk ½xe níke, yux÷u yk MkhkE
¾k÷e Ãkze hne níke.’
H

MkLk 1412{kt yn{Ëþknu økwshkík Síke y{ËkðkË ðMkkÔÞwt, íÞkhu LkðMkkhe{kt MkiÞË ¾esh¾ktLke
ES

Mk¥kk níke yLku ÃkkhMke hkò ykþkS Ãkx÷kE fhíkk níkk.

[kiË{e MkËeLkk «kht¼ MkwÄe{kt LkðMkkheLkku rðfkMk fw{khÃkk¤Lkk Mk{Þ fhíkkt ¾kMk ðæÞku nkuÞ yu{ ÷køkíkwt
IN

LkÚke. ykÚke Mk{økú heíku òuíkkt Mkku÷tfe-ðk½u÷k Mk{Þ MkwÄe{kt LkðMkkhe Ãkqðo{kt Ëtøkzðkz, Ërûkýu fwt¼khðkz,
frzÞkðkz, Ãkrù{u ËqrÄÞk ík¤kðÚke økku÷ðkz yLku W¥khu ÃkkhMkeðkz íku{s ÃkkhMkeðkzLke
-D

Ãkrù{u Aqxe AðkE ðMkíke nkuE þfu.

am

E.Mk. 1304{kt fhý ðk½u÷kLke nkh MkkÚku økwshkík {wÂM÷{ nfw{ík nuX¤ ykÔÞwt
íÞkhu Mðk¼krðf heíkuu fkuxLkku rðMíkkh {wÂM÷{ Mk¥kkyu fçksu fÞkuo. yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk
LkðMkkhe{kt {wÂM÷{ ðMkíke ðÄe. ®nËw hkòLkku fkuxLkku rðMíkkh rËÕneLkk Mkw÷íkkLkku yLku
gr

{wÍVhe Mkw÷íkkLkkuyu fÞkuo nkuðkLkk ÃkwhkðkYÃku E.Mk. 1404{kt íku{w÷ ÷økLke [ZkE
le

Ëhr{ÞkLk fkux rðMíkkh{kt ò{u {ÂMsË çkktÄðk{kt ykðe níke.

Mkk{kLÞ heíku EM÷k{e Mk¥kkLkk fuLÿ LkSf ò{k {ÂMsË çkktÄðk{kt ykðu Au. su{
te

LkðMkkhe{kt Ãký çkLÞw LkðMkkheLkk {kuxk çkòhLke {æÞ{kt ykðu÷e sw{k {ÂMsË fkux
in

{nkuÕ÷kÚke Úkkuzu s Ëqh Au. sw{k {ÂMsËLke ykswçkksw çkòh nkuÞ Au íku «{kýu ynª Ãký
yk {ÂMsËLke ykMkÃkkMk {kuxwt çkòh rðfkMk Ãkk{u÷wt Au.
jo

EM÷k{e nfw{ík áZ
ÚkÞk ÃkAe {wÂM÷{ rðMíkkhku
ðæÞk. fkux {nkuÕ÷kLke
Ãkrù{u fkÍeðkz, {kuXðkz,
Ërûký íkhV Ãkeh {nkuÕ÷ku
ðøkuhu rðMíkkhku ðæÞk. sw{k
{ÂMsËLke LkSf çkòhLkk
¾qýk WÃkh ¾kxfeðkz yLku

205
 çkòhLke Ãkqðo{kt ðnkuhðkz ykðu÷k Au. ÷û{ý nku÷Lkk
ÃkkA÷k ¼køku ËkWËe ðnkuhkykuLke {ÂMsË Ãký Au.
{wMk÷{kLk ðMkíkeLkku çkeòu ¼køk fwt¼khðkz yLku
frzÞkðkzLkk Ërûký ¼køku ÚkÞku Au. yk rðMíkkh{kt ËqrÄÞk
ík¤kð LkSfLke {ÂMsË, Ëhøkknku{kt ¾kLkfknku ½ýe
Mkq[f Au. ¾kMk fheLku ¾kLkfknku økk{Lkk Lkkfu nkuÞ Au íkuðe
{fËw{þk ÃkehLke ¾kLkfkn LkðMkkheLkk Ërûký Auzu Au su
MkLk 1476{kt çktÄkÞu÷e Au.
yk ÃkehLke Ëhøkknku MkkÚku LkðMkkhe þnuhLkk Mke{kzkLkwt Mkq[Lk fhíkk fçkúMíkkLkku Ãký Au. yuf fçkúMíkkLk

R
÷wLMkefwE, Ëþuhk xufhe íkhV yLku çkeswt çkku÷íke ½kuh AkÃkhk sðkLkk {køko Ãkh Au su þnuhLkk AuðkzkLkk rðMíkkhku

SI
økýe þfkÞ.
ÃktËh{e Mkku¤{e MkËe{kt ÃkkhMkeyku {kuxk «{ký{kt LkðMkkhe ykÔÞk yLku ÃkkhMke Ãkxu÷u [ktøkykþkyu

ET
íkuykuLku {÷uf Mkhkn yux÷u fu {÷uMkh rðMíkkh{kt ðMkkÔÞk. [khÃkw÷ rðMíkkh{kt nk÷{kt Ãký {ÂMsË yLku ÃkkhMke
yrøkÞkhe ÃkkMku ÃkkMku Au. yk{ ÃktËh{e Mkku¤{e MkËe{kt [khÃkw÷, íktçkku÷e {nkuÕ÷ku, Ãkku[e {nkuÕ÷ku, hk{

N
{nkuÕ÷ku, yrøkÞkhe {nkuÕ÷ku, {kuhk {nkuÕ÷ku, Ëk{fk {nkuÕ÷ku suðk ÃkkhMke rðMíkkhku ðæÞk. Ãkªòhk {nkuÕ÷k

KA
rðMíkkh Ãknu÷k Ãkªòhkyku ðMkíkk níkk yLku ðkze {nkuÕ÷k{kt Ãký {wMk÷{kLkkuLkk {fkLkku níkk. nk÷{kt yk
çkÄe ÃkkhMke ðMkíke ðå[u íkkÃkhðkz suðku {wÂM÷{ {nkuÕ÷ku {kuswË Au. yk{, yk rðMíkkh{kt ðMkíkeLke VuhçkË÷e
ÚkÞu÷e sýkÞ Au. R
yk ÃkrhÂMÚkrík{kt Mk¥kh{e MkËe{kt fkuE VuhVkh ÚkÞu÷k sýkíkk LkÚke. yZkh{e MkËe{kt {hkXkykuLkwt
ykøk{Lk ÚkÞwt. E.Mk. 1719{kt rÃk÷kShkð økkÞfðkzu LkðMkkhe Síke ÷eÄwt. yk Mk{Þ ÃkAe nk÷Lkk LkðMkkheLkku
H
ÃkkÞku Lkt¾kÞku.
ES

økkÞfðkzku MkkuLkøkZ íkhVÚke ykÔÞk yLku fk÷eÞkðkzeLke ¾kzeLkk LkðMkkhe íkhVLkk ¼køku {wfk{ fÞkuo. su
sqLke ðMkíke çknkhLkku ðMíkkh níkku. fkuE Mktòuøkku{kt ÃkkAk nXðkLke ÂMÚkrík ÃkuËk ÚkkÞ íkku LkËe íkhVLkk ¼køkuÚke
IN

Íx ¼køke þfkÞ yuðe økýíkhe nþu. yk søÞkyu yuf LkkLkku rfÕ÷ku çkLkkðe íkuLke «uðþîkh Ãkkt[ nkxze íkhV
h¾kÞwt. suLku ykÃkýu sqLkkÚkkýk íkhefu yku¤¾eyu Aeyu, su yksu Ãký {kuswË Au. sqLkkÚkkýk LkSf ÃkkÞøkkðkz
-D

yLku [kuÃkËkh {nkuÕ÷ku Au. su {hkXk MkhËkhkuLkk ½kuzkh yLku Mkhfkhku LkkufhkuLkku
ðMkðkx Mkq[ðu Au. LkðMkkheLku «ktíkLkwt {wÏÞ þnuh çkLkkÔÞk ÃkAe sqLkkÚkkýk
am

íkhV Mkhfkhe LkkufhkuLkk ykðkMk çkLkkÔÞk. sqLkkÚkkýk, LkðÚkkýk, su÷Úke

÷wLMkefqE, rðMíkkh ykuøkýeMk{e MkËe{kt rðfkMk ÃkkBÞku. MkLk 1863Úke ©e
gr

¾tzuhkð {nkhksLkk Mk{ÞÚke hMíkk ËwhMíkeLkwt fkÞo þY ÚkÞwt. MkLk 1861{kt

hu÷ðu Lkkt¾ðkLkwt þY ÚkÞwt yLku Lk{ksøkhkLkk xufhk íkhefu yku¤¾kíke s{eLk
le

hu÷ðu MxuþLk {kxu ÷E ÷uðk{kt ykðe. yk{ hu÷ðu ÷kELk Lkt¾kÞk çkkË hu÷ðu
te

MxuþLk yLku økku÷ðkz MkwÄeLkk hMíkk ykMkÃkkMk ðMkíkeLkku rðfkMk ÚkÞku. «Úk{
yk íkhVLkk Ÿ[k xufheðk¤k ¼køku ðMkíke ÚkE, çkkË{kt Lke[k ¼køkku{kt ðMkíke
in

ðÄðk ÷køke.
jo

yk rðMíkkhku{kt þiûkrýf MktMÚkkyku, Ëðk¾kLkk, nkuÂMÃkx÷ ðøkuhu MÚkkÃkðk{kt ykÔÞk. MkLk 1863{kt ßÞkhu
{ÿuMkk Mfq÷Lkwt {fkLk çktÄkÞwt íÞkhu yk rðMíkkh þnuhLkk AuðkzkLkku økýkíkku níkku. yk rðMíkkh{kt ÃkkhMkeykuLkk
ðSVkyku ykðu÷k níkk. ÃkkhMkeykuyu ÃkkA¤Úke yk MÚk¤kuyu ËkLk{kt ykÃku÷e r{÷fíkkuLku fkhýu ynª þk¤k,
fkì÷us, nkuMxu÷ yLku nkuÂMÃkx÷ku Q¼e ÚkE níke.
ykuøkýeMk{e MkËe{kt íknu÷ËkMk íkÃku©eLke xufhe íkhVLkku ËwrÄÞk ík¤kðLkku ¼køk rðfkMk ÃkkBÞku.
ykuøkýeMk{e MkËeLkk ytík{kt xkðh yLku ÷û{ý nku÷ çktÄkÞk. {kuxk çkòhLkku rðMíkkh xkðhÚke økku÷ðkz MkwÄe
ðÄe økÞku.
ðeMk{e MkËe{kt ykiãkurøkf rðfkMk MkkÚku MxuþLk rðMíkkh{kt SLk yLku fkuxLkr{÷ þY ÚkÞk. yk rðMíkkhLke
ykswçkkswLkk {sqhkuLke ðMkkníkku yLku [k÷eyku Q¼k ÚkÞk.
206
 ÃkkhMke ÷kufkuLke ðMkíke yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk [khÃkw÷Úke ÷wLMkefqE íkhV
Auf íke½hkLkkfk MkwÄe rðfMke. yk Mk{økú rðMíkkh{kt ÃkkhMkeykuLkk çktøk÷k
ykðu÷k níkk. yk çktøk÷k Mkk{kLÞ heíku çku Úke Ãkkt[ nòh Vqx çkktÄfk{ Ähkðíkk
yLku ÷øk¼øk çku Úke ºký yufh s{eLk Ähkðíkk níkk. ÷wLMkefqE rðMíkkh{kt íkkíkk
Vu{e÷eLke {kuxe yuMxux níke, su yksu Ãký {kuswË Au.
ðeMk{e MkËeLke þYykík{kt {kºk 8.01 [ku. {kE÷ rðMíkkh Ähkðíkwt
LkðMkkhe þnuh yksu ¾qçk rðfkMk ÃkkBÞwt Au. yk{ òuEyu íkku LkðMkkhe þnuh
íke½hk LkkfkÚke sqLkkÚkkýk, sqLkkÚkkýkÚke hu÷ðu MxuþLk, ËwrÄÞk ík¤kðLkku ¼køk, {kuxk çkòhÚke rð.fu.-ðu Lkkfk
MkwÄeLkkuu ¼køk, íkhkuxk çkòhÚke hu÷ðu MxuþLk MkwÄeLkku rðMíkkh Ähkðíkwt LkkLkwt þnuh Au.

R
ðeMk{e MkËeLkk ytík Mk{Þ{kt LkðMkkhe nehk WãkuøkLkwt fuLÿ çkLÞwt yLku yk Wãkuøk {kxu {kuxk «{ký{kt

SI
÷kufku çknkhÚke ykðeLku ðMÞk. yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk LkðMkkhe þnuhLkk Lke[k rðMíkkhku{kt ðMkíke ðÄðk ÷køke.
yk Mk{Þ Ëhr{ÞkLk Íðuhe Mkzf íkhefu yku¤¾kíkku yk¾ku LkËe rfLkkhkLkk rðMíkkhLkku rðfkMk ÚkÞku. ynª

ET
{nkðehLkøkh suðe {kuxe ðMkkníkku Q¼e ÚkE. íku s «{kýu þktíkkËuðe hkuz rðMíkkh su LkËeLke LkSf yLku
ÃkkýeLke yMkh nuX¤Lkku níkku, íku rðMíkkh{kt Ãký ðMkíke ðÄíke økE. ÷wLMkefwE rðMíkkh{kt ßÞkt ÃkkhMkeykuLkk

N
çktøk÷kyku níkk íku s{eLk WÃkh MkkuMkkÞxeyku ðÄðk ÷køke.

KA
MxuþLk LkSfLkk rðMíkkh{kt Mkki «Úk{ LkðMkkhe nkWrMktøk fku.yku. MkkuMkkÞxe çkLke. íÞkhçkkË LkðMkkhe
þnuh{kt rðrðÄ fku.yku. MkkuMkkÞxeyku çkLkðk ÷køke. ykþkLkøkh yLku ykMkkçkkøk suðk ËwrÄÞkík¤kð LkSfLkk
rðMíkkh{kt {kLkð ðMkíke ðÄðk ÷køke. ykþkçkkøk yLku ykþkLkøkh{kt Ã÷kuxku Ãkkzðk{kt ykÔÞk yLku íkuLkk WÃkh
R
{fkLkku çktÄkðk ÷køÞk.
20{e MkËeLkk ytík MkwÄe{kt LkðMkkhe þnuh yuf øke[ ðMkíke Ähkðíkwt þnuh çkLke økÞwt.
H
ES

ÃkkhMkeykuyu ðMkkðe LkðMkkhe Lkøkhe

LkkLkfze yuðe LkðMkkhe LkøkheLkku çku nòh ð»koLkku ¼ÔÞ yiríknkrMkf ðkhMkku Au. LkðMkkhe nk÷{kt yLkuf
¿kkrík yLku Ä{oLkk ÷kufku ynª Mkw÷un MktÃkÚke hnu Au. yk LkkLkfze LkøkheLkk {q¤ hnuðkMkeyku íkku fku¤e yLku
IN

fkAeÞk. Ãkqýko LkËeLkk rfLkkhu LkkLkfze ðMkkník yLku økk{ fu þnuh suðwt fþwt s Lknet.
-D

yksÚke çku nòh ð»ko Ãkqðuo Ãkqýko LkËeLkk yMktÏÞ Vkxkyku yksLkk LkðMkkhe þnuhLkk yk¾k rðMíkkh{kt
su{ ykÃkýk þheh{kt LkMk Vu÷kÞu÷e nkuÞ íku «{kýu yk¾k þnuh{kt
am

Vu÷kÞu÷k. su Ãkife yuf Vkxku nk÷Lkk {Äw{íke rðMíkkh{kt ÚkE rðhkð¤

LkSf ÃkqýkoLke {wÏÞÄkhk{kt {¤íkku.
gr

yk {Äw{íke LkðMkkhe þnuhLkwt WËT¼ðMÚkkLk yLku ynª ðrýf

yLku çkúkñýku hnuíkk. 1200 ð»ko Ãkqðuo siLk ðMkíke Ãký ÚkE íÞkhçkkË
le

{wÂM÷{ku ykÔÞk yLku çkkh{e MkËe{kt ÃkkhMkeyku LkðMkkhe{kt ykÔÞk íku

te

Mk{ÞLke yk {ÞkorËík ðMkíke çknkhLkk ¼køku íkhkuxk çkòh íkhV {wfk{

fÞkuo. {n{Ë çkuøkzkLke Mktòý WÃkh [ZkE ÃkAe MktòýÚke ÃkkhMkeyku
in

¼køke økÞk. ðktMkËk Äh{Ãkwh íkÚkk ÔÞkhkLkk støk÷ku{kt ðMÞk. ð»kkuo MkwÄe
jo

íÞkt ¾uíke fhe Ãkhtíkw Mk{ks MkkÚkuLkk MktçktÄku yLku çktÄLkku íkqxe økÞk.
LkðMkkhe{kt Ãkx÷kE ÃkkhMkeykuLkk nkÚk{kt níke íÞkhu [ktøkk-ykþk ‘[ktøkkþk’ Lkk{Lkk ÃkkhMke Ãkxu÷Lke
nfw{ík LkðMkkhe WÃkh níke íÞkhu [ktøkkþkyu yk ðuh rð¾uh ÚkÞu÷k ÃkkhMkeykuLku yuf MkkÚku ðMkkððkLkwt fk{ fÞwO.
íkuykuyu yk Mk½¤k ÃkkhMkeykuLkk 500 sux÷k ÃkrhðkhkuLku LkðMkkhe ÷kðe ðMkkÔÞk. yk{, LkðMkkhe{kt Mkkøk{xu
ykðeLku ðMku÷k ÃkkhMkeykuLkk ðtþòu yksu LkðMkkhe{kt Au íkÚkk ynªÚke yk¾k rðï{kt Vu÷kÞk Au.
LkðMkkhe Lkøkhe{kt íkuykuyu ÃkkuíkkLkk Ä{oMÚkkLk ykíkþ çknuhk{Lke MÚkkÃkLkk fhe. yk{ ÃkkhMkeyku
LkðMkkhe{kt MÚkkÞe ÚkÞk.
LkðMkkhe{kt hneLku ÃkkhMkeyku LkðMkkhe ykMkÃkkMk íkÚkk Ëqh Ëqh {kE÷ku MkwÄeLkk rðMíkkh{kt ¾uíke fhíkk
ÚkÞk. ¾uíke s íkuykuLkku {wÏÞ ÔÞðMkkÞ níkku. LkðMkkhe{kt ÃkkhMkeyku Ãkøk¼h ÚkÞk. LkðMkkheLke ËuMkkEøkehe
207
 ÃkkhMkeykuLkk nkÚk{kt níke yLku LkðMkkhe ðMkíke{kt ÃkkhMkeykuLkwt «{ký ðÄw
níkwt. yk{ ÃkkhMkeyku MÚkkrLkf fûkkyu ð[oMð MÚkkrÃkík fhe [qõÞk níkk íÞkhu yk
LkøkheLku ÃkkhMke Ãkqhe suðwt WÃkLkk{ «kÃík ÚkÞwt.
yk{ MÚkkrLkf fûkkyu ÃkkhMkeykuyu ð[oMð s{kÔÞwt yLku LkðMkkheLke
{wÏÞ ðMkíke ÃkkhMkeykuLke økýkðk ÷køke {wÂM÷{ nfw{ík nuX¤ MkqhíkLkk íkkçkk{kt
LkðMkkhe ykÔÞwt. Ãkhtíkw LkðMkkheLke Ãkx÷kE ÃkkhMke ËuMkkEykuLkk nkÚk{kt hne
níke. MkqhíkLkk Lkðkçku LkðMkkheLke ÃkuËkþLke ykuÚk ykÃkðe Ãkzíke níke.
MkwhíkLkk Lkðkçku LkðMkkheLke «ò WÃkh ¼khu fh Xkufe çkuMkkzâk níkk
yLku çkeS íkhV LkðMkkheLke fkuE sðkçkËkhe rLk¼kðíkk Lk níkk. çkeS íkhV {hkXkyku yk rðMíkkh WÃkh

R
yðkhLkðkh nw{÷ku fhíkk yLku ¾tzýe ðMkw÷ fhíkk. yk{ LkðMkkheLke «òLku çku íkhVÚke {kh Ãkzíkku yLku ðÄw{kt

SI
{wÂM÷{ Mk¥kk nkuðkLku fkhýu MkqhíkLke ÷qtx Mk{Þu LkðMkkhe Ãký ÷qtxkíkwt níkw.t yk Mktòuøkku{kt LkðMkkheLkk ËuMkkE
íku{w÷S ¾hþuËS {hkXk MkhËkh økkÞfðkzLku íkuze ÷kÔÞk níkk.

ET
økkÞfðkzLke Mk¥kk LkðMkkhe WÃkh Úkíkkt yLÞ nw{÷kykuÚke LkðMkkhe çk[ðk ÃkkBÞwt níkwt. LkðMkkhe þnuh{kt
yuf Mk{Þu ÃkkhMkeykuLke {kuxe ðMkíke níke, Ãkhtíkw ytøkúuòuyu yZkh{e MkËe{kt ßÞkhu {wtçkELkku rðfkMk fÞkuo íÞkhu

N
LkMkeçk ys{kððk MkUfzku ÃkkhMkeyku LkðMkkhe-MkqhíkÚke {wtçkE íkhV økÞk.

KA
ytøkúuS þkMkLkLke Lkkufhe{kt íkÚkk ÔÞkÃkkh ÄtÄk{kt ÃkkhMkeyku ykøk¤ hÌkk. ÃkhËuþ MkkÚkuLkk ðuÃkkh Úkfe
Mkkhe yuðe f{kýe fhe. {wtçkE MÚkkÞe ÚkÞu÷e ÃkkhMkeykuyu Wå[ rþûký {u¤ðe ½ýe «økrík fhe suLkku MkeÄku
÷k¼ LkðMkkheLku {éÞku. R
LkðMkkheLkk þiûkrýf rðfkMk{kt ÃkkhMke Mk{ksLkwt çknw{qÕÞ ÞkuøkËkLk
H
LkðMkkhe þnuhLkku rðfkMk MkÞkShkðLke Ëe½oárü yLku ÃkkhMkeykuLkk Ãkwhw»kkÚkoLku yk¼khe Au. 18{e
MkËe{kt ytøkúuòuyu {wtçkELku ykÄwrLkf çkLkkÔÞwt íÞkhÚke ynªLkk ÃkkhMkeyku {wtçkE sE ðMÞk. {wtçkE{kt rþûký
ES

Ãkk{e f{kÞk suLkku ÷k¼ LkðMkkheLku {éÞku. {wtçkE MÚkkÞe ÚkÞu÷k ÃkkhMkeykuyu LkðMkkhe{kt ykÄwrLkf rþûkýLke
þYykík fhe. 19{e yLku 20{e MkËeLke LkðMkkheLke rðfkMk økkÚkk{kt ÃkkhMkeykuLkwt «ËkLk yLkLÞ hÌkwt Au.
IN

LkðMkkheLke nðk{kt ÃkkhMkeÃkýkLke MÃkü AkÃk sýkE ykðu Au.

-D

LkðMkkhe{kt þiûkrýf MktMÚkkyku, ykhkuøÞLku ÷økíke Mkuðkyku, ÷kÞçkúuhe, h{ík-øk{íkLkk {uËkLkku ðøkuhu
ík{k{ ÃkkhMkeykuLkk ËkLkÚke çkLku÷k Lkshu Ãkzu Au.
am

ÃkkhMkeyku su heíku {wtçkE sE Wå[ rþûký {u¤ðe þõÞk íkuðwt rþûký LkðMkkheLku Ãký {¤u íku nuíkwÚke rþûký
MktMÚkkykuLke þYykík fhe. Mkh s{þuËS SS¼kE suyku ÄtÄkÚkuo {wtçkE{kt MÚkkÞe ÚkÞk níkkt íkuykuLkk ËkLk Úkfe
LkðMkkhe{kt ð»ko 1848 yLku 1849{kt fw{kh yLku fLÞkþk¤kLke MÚkkÃkLkk ÚkE yLku ykÄwrLkf fu¤ðýeLkku
gr

ÃkkÞku LkðMkkhe{kt Lkt¾kÞku. íÞkhçkkË shÚkkuMíke, {ÿuMkk, Mfq÷ íkÚkk YMík{S SS¼kE Mfq÷ þY ÚkE. íkkíkk
le

ÃkrhðkhLkk ËkLk Úkfe íkkíkk økÕMko Mfq÷ yLku íkkíkk çkkuEÍ Mfq÷Lke MÚkkÃkLkk Ãký 19{e MkËe{kt ÚkE. yk «fkhLke
te

rþûký ykÃkíke MktMÚkkyku Mk{økú økwshkík{kt çknw ykuAe níke.

Mkh s{þuËS SS¼kEyu Mkki «Úk{ fk÷eÞkðkze LkSf õðeLk rðfxkuheÞk rzMÃkuLMkhe Mkk{u LkkLkfzwt
in

ykhkuøÞ fuLÿ ¾kuÕÞwt níkwt. íku Mk{Þu LkðMkkhe yLku fk÷eÞkðkze ðå[u ðnuíke LkËeLkk ðnuýLku fkhýu çktLku MÚk¤
ðå[u Ãkw÷ çkktÄðkLke sYh níke. su Mkh s{þuËSyu Mð¾[uo çktÄkÔÞku níkku.
jo

1872{kt ÃkkhMkeykuyu Mkki «Úk{ {nuhS hkýk ÷kÞçkúuhe MÚkkÃkLkk fhe níke. yksu yk ÷kÞçkúuhe
140 ð»koÚke «økrík fhe yze¾{ Q¼e Au. yk ÷kÞçkúuhe{kt ÃkkhMke Ä{o WÃkhktík yLkuf rð»kÞkuLku y÷ÇÞ
ÃkwMíkfku ò¤ðe hk¾ðk{kt ykÔÞk Au. yLkuf
ÃkwMíkfkuLke nMík«íkku Ãký ynª ykÄwrLkf Zçku
ò¤ðýe fhðk{kt ykðe Au. yk ÷kÞçkúuhe{kt
rðï¼h{ktÚke heMk[o Mfku÷hku ykðu Au. yLku
íku {kxu {fkLk-fkuLVhLMk Y{Lke Mkøkðz Q¼e
fhðk{kt ykðe Au. su {kxu MkhËkuhkçk íkkíkk
208
 xÙMxu YrÃkÞk çku fhkuzLkwt ËkLk íkÚkk Ãkehkusþk økkuËhus xÙMxu ÷øk¼øk rMk¥kuh
÷k¾ YrÃkÞkLkwt ËkLk ykÃÞwt Au.
ÃkkhMkeyku LkðMkkheLku Ä{oLke xufhe íkhefu yku¤¾u Au. ynª
ÃkkhMkeykuLkwt 500 ð»ko sqLkwt ykíkþ çknuhk{ ykÔÞwt Au. ¼khík¼hLkk
ykíkþ çknuhk{{kt LkðMkkheLkk ykíkþ çknuhk{Lkwt MÚkkLk yLkLÞ Au yLku
ËwrLkÞk¼h{ktÚke ÃkkhMkeyku yk MÚk¤Lke {w÷kfkíku ykðu Au. yk WÃkhktík
fux÷kf yLÞ ÃkkhMke Ä{oMÚk¤ku Ãký ¾qçk Ãkwhkýk Au. suLkku ÃkkhMkeyku {kxu
yLkuhku {rn{k Au.

R
LkðMkkheyu yLkuf rðïrðÏÞkík ÃkkhMkeykuLke sL{¼qr{ fu f{o¼qr{ íkhefu økkihð yLkw¼ðu Au. LkðMkkhe{kt
sL{u÷e {nkLk rð¼qríkyku{kt ËkËk¼kE LkðhkuS, s{þuËS SS¼kÞ, s{þuËS íkkíkk ðøkuhuyu rðï Míkhu

SI
Lkk{Lkk {u¤ðe Au. ßÞkhu yLÞ yLkuf ûkuºkku{kt LkkLkk {kuxk yMktÏÞ ÃkkhMke ¼kE-çknuLkkuyu Lkk{Lkk {u¤ðe Au.
®nËLkk ËkËk íkhefu òýeíkk ËkËk¼kE LkðhkuS LkðMkkhe{kt sLBÞk fu {wtçkE{kt íku rððkËkMÃkË Au.

ET
Ãkhtíkw LkðMkkhe{kt íkuykuLke yMktÏÞ ÃkuZe {kuswË níke yLku íkuykuLkwt {fkLk
Ãký {kuswË níkwt. íku Mktòuøkku{kt ËkËk¼kE LkðMkkhe{kt sLBÞk nkuðkLkwt Mknusu

N
yLkw{kLk ÷økkðe þfkÞ.

KA
[kh ð»koLke ô{hu rÃkíkkLke AºkAkÞk økw{kðe ËuLkkh ËkËk¼kE
{wtçkE{kt rþûký ÃkkBÞk yLku yu{.yu.Lke zeøkúe «kÃík fhe «kuVuMkh çkLÞk.
ßÞkhu 1885{kt ¼khíkeÞ fkUøkúuMkLke MÚkkÃkLkk ÚkE íÞkhu íkuyku ÃkkÞkLkk
R
ÃkíÚkh níkk. íkuyku ºký ð¾ík EÂLzÞLk fkUøkúuMkLkk «{w¾ÃkËu ykYZ ÚkÞk
H
níkk.
1892{kt íkuyku #ø÷uLzLke MkuLxÙ÷ rVLMkçkuhe E÷kfk{ktÚke [qtxýe
ES

÷ze rçkúxLkLke yk{ Mk¼k{kt [qtxkÞk níkk. rçkúxLkLke yk{ Mk¼k{kt [qtxkLkkh «Úk{ yurþÞkE níkk. {nkí{k
økktÄeS íkuykuÚke «urhík níkk yLku ËkËk¼kELku økwhw íkhefu {kLkíkk níkk. ËkËk¼kE ¼khík ÃkkAk Vhe ¼khíkLke
IN

Mðíktºkíkk {kxu «ÞíLkku þY fÞko níkk. ‘Mðhks’ þçË «Úk{ðkh ËkËk¼kEyu ykÃÞku níkku. íÞkhçkkË økktÄeSLkwt
-D

¼khík{kt ykøk{Lk ÚkÞwt yLku ykÍkËeLke ÷zíkLkk {tzký ÚkÞk. ykÃkýu

økktÄeSyu hk»xÙrÃkíkkLkwt rçkYË ykÃÞwt ßÞkhu ËkËk¼kELkku rÃkíkkLkk rÃkíkk
am

Mk{kLk ®nËLkk ËkËk Lkwt rçkÁË ÃkkBÞk Au.

rçkúrxþ Ãkk÷ko{uLx{kt [qtxkÞu÷k çkeò ÃkkhMke ©e þkÃkwhS
Mkf÷kxðk÷k, s{þuËS íkkíkkLkk ¼kýus Úkíkk níkk. íkkíkk ftÃkLkeLkk {uLkush
gr

íkhefu ÷tzLk{kt MÚkkÞe ÚkÞk níkk. ynª hrþÞkLke ¢ktríkÚke «uhkELku ÷tzLk{kt
le

fk{Ëkh «ð]r¥k þY fhe níke. íkuykuyu Mkki «Úk{ ðkh rçkúxLk{kt MkkBÞðkËe
te

ÃkkxeoLke MÚkkÃkLkk fhe níke yLku ynªLkk {e÷ fk{Ëkh rðMíkkh{ktÚke [qtxýe
÷ze yk{ Mk¼k{kt [qtxkÞu÷k níkk. rçkúxLkLke ÷kufþkneLkk 250 ð»koLkk
in

RríknkMk{kt þkÃkwhS yuf{kºk [qtxkÞu÷k MkkBÞðkËe MkÇÞ nkuðkLkwt {kLk yksu Ãký Ähkðu Au.
jo

Mkh s{þuËS SS¼kE LkðMkkheLkwt yuðwt ÃkkhMkeÃkkºk Au, suLku ðeMk{e MkËe{kt ßÞkhu MkkuLkwt {kºk Y. 2
íkku÷ku níkwt, íÞkhu ÷øk¼øk 50 ÷k¾ YrÃkÞkLkk ËkLkku fÞko níkk. {wtçkE{kt ykðu÷e Mkh su.su. nkuÂMÃkx÷ yksu
yurþÞkLke {kuxe nkuÂMÃkx÷ Au. s{þuËSyu yksÚke 100 ð»ko Ãknu÷kt Mkhfkh íkhVÚke ‘Mkh’Lkku r¾íkkçk
{u¤ðLkkh íkuyku «Úk{ ¼khíkeÞ níkk. íkuykuLkk ËkLk Úkfe økwshkík yLku
{wtçkE E÷kfk{kt MktÏÞkçktÄ Mfq÷ku, nkuÂMÃkx÷ku íkÚkk f÷kÄk{ WÃkhktík ZkuhLkk
Ëðk¾kLkk ðøkuhu MÚkkrÃkík ÚkÞk níkk. økwshkík¼h{kt íkuykuyu ÃkktshkÃkku¤ku
Q¼e fhe níke íku{s økk{uøkk{ ÃkkýeLkk fqðk Ãký ¾kuËkÔÞk níkk.
LkðMkkhe{kt íkuyku îkhk MÚkkrÃkík çku þk¤kyku WÃkhktík ÃkkhMke
Ä{oMÚkkLkku yLku ÷øLkLke ðkze Ãký {kuswË Au.
209
 s{þuËS íkkíkkLkku sL{ LkðMkkhe{kt MkLk 1835{kt ÚkÞku níkku. s{þuËSLku ykÃkýu ¼khíkLkk Wãkuøk
søkíkLkk r¼»{rÃkíkk íkhefu yku¤¾eyu Aeyu. ¼khík{kt ¼khu WãkuøkkuLkku ÃkkÞku s{þuËS íkkíkkyu LkktÏÞku níkku.
¼khík{kt Ãkku÷kË WãkuøkLke MÚkkÃkLkk fhðkLkwt MðÃLk òuLkkh s{þuËSyu ¼khu MkknMkð]r¥k fhe níke. suLkk
Ãkrhýk{u íkkíkk ykÞoLk yuLz Mxe÷ r÷r{xuzLke MÚkkÃkLkk ÚkE yLku rðïLku [rfík fhe ËeÄk níkk.
s{þuËSyu ¼khíkLkk yLkuf WãkuøkkuLke þYykík fhe. ytøkúuòuLku MkeÄku Ãkzfkh VUõÞku níkku. òÃkkLkÚke
ðkLkfwðh síke Mxe{h WÃkh s{þuËSLkku ¼uxku Mðk{e rððufkLktË MkkÚku ÚkÞku. 19 rËðMkLkk MkíMktøk ÃkAe çktLku
{nkLkw¼kðku ðå[u su økkurc ÚkE íkuLkk Ãkrhýk{u ¼khíkLku Wå[ rþûký ykÃkíke MktMÚkk EÂLzÞLk EÂMxLxÞqx ykuV
MkkÞLMkLke MÚkkÃkLkk ÚkE. su yksu ¼khíkLke Wå[ rþûký ykÃkíke rðïrðÏÞkík MktMÚkk Au. su{ktÚke MkUfzku íks¿kku
çknkh Ãkzâk Au. suLkk fkhýu ¼khíku yLkLÞ «økrík fhe Au. yk{ s{þuËS íkkíkk {kºk Wãkuøk søkíkLkk s

R
r¼»{rÃkíkk LkÚke, Ãkhtíkw rþûký søkíkLkk Ãký r¼»{rÃkíkk Au. íkkíkk ÃkrhðkhLkk ËkLk Úkfe LkðMkkhe{kt íkkíkk

SI
çkkuÞÍ Mfq÷ yLku íkkíkk økÕMko Mfq÷ çku þk¤kyku fkÞohík Au. ÃkkhMkeyku {kxuLke yLÞ MktMÚkkyku ðøkuhu Ãký Au.
íkkíkk ÃkrhðkhLke ¾uíkeLke s{eLk íkÚkk ÃkkuíkkLkk {fkLkku yksu Ãký LkðMkkhe{kt {kuswË Au. íkkíkk xÙMxLkk

ET
ËkLkLkku «ðkn yksu Ãký LkðMkkheLku {¤e hÌkku Au. LkðMkkhe þnuhLkwt Ëkçkw Ãkrhðkh økkÞfðkze þkMkLk{kt
yøkúøkÛÞ Ãkrhðkh níkwt. híkLkS nhk{S Ëkçkw MkUfzku rð½k s{eLkLkk {kr÷f níkk. MkLk 1915{kt LkðMkkhe{kt

N
Mkki «Úk{ híkLkS nhk{S Ëkçkw nkuÂMÃkx÷Lke MÚkkÃkLkk íkuykuLkk ËkLk Úkfe ÚkE níke, su MktMÚkk yksu 100 ð»koÚke

KA
fkÞohík Au. LkðMkkheLkk ‘Vwðkhk’ íkhefu yku¤¾kíkku rðMíkkh ßÞkt {æÞ{kt {nkí{k økktÄeSLke «rík{k Q¼e Au,
íku rðMíkkh nðu ‘Ëkçkw [kuf’ íkhefu yku¤¾kÞ Au. ynª Ëkçkw Ãkrhðkh îkhk MÚkkrÃkík rðrðÄ MkuðkfeÞ MktMÚkkyku
ykðu÷e Au. Mkki «Úk{ Ëkçkw nkuÂMÃkx÷ íkuLke ÃkkMku ËeLkçkkE Ëkçkw fLÞk rðãk÷Þ, Mkk{u rËLkþkn híkLkS Ëkçkw ÷kì
R
fku÷us, íkÚkk Ëkçkw MxwzLxMk õðkxoMk ykðu÷k Au. çkksw{kt Q¼u÷k ßÞwrçk÷e økkzoLk Ãký Ëkçkw ÃkrhðkhLke ËuLk Au.
©e híkLkS ËkçkwLkk çku Ãkwºkku rËLkþknS yLku Vhk{hkus çktLku ºký-ºký ð¾ík LkðMkkhe LkøkhÃkkr÷fkLkk
H
«{w¾ çkLke [qõÞk Au. LkðMkkhe LkøkhÃkkr÷fkLkk «Úk{ [qtxkÞu÷k «{w¾ íkhefuLkwt {kLk ËeLkþknS Ähkðu Au.
ES

íkuykuLkk fkÞofk¤ Ëhr{ÞkLk LkðMkkheLku Ãkkýe yLku økxhLke MkwrðÄk «kÃík ÚkE níke.
©e Vhk{hkus Ëkçkw ºký ð¾ík LkðMkkhe LkøkhÃkkr÷fkLkk «{w¾ hne [qõÞk Au. ¼khíkLke ykÍkËe Ãkqðuo
IN

yLku ykÍkËe ÃkAeLkk Ãknu÷k MkwÄhkE «{w¾ íkhefu ykÍkËe çkkË Ãknu÷ku ¼khíkeÞ Ítzku VhfkððkLkwt {kLk íkuykuLkk
Vk¤u òÞ Au. íkuykuLkk Mk{Þ{kt LkðMkkhe{kt rðrðÄ MkkðosrLkf Mkuðkyku ÷kufkuLku WÃk÷çÄ ÚkE níke. LkðMkkhe
-D

Lkk{ktrfík Lkkheyku{kt MºkeykuLke MktMÚkk {rn÷k rð©k{Lkk MÚkkÃkf yuðk híkLkçkkE çkk{S yLku MkwLkk¼kE ËuMkkE
níkk. ßÞkhu Mºkeyku [kh rËðk÷ ðå[u hnuíke níke íÞkhu yk Mºkeyku Mk{ks Mkuðk fhíke yLku Mºke òøk]ríkLke
am

«ð]ríkyku fhíke. híkLk¼kE çkk{S ©e s{þuËS íkkíkkLkk çknuLk Úkíkk níkk. íkuykuyu LkðMkkhe{kt rðrðÄ MktMÚkkyku
MÚkkÃkðk{kt {ËË fhe níke. MkÞkS ði¼ð ÷kEçkúuhe íkÚkk LkðMkkhe M{þkLk¼qr{Lku Ãký ËkLk ykÃÞk níkk.
gr

LkðMkkhe MkkiÚke òýeíke MkkðosrLkf nkuÂMÃkx÷ ËkuhkçkS yuLk. {nuíkk ÃkkhMke sLkh÷ nkuÂMÃkx÷Lke
MÚkkÃkLkk 1915{kt ÃkkhMke Mkwðkðz¾kLkk íkhefu ÚkE níke. suLku ÃkkA¤Úke sLkh÷ nkuÂMÃkx÷ íkhefu Vuhððk{kt
le

ykðe níke. su nk÷{kt LkðMkkheLke yøkúøkÛÞ nkuÂMÃkx÷ íkhefu òýeíke Au.

te

Wå[ fu¤ðýe ûkuºku LkðMkkhe{kt 1948{kt MkkuhkçkS çkhòuhS økzkoLkk ËkLkÚke ykxTMko fku÷usLke MÚkkÃkLkk
fhðk{kt ykðe níke. økzko fku÷usLkwt nk÷Lkwt {fkLk Ãknu÷k íkkíkk nwLLkh þk¤k íkhefu ðÃkhkíkwt níkwt. íÞkt ÃkkA¤
in

Lkðe rçkÕzªøk çkLkkðe «Úk{ ykxTMko fku÷usLkwt rLk{koý ÚkÞwt níkwt. íÞkhçkkË çkhòuhS ÃkuMíkLkS çkkheÞk Lkk{Lkk
jo

MkßsLku MkkÞLMk fkì÷us MÚkkÃkðk {kxu {kíkçkh ËkLk ykÃÞwt níkwt. su{ktÚke MkkÞLMk fkì÷usLke MÚkkÃkLkk ÚkE níke.
©e Ãke.fu. Ãkxu÷ fkì÷us ykuV ykxTMko yuLz fku{Mko {kxu YrÃkÞk yuf ÷k¾Lkwt ËkLk ©e Ãkxu÷ íkhVÚke
{éÞwt níkwt. yk{ yksÚke 60 ð»ko Ãknu÷kt yk fkì÷uòu ykÂMíkíð{kt ykðe níke. MkLk 1972{kt þuX rËLkþkS
híkLkS Ëkçkwyu ÷kì fku÷us {kxu ËkLk ykÃÞwt níkwt. yk{, LkðMkkhe{kt Wå[ rþûkýLkku ÃkkÞku Ãký ÃkkhMkeykuyu s
LkktÏÞku níkku. yk WÃkhktík Mkh nku{e {nuíkk xufrLkf÷ EÂLMxxÞqx Mkh nku{e {nuíkkLkk ËkLkÚke s çkLke Au, su{kt
ykExeykE yLku rðrðÄ xufrLkf÷ rþûký ykÃkðk{kt ykðu Au.
ðhMkku Ãknu÷kt ÃkkhMkeyku swËe swËe þuheyku{kt ðMkíkk níkk yLku yk¾k {nkuÕ÷k ÃkkhMkeykuLkk y÷øk
níkk. Ãkhtíkw fk¤¢{u ðMkíke ½xíke økE yLku {fkLkku ðu[kíkk økÞk. yk Mktòuøkku{kt ÃkkhMkeykuLku yuf sqÚku ðMkkððk
sYhe çkLÞwt yk Mk{Þu nkUøkfkUøk ÂMÚkík ÃkkhMke ËkLkðeh þuX þkÃkwhS òu¾eyu [khÃkw÷ LkSf 500 Ãkrhðkh
210
{kxu yk¾e ðMkkník Q¼e fhe ykÃke níke. yksu yk MÚk¤u ÷øk¼øk 1500 ÃkkhMkeyku yufMkkÚku ðMke hÌkk Au.
þuX þkÃkwhS òu¾eyu yLÞ yLkuf MktMÚkkykuLku {kíkçkh ËkLkku ykÃÞk Au. yLku ËkLkLkku «ðkn nsw Ãký
LkðMkkhe íkhV íkuykuLkk ¼kE©e fufe òu¾e îkhk ðne hÌkku Au. íkuykuLkk ËkLk Úkfe nk÷{kt [kh fhkuzLkk ¾[uo
LkðMkkheLke Mkh su.su. nkEMfq÷Lke Lkðe rçkÕzªøk çkLkkððk{kt ykðe Au. yk s MktMÚkkLke þuX YMík{S SS¼kE
Mfq÷Lke Lkðe rçkÕzªøk Ãký òu¾e ÃkrhðkhLkk ËkLkÚke çkLke Au. òu¾e Ãkrhðkh îkhk hkuxhe ykE EÂLMxxÞqxLku Ãký
ËkLk «kÃík ÚkÞwt Au. íku WÃkhktík LkðMkkhe çknkh Ãký íkuyku îkhk ËkLkLkku «ðkn ðÌkku Au.
LkðMkkheLkwt yuf{kºk h{íkLkwt {uËkLk ‘rMkhðkE Ãkkfo’ íkhefu yku¤¾kÞ Au. su çknuhk{S rMkhðkE Lkk{Lkk
ÃkkhMkeyu LkøkhÃkkr÷fkLku h{ík-øk{íkLkk {uËkLk íkhefu çkrûkMk ykÃku÷e Au.
LkðMkkhe{kt ykðu÷ku su.yuLk. íkkíkk {u{kuheÞ÷ nku÷ su ‘íkkíkk nku÷’ íkhefu yku¤¾kÞ Au íku LkðMkkheLkwt

R
yuf{kºk ðkíkkLkwfqr÷ík ykurzÞkuheÞ{ Au. su íkkíkk ÃkrhðkhLke LkðMkkheLku y{qÕÞ ¼ux Au.

SI
LkðMkkhe yksu yuf ÍzÃkÚke rðfkMk Ãkk{e hnu÷wt þnuh Au. su{kt ÃkkhMkeyku WÃkhktík yLkuf ÷kufkuLkk ËkLkÚke
Lkðe Lkðe ònuh MktMÚkkyku çkLku÷e Au. Lkðe Lkðe þk¤k, fkì÷uòu, nkuÂMÃkx÷ fu yLÞ MktMÚkkyku Ëhuf Mk{ksLkk

ET
MkßsLkku íkhVÚke ËkLkku {éÞk Au yLku Lkðe s MktMÚkkyku yÂMíkíð{kt ykðe hne Au Ãkhtíkw ÃkkhMkeyku îkhk 150
WÃkhktík ð»koÚke yufÄkhe Mkuðk ykÃkíke MktMÚkk yk þnuh{kt yLÞ fkuE LkÚke.

N
Mkh s{þuËS SS¼kEyu Mkki «Úk{ 1848{kt fw{kh þk¤k yLku 1849{kt fLÞkþk¤kLke MÚkkÃkLkk

KA
fhe. MkLk 1856{kt {ÿuMkk Mfq÷Lke þYykík Mkh fkðMkS snktøkeh fhe. 1863{kt YMík{S SS¼kEyu
çkeS þk¤k þY fhe. WÃkhkuõík þk¤kyku Ãknu÷k {kºk ÃkkhMkeyku {kxu níke su {nkhkò MkÞkShkðu økúkLx ykÃke
çkÄk {kxu «ðuþ ykÃkðku þY ÚkÞku. R
íkkíkk Ãkrhðkh íkhVÚke yuf fw{khþk¤kLke MÚkkÃkLkk fhe 1881{kt fhðk{kt ykðe ßÞkhu íkkíkk fLÞkþk¤k
1856{kt ÃkkhMke fLÞkyku {kxu þY fhe ÃkkA¤Úke çkÄk {kxu ¾wÕ÷e {qfðk{kt ykðe níke.
H
yk{, LkðMkkhe{kt ykÄwrLkf fu¤ðýeLkku ÃkkÞku ÃkkhMkeykuyu LkktÏÞku níkku. økkÞfðkz Mkhfkhu 1881{kt
ES

rþûký ¾kíkwt þY fÞwO níkwt yLku økwshkíke, {hkXe íkÚkk WËwo þk¤kykuLke MÚkkÃkLkk fhe níke.
1895{kt yuf þk¤k þY fhe níke su{kt Mktøkeík íkÚkk f÷kLke íkk÷e{ Ãký ykÃkðk{kt ykðíke. yk þk¤k
IN

økkÞLkþk¤k íkhefu yku¤¾kíke níke. su nk÷{kt xkðh LkSf fkÞohík Au. MkÞkShkð økkÞfðkzLku ÃkwMíkfku «íÞu
«u{ níkku. MkÞkShkðu yk¾k LkðMkkhe «ktík{kt LkkLke LkkLke ÷kEçkúuheyku Q¼e fhe níke.
-D

LkðMkkhe{kt Mkki «Úk{ ÷kEçkúuhe Q¼e fhðkLkku Þþ Ãký ÃkkhMkeykuyu Vk¤u òÞ Au. 1870{kt fux÷ktf
ÃkkhMkeykuyu ÷kEçkúuheLke þYykík yuf {fkLk{kt fhe níke. su{kt {nuhS hkýk ÃkrhðkhLkk çkhòuhS çkn{LkS
am

ÃkË{u ÃkkuíkkLke s{eLk íkÚkk Y. 5,000 ykÃke nk÷Lke {nuhS hkýk ÷kEçkúuheLke MÚkkÃkLkk fhe níke. 18{e
yur«÷ 1872Lkk hkus yk ÃkwMíkfk÷ÞLkwt WËT½kxLk ÚkÞwt níkwt. íkuLke 170{e sÞtríkLke Wsðýe ÚkE økE Au.
gr

1898{kt MkÞkS ði¼ð ÷kEçkúuheLke MÚkkÃkLkk ÚkE níke. su nk÷{kt Lkðwt {fkLk çkLkkððk{kt ykÔÞwt Au.
su{kt yLkuf MkkrnÂíÞf «ð]r¥kyku ÚkkÞ Au yLku ðkt[u økwshkík suðe «ð]r¥kLkwt yk fuLÿ çkLke økÞwt Au.
le
te

Lkðhtøk LkðMkkhe
Lkðhtøk yuf MkwtËh þçË Au. su LkðMkkhe {kxu íku ykçkkË ÷køkw Ãkzíkku Au. LkðhtøkLkku yÚko Lkðku htøk fhðk
in

MkkÚku Lkð htøkðk÷ku, ynª ðÄkhu çktÄçkuMkíkku Au, LkðMkkhe{kt ½ýe çkkçkíkku LkðLkk yktfzk WÃkh Au. LkðMkhun yLku
LkðMkiÞËku rð»ku íkku ykÃkýu fne ykÔÞk Aeyu. LkðMkkheLkk ykÃkýu su yÚkkuo fhe ykÔÞk íku nsw òýu ykuAk nkuÞ
jo

íku{ MktMf]ík Lkð Mkh WÃkhÚke LkðMkkhe Lkk{ ÃkzâkLkwt Ãký òýðk{kt ykðu Au. MktMf]ík Lkð -9, yLku Mkh- ík¤kð.
íku WÃkhÚke 9 ík¤kððk¤wt þnuh íku WÃkhÚke LkðMkkhe fnuðkÞ Au yu{ fnu Au. yk þnuh{kt 9 ík¤kðku níkk. 1-
ËqæÞwt, 2- þhçkíÞwt, 3- økktøkzâwt yÚkðk ðkøkéÞwt, sqLkkÚkkýkLkk çkkøkLke Ãkqðuo ykðu÷wt Au.) 4- Lkkøkík¤kðze,
5- fkÕÞkðkzeðk¤wt, ([kufeLke ÃkkA¤Lkwt ík¤kíkkðk¤wt, 7-¼uMkkík ¾kzkðk¤wt, 8- {k÷eðkzeðk¤w, (ðuhkð¤ síkkt
Ãkrù{u.) yu {kýu 9 ík¤kð Au. yu Ãkife fux÷kf MkwfkELku ÃkqhkE sðk ykÔÞkt Au.
LkðMkkheÚke çknkh økk{ sðkLkk Lkð Lkkfkt ÞkLku Lkð hMíkk Au. 1- s÷k÷Ãkkuh sðkLkwt Lkkfwt, 2- økýËuðeLke
[kufe (ÞkLku økýËuðe sðkLkku ‘Ëþuhk xufhe’Lku Lkk{u yku¤¾kíkku ¼køk (÷wLkþefwELke ÃkkA¤Lkku) 3- økýËuðe
sðkLkku çkeòu Vktxku÷wLMkefwELke ykøk¤Lkku fkøkËeðkzLkkt LkkfktLku Lkk{u yku¤¾kíkku hMíkku, 4- Mkqhík sðkLkwt
211
 ¼uMkkík¾kzkðk¤wt Lkkfwt, 5- fkÕÞkðkzeLkwt, 6- ðehkð¤ðk¤wt, 7- ykþkÃkwhe íkhVLkwt, 8-
Mkqhík sðkLkwt Ëktzeð¤ðk¤wt, 9- fkAeykðkzeðk¤wt, yu {kýu LkðMkkheLkk Lkð Lkkfkt ÞkLku Lkð
¼køk¤ økýkÞu÷kt Au.
LkðMkkheLkk íku Mk{Þ{kt Lkð çkòh Au. 1- nk÷Lkk fwt¼khðkz{kt ÃkxðkðkzLku Lkk{u
yku¤¾kíkwt yMk÷{kt çkòh níkwt, su íku ðu¤kyu {kuxwt çkòh økýkíkwt. 2- nk÷Lkwt {kuxwt çkòh
yÚkðk òËð hkðu òËu fhu÷wt “òËð çkòh” 3- Ãkkt[ nkxzeLkwt çkòh. 4- ÚkkýkðkzLkk
{ku[eðkz ykøk¤Lkwt ¼wíÞkðkzðk¤wt çkòh. suLkku ftEf ¼køk nsw Au. 5- íkhkðíkkLkwt çkòh.
6- fknhkðkzkLkwt çkòh, 7-økku÷ðkzLkwt çkòh íkku {kuxwt çkòh níkwt. nk÷ íÞkt yLkks rMkðkÞ
çkeswt ðu[kíkwt LkÚke. 8- Víkun¾kLkLkkt fqðk ykøk¤Lkwt Mk¥kkÃkehLkwt çkòh (nk÷ Úkkuzwtf hnu÷wt Au

R
yLku 9- ¾ºkeðkzLkwt çkòh yu {kýu LkðMkkheLkkt “Lkð çkòh” økýkÞu÷kt Au. ð¤e fkuE íkku

SI
LkðMkkheLkk yMk÷ 14 çkòh nkuðkLkwt sýkðu Au.
“Lkð zk¤e ðz”Lku ÷eÄu LkðMkkhe ð¾ýkÞu÷e Au. ykþkÃkwheLkk {trËh{kt yuf øktòðh

ET
ðzLkwt Íkz Au, suLkk WÃkhÚke swËk swËk yLku Aqxk Aqxk çkeò Lkð ðz yuf s Úkz WÃkhÚke
Wøku÷kt Au, suLke {kLkíkk ðxef ÷uðkÞ Au yu ðz {tz¤ òuðk÷kÞf Au.

N
Ëktze fq[

KA
ytøkúuS þkMkLk{ktÚke {wÂõík {u¤ððk ¼khíkðkMkeykuLke Ít¾Lkk níke. {wÂõík {kxu
«Úk{ støk 1857{kt ¾u÷kÞku. yk støk{kt yLkuf ðeh Ãkwhw»kkuyu yknwrík ykÃke, Ãký
rðËuþe þkMkLku støkLku sw÷{Lkk òuhu f[ze LkktÏÞku. ÷kufku{kt rLkhkþk yLku níkkþk ÔÞkÃke
R
økE. ¼khíkðkMkeykuLku Lkuík]íðLke sYh níke. ykðk Mk{Þu 1915{kt økktÄeSLkwt ¼khík{kt
H
ykøk{Lk ÚkÞwt. økktÄeSyu íku{Lkk økwY økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷uLke Mk÷knÚke yuf ð»ko MkwÄe hksfeÞ
«ð]r¥k{kt Ãkzâk rðLkk ËuþLke Mkk[e ÂMÚkríkLkwt yð÷kufLk fÞwO yLku íÞkhçkkË MðkíktºÞ Mktøkúk{Lkwt
ES

MkwfkLk Mkt¼kéÞwt. økktÄeSLkk yuf ð»koLkk yð÷kufLku ykí{kLku ZtZku¤e LkkÏÞku. Mðhks «kÃík
fhðk rMkðkÞ fkuE rðfÕÃk Lk MkwÍTÞku. y®nMkkLkku {køko yÃkLkkðe MkíÞkøkúnLkk nrÚkÞkh ðzu
IN

Mk{økú ËuþLke «òLku ykÍkËeLke ÷zík {kxu òøk]ík fhðkLkku yuf yðMkhLku ÃkwLkSorðík fÞkuo.
-D

yLÞkÞ Mkk{u Ërûký ykr£fk{kt MkV¤ ÚkÞu÷k MkíÞkøkúnLkwt nrÚkÞkh ¼khík{kt yMkhfkhf
Mkkrçkík ÚkE þfu íku{ Au, íkuðwt økktÄeS áZÃkýu {kLkíkk níkk. ykÚke Ërûký ykr£fkLke
am

MkíÞkøkúnLke þMºk «Þkuøkþk¤k{kt MkV¤ ÚkÞu÷k «ÞkuøkkuLkk ¼khík{kt WÃkÞkuøk fhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo.
økktÄeSyu ÃkkuíkkLke {kík]¼qr{ økwshkíkLku f{o¼qr{ çkLkkðe Mk{økú Ëuþ{kt MðkíktºÞ Mktøkúk{Lkwt hý®þøkw
VqtfðkLkk ykþÞÚke y{ËkðkËLkk fku[hçk{{kt yuf çktøk÷ku hk¾eLku MkLku 1915{kt MkíÞkøkúnLke MÚkkÃkLkk fhe.
gr

økwshkík{kt MðkíktºÞ Mktøkúk{Lke [¤ð¤Lku Ãkwhíkku ðuøk {éÞku. Mk{økú Ëuþ{kt ¾qçk s ÔÞkÃkf yþh ÚkE. {wÂõík
le

Mktøkúk{Lku MktËuþkLkk MkíÞkøkúnku þY ÚkÞk. çkkhzku÷e MkíÞkøkún, Ëktzefq[, ÄhkMkýk MkíÞkøkún, yzkMk MkíÞkøkún,
te

¾uzk MkíÞkøkún, çkkuhMkË MkíÞkøkún, hkMk MkíÞkøkún, Äku÷uhk MkíÞkøkún, {kýMkk MkíÞkøkún, hksfkux MkíÞkøkún
suðk MkíÞkøkúnku ÚkÞk. Auðxu MkíÞkøkúnLke ÷zík Mkk{u ytøkúus Mkhfkh Íwfe yLku 15{e ykìøkMx, 1947Lkk hkus
in

¼khík ykÍkË ÚkÞwt. MkrðLkÞ fkLkwLk ¼tøkLke ÷zík Mk{økú Ëuþ{kt ÔÞkÃkf çkLke “Ëktzefq[” {n¥ðLke çkLke. suLkk
çkes 1929Lkk rzMkuBçkh{kt ÷knkuh ¾kíku fkUøkúuMk yrÄðuþLk{kt fhkÞu÷k Ãkqýo MðhkßÞLkk Xhkð{kt níkk. 1930
jo

òLÞwykheLke 26{e íkkhe¾u MðkíktºÞ rËLk WsððkLkku ÷kufkuLku yLkwhkuÄ fhkÞku níkku. yk yhMkk{kt ytøkúus
Mkhfkhu #ø÷uLz ¾kíku økku¤{uS Ãkrh»kË ¼hðkLke ÞkusLkk fhe, íku{kt ¼køk ÷uðk fkUøkúuMkLku yk{tºký yÃkkÞwt.
íkuLke Mkk{u økktÄeSyu ËkYrLk»kuÄ, nwtrzÞk{ý, s{eLk-{nuMkq÷, {eXk ðuhku yLku ÷~fhe MktçktÄe çkkçkíkkuLke [[ko
fhðkLke þhík {qfe. økktÄeSyu MÃkü heíku fÌkwt fu, yk þhíkku {tsqh nkuÞ íkku fkUøkúuMk økku¤{uS Ãkrh»kË{kt ¼køk
÷uþu. ðkEMkhkuÞu yk ytøku fkuEÃký çkknUÄhe Lk ykÃke, sýkÔÞwt fu, çkÄk Ãkûk økku¤{uS{kt òÞ fu Lk òÞ,
Ãkrh»kË Þkuòþu s, Mkhfkh MkíÞkøkúne «ð]r¥k Ëkçke ËE fkÞËku yLku ÔÞðMÚkk MÚkkÃkðk {kxu çkÄkt s Ãkøk÷kt ÷uþu
yuðe yu{ýu [uíkðýe Wå[khe yLku íku{ktÚke Ëktzefq[ MkíÞkøkúnLke ÷zík r[Lkøkkhe «økxe. økktÄeSyu 2S {k[uo
MkíÞkøkún þY fheþ yu{ sýkÔÞwt, Ãký ytøkúus MkÕíkLkíkLku fkuE Vuh Lk Ãkzâku yLku Ëktzefq[Lkwt rLk{koý ÚkÞwt.
212
rsÕ÷k «kuVkR÷

rðfkMkLke ðkxu
™ð‚khe

R
SI
ET
fw÷ økk{zk

N
389

KA
" W{uþ çkkðeMkk sÞkhu ™k„‚krhfk yux÷u ™k„ËuðŒk™e Ãkqò

Mkkûkhíkk Ëh R
Ërûký „wshkŒ{kt ÷kuf{kŒk Ãkqýko ™Ëe™k
rf™khu ð‚u÷wt ™ð‚khe þktŒ, ‚tM‍fkhe y™u
fh™kh þnuh.
Úkkuzku ‚{Þ ™k„{tz¤ y™u Ãkkh‚eÃkwhe
H
M‍™un‚w{u¤ ¼Þko ÷kufSð™™e yk„ðe AkÃk Œhefu yku¤¾kÞu÷wt yk þnuh Auðxu ™ð‚khe

84.78% Ähkðu Au. yk yirŒnkr‚f ™„h™e rþÕ‍Ãkkf]rŒ ™k{u yku ¤ ¾kŒw t ÚkÞw t . [k÷w f Þ ‚{Þ{kt
ES

DINESH R KANET SIR ft z khðk{kt y™u f ‚t Œ ku , yku r ÷Þkyku ,

hksðeyku, f÷kfkhku y™u Wãku„ÃkrŒyku™k
Ãkkh‚eyku ™ð‚khe{kt ðM‍Þk ÃkAe Ãkkh‚eÃkwhe
y™u ™ð‚khe ™k{ku ÃkzÞkt nŒkt.
IN

Ãkwhw»kkÚko™ku ‚wËe½o RrŒnk‚ Au. yZkh{e ‚Ëe™e þYykŒ{kt ™ð‚khe

™ð‚khe ™k{ þkÚke ÃkzÞwt yu yt„u rðrðÄ {wrM‍÷{ nfq{Œ nuX¤ nŒwt, í‍Þkhu ™ð‚khe™k
-D

fw÷ íkk÷wfk yr¼«kÞku skuðk {¤u Au. ðzkuËhk™e yu{. Ëu ‚ kR Œu { w ÷ S hw M‍ Œ{S ‚ku ™ „Z sR
yu ‚ .Þw r ™ðŠMkxeLkk Ãkw h kŒí‍ð rð¼k„™k „kÞfðkz™u ™ð‚khe Œuze ÷kÔ‍Þkt nŒkt. yk{
am

06 r™ð] ¥ k yæ‍Þûk y™u RrŒnk‚™k ™u þ ™÷

«kuVu‚h zkì. ykh.yu™.{nuŒk™k {Œu ™ð‚khe
yt „ u ™ ku ‚ki «Úk{ yi r Œnkr‚f WÕ÷u ¾
™ð‚khe „kÞfðkz™k nkÚk{kt ykÔ‍Þwt nŒwt.
„kÞfðkze þk‚™ ™ð‚khe {kxu ykþeðkoË
YÃk Ãkqhðkh ÚkÞwt. fkhý fu yk ‚{Þ Ëhr{Þk™
gr

ƒ{Ëk{e™k [k÷w f Þ hkòyku ™ k ‚{Þ™k ™ð‚khe™ku ‚ðkot„e rðfk‚ ÚkÞku. „kÞfðkzu

le

R.‚.669™k Œk{úÃkºk{ktÚke {é‍Þku Au. hkò «ktŒ™e h[™k fhe í‍Þkhu ™ð‚khe™u «ktŒ™ku
fw÷ ðMkíke ©Þk©Þ rþ÷krËí‍Þu yuf ƒúkñý™u Ëk™ ykÃ‍Þwt Ëhssku {é‍Þku. ð»ko 1863Úke ™ð‚khe™u
te

nŒwt. su r™r{¥ku WÃkhkufŒ Œk{úÃkºk (Ëk™Ãkºk) ™„hÃkkr÷fk™e ¼ux {¤e. sÞkhu ÷kufku îkhk

13,30,711 ÷¾kÞw t nŒw t . yu { kt ™ð‚khe™ku WÕ÷u ¾ [qtxkÞu÷e Ãkkt¾ îkhk 1924 Úke ™„hÃkkr÷fk™wt
in

“™ð‚khefk” ™k{u ÚkÞku Au. ƒeswt Œk{úÃkºk ‚wfk™ ‚t¼k¤ðk{kt ykÔ‍Þwt nŒwt. ™ð‚khe™k
jo

R.‚.821 ™wt {é‍Þwt Au. hküÙfwx ðtþ™ku hkò
ffo ‚wðýoð»ko ÷~fhe Akðýe{ktÚke ykÃku÷k
Ëk™™ku yu{kt WÕ÷u¾ Au. yu ‚{Þu ™ð‚khe{kt
rðMíkkh (Sq. K.M.)
si™ku™e ðM‍Œe nŒe. “yÃkhkrsŒ” ™k{™k
si™ „whw™u hkò ffou Ëk™ ykÃ‍Þwt nŒwt. R.
2,196 ‚.821 ™k Œk{úÃkºk (Ëk™Ãkºk){kt ™ð‚khe™ku
WÕ÷u¾ “™k„‚krhfk” Œhefu ÚkÞku Au.
™ð‚krhfk™ku yÚko r™í‍Þ yuðwt ÚkkÞ Au,
30 > 16 sw÷kR, 2018 > økwshkík > www.gujaratinformation.net
‚ktfzk hM‍Œk Ãknku¤k ÚkÞkt y™u hM‍Œk™e ƒksw{kt
ð]ûkku hkuÃkðk{kt ykÔ‍Þkt. þkf¼kS {kfouxku
Q¼e ÚkR y™u hM‍Œk Ãkh Ëeðkƒ¥ke™e ‚„ðz
Q¼e ÚkR. ÃkkA¤Úke ðkuxh ðfo‚ y™u „xh
Þkus™k™ku Ãký y{÷ ÚkÞku.
™ð‚khe{kt „kÞfðkz™e ‚ki Ú ke sq ™ e
r™þk™e ™ð‚khe™k fkr÷Þkðkze ŒhV™k Auzu
ykðu÷ku sw™kÚkkýk Œhefu yku¤¾kŒku rfÕ÷ku

Au. „kÞfðkz sÞkhu ‚ku™„Z ŒhVÚke ykÔ‍Þk
í‍Þkhu Ãkqýko ™Ëe™k yk Auzu ™k™fzku rfÕ÷ku
ƒ™kðe í‍Þkt ‚hfkhe ykurV‚ku ƒ™kðe. yksu
DINESH R KANET SIR
Ãký yk sw™kÚkkýk™k ÃkkA¤™k ¼k„u ‚hfkhe
ykurV‚ku y™u ‚hfkhe f{o[kheyku {kxu™k
r™ðk‚M‍Úkk™ ykðu÷kt Au.
sw™kÚkkýk™e ƒksw{kt s L‍ÞkÞk÷Þ™e
¼Ô‍Þ R{khŒ ykðu÷e Au. yk R{khŒ™e
rzÍkR™ fku R {nu ÷ su ð e ÷k„u Au . yk
-D
sø‍ÞkyuÚke Úkkuzu Ëqh ‚ƒsu÷ ykðu÷e Au.
™ð‚khe ™„he{kt ƒu Œ¤kðku ykðu÷kt Au.
am
ËwrÄÞk Œ¤kð y™u ‚hƒrŒÞk Œ¤kð. yk
Œ¤kðku yt„u ËtŒfÚkk ™ð‚khe{kt {þnqh Au.
Œu «{kýu ËwrÄÞk Œ¤kð™wt Ãkkýe ËqÄ suðwt y™u
gr
‚hƒrŒÞk Œ¤kð™wt Ãkkýe ‚hƒŒ suðwt {eXwt
le
nŒwt. yksu ™ð‚khe þnuh™e {æ‍Þ{kt ËwrÄÞk
Œ¤kð™e nk÷{kt s y{÷{kt ykðu÷e þnuh™e
te
{eXk Ãkkýe™e Þkus™k™u fkhýu fkÞkÃk÷x ÚkR
Au y™u nðu Œu hr¤Þk{kýwt ¼k‚u Au.
in
{wtƒR-ðzkuËhk {æ‍Þ{kt ð‚u÷e ™{ýe
jo
™ð‚khe Lkøkhe „kÞfðkze þk‚™{kt rsÕ÷k™wt
ðzw{Úkf nŒwt. ™ð‚khe «ktŒ nŒku. yksu yu
ð÷‚kz rsÕ÷kÚke y÷„ Au. ‚tM‍fkhÄk{ Au.
yk «Ëuþ™e ‚ws÷k{ ‚wV÷k{ Vq÷V¤kuÚke
¼hu÷e ¼qr{ „wshkŒ™ku ƒ„e[ku Au.
hí‍™k „¼ko ÄhŒe : “M‍ðhksÞ” þç‍Ë™k
«Úk{ AzeËkh ËkËk¼kR ™ðhkuS, ykiãkur„f
¢ktrŒ™k ‚sof s{þuËS ŒkŒk, ¼khŒ™k
N
KA
‚nw«Úk{ ™kRx ƒuhku™ux ©e s{þuËS¼kR,
R
SS¼kR, {nkhküÙ™k þuf‚rÃkÞh „ýkŒk
òýeŒk ™kxT‍ÞrðË ƒk÷ „ýuþ „zfhe™e yk
H
sL‍{¼qr{. rƒúxeþ ‚Õ‍Œ™Œ™k ÃkkÞk n[{[kðe
™kt¾™kh hküÙrÃkŒk {nkí‍{k „ktÄe™e Ëktzefq[
ES
MkkÚku Mktf¤kÞu÷e yk ™ð‚khe ™„he.
„wshkŒ™k {nkfrð «u{k™tËu “hýÞ¿k”
IN
ykÏ‍Þk™ ™ð‚khe{kt ÷Ï‍Þwt nŒwt. «r‚æ‍Ä
™ð÷fÚkkfkh ‚kûkh ©e h{ý÷k÷ ð‚tŒ÷k÷
Ëu‚kR™u “„úk{÷û{e” ™ð÷fÚkk ÷¾ðk™e
«uhýk ynªÚke {¤u÷e. ðeh frð ™{oËu “‚nw
[÷ku SŒðk st „ ’’ yu fkÔ‍Þ ‚ki « Úk{
™ð‚khe{kt ÷÷fkhu÷wt. Ãkkh‚e frð {kýufS
snkt„ehS Ëu‚kR yk þnuh™wt s VhstË nŒkt.
Ãkkh‚eyku™e WËkh ‚¾kðŒku yk þnuh{kt
skuðk {¤þu. Ëkƒw s™h÷ nkurM‍Ãkx÷, Ëkƒw ÷ku
fku÷us, Ëkƒw nkuM‍xu÷, Ëkƒw fL‍Þk rðãk÷Þ,
„kzko fku ÷ u s , xkxk ƒku Þ Í nkRM‍fq ÷ ,
™ðksƒkR xkxk „ÕMko nkRM‍fq ÷ , {ÿu ‚ k
nkRM‍fq ÷ , þu X ykh.su . su . nkRM‍fq ÷ ,
þehðkR Ãkkfo yk «fkh™e y™uf ‚tM‍ÚkkykuÚke
þnu h ‚{] æ‍ Ä ƒL‍Þw t Au . xkxk Ãkrhðkh™k
yki ã ku r „f ‚kn‚ku ™ð‚khe rð¼k„™k
yÚko f hý{kt {ní‍ð™w t «Ëk™ fhu Au .
yu{.S.S. r‚rð÷ nkurM‍Ãkx÷ y™u ™.{.
f]r»k fku÷us {VŒ÷k÷ Ãkrhðkh™k W{Ëk Ëk™Úke
r™{koý ÚkR Au.
„kÞfðkze þk‚™{kt ™ð‚khe «kt Œ
16 sw÷kR, 2018 >
rsÕ÷k «kuVkR÷
R
SI
ET
nŒku . „w s hkŒ hksÞ™e h[™k ð¾Œu
™ð‚kheyu yu ™ k yk ðneðxe M‍Úkk™
™ð‚khe rsÕ÷k {kxu {kt„ýe fhe, ™ {é‍Þwt,
‚t½»ko ÚkÞk, yktËku÷™ku ÚkÞk, yu™ku Ãký
RrŒnk‚ Au. {nkí‍{k „ktÄe sL‍{sÞtŒe Œk.
hS yku f xku ƒ h, 1997™k hku s y÷„
rsÕ÷k Œhefu ™ð‚khe «M‍ÚkkrÃkŒ ÚkÞwt.
rsÕ÷k™e ¼ki„kur÷f ÃkrhrM‍ÚkrŒ : Ãkrï{
¼k„{kt ËrhÞkfktXku 53 rf.{e. ÷ktƒku Au. Ãkqðo
¼k„{kt zwt„hku y™u st„÷ku Au. su™e s{e™
V¤ÿwÃk y™u ƒ„e[k ÷kÞf Au. ™ð‚khe
rsÕ÷k™wt fw÷ ûkuºkV¤ 2196 [ku.rf.{exh Au.
rsÕ÷k™ku Ãkqðo rðM‍Œkh fwËhŒe ð™hkS y™u
zw t „ hkyku Ú ke AðkÞu ÷ ku Au . sÞkhu Ãkrï{
rðM‍Œkh yhƒe ‚{wÿ™u fkhýu ™Ëe, ™k¤k,
fkuŒhku y™u ™e[kýðk¤e s{e™{kt ËrhÞk™wt
Ãkkýe Vhe ð¤Œkt ¾khkÃkkx s{e™ ykðu÷e Au.
Ãkq ð o y™u Ãkrï{™e ðå‍[u ™ ku rðM‍Œkh
ƒ„e[k÷kÞf “„úe™ ƒuÕ‍x” Œhefu òýeŒku Au.
rsÕ÷k{kt fkðuhe, ytrƒfk, y™u Ãkqýko ™Ëeyku
ÃkqðoÚke Ãkrï{™e ŒhV ðnu Au.
ykƒku n ðk : ‚k{kL‍Þ heŒu ™ð‚khe
rsÕ÷k™e ykƒkunðk „h{ y™u ¼usðk¤e hnu
Au. ð»ko™k yur«÷ {u {k‚{kt W»‍ýŒk{k™ ðÄw
hnu Au y™u rðþu»k „h{e Ãkzu Au. rsÕ÷k{kt
‚k{kL‍Þ heŒu 35 Úke 40 ‚u. sux÷wt W»‍ýŒk{k™
skuðk {¤u Au. ykuAk{kt ykuAwt W»‍ýŒk{k™
rz‚uB‍ƒh òL‍Þwykhe {k‚{kt hnu Au. ™ð‚khe
rsÕ÷ku ¼khu ðh‚kËðk¤ku rsÕ÷ku „ýkÞ Au.
rsÕ÷k™ku ‚huhkþ ðh‚kË 1871 {e.{e
sux÷ku Au. [ku{k‚k™e þYykŒ sq™ {k‚™e
{æ‍Þ{kt ÚkkÞ Au y™u ‚Ã‍xuB‍ƒh {k‚™k ytŒ{kt
økwshkík > www.gujaratinformation.net > 31
rsÕ÷k «kuVkR÷

Ãkqýo ÚkkÞ Au.

rsÕ÷k{kt Ãkqðo ¼k„{kt st„÷ y™u zwt„hk¤
rðM‍Œkh nkuðk™u fkhýu 1500 Úke 2000
{e÷e{exh sux÷ku ðh‚kË Ãkzu Au.
rsÕ÷k™e 2011™e ð‚Œe
òrŒ þnuhe „úkB‍Þ fw÷ yûkh¿kk™™e

R
xfkðkhe
Ãkwhw»k 213416 464749 678165 88.75

SI
†e 195721 455786 651507 78.83
fw÷ 409137 920535 1329672 83.88

ET
rsÕ÷k™wt ¼ki„kur÷f M‍Úkk™ ™ð‚khe rsÕ÷ku {kxu ‚w‚t„rXŒ hnuŒk, yk„ðe yÚkoÔ‍ÞðM‍Úkk Xuh Xuh Au. si™ku™k Ëuhk‚h, ði»‍ýð nðu÷e,
20.070 Úke 21.000 W¥kh yûkktþ y™u y™u ‚{k™ ¼kð™k ÄhkðŒk, M‍ðkÞ¥k ‚{s Ãkkh‚e yr„Þkhe, ƒkiæ‍Ä{X, r„hò½hku Ãký

N
72.430 Úke 730 Ãkqðo hu¾ktþ ðå‍[u ykðu÷ y™u rðrþ»‍x ‚tM‍f]rŒ ÄhkðŒk ‚h÷ ‚{wËkÞ™u Au. ™ð‚khe{kt yk ƒÄk s Äk{ku ykðu÷kt Au.

Au. fw÷ ¼ki„kur÷f rðM‍Œkh 2,44529 nufxh
Au. ™ð‚khe, s÷k÷Ãkkuh, „ýËuðe, [e¾÷e,
¾uh„k{ y™u ðkt‚Ëk yu{ fw÷ 6 íkk÷wfk 396
økk{kuLke Mkktf¤u Au.
KA
ykrËðk‚e Œhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au. Ãkwhw»kku
{nËTy‌ tþu ÄkuŒeÞwt y™u ¾{e‚ y™u {kÚku Ãkk½ze
ƒktÄŒk sÞkhu M‍ºkeyku fk‚zku (‚kze) ÃknuhŒe
R
y™u nkÚk Œu{s „¤k{kt YrÃkÞk™k r‚ffk™ku
™ð‚khe rsÕ÷ku 1997{kt yrMŒíð{kt
ykÔÞku. rsÕ÷k™e Œ{k{ f[uheyku suðe fu
f÷ufxh f[uhe, «kLŒ f[uheyku, fkuxo rçkÕzª„,
rsÕ÷k Ãkt[kÞŒ ¼ð™ AuÕ÷k 20 ð»ko{kt

DINESH R KANET SIR

rsÕ÷k™e {wÏ‍Þ {kuxe, {æ‍Þ{ y™u
™k™e ®‚[kR Þkus™kyku:
nkh ÃknuhŒe. yrMŒíð{kt ykðe. ¾uh„k{ Œk÷wfku Ãký
H
{wÏ‍Þ¼k»kk „wshkŒe nkuðk AŒkt rðrðÄ 2014 {kt yrMŒíð{kt ykÔÞku , su Ú ke
òrŒ{kt rðr¼LLk «kËurþf ƒku÷eyku Ãký MÚkkr™fku™u ðneðxe ‚„ðzŒk {¤Œe ÚkR.
ES

™t. Þkus™k ÷kr¼Œ Œk÷wfkyku

1. WfkR ™ð‚khe, s÷k÷Ãkkuh, ƒku÷kÞ Au. st„÷ rðM‍Œkh{kt yk ƒku÷eyku Au rþûký : ð»ko 1995{kt ‚kûkhŒkËh
fkfhkÃkkh [e¾÷e, „ýËu ð e, su yksu Ãký çkku÷kÞ Au y™u Œu{™ku rðþu»k Ä{o 75.00% nŒku su ðÄe™u 88.00% ÚkÞku Au.
IN

Þkus™k ðkt‚Ëk, ¾uh„k{ Ãký Au su{kt «kf]rŒf Ãkqò Au. ÃkÚ‍ÚkheÞku Ëuð, {rn÷k ‚kûkhŒk Ëh 68.00% Úke ð½e™u
zwt„heÞk Ëuð, ðk½ËuðËuðe, ‚kÃk, ð]ûk ð„uhu™e 82.00% ÚkÞku Au. zÙkuÃk ykWx Ëh 10.04%Úke
-D

2. fu÷eÞk [e¾÷e, ðkt‚Ëk

Ãkqò ykrËðk‚e «ò fhu Au. fwËhŒ™k ¾ku¤u ½xe™u 1.00% ÚkÞku Au. rðãkÚkeo - rþûkf Ëh
Þkus™k
{M‍ŒeÚke Sð™khe «ò rðrðÄ Wí‍‚ð, 22 ƒk¤fku y u yu f rþûkf Au . 100%
am

3. sqs Þkus™k ðkt‚Ëk «‚t„ku™u „eŒ‚t„eŒ ŒÚkk y™wck™™u ™]í‍ÞkuÚke þk¤kyku{kt Ãkeðk™k Ãkkýe™e ‚wrðÄk y™u
ƒtËhku : yk rsÕ÷k{kt {wÏ‍Þ ƒtËhku y™u Wsðu Au.ykrËðk‚e ŒkhÃkw, Zku÷, þhýkR, þki[k÷Þ ‚wrðÄkyku WÃk÷çÄ Au.
{æ‍Þ{fûkk™k ƒtËhku ™Úke, ÃkhtŒw 3 ™k™k ƒtËhku {tShk ‚kÚku ™]í‍Þku fhu Au. ÷ø™ «‚t„u Ãký ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ykðu ÷ e f] r »k
gr

ykðu÷kt Au. ðkt‚eƒkuh‚e, Äku÷kR, ykuts÷. yk {hÄkƒuL‍z ð„kzu Au.n¤ÃkrŒyku ÄuhiÞk ÚkR Þwr™ðŠ‚xe{kt ðuxurh™he fku÷us ŒÚkk VeþheÍ
le

ƒtËhku Ãkife nk÷{kt Äku÷kR ƒtËh fkÞohŒ Au. {kŒk™e ¼rfŒ fhu Au. y™u yÄo™kheïhYÃk fku÷us þY fhðk{kt ykðe. rsÕ÷k{kt fw÷
÷kufSð™ : rsÕ÷k{kt {wÏ‍Þí‍ðu ð‚Œe ÷R „hƒk „kÞ Au. Œwh ™u Úkk¤e ð„kze ÷ø™ 12Úke 15 nòh Œk÷e{kÚkeoyku™e ûk{Œkðk¤e
te

ykrËðk‚eyku™e Au. su{kt ZkurzÞk, fwtfýk, «‚t„u, nku¤e «‚t„u yk™tËÚke ™k[u Au. 9 ykRxeykR fku÷us fkÞohŒ Au. su{kt Mfe÷
ðkh÷e, n¤ÃkrŒ™ku ‚{kðuþ ÚkkÞ Au. yk “¾nŒe ¾nŒe ¼ªŒu ¼ªŒu ¾nŒe ¾nŒe ¼ªŒu ¼ªŒu RÂLzÞk fkÞo¢{ nuX¤ Ëqh Ëqh™k Œk÷e{kÚkeoykuLkwt
in

WÃkhktŒ fku¤e, fýƒe, Ëu‚kR, xtzu÷, Ãkkh‚e, ¼eS™ ¼e™ ò™{kt òÞ, ¼eS™ ¼e™ ò™{kt òÞ fkiþÕÞðÄoLk fhðk{kt ykðu Au.
jo

{w‚÷{k™,®‚Äe, þe¾, {nkhküÙeÞLk ÷kufku ¾kxe Œkze ƒw{÷ku {kt„u{eXe Œkze ÷uðxku {kt„u” ƒe÷e{ku h k ykRxeykR ‚u L xh yku V
ð‚u Au . ðkt ‚ Ëk, [e¾÷e yLku ¾u h „k{ ‚ðýo‚{ks y™krð÷ rþð¼fŒ Au y™u yuf‚÷L‚ Œhefu rðfk‚ ÃkkBÞku Au. AuÕ÷k 15
Œk÷w f k{kt ykrËðk‚eyku ™ e ð‚Œe {ku x k ‚™kŒ™ Ä{o Ãkk¤u Au. hk{f]»‍ý ŒÚkk {kŒk™u ð»ko{kt rsÕ÷k{kt Wå[Œh Œf™efe rþûký
«{ký{kt Au. ykrËðk‚eyku™e hnuýefhýe Ãký {k™u Au. suÚke yk rsÕ÷k{kt rþð™kt {trËhku yk5Œe çku rz„úe yuÂLsr™Þhª„ fku÷us fkÞohŒ
‚kiÚke y÷„ Œhe ykðu Au. Œuyku™ku Ãknuhðuþ ðÄw Au. „t„uïh, ytÄuïh, fk{uïh, ‚ku{™kÚk, ÚkR Au.
yL‍Þ ‚{ks fhŒkt swËku Au. ‚k{krsf {k™ð ™e÷ft X {nkËu ð , n™w { k™ {t r Ëhku st „ ÷ hkus„kh : 2000™e ‚k÷ Ëhr{Þk™
rð¿kk™™k yÇ‍Þk‚wykuLkk {íku yuf ¼q¼k„{kt rðM‍Œkh{kt Ãký Au. Œu{s ykþkÃkwhe {kŒk, Þw ð f-Þw ð Œeyku ™ u ðkŠ»kf 500 su x ÷e
ð‚Œk, yuf s ¼k»kkƒku÷e ƒku÷Œk, ‚whûkk fk¤efk, ytƒk, ¼ðk™e, [k{wtzk™kt {trËhku Ãký hkus„khe™e Œfku {¤Œe nŒe su™k ‚k{u
32 > 16 sw÷kR, 2018 > økwshkík > www.gujaratinformation.net

Ãkeðk™wt ÃkkÛke
• Yk.6Ãk3.1h ÷k¾, 131- fk{ku
• 1h3-{e™eðkuxh ‚Ã÷kE Mfe{
• h9- Ãkúk.þk¤k y™u ykt„Ûkðkze{kt
Ãkeðk™k ÃkkÛke™e ‚wrðÄk
• hÃk - ¼q„¼o xktfk ðkt‚Ëk Œk÷wfk™k
ƒkuzoh rð÷us{kt
2017{kt ðkŠ»kf 5000Úke Ãký ðÄw
hkus„khe™e Œfku WÃk÷çÄ ÚkR Au.
Ãkkýe ÃkwhðXk : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ð»ko
1998 Ãknu÷k ½h-½h ™¤ f™ufþ™™e ‚tÏÞk
™neðŒ nŒe. su{kt 2017™e rMÚkrŒyu yk
‚tÏÞk 1,66,000 ÚkR Au. yk{ AuÕ÷k 20
DINESH R KANET SIR
ð»ko { kt ½h-½h ™¤ f™u f þ™™e ‚t Ï Þk{kt
1,66,000™ku ðÄkhku ÚkÞku Au. rsÕ÷k™k Œ{k{
372 „k{ku{kt Ãkkýe ÃkwhðXk Þkus™k fkÞohŒ /
[k÷u Au.
®‚[kE : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ð»ko 1998
Ãknu÷k fw÷ ®‚[kR rðMŒkh 99,870 nufxh
nŒku, su 2017 ™e rMÚkrŒyu 1,27,539
ÚkÞku Au. yk{ AuÕ÷k 20 ð»ko{kt ®‚[kR{kt
-D
27,669 nufxh rðMŒkh™ku ðÄkhku ÚkÞku Au.
®‚[kR Þkus™k{kt fw÷ 12,082 ¾uzqŒku™u
am
Yk.1,428.42 ÷k¾™e ‚nkÞ ykÃke
16,805 nu f xh rðMŒkh ®‚[kE nu X ¤
ykðhe ÷uðk{kt ykÔÞk Au.
gr
Ãkþw-Ãkk÷™ : ÃkþwÃkk÷™ ûkuºku 25 ð»ko
le
5nu÷k Ëir™f ËqÄ™wt WíÃkkË™ 66000 ÷exh
te
in
jo
rsÕ÷k «kuVkR÷
r‚t[kE ðes¤e™e ‚kðorºkf WÃk÷çÄŒk
• Ãk63.Ãk4 ÷k¾, 71 fk{ku • Yk.143.h1 ÷k¾, 379h -÷k¼kÚkeoyku
• 44- [ufzu{ / [ufzu{ f{ fkuÍðu fk{ku • 40 ÃkuxkÃkhk ðes¤efhÛk
R
• h4- WËTðn™ r‚t[kE Þkus™k fk{ku • 3,600 ÷k¼kÚkeoyku™u „u‚ f™ufþ™™ku ÷k¼
SI
• 97- ÷k¼kÚkeoyku™u r‚t[kE {kxu ƒkuh • 47 - ÷k¼kÚkeoyku™u „kuƒh„u‚ Ã÷kLx
‚nkÞ • 105 ÷k¼kÚkeoyku™u r™Äqo{ [q÷k {kxu ‚nkÞ
ET
nŒwt. su{kt ðÄkhku ÚkŒk 7,56,000 ÷exh fhkuz YrÃkÞk ÚkR Au. Œu{s yuzðkL‚ 118
ËqÄ™wt WíÃkkË™ ÚkÞwt Au. Œk.24/11/2017™k fhkuzÚke ðÄe™u 3808 fhkuz ÚkÞku Au.
N
hkus 85,100 ÷exh ËqÄ Ëir™f ‚tÃkkË™ ÚkkÞ {rn÷k ‚þrõŒfhý : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt
KA
Au. yk{ ËqÄ WíÃkkË™{kt 25 ð»ko{kt 130%™e {rn÷k ‚þrõŒfhý y™u „heƒe r™ðkhý
ð]ÂæÄ ÚkR Au. {kxu 9,000Úke ðÄw ‚¾e {tz¤ku™e h[™k ÚkR
„úkBÞ ËqÄ WíÃkkËf ‚nfkhe {tz¤e™e Au. su{kt 1,12,000 ƒnu™ku yk sqÚk{kt
R
‚tÏÞk 25 ð»ko 5nu÷k 348 nŒe. su{kt ð½khkuskuzkÞe Au. 7,000 sqÚkku™wt ƒuLf ‚kÚku skuzký
ÚkŒk 2017 ™e rMÚkrŒyu 1469 ËqÄ WíÃkkËf fhe 80 fhkuz YrÃkÞk™wt rÄhký fhkÞwt Au.
H
‚nfkhe {tz¤e™e h[™k fhðk{kt ykðe. ykðk‚ Þkus™k : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt
AuÕ÷k 25 ð»ko{kt 1121 ËqÄ WíÃkkËf ‚nfkhe ykðk‚ Þkus™k nuX¤ AuÕ÷k 20 ð»ko{kt Œ{k{
ES
{tz¤e™ku ðÄkhku ÚkÞku Au. ƒeÃkeyu÷ fwxwtƒku™u ykðhe ÷R fw÷-58567
hMŒk : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ð»ko 1995™e ykðk‚ku ƒ™kÔÞkt Au.
IN
rMÚkrŒyu hMŒk™e fw÷ ÷tƒkR 2564 rf.{e. ð™ rð¼k„ : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt AuÕ÷k
nŒe. su{kt ðÄkhku ÚkR 2017 ™e rMÚkrŒyu 20 ð»ko{kt fw÷.79 ÷k¾ hkuÃkkyku™wt ðkðuŒh
fw÷ ÷tƒkR 3165 rf.{e. ÚkR Au. fÞwO Œu{s ÷kufku™u 4.37 ÷k¾ hkuÃkkyku™wt
ƒuLfª„ : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ð»ko 1995™erðŒhý fhe y™u Œu™wt ðkðuŒh fhe fw÷.8480
rMÚkrŒyu 98 ƒuLf™e þk¾kyku nŒe, su ðÄe™u nufxh{kt ™ðe™ ð™efhý fhðk{kt ykÔÞwt Au.
2017{kt 258 ÚkR Au, Œu{s 284 yuxeyu{ ykhkuøÞ : ™ð‚khe rsÕ÷k{kt ykhkuøÞ
fkÞkorLðŒ ÚkÞk Au. ûkuºku 1995{kt 31 ‚hfkhe Ëðk¾k™k nŒk su
ÚkkÃký : 1995 {kt 1012 fhkuz™e ðÄe™u 2017 {kt 68 ‚hfkhe Ëðk¾k™k ÚkÞk
ÚkkÃkýku nŒe, su ðÄe™u 2017{kt 18590 Au. ŒËTWÃkhktŒ Ãkuxk ykhkuøÞ fuLÿku 217 nŒk
su ðÄe™u 296 ÚkÞk Au. yk WÃkhktŒ yuf
r‚rð÷ nkurMÃkx÷ y™u ƒu ‚ƒ rzrðÍ™÷
nkurMÃkx÷ Au.
2006-07 {kŒk {hý 27 nŒk su ½xe™u
ykufxkuBƒh-2017 ytrŒŒ 11 ÚkÞk Au. Œu{s
ƒk¤{hý 226Úke ½xe™u 133 ÚkÞk Au.
hküÙeÞ ƒk¤ MðkMÚÞ ðe{k Þkus™k nuX¤
67708 fwxwtƒku™u ykðhe ÷R 2068 Yk.
77.81 ÷k¾™k f÷uR{ [qfððk{kt ykðu Au.
™ð‚khe rsÕ÷k{kt {k Þkus™k ytŒ„oŒ
fw÷-5 {kuxe nkurMÃkx÷ku™u yu{Ãku™÷ fhðk{kt
ykðe Au . yk Þku s ™k{kt 44,732
16 sw÷kR, 2018 > økwshkík > www.gujaratinformation.net > 33
rsÕ÷k «kuVkR÷

÷k¼kÚkeoyku™e ™ktuÄýe fhðk{kt ykðe Au.

su y ku ™ u Yk.3,49,39,036™e ‚nkÞ
[qfððk{kt ykðe Au.
rsÕ÷k{kt Au Õ ÷k çku ð»ko { kt LkkU Ä Ãkkºk
fk{økehe : ‚w„BÞ ¼khŒ yr¼Þk™ nuX¤
yºku™k rsÕ÷k{kt ‚™u h016 {kt ‚{„ú Ëuþ™ku
‚kiÚke {kuxku rËÔÞkt„ fuBÃk ykÞkursŒ fhðk{kt

R
ykÔÞku nŒku . su { kt 11 nòhÚke ðÄkhu

SI
rËÔÞkt„ku™u ‚kÄ™ ‚nkÞ ykÃkðk{kt ykÔÞk.
yk fuBÃk ËhBÞk™ 3 ™ðk r„r™Í hufkuzo‚ Ãký

ET
MÚkkrÃkŒ fhðk{kt ykÔÞkt Au.
yk rsÕ÷k{kt ykðu÷kt Ëktze™u nuhexus-
ÃkÞo x ™ MÚk¤ Œhefu rðf‚kððk {kxu fw ÷ rð„Œ ™e[u {wsƒ Au. Ãkkzðk {kxu Yk. Ãk.44 ÷k¾™e ‚nkÞ

N
Y. 110 fhkuz™k ¾[ou Ëktze {eXk ‚íÞk„ún • ykrËskrŒ fw x w t ƒ ku {kxu hku s „kh÷ûke ykÃkðk{kt ykðe Au.

KA
{u { ku h eÞ÷ y™u ‚{„ú Ëkt z e rðMŒkh™k fkÞo¢{. Mkki™k {kxu ykhkuøÞ
rðfk‚™e fk{„ehe [k÷w Au. • Yk.100Ãk.37 ÷k¾, 1hh0Ãk • Yk.Ãk47.03 ÷k¾, 63336 ÷k¼kÚkeoyku
«Äk™{t º ke Wßsð÷k Þku s ™k nu X ¤ ÷k¼kÚkeoyku • r™ðk‚e þk¤k, ‚hfkhe fLÞk Akºkk÷Þ,
45000 ÷ku f ku ™ u {VŒ „u ‚ f™u f þ™ • rðrðÄ ¾u Œ e™e Þku s ™k - 9Ãk7h
ykÃkðk{kt ykÔÞk Au y™u ‚{„ú „wshkŒ{kt ÷k¼kÚkeoyku R W¥kh ƒwr™ÞkËe yk©{þk¤k™e 1456
rðãkrÚko™eyku™u „Õ‚ nkRsur™f Ãkúku„úk{
H
™ð‚khe þnuh™u «Úk{ M{kuf÷uþ þnuh Œhefu • hkus„kh÷ûke Œk÷e{ - 137Ãk • ykt „ Ûkðkzeyku ™ k fw à kku r »kŒ 4831
ònuh fhðk{kt ykÔÞwt Au. ÷k¼kÚkeoyku ƒk¤fku™u Ãkúkuxe™ Ãkkðzh Ãkqhk Ãkkzðk™e
ES

DINESH R KANET SIR

M ð å A ¼ k h Œ y r ¼ Þ k ™ n u X ¤ • ËwÄk¤k Ãkþw Œu{s ðkAhze WAuh ‚nkÞ Þkus™k
2/10/17™k hkus ™ð‚khe rsÕ÷ku ‚tÃkqýoÃkýu -106Ãk ÷k¼kÚkeoyku • yk©{þk¤kyku y™u ykt„Ûkðkzeyku™k
IN

ODF ònuh ÚkÞku Au. ™ð‚khe ™„hÃkkr÷fk™u • {íMÞkuãku„™e Þkus™k - 180 ÷k¼kÚkeoyku 11157 ƒk¤fku {kxu Ãkku»kÛkûk{ yknkh
‚{„ú Ãkrù{ ¼khŒ{kt 2016-17 ™k ð»ko™k • Mðhkus„khe {kxu -13 ÷k¼kÚkeoyku™u ÷ku™ {kxu ™k„÷e™e rƒMfex Ãkqhk Ãkkzðk™e
-D

‚kiÚke MðåA þnuh™ku yuðkuzo «kó ÚkÞku Au. ‚nkÞ Þkus™k

ð™ƒtÄw fÕÞký Þkus™k nuX¤ 3915 ð™ƒtÄw rþûkÛk™e „wÛkð¥kk y™u • fw à kku » kÛk r™ðkhðk {kxu ðkt ‚ Ëk y™u
am

÷k¼kÚkeo y ku ™ u fw ÷ - 57 nu f xh s{e™ Wå[ yÇÞk‚ WÃkh ¼kh [e¾÷e Œk÷wfk™e ÃkúkÚkr{f þk¤kykuyku
ykÃkðk{kt ykðe Au. ™ð‚khe rsÕ÷k{kt Y. yu f÷ÔÞ {kuzu÷ hurMkzuLMkeÞ÷ Mfq÷ ƒkhŒkz y™u yk©{þk¤kyku{kt ËqÄ
475 ÷k¾™k ¾[ou MÃkkuxo‚ fkuBÃk÷uûk ŒÚkk Y. (¾k™Ãkwh) ¾kŒu ÄkuhÛk 6 Úke 11{kt fw÷ Ãk1Ãk
gr

‚ki™k {kxu Îkh

1300 ÷k¾™k ¾[ou ™ðk fkuxo rƒÕzª„™wt ykrËskrŒ™k rðãkÚkeoykuyu Wå[ yÇÞk‚ ykrË{sq Ú k,n¤ÃkrŒ y™u ykrËskrŒ
le

r™{koý fhðk{kt ykÔÞwt Au. {u¤ÔÞku Au. ykðk‚ Þkus™k {kxu Yk.h79.97 ÷k¾,
™ð‚khe rsÕ÷k ÃkúkÞkus™k rðMŒkh{kt rðãkÚkeoËeX hkßÞ ‚hfkh îkhk Y. 389- ykðk‚
te

ykrËskrŒ ÷kufku™k rðfk‚™ku ÃkÚk 4h,000™ku ðkr»kof ¾[o fhðk{kt ykðu ðkt‚Ëk Œk÷wfk™k ÃkúŒkÃk™„h{kt nkxƒòhÚke
ð™ƒtÄw fÕÞkÛk Þkus™k ‚™u h017-18 Au. su{kt rðãkÚkeoyku™u Œ{k{ Ãkúfkh™e ykXuf nòh ÷kufku™u ÷k¼ Úkþu
in

™ ð ‚ k h e r s Õ ÷ k ™ e f w ÷ ð M k Œ e ‚wrðÄkyku Ãkqhe Ãkkzðk{kt ykðu Au. yk hksÞ™k ykrËòrŒ rð¼k„™e „úktx nuX¤
jo

13,61,316 Au, su{ktÚke 7,04,467 WÃkhktŒ xu÷LxÃkw÷ Þkus™k™wt {k„oËþo™ ðkt‚Ëk Œk÷wfk™k ÃkúŒkÃk™„h ¾kŒu Yk.ƒu fhkuz
ykrËòrŒ ðMkŒe Au. ¾k‚e fhe™u ðkt‚Ëk, y™u ŒiÞkheyku ÃkÛk Mfq÷{kt fhkððk{kt sux÷e hf{™k ¾[uo ŒiÞkh ÚkÞu÷k nkxƒòh™wt
¾ u h „ k { y ™ u [ e ¾ ÷ e Œ k ÷ w f k { k t ykðu Au . rðËu þ yÇÞk‚ {kxu 4 rðÄk™‚¼k™k ™kÞƒ {wÏÞ Ëtzf ©e ykh.
ykrËðk‚eyku™e ðMkŒe ðÄkhu Au. sÞkhu rðãkÚkeoyku™u Yk.64.99 ÷k¾™e ÷ku™ ‚e.Ãkxu÷ îkhk Œífkr÷™ „ÛkËuðe Äkhk‚ÇÞ
„ÛkËuðe, s÷k÷Ãkkuh y™u ™ð‚khe Œk÷wfk{kt ‚nkÞ Ãkqhe Ãkkzðk{kt ykðe Au. {t„w¼kR Ãkxu÷™e WÃkrMÚkrŒ{kt ÷kufkÃkoÛk
Awxk AðkÞk Au. ykrËðk‚e rðMŒkh™ku ykrÚkof rðfk‚ fhðk{kt ykÔÞwt nŒwt. „k{™k ‚hÃkt[™u [kðe
ð™ƒtÄw fÕÞkÛk Þkus™k ytŒ„oŒ ‚™u ðu„ðtŒku ƒ™kððku. yÃkoÛk fhðk{kt ykðe nŒe. yk nkxƒòh™ku
h017-18 ËhBÞk™ ÚkÞu ÷ e fk{„ehe™e ËqÄ {tz¤eyku™u ÷ufxkuMfu™ {þe™ Ãkqhk ykswƒksw™k 1Ãk „k{™e ykXuf nòh sux÷e
34 > 16 sw÷kR, 2018 > økwshkík > www.gujaratinformation.net

ð‚Œe™u ÷k¼ Úkþu.
yk nkx çkòhÚke rðMŒkh™k ¾u z q Œ ku
¾uŒWíÃkkË™™e [esðMŒwyku, þkf¼kS ð„uhu
ynª ykðe™u ðu[kÛk fhe þfþu.
107 su x ÷e Ëw f k™ku ™ e ‚w r ðÄk ‚kÚku
nkxƒòh ƒ™kðkÞw t Au . ÷kRx, ÃkkÛke,
þki[k÷Þ, ykurV‚, r‚fÞwhexe™e ÃkÛk ÔÞðMÚkk
Au. Îk™f[hk™k r™fk÷™e ÃkÛk ÔÞðMÚkk Au.
Yk.1Ãk ÷k¾™k ¾[uo hMŒk™e ‚wrðÄk ÃkÛk
WÃk÷çÄ fhkðkþu. yk rðMŒkh™k ™k™k{kt
™k™k {kÛk‚™u hkus„khe {¤e hnu yu yr¼„{
yk nkxƒòh™ku hnÞku Au.
r‚f÷‚u÷ yur™r{Þk ftxÙku÷ Ãkúkusufx
Y{÷k ¾kŒu ¼khŒ™wt ‚ðoÃkúÚk{
fkuBÃkúenuL‚eð r‚f÷‚u÷ Âõ÷rLkf
ykrËðk‚eyku { kt ðÄw òu ð k {¤Œk
r‚f÷‚u÷ hku„™e ‚khðkh {kxu ¼khŒ{kt
‚ðo à kú Ú k{ ™ð‚khe rsÕ÷k™k [e¾÷e
Œk÷wfk™k Y{÷k ‚k{qrnf ykhkuøÞ fuLÿ
DINESH R KANET SIR
¾kŒu fkuBÃkúenuL‚eð r‚f÷‚u÷ Âõ÷rLkf™ku
Ãkúkht¼ fhðk{kt ykÔÞku nŒku.
r‚f÷‚u÷ ðkh‚k„Œ nkuðkÚke ÃkkuÍexeð
Ët à krŒ{kt {kŒk™k „¼o { kt hnu ÷ k ƒk¤f
™u„uxeð, r‚f÷ xÙuRx fu rzÍeÍ Au Œu {kxu
„¼o ÃkheûkÛk {VŒ fhðk{kt ykðu Au. „¼o
-D
ÃkheûkÛk{kt òu ykð™kh ƒk¤f r‚f÷
rzÍeÍ {k÷w{ Ãkzu Œku Œu{™u „¼oÃkkŒ {kxu
am
fkWrL‚÷ª„ fhðk{kt ykðu Au. ykrËðk‚e
rðMŒkhku { kt r‚f÷‚u ÷ ™k ËËeo y ku ™ w t
fkWrL‚÷h îkhk r™Þr{ŒÃkÛku {w ÷ kfkŒ
gr
÷R™u xuƒ.Vkur÷f yur‚z y™u ykhkuøÞ
le
rþûkÛk ykÃkðk{kt ykðu Au. Ëhuf ‚„¼ko
ƒnu™ku™wt r‚f÷‚u÷ M¢e®Lk„ fhðk{kt ykðu
te
Au. su Ãkife r‚f÷ ÃkkuÍexeð ykðu Œu{™k
ÃkrŒ™wt ÃkÛk M¢e®Lk„ fhðk{kt ykðu Au. su{kt
in
ÃkkuÍexeð ËtÃkrŒ™wt „¼o ÃkheûkÛk fhðk{kt
jo
ykðu Au, su™ku Y. 7Ãk00Lkku ¾[o hksÞ
‚hfkh [qfðu Au.
rðï{kt 1910 {kt r‚f÷‚u÷™ku ÃkúÚk{
fu ‚ þku Ä kÞku nŒku . ËrûkÛk „w s hkŒ{kt
1984 {kt r‚f÷‚u÷™k ÷ûkÛkku òuðk {éÞkt
nŒkt. RrLzÞ™ {urzf÷ he‚[o îkhk 1987
{kt ‚ðuo fhðk{kt ykÔÞku nŒku.
r‚f÷‚u÷ yur™r{Þk {nËytþu
ykrËðk‚e ðMkŒe{kt skuðk {¤Œku ðkh‚k„Œ
hku „ Au . hksÞ ‚hfkh îkhk ykrËðk‚e
Ãkúò™e ‚w¾kfkhe {kxu r‚f÷‚u÷ yur™r{Þk
r™ÞtºkÛk fkÞo¢{ nkÚk Ähðk{kt ykÔÞku Au.
™ð‚khe rsÕ÷k™e fw÷ ðMkŒe 13,61,316
Au su{ktÚke 7,04,467 ykrËòrŒ ðMkŒe
Au. su Ãkife 6,Ãk7,803 ÔÞrfŒyku™wt r‚f÷
rM¢®Lk„ ÚkÞk, su{kt 60,77h r‚f÷ ðknf
y™u 1,Ãk56 r‚f÷ hku„™kt ËËeoyku {éÞkt
níkk. ™ð‚khe rsÕ÷k{kt fw÷ h9 xÙkÞƒ÷
Ãke.yu[.‚e. Au su Ãkife rsÕ÷k{kt fw÷ 13
r‚f÷‚u ÷ fkWL‚u ÷ ‚o fkÞo h Œ Au . su
r‚f÷‚u÷™kt ËËeoyku™e r™Þr{Œ {w÷kfkŒ
N
÷E sYhe ‚khðkh ykÃku Au.
KA
™ð‚khe rsÕ÷k™kt ykrËðk‚e
rðMŒkhku { kt hnu Œ k Œ{k{ ÔÞrfŒyku ™ kt
r‚f÷‚u÷ rM¢®Lk„ ÃkúkÚkr{f ykhkuøÞ fuLÿ,
R
‚k{q r nf ykhku ø Þ fu L ÿ y™u ‚hfkhe
nkurMÃkx÷ ¾kŒu fhðk{kt ykðu Au. su ÔÞrfŒ
H
r‚f÷‚u÷ xÙuEx ykðu Œu{™u yzÄku Ãke¤ku
fkzo ykÃkðk{kt ykðu Au y™u su r‚f÷rz‚eÍ
ES
ykðu Œu™u Ãke¤ku fkzo ykÃkðk{kt ykðu Au y™u
su ™u„uxeð ykðu Œu™u ‚VuË fkzo ykÃkðk{kt
IN
ykðu Au. r‚f÷‚u÷ fkWL‚u÷‚o îkhk xÙuEx
y™u rz‚eÍ ËËeoyku™wt fkWL‚u÷et„ fhðk{kt
ykðu Au y™u ƒu r‚f÷ rz‚eÍ ÔÞrfŒ, yuf
r‚f÷ ðknf y™u yuf r‚f÷ rz‚eÍ y™u
ƒu r‚f÷ ðknf ÔÞrfŒ™u ÷øLk fhðk
rnŒkðn ™Úke Œuðe ‚÷kn ykÃkðk{kt ykðu
16 sw÷kR, 2018 > økwshkík >
rsÕ÷k «kuVkR÷
Au . r‚f÷‚u ÷ fkWL‚u ÷ ‚o îkhk rz‚eÍ
ÔÞrfŒyku™e r™Þr{ŒÃkÛku {w÷kfkŒ ÷E
xuƒ.Vku÷ef yu‚ez y™u ykhkuøÞ rþûkÛk
ykÃkðk{kt ykðu Au.
Ëhuf ‚„¼ko ƒnu™ku™wt r‚f÷‚u÷ rM¢®Lk„
fhðk{kt ykðu Au. su Ãkife r‚f÷ ÃkkuÍexeð
ykðu Œu{™kt ÃkrŒ™wt ÃkÛk rM¢®Lk„ fhðk{kt
R
ykðu Au. su{ktÚke ÃkkuÍexeð ËtÃkrŒ™wt „¼o
SI
ÃkheûkÛk fhðk{kt ykðu Au. su™ku ¾[o 7Ãk00/-
‚hfkh ŒhVÚke [qfððk{kt ykðu Au. fw÷ 31
ET
ËtÃkŒeyku™e ŒÃkk‚ fhðk{kt ykðe nŒe.
™ð‚khe rsÕ÷k™kt ykhkuøÞ fuLÿku™kt
Œ{k{ {urzf÷ y™u Ãkuhk {urzf÷ MxkV™u
r‚f÷‚u÷ yur™r{Þk™e Œk÷e{ ykÃkðk{kt
ykðe Au. r‚f÷‚u÷ ËËeoyku Ãkife ðkhtðkh
¢kE‚e‚{kt sŒk ËËeoyku™u fuÃk.
nkRzÙkuf‚eÞwheÞk™e ‚khðkh nuX¤ {qfðk{kt
ykðu Au. su Ãkife rsÕ÷k™kt 205 r‚f÷
ËËeoyku™u ‚khðkh nuX¤ {qfðk{kt ykÔÞk
Au. Œ{k{ r‚f÷‚u÷ rz‚eÍ ðk¤k ËËeoyku™u
LÞq { ku f ku f ÷ ðu f ‚e™Úke hrûkŒ fhðk{kt
ykÔÞk Au. r™Þr{Œ ‚{Þu Œk÷wfk fûkkyu
ykÞkus™ƒæÄ r‚f÷‚u÷ rz‚eÍ ËËeoyku™ku
fuBÃk fhðk{kt ykðu Au. su{kt Ëhuf r‚f÷
rz‚eÍ ËËeoyku™e r™»ÛkkŒ Œƒeƒku îkhk
ykhkuøÞ ŒÃkk‚Ûke fhe ÞkuøÞ {k„oËþo™
y™u ‚khðkh ykÃkðk{kt ykðu Au. „Œ ð»kuo
fw÷ 1026 ËËeoyku™e ŒÃkk‚Ûke fhðk{kt
ykðe Au. •
www.gujaratinformation.net > 35