7 Gaia Ekuazioak

7 Ekuazioak 7 Ekuazioak
Batzuentzat, Diofanto «aljebraren aita»Batzuentzat, Diofanto

da, aljebraren «aljebraren
terminologia hobe-aita» da, aljebraren termi
tzeko haren ekarri nabarmenen ondorioz.tzeko haren ekarri nabarmenen ondorioz.
D D
iofantok prozesu matematikoak adierazteko iofantoksinboloak
erabiltzeko
erabiltzeko lehenengo pausoak eman zituen (aljebra
bolikoa) eta
prozesu matematikoak adierazteko sinboloak
lehenengo
bertan
sin-
behera
pausoak eman zituen (aljebra sin-
utzi zuen hizkuntza arrunta (alje-
bolikoa) eta bertan behera utzi zuen hizkuntza arrunta (alje-
bra erretorikoa).
bra erretorikoa). Diofantoren lana arabierara itzuli zen X.Diofantoren
men- lana arabierara itzuli zen X. men-
dean,izan
dean, eta latinera, XVI.ean, eta eragin handia eta zuen
latinera, XVI.ean, eta eragin handia izan zuen hainbat
hainbat
alditako matematikariengan. alditako matematikariengan.
DIOFANTO (III. mendea) DIOFANTO (III. mendea)
Alexandriako eskolako Alexandriako eskolako

greziar matematikaria. greziar matematikaria.
H ala ere, autorerik gehienek aljebraren

H ala aitatasuna
ere, autorerik
Jwarizmiri
Jwarizmiri aitortzen diote, nahiz eta autore horrekin
sinbologia
Al- ge
aitortzen
sinbologia aljebraikoak atzerapauso handia eman aljebraikoak
zuen, erre- atz
torikara itzuli baitzen. Al-Jwarizmiren maila, gainera,baitzen.
torikara itzuli Diofan- Al-J
torena baino askoz apalagoa da. torena baino askoz apalago
Hala
Hala ere, Al-Jwarizmik, Al-jabr (aljebra) ere, Al-Jwarizmik,
liburuan, zuzenean Al
erakusten
erakusten du nola ebazten diren ekuazioak arrazoibidedu nola ebazten
logiko,
argi eta sistematikoaren bidez; haren denboran jarraitua eta bi
argi eta sistematikoaren
ikasia eta geroagoko aldietan zabaldua ikasia eta eragin
izatea geroagokozuen aldie
horrek. horrek.
AL-JWARIZMI (IX. mendea) AL-JWARIZMI (IX. mendea)

Arabiar kulturako
Arabiar kulturako matematikaria. Jakinduriaren matematikari
etxea. Bagdad.
E nuntziatu eta adierazpen aljebraikoak
aljebraikoak
Erreparatu
a horren hizkuntzaenuntziatu
grafiko etabakoitzari eta horren
sinbolikorako hizkuntza
itzulpenari. grafiko eta sinbolikorako itzulpenari. Gero,
Gero,
ebatzi honako problema hauek:
Upela fardela baino 15 kilo astu- x

x x + 15
nagoa da. x + 15
x + 15 x + 15
x x 135 kg x + (x + 15) = 135

135 kg x + (x + 15) = 135
Fardelak eta upelak 135 kiloko
pisua egiten dute.
2x 2x
Upelaren ordez 135 kg 2x + 15 = 135
15 fardela eta 15
135kilo
kg 2x + 15 15
= 135
jarriz, honako hau ateratzen da: bi
fardel gehi 15 kilo 135 kilo dira. –15 –15 –15 –15
2x 2x
120 kg 2x = 120 120 kg 2x = 120
Plater bakoitzetik 15 kilo kenduz
gero, bi fardelek 120 kiloko pisua
dutela aterako dugu. :2 :2 :2 :2
x x
60 kg x = 60 60 kg x = 60
Fardel batek, beraz, 60 kilo ditu.
Eta upelak 75 kilo. x + 15 = 60 + 15 = 75 kg x + 15 = 60 + 15 = 75 kg
1 Bertak
erosi ditu kamiseta
berrogeita etaeuroan.
hamar buruzapia erosi ditu
Kamisetak berrogeita hamar euroan. Kamisetak buruzapiak
buruzapiak
baino balio
lio ditu. Zenbat hamalau euro gehiago
du gauza balio ditu. Zenbat balio du gauza bakoitzak?
bakoitzak?
+ = + =
x x + 14 x
GureOiloak
eak 1552 dira. oilategian, oiloak
ahateak eta23
baino ahateak 155dira.
gehiago dira.Zenbat
Oiloak ahateak baino 23 gehiago dira. Zenbat
ahate eta zenbat oilo dira?
= + =
x + 23 x 155 x + 23 155
1 Ekuazioak: esanahia1etaEkuazioak: esanahia eta erabilg
erabilgarritasuna
Ekuazioak,
Ekuazioak, berdintza aljebraikoaren bidez, oraingoz berdintza
ezagutzen ez dugunaljebraikoar
balioa
duten kantitateen arteko erlazioa adierazten du. duten kantitateen arteko erlazioa
Kantitate horiek letren bidez adierazten dira. Kantitate horiek letren bidez adie
Adibideak Adibideak
đƫKortan,
đƫKortan, adarrak eta hankak zenbatu eta 42 daudela adarrak
aurkitu dut: eta hankak zen
2x 2x _
_ Behiak 8 x b
Behiak 8 x b b
b
Adarrak 8 2x ` → Ekuazioa → 2x + 4x = 42Adarrak 8 2x ` → Ek
Hankak 8 4x b x behi Hankak 8 4x b
x behi a a
đƫDaniel Rakel 26 urtekoa zela ja
đƫDaniel Rakel 26 urtekoa zela jaio zen eta, gaur egun, Rakel hiru bider zaharra-
goa da: goa da:
Rakelen adina 8 x Rakelen adina 8 x

3 → Ekuazioa → xDanielen= 3 · (x –adina
26) 8 x –
Danielen adina 8 x – 26
đƫErakusleihoko kristala metro đƫErakusleihoko kristala metro
4x 4x bat gehiago da luzeran 2zabaleran baino, eta
3,75 m2-ko azalera du: 3,75 m -ko azalera du:
Zabalera 8 x
3,75 8 x + 1 3 → E
Zabalera 8 x
3 → Ekuazioa → x · (x + 1) =Luzera
Luzera 8 x + 1
đƫZenbaki bat bi halako
2 · x zenbakiaren
x/3 herena gehi đƫZenbaki
hogeita bat bi
hamar halakoda:
unitate zenbakia
2 · x x/3
_ Zenbakia 8 x
x x = + 30 Zenbakiax 8 xx = + 30
b
Bi halako 8 2x b x
Bi halako 8 2x
` → Ekuazioa → 2x = 3 + 30
Zenbakiaren herena 8 x bb Zenbakiaren herena 8
3a
Ekuazioen bidez, erlazioak hizkuntza aljebraikoanEkuazioen
kodetzenbidez,
dira erlazioak hizk
eta, hortik
aurrera, era matematikoan
aurrera, era matematikoan erabil daitezke. Hori, geroago egiaztatuko duzunez, erabil
problemak ebazteko guztiz indar handiko tresna problemak
da. ebazteko guztiz inda
Baina,
Baina, horren aurretik, ekuazioak ebazten ikasi behar horren aurretik, ekuazioak
duzu.
Ekuazioa ebaztea zen den Ekuazioa ebaztea zen den
Ekuazioa
Ekuazioa ebaztea letrek hartu behar duten balioa ebaztea
edo balioak letrek hartu
aurkitzea da, b
berdintza egiazkoa izan dadin. berdintza egiazkoa izan dadin.
Adibidea Adibidea
2 · 18 18/3 Azken adibideko 2ekuazioan,

· 18 2x = x + 30, berdintza
18/3 Azkenx =adibideko ekuazioan,
18 baliorako 2x =
bakarrik
3 betetzen da.
6 betetzen da. 6
18 18 = + 30
18 18 = + 30
2x = x + 30 2x = x +
3 4 2 · 18 = 18 + 30 3
x = 18 3 x = 18
36 36
Orduan, ekuazioaren soluzioa x = 18 dela esangoOrduan,

dugu. ekuazioaren soluzioa x =
136 136
nfinitu soluzioko eta soluziorik gabeko Infinitu soluzioko eta soluziorik gabeko ekuazioak
ekuazioak
đƫ0 · berdintza
ƫ0 · x = 0 ekuazioan, x-k balio bat zein beste hartu, x = 0 ekuazioan,
betetzen x-k
da. balio bat zein beste hartu, berdintza betetzen da.
0 · x = 0 → Infinitu soluzio ditu 0 · x = 0 → Infinitu soluzio ditu
đƫ0 · x = betetzen
ƫ0 · x = k ekuazioan, k ≠ 0 izanik, ez dago berdintza k ekuazioan,
duen kx-ren
≠ 0 izanik, ez dago berdintza betetzen duen x-ren
baliorik. baliorik.
0 · x = k → Ez du soluziorik 0 · x = k → Ez du soluziorik
Dakizuna erabiliz», ebatzi ekuazioak«Dakizuna erabiliz», ebatzi ekuazioak

Berariazko
erariazko teknikarik ikasi baino lehen, hartu kontuan, teknikarikarrazoituz
dakizunarekin ikasi baino lehen, hartu kontuan, dakizunarekin arrazoituz
edo
do haztamuz, ekuazio asko ebatzi ahal izango dituzula.haztamuz, ekuazio asko ebatzi ahal izango dituzula.
Adibideak Adibideak
ƫ5x – 20 = 0 → đƫ5x – 20kendu
Pentsatu lehenengo: Zer zenbakiri → Pentsatu
= 0 behar zaio 20, lehenengo: Zer zenbakiri kendu behar zaio 20,
emaitza 0 izan dadin? emaitza 0 izan dadin?
Eta, gero: Zenbat balio behar du x-k? Eta, gero: Zenbat balio behar du x-k?
ƫ 4x + 3 = 3 → đƫ 4x + 3 =zer
Pentsatu lehenengo: 5ekin zatitutako → Pentsatu
3 zenbakik ematen lehenengo: 5ekin zatitutako zer zenbakik ematen
5 5
du 3? Zenbat balio du 4x + 3k? du 3? Zenbat balio du 4x + 3k?
Eta,behar
Eta, gero: Zenbat balio behar du 4x-k? Zenbat balio gero: Zenbat balio behar du 4x-k? Zenbat balio behar
du x-k? du x-k?
Pentsatu eta egin

āċƫ
kuazio bakoitzari? Zer
Ăċƫenuntziatu
Ebatzi agerielkartzen
diren diozu ekuazio bakoitzari?
ordenan. Ăċƫ Ebatzi ageri diren ordenan.
a) Zenbaki baten herena, berdin zenbaki horren laur-
aki horren laur- a) 3x = 21 b) 3x – 1 = 20
→ x) dena gehi a)
203x = 21 (Zenbakia → x)
unitate. b) 3x – 1 = 20
ako da eta b)bienAnderren adina arrebarena hiru halako da3eta

c) 3x – 1 = 4
bien
d) x – 1 = 2 c) 3x – 1 = 4 d) 3x – 1 = 2
adinen batura 205 urte da. (Anderrek → x urte)
5 5 5
k → x urte)
c) Laukizuzen bat 3 metro handiago da luzeran zaba-
da luzeran zaba-
ăċƫ eta 30 Dakizuna ăċƫ Dakizuna erabiliz, ebatzi.
troa du. (Zaba- leran baino, metrokoerabiliz, ebatzi.
perimetroa du. (Zaba-
lera → x a)metro)
7x = 35 b) 4x – 12 = 0 a) 7x = 35 b) 4x – 12 = 0
3 koadernod)eta 30 € ordaindu ditut marrazteko 3 koaderno eta c) x + 3 = 10 d) 2x – 4 = 6
c) x + 3 =Kaxaren
kaxa bat akuarela. 10 d) 2x – 4bate-
prezioa koaderno =6
koaderno bate-
euro) na bi halako zen.
e) x = 9
(Koadernoa → x euro)
f) x – 2 = 5 e) x = 9 f) x – 2 = 5
e) Txirrindulari3batek A-tik B-rako distantzia 15 2 km/h 3 2
tantzia 15 km/h
oinezko batek, -ko abiaduran zeharkatu
g) x +ordu
1 =2 du eta oinezko –batek,
h) 3xizan 4 =1 g) x + 1 = 2 h) 3x – 4 = 1
behar izan du. 5 km/h-koan, 3 bat gehiago behar 2 du. 3 2
(Txirrindulariak → x ordu)
7 =1
i ) jauzi j ) 10 baino =2 i) 7 = 1 j ) 10 = 2
f
altoarena baino) Kilkerraren x +1 bakoitza matxinsaltoarena
2x – 3 x +1 2x – 3
kerra, 15 jauzi- metro bat laburragoa da. Baina kilkerra, 15 jauzi-
k) x 2 + 1 5= 26
tan, matxinsaltoa jauzitan bezain lurrun
) 3x +iristen
1 =5 k) x 2 + 1 = 26 l ) 3x + 1 = 5
n urrun iristen
da. (Matxinsaltoa → x metro)
ąċƫ Aurkitu soluzioren bat haztamuz. ąċƫ Aurkitu soluzioren bat haztamuz.
x
x + = 20 22x + 2(x + 3) = 30 15(x –2 1) = 5x 2 b) x 2 – 5x + 6 = 0
15(x – 1) = 5x 3 a) x + 2x + 1 = 4 b) x – 5x + 6 = 0 a) x + 2x + 1 = 4
x = x + 20 x 8
c) + 3x =+ 32x = 30 d) x=35(x
15x – +x 1)
=0 c) x + 8 = 3 d) x 3 – x = 0
15x = 5(x + 1) 3 4 4 x 4 x
137 137
2 Ekuazioak:
2 Ekuazioak: elementuak eta elementuak eta nomenklat
nomenklatura
đƫEkuazioaren
đƫEkuazioaren atalak: berdintzaren atalak: berdintzaren
ikurraren bi aldeetan ikurraren bi al
ageri diren adierazpe-
netako bakoitza dira. netako bakoitza dira.
đƫGaiak: dira.
đƫGaiak: atalak osatzen dituzten batugaiak atalak osatzen dituzten batugaiak dira.
lehenengo atala lehenengo atala

bigarren atala
3x + 1 = 9 – x 3x + 1 = 9 – x
gaiak
đƫEzezagunak:
đƫEzezagunak: ekuazioan ageri diren letrak dira. ekuazioan ageri diren letrak dira.
Adibideak Adibideak
= 9 – x → Ezezagun bateko, x, eku
3x +x,1ekuazioa.
3x + 1 = 9 – x → Ezezagun bateko,
5x +x 3y
5x + 3y = y + 2 → Bi ezezaguneko, 2 → Bi ezezaguneko, x eta
eta= yy,+ekuazioa.
đƫSoluzioak: berdintza bete dadin,đƫletrek hartu berdintza
Soluzioak: bete dadin,
beharko dituzten letrek
balioak hartu beh
dira.
Adibidea Adibidea
3x 3+ ·12=+91–= x9 –* 2 delako.
x = 2 soluzioa da, 3 · 2 +
3x + 1 = 9 – x *
x = 2 soluzioa da,
x = 1 ez da soluzioa, 3 · 1 + 1 ≠ 0 x–=11delako
ez da. soluzioa, 3 · 1
đƫEkuazioaren
đƫEkuazioaren maila: atalak osatzen maila: atalak
dituzten monomioen osatzenhandiena
mailarik dituzten mo
da, ekuazioa laburtu eta gero. da, ekuazioa laburtu eta gero.
Adibideak Adibideak
3x + 1 = 9 – x → Lehen mailako3x + 1 = 9 – x → Lehen mailako ekuazioa
ekuazioa.
2 1 = 2x – 5 → Bigarren mailako
x 2 – 3x + 1 = 2x – 5 → Bigarren xmailako
– 3x +ekuazioa.
đƫEkuazio
đƫEkuazio baliokideak: bi ekuazio baliokideak:
baliokideak bi ekuazio
dira ezezagun baliokideak
berak eta soluzio di
berak baldin badituzte. berak baldin badituzte.
Adibidea Adibidea
3 Baliokideak dira. Biek dut

3x + 1 = 9 – x
3 Baliokideak dira. 4
3x + 1 = 9 – x
Biek
x = 8dute x = 2 soluzioa.
4x = 8
Pentsatu eta egin Pentsatu eta egin
āċƫ Egia ala gezurra? āċƫ Ăċƫ Kopiatu

Egia ala gezurra? Ăċƫ Kopiatu koadernoan eta elkartu ekuaziokoadernoan
bakoitza eta
x 2 + 6x mailakoa dagokion
– x 2 = 7x – 1 ekuazioa soluzioarekin: dagokion soluzioarekin:
a) x 2 + 6x – x 2 = 7x – 1 ekuazioaa)bigarren bigarren mailakoa
da. 4x + 4 = 5 4x + 4 = 5
da. 3
b) 2x + x · y = 6 ekuazioa bigarrenb)mailakoa
2x + x · yda.
= 6 ekuazioa bigarren x + 3 da. 3
4x – 3 =mailakoa 4x – 3 = x + 31
2 2
c) Ekuazioaren gaiak atalakx 2osatzen
– 3 = 2xdituzten batu- –1 x – 31= 2x
c) Ekuazioaren gaiak atalak osatzen dituzten batu- 2
gaiak dira. 3x = x + 1 2 3x = x 4+ 1
gaiak dira.
d) Ekuazioak bi atal baino gehiagod)izan
Ekuazioak
ditzake.bi atal bainoăċƫgehiago izanekuazio
Taldekatu ditzake.baliokideak.ăċƫ Taldekatu ekuazio balioki
e) Lehen mailako ekuazio guztiak e) Lehen mailako

baliokideak dira. ekuazio guztiak
a) 4x =baliokideak
20 dira. b) 3x –a)14x= 8= 20
f ) x + 1 = 5 ekuazioa eta x + 2 = f6) xekuazioa
+ 1 = 5 balioki-
ekuazioa eta x c) + 25x=–64 ekuazioa
=x balioki- d) 3x =c)95x – 4 = x
deak dira. deak dira. e) 4x – 5 = 15 f ) 4x –e)44x
= 0– 5 = 15
138 138
3
ultzea Gaiak iraultzea
En la web
Gaiak iraultzea oinarrizko teknikaGaiak iraultzeahorren
da; teknika oinarrizko
bidez,teknika da; teknika
ekuazioak balio horren bidez, ekuazioak balio
Praktikatu ekuazioak
bereko ebazteko
ekuazio sinpleago bereko ekuazio sinpleago bihurtzen dira,
bihurtzen dira, atal bateko gaiak berdintzako bestera atal bateko gaiak berdintzako bestera
oinarrizko teknikak erabiliz. eramanez.
eramanez.
Gaiak iraultzea honako printzipio Gaiak iraultzea
honetan honako
oinarritzen da:printzipio honetan oinarritzen da:
Ekuazioaren
Ekuazioaren bi ataletan zenbaki bera bi ataletan
batuz, kenduz, zenbakiedo
biderkatuz berazatituz
batuz, kenduz, biderkatuz edo zatituz
gero, beste
gero, beste ekuazio baliokide bat lortzen da. ekuazio baliokide bat lortzen da.
■ LEHENENGO KASUA: x+a=b

■ LEHENENGO KASUA: x+a=b
Atal
Atal batean batzen ari dena kentzen batean da
pasatzen batzen
besteari dena kentzen pasatzen da beste atalera.
atalera.
3 Bi ataletan 3 kendu dugu.
x +3=4
3 Bi ataletan 3 kendu dugu.
x +3=4
x=4–3 x=4–3
■ BIGARREN KASUA: x–a=b

■ BIGARREN KASUA: x–a=b
Atal
Atal batean kentzen ari dena batzen batean da
pasatzen kentzen ari dena batzen pasatzen da beste atalera.
beste atalera.
3 Bi ataletan 2 batu dugu.
x – 2=3
3 Bi ataletan 2 batu dugu.
x – 2=3
x =3+2 x =3+2
■ HIRUGARREN KASUA: a·x=b

■ HIRUGARREN KASUA: a·x=b
Atal batean
Atal batean biderkatzen ari dena zatitzen biderkatzen
pasatzen da besteari dena zatitzen pasatzen da beste atalera.
atalera.
2x = 6
4 Bi atalak 2rekin zatitu ditugu.
2x = 6
x= 6
4 Bi atalak 2rekin zatitu ditugu.
x= 6
2 2
x =b ■ LAUGARREN KASUA:
x =b
■ LAUGARREN KASUA: a
a
Ez ahaztu Atal batean
Atal batean zatitzen ari dena biderkatzen zatitzen
pasatzen ari dena
da beste biderkatzen pasatzen da beste atalera.
atalera.
4 Bi atalak 3rekin biderkatu ditugu.

x + a = b x→ x = b – a x =4
x – a = b 3→ x = b4 +Bi
=4 3
a atalak 3rekin biderkatu ditugu.
x =4·3 b x = 4 · 3
a·x=b → x=
a
Gaiak
x = birauliz, Gaiak irauliz,
hau da,ezezaguna bakanataldezakegu; hau da, berdintzako atal batean soi-
→ x =ezezaguna
b·a bakan dezakegu;
lik utz dezakegu
berdintzako
ezezaguna, eta
batean soi-
hori ekuazioa ebaztearen balio berekoa da.
lika utz dezakegu ezezaguna, eta hori ekuazioa ebaztearen balio berekoa da.
Pentsatu eta egin
na etaāċƫ Bakandu ezezaguna

kalkulatu soluzioa. eta kalkulatu
Ăċƫ Ebatzi soluzioa.
elementuak irauliz. Ăċƫ Ebatzi elementuak irauliz.
+ 3 = 2 a) x + 2c)=x5– 1 = 5 b) x + 3a)= 3x
2 = 12 c) x – 1b)= x5 – 4 = 6 a) 3x =c)12x = 2 b) x – 4 = 6 c) x = 2
3 3
– 1 = 1 d) x – 3f )=3x
4 =6 e) x – 1 = 1
d) x + 4 = 3
f ) 3x = 6
e) 6 + x = 7 d) x + 4f )=53– x = 0 e) 6 + x = 7 f) 5 – x = 0
=1 ) x =3
g) 5x =i15 h) x = g)
1 4= x i ) x = h)
3 18 = 3x g) 4 = ix) 4 = x + 2 h) 18 = 3x i) 4 = x + 2
5 2 2 5 2
bateko gaiak irauliz. Praktikatu ekuazio bateko gaiak irauliz.

ktikatu ekuazioWebgunean
139 139
4 Ekuazio
4 Ekuazio sinpleak ebazteasinpleak ebaztea
Ekuazioa ebazteko prozesua, ondoz Ekuazioa
ondokoebazteko
pausoak prozesua, ondozekuazio
emanez, beste ondoko
baliokide eta soilago
baliokide eta soilago bihurtzea da, ezezaguna bakandu arte.bihurtzea da, ezezaguna ba
Ekuazioa
Ekuazioa baliokidea eta soilagoa izango denbaliokidea eta soilagoa
beste ekuazio izango den
bat bihurtzeko,
bi baliabide erabiliko ditugu: bi baliabide erabiliko ditugu:
đƫAtalak laburtzea. đƫAtalak laburtzea.
đƫGaiak iraultzea. đƫGaiak iraultzea.
Aztertu
Aztertu honako adibide hauek eta ebatzi honako
ondoren adibide
datozen hauek etaBazterrean,
ekuazioak. ebatzi ondore
egingo duzun
egingo duzun lana ebaluatzeko soluzioak dituzu. lana ebaluatzeko soluzioak dituzu
1. adibidea 1. adibidea
2x – 5 = 3 2x – 5 = 3
Gogoratu Gogoratu IRAULTZEA Bi ataletanIRAULTZEA
5 batu dugu. Bi ataletan
2x = 3 + 5 2x = 3 + 5
t 0 · x = 0 ekuazioak infinitu soluzio t 0 · x = 0 ekuazioak infinitu soluzio
LABURTZEA LABURTZEA
ditu. ditu.
2x = 8 2x = 8
t 0 · x = k ekuazioak, k ≠ 0 izanik, t 0 · x = k ekuazioak, k ≠ 0 izanik,
IRAULTZEA IRAULTZEA
Bi atalak 2rekin zatitu ditugu. 8 Bi atalak
ez du soluziorik. x=— 8 x=—
ez du soluziorik. 2 2
LABURTZEA LABURTZEA
x=4 x=4
Soluzioak Soluzioak
■ PRAKTIKATU ■ PRAKTIKATU
1 1 2 1 3 2 1 1 1 2x2– 11 = 1 3 2 2 5x – 13 =2x2 – 1 = 1 3 7x – 25 =5x9 – 3 = 2

4 –2 5 1 6 2 4 –2 4 105+ 13x = 4 6 2 5 2x – 43 =10–1+ 3x = 4 5 –2x2 – 3 = –1
6 8 = 5x
7 –4 8 3 9 1 7 –4 3 + 12
7 0 =8 3x 9 1 8 5 – x7= 02 = 3x + 12 8 =5 4– x = 2
9 6 – 2x
10 –1 11 2/3 12 –1/3
10 –1 11 2/3 12 –1/3 10 4 – 5x =(*)9 1 =4 1– 5x = 9
11 3x –10 11 +3x5 – 1 = 1
12 4 = 3x
13 –1/2 14 I. S.(*) 15 S.G.(**) 13 –1/2 14 I. S. 15 S.G.(**)
13 5 = 4x + 7 2 =5 2= 4x + 7
14 0x +13 1 =0x4 + 2 = 2
15 0x +14
(*) → I. S. (infinitu soluzio). (*) → I. S. (infinitu soluzio).
(**) → S. G. (soluziorik gabe). (**) 2→. adibidea
S. G. (soluziorik gabe). 23. .adibidea
adibidea 3. adibid
5x + 1 – 3x = 7 4x5x–+x 1+ –3 3x
= 7=–75 4x – x
l ll l
2x + 1 = 7 3x2x++31==27 3x + 3
i ii i
Webgunean Webgunean 2x = 7 – 1 3x2x==27––31 3x = 2
l ll l
Ekuazioen soluzioak sendotzeko ariketa
Ekuazioen soluzioak sendotzeko ariketa 2x = 6 3x2x==–16 3x = –
gidatuak. gidatuak.
i ii 6
i
x= 6 x x==–21 x = –1
2 l 3 3
l
x=3 x x==–31 x=–1
3 3
Soluzioak Soluzioak
16 1 17 3 18 –2 16 1 16 8x17– 34 + x = 518 –2 17 5x –168 –8xx –= 47 +– x3 = 5 18 3x +17

105x+ x– =8 2– x =
19 2 20 – 4 21 1/2 19 2 19 7x20– –2x
4–3=7 21 1/2 20 3x +19157x – 2x
+ 2x – 3 = 7 21 5 + 2x
= –5 20 +3x1 += 15
7 + 2x
22 –3 23 –1 24 1
22 –3 23 –1 24 1 22 5 – x + 2 = 10 23 7x +223 –5 9x
– x=+52 = 10 24 5 – 123= 7x x ++53– –2x9x =
25 0 26 1/5 27 – 4 25 0 26 1/5 27 – 4
25 1 = x + 1 + 2x 26 4 = x25+ 15 =– x6x+ 1 + 2x 27 9 = 4x26 +4 1= –x 6x
+5–6
28 3/4 29 I. S. 30 S. G. 28 3/4 29 I. S. 30 S. G.
28 5 = 3x – 1 + 5x 2 –5 7x
29 7x +28 = 3x
= 3– –1 1+ 5x 30 5x +29
3 –7x5x+ =2 7– 7x =
140 140
Ekuazioak
Ekuazioak korapilatsu bihurtu ahala, ebaztekokorapilatsu bihurtu
hainbat aukera ahala, ebazteko
irekitzen dira. hainbat aukera irekitzen dira.
Zuzen eraginez
Zuzen eraginez gero, denak dira baliagarriak. gero, denak dira baliagarriak.
Ondoren,
Ondoren, bi modutan ebatzi den adibidea ikusbidezakezu:
modutan ebatzi den adibidea ikus dezakezu:
a aukera a aukera
b aukera b aukera
Ezezaguna, ezkerreko atalean. Ezezaguna, ezkerrekokoefiziente
Ezezaguna, atalean. positiboaEzezaguna, koefiziente positiboa
hartuko duen atalean. hartuko duen atalean.
2x – 1 – 5x = 2 + 3x + 1 2x – 1 – 5x = 2 + 3x + 1 2x – 1 – 5x = 2 + 3x + 1
l l l 2x – 1 – 5x = 2 + 3x + 1 l
–3x – 1 = 3 + 3x –3x ––3x1 =–31+=3x
3 + 3x –3x – 1 = 3 + 3x
i i i i
–3x – 3x = 3 + 1 –3x – 3x = 3 + 1 –1 – 3 = 3x + 3x
l l l –1 – 3 = 3x + 3x l
– 6x = 4 – 6x =– 44 = 6x – 4 = 6x
i i i i
x= 4 x = 4– 4 = x –4 = x
–6 l l 6 – 6 l 6
l
x=–2 x = –x2= – 2 x=–2
3 3 3 3
Soluzioak
31 2x – 1 = x + 2 31 2x32– 3x
1 =+x2+=2x + 6 32 3x + 2 = x + 6
2 31 3 33 2x32+ 21 = 5x – 533 2 33 2x34+ 11 –= x5x= –4 5– 2x 34 1 – x = 4 – 2x

2/5 34 3 – 6–1
35 x 35 = 5x – 236 2/5 35 x 36
– 63=+5x7x–=22x + 5 36 3 + 7x = 2x + 5
–1/2 37 1 38 3/5 39 –1/2 37 6x38– 8x
2 ++x3=–2x5x+=37 – 2x – 1 38 8x + 3 – 5x = 7 – 2x – 1
37 6x – 2 + x = 2x + 3
S. G. 40 –5 41 I. S. 42 S. G.
39 4x + 5 + x = 7 + 3x – 3 39 4x40+ 85 –+ xx += 17 =+ 4x
3x –– 13 – 7x 40 8 – x + 1 = 4x – 1 – 7x
41 7x – 4 – 3x = 2 + 4x – 6 41 7x42– 24 +– 3x
3x –= 52 =+ 4x
4x –– 26 – x 42 2 + 3x – 5 = 4x – 2 – x
Ekuazioak parentesiak edukiz gero, Ekuazioak parentesiak
horiek kenduz edukiz
eta laburtuz gero,gara.
hasiko horiek kenduz eta laburtuz hasiko gara.
5x – 2(2x – 2) = 8 – (3 + 2x) 5x – 2(2x – 2) = 8 – (3 + 2x)
l l
5x – 4x + 4 = 8 – 3 – 2x 5x – 4x + 4 = 8 – 3 – 2x
l l
x + 4 = 5 – 2x x + 4 = 5 – 2x
i i
x + 2x = 5 – 4 x + 2x = 5 – 4
l l
3x = 1 3x = 1
i i
x= 1 x= 1
3 3
43 x – 7 = 6 – (x – 3) 43 x 44
– 7x=–6(1– –(x3x)
– 3)= 8x – 1 44 x – (1 – 3x) = 8x – 1
Soluzioak
1 – (3x – 9) = 45
5x 2– 4x + 2 45 1 46
– (3x
13x– –9)15= –5x6x– =4x1+–2(7x + 9) 46 13x – 15 – 6x = 1 – (7x + 9)
2 43 8 45 44 0
46 1/2 47 7x47– 3/4
(4 + 2x) =481 –1
+ (x – 2) 47 7x48– 2(3x
(4 + 2x)
– 1)=–15x+ (x
= 5– –2)(3x + 11) 48 2(3x – 1) – 5x = 5 – (3x + 11)
–1
–2 49 2/3 49 1 50 1/6 – 1) =515x–2– (5 – 3x)
– 2(2x 49 1 50
– 2(2x – 1)+=9)5x= –11x
7 – (2x (5 –– 3x)
5(1 – x) 50 7 – (2x + 9) = 11x – 5(1 – x)
52 1 53 I.–S. S. G. – 4) + 10 51 4(5x
S. G. 51 4(5x 3) – 7x54= 3(6x 52 4– –3)7(2x
– 7x–=3)3(6x
= 3x– –4)4(3x
+ 10– 5) 52 4 – 7(2x – 3) = 3x – 4(3x – 5)
53 16x – 7(x + 1) = 2 – 9(1 – x) 53 16x 54 –6 7(x + 1)
– (8x = 2= –4x9(1
+ 1) – x)+ 4x) 54 6 – (8x + 1) = 4x – 3(2 + 4x)
– 3(2
141 141
5 Ekuazioak izendatzaileekin
5 Ekuazioak izendatzaileekin
Ekuazioaren
Ekuazioaren ataletan izendatzaileak agertuz gero, halakorik ataletan
ez duen eta izendatzail
balio-
kidea izango den
kidea izango den beste ekuazio bat bihurtuko dugu. Horretarako, ekuazioaren beste ekuazio b
bi atalak izendatzaile guztien multiplo izango den zenbakiarekin biderkatuko m
bi atalak izendatzaile guztien
ditugu. Multiplorik
ditugu. Multiplorik egokiena txikiena da; hau da, izendatzaileen multiploegokiena
komu- txik
netako txikiena. netako txikiena.
Adibidea Adibidea
_ _
5x – 1 = x A 3 b 5x – 1 = x – 3 b
Antzeko estrategia – ntzeko estrategia b m
6 3 4 b m.k.t. (6, 3, 4) = 12 6 3 4
t Izendatzaile komunera laburtzea: t Izendatzaile komunera
` laburtzea: `
12 · c – 1m = 12 · c – mbb
B
12 · c – 1m = 125·xc–x 1–= xmbb– 3
5x 3 Bi atalak 12rekin 5
biderkatukox ditugu. x 3
5x – 1 = x – 3 6 3 4
6 1 3 4
6 6 3 1 43 a 4 a
Izendatzaile komuna → 12 Izendatzaile_ komuna → 12 _
60x – 12 = 12x – 36 bb
10x – 12 = 4x – 9
60x – 12 = 12x 10 – x36– bb12Parentesiak
= 4x – 9 kenduz eta laburtuz,
6 izenda-
3 4 ` Parent
6 3 12 4 `12 12 12
12 12 12 12 b tzaileak desagertu egiten dira.
10x – 12 = 4x – 9 b tzaileak
10x – 12 = 4txIzendatzaileak
–9 a
t Izendatzaileak kentzea: a kentzea:
10x – 12 = 4x – 9 10x_ – 12 = 4x – 9 _
10x – 4x = –9 + 12 b 10x – 4x = –9 + 12 b
b 6x = 3 b
6x = 3
` Hortik aurrera, dakigun eran jarraituko dugu. ` Hortik aur
x = 3 8 x = 1 bb x = 3 8 x = 1 bb
6 2 a 6 2 a
Webgunean Webgunean
Ekuazioan Izendatzaileak Ekuazioan izendatzaileak kent
Izendatzaileak dituzten ekuazioak
izendatzaileak ekuazioakbi atalak izendatzaile guztien multiplo
kentzeko,
dituzten
komunetako txikienarekin
ebazteko laguntza. biderkatuko ditugu. komunetako txikienarekin bide
ebazteko laguntza.
āċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek: āċƫ Ebatzi ăċƫ

honako ekuazio hauek:
Ebatzi. ăċƫ Ebatzi.
a) x + 1 = 4 b) 2x + 5 = 1 a) x + 1 a)= 4x 1 2x b) 2x + 5b)=11+ x = 2 – x a) x =
5 5 5 3 3 3 5 5 53 = 15 + 5 3 3 23 3 3 3
c) 4 – 2x = x + 2 d) 1 + 2x = 1 – 2x c) 4 – 2x c)= x ++ 2x = x – 1 d) 1 + 2x d)= 31x ––2x1 = 5x – 1 c) x +

3 3 5 5 3 2 33 5 54 6 6 2
1 3 x
e) – x =e) 7x ––11 = x f ) 3 x 1
+ 5f )=12x– –x + 1 = 7 – x e) 7x –
e) 1 – x = 3x – 1 f ) 3x + 5 = 2x – 1 2
4 4 2 2 4 49 6 3 3 2 5 10 2 9
Ăċƫ Kasu bakoitzean, aurkitu x. Ăċƫ Kasu bakoitzean, aurkituekuazio

ąċƫ Ebatzi honako x. hauek: ąċƫ Ebatzi h
a) 1 – x =a) x3x– +1 2x 3x x 3x
a) 1 – x = x – 1 b) 3x – x = 1 4 24 2 5 + x b)= 12 – 4b) =31x – 1 = 3x – 1 a) 4 +
4 2 2 2 4 10 2 5 5 2
c) 5x + 1 = x – 1 d) 7x + 1 = 2 + x c) 5x + 1c)= x –+ 11 = x + 1d) 7 x = 2x +– x5 = x – x + 1 c) x +
+ 1d)
6 3 10 5 6 2 33 3 4 10 52 6 3 5 2
e) x + 1 =e)2xx– 3x + 1 = f4)x 11 x 3x e) x – 3
e) x + 1 = 2x f ) 11x – x = 3x – 1 5 3 4 – x– x = 4 – 1
20 4
5 3 20 4 10 5 2
SOLUZIOAK SOLUZIOAK
āċƫ a) 3 b) –2 c) 2 d) –1/3 e) 5/7 f )āċƫ11a) 3 ăċƫb)

a)–2
–1 c)1/8
b) 2 d)
c) –1/3
6 e)
d)5/7
10 e)f )3/8
11 f )ăċƫ
–3a) –1
Ăċƫ a) 2 b) 4/5 c) 8 d) 2 e) –3/5 f )Ăċƫ
5/6 a) 2 ąċƫb)
a)4/5
4/5 c)–1/3
b) 8 d) 2
c) –1/2 e)
d)–3/5
5 e)f )25/6 ąċƫ a) 4/5
142 142
6
Lehen
kuazioak mailako ekuazioak ebazteko
ebazteko
prozedura orokorra
rra
mailako ekuazioak ebazteko, lana honako adibide Lehenhonetan
mailakoazaltzen
ekuazioak ebazteko, lana honako adibide honetan azaltzen diren
diren
en arabera antolatzea komeni da. pausoen arabera antolatzea komeni da.
dea Adibidea
Z Z
enengo pausoa: đƫLehenengo pausoa:
] x – 3 b1 – x l = x – 2 ] x – 3 b1 – x l = x – 2
]2 4 8 ]2 4 8
entesia kentzea. ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ [ Parentesia kentzea. ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ [
] x – 3 + 3x = x – 2 ] x – 3 + 3x = x – 2
]2 ]2 4 8
\ 4 8 \
arren pausoa: đƫBigarren pausoa:
Z Izendatzaileak kentzea. Z
ndatzaileak kentzea. ]] 8x – 24 + 24x = 8x – 16
]] 8x – 24 + 24x = 8x – 16
rretarako, bi atalak 8rekin ⎯⎯⎯⎯⎯→ [ 2 (Horretarako, 4 bi8 atalak 8rekin ⎯⎯⎯⎯⎯→ [ 2 4 8
rkatuko ditugu). ] 4x –biderkatuko
24 + 6x = xditugu).
– 16 ] 4x – 24 + 6x = x – 16
\ \
ugarren pausoa: đƫHirugarren pausoa:
Z Z
Webgunean ] 10x – 24 = x – 16 ] 10x – 24 = x – 16
Ezezaguna bakantzea, ] 10x – x = 24 – 16
zagunaPraktikatu lehen mailako ekuazioak ] 10x – x = 24 – 16
bakantzea, ⎯⎯⎯⎯⎯→ [
k laburtuz eta irauliz.
ebatziz.
⎯⎯⎯⎯⎯→ [ gaiak laburtuz eta irauliz.
] 9x = 8 8 x = 8 ] 9x = 8 8 x = 8
] ] 9
\ 9 \
Pentsatu eta egin
āċƫ Ebatzi ăċƫ
honako ekuazio
Kalkulatu zer hauek:
balio duen x-k kasu bakoitzean. ăċƫ Kalkulatu zer balio duen x-k kasu bakoitzean.
a) 3 (1 – a)
2
x) 2+c2x =+3x1 m = 3 c 2x – 1 m + 1 a) 2c x + 1 m = 3 c 2x – 1 m + 1
2 3 3 2 2 3 3 2
2 x = x – 2 cx – m 1
b) 5x – c 2x + x m = 1 c9x – 1 m
7 b) 5x – c 2x +3x m = 1 c9x – 1 m
b) 1 –
3 2 3 2 3 2 3 2
c) – = cx –x m + x x
x x 1 3
c) 5 – 2b x + 1l = x + 3 b x – 1l
2 3 c) 56– 2b 2+ 1l = + 3 b x – 1l 5 10 2
5 10 2
2 x – = xcx – 1 m
1 1 7
d) 3c x – 1 m + x = 5c x – 1 m
2d) 3c3 – 3 m + x = 5c x – 1 m
d)
3 10 4 4 10
10 4 4 10
Ăċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek: ąċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek:
ąċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek:
a) 1 b x + 1l – x2x =x 1 cx3–x 1 m 1 2x a) 2b x + x l – 3x = 3 c 1 + 2x m – 1
2 2 a) 2b 3+ l6– =2 3 c + m–1 3 5 10 3 5
3 5 10 3 5
b) 1 (2x – 3)1+ 1 = x1 (x –1 5) – x b) 1 – 2 c x – 1 m = x + 3c 2 – x m
2 b) – 2 c 3 – m = x + 3c 2 – x m 4 5 2 5 2
4 5 2 5 2
c) 2c 4 x – 1m +
7 2x 2 x
c) 1 cx – 1 m – 1 b x – 1l = x + 1
9 c)63 cx –3 2 m – 23b 6 – 1l = 4 + 3
1= 1 – 1 x x 1
3 2 2 6 4 3
d) 5c x + d)
1 m – 1 =x x –12b1 –1x l d) x – 3c x + 1 m = 1 (4x – 6)
2 6 x – 33c 5 + 3 m = 103(4x – 6) 5 3 10
SOLUZIOAK
āċƫ a) 7/9 ăċƫ a)b)7/6

–7/15 b) –1/5
c) 1/4 c) 3d) –5/6 d) 5 ăċƫ a) 7/6 b) –1/5 c) 3 d) 5
Ăċƫ a) 1 ąċƫ a)b)0–7/10 b) –1/2
c) 3/2 c) I.d)S.–3 d) S. G. ąċƫ a) 0 b) –1/2 c) I. S. d) S. G.
Webgunean
ekuazioak ebatziz. Praktikatu lehen mailako ekuazioak ebatziz.
143 143
7 Problemak ekuazioen7bidez
Problemak ekuazioen bidez eb
ebaztea
Enuntziatuak dakarren informazioan, elementu ezagunakEnuntziatuak dakarren
(datuak) informazi
eta elementu
ezezagunak (ezezagunak) aurkituko ditugu. ezezagunak (ezezagunak) aurkituk
Elementu horiek guztiak era aljebraikoan kodetzea etaElementu horiek
berdintza batenguztiak era aljeb
bidez erla-
zioan
zioan jartzea lortuz gero, ekuazioa eraikita izango dugu. jartzea lortuz gero, ekuazioa
Ekuazioa ebatziz
Ekuazioa ebatziz eta soluzioak enuntziatuaren testuinguruan eta soluzioak
interpretatuz gero, en
problema ebatzita geratuko da. problema ebatzita geratuko da.
Orrialde honetan eta hurrengoetan, bete behar denOrrialde honetan
prozesuaren eta hurrengoeta
hainbat adibide
aurkituko dituzu. aurkituko dituzu.
Problema ebatzia Problema ebatzia

āċƫ Hipermerkatu
āċƫ Hipermerkatu batean, garbigailuen eskaintza batean,
dago gaur; erdiak goi- garb
zean saldu
zean saldu dira, eta herenak, arratsaldean. Guztira dira, eta
20 unitate herena
saldu
baldin badira, zenbat garbigailu eskaini dira? baldin badira, zenbat garbig
a) Identifikatu
a) Identifikatu problemaren elementuak, ezezagunak problemaren
era aljebraikoan adie- el
raziz. raziz.
đƫEskaini diren garbigailuak ⎯⎯⎯⎯→ x đƫEskaini diren garbigailuak
đƫGoizean saldu direnak ⎯→ x đƫGoizean saldu direnak ⎯

2
đƫArratsaldean saldu direnak ⎯⎯⎯→ x đƫArratsaldean saldu direnak
3
b) Jarri erlazioan,
b) Jarri erlazioan, berdintza baten bidez, elementu ezagunak berdintza ba
eta ezezagunak.
goizean arratsaldean goizean
saldutakoak + saldutakoak = 20 saldutako
x + x = 20
2 3
c) Ebatzi ekuazioa. c) Ebatzi ekuazioa.
x + x = 20 → 3x + 2x = 120 → 5x = 120 → xx=+120 x = 20 → 3x + 2x =
2 3 2 35 → x = 24
d) Interpretatu ekuazioa enuntziatuaren barruan etad)begiratu
Interpretatu ekuazioa
zuzena den. enunt
Soluzioa: Salgai jarri diren garbigailuak 24 izan dira.Soluzioa: Salgai jarri diren g
Egiaztatzea: Egiaztatzea:
24 + 24 = 12 + 8 = 20 24
2 3 2

āċƫ da.
āċƫ Zenbaki bat hiru halakori 8 kenduz gero, 25 lortzen Zenbakiăċƫ
batHerenegun,
hiru halakorikontzertu
8 kenduz gero, 25 lortzen
baterako da. jarri ăċƫ
sarrerak Hereneg
ziren
salgai, e
Zer zenbaki da? Zer zenbakisalgai,
da? eta, egun berorretan, sarreren heren bat saldu
zen; atzo, sarreren laurden bat eta, gaur, gainerako zen; atz
Ăċƫ Zenbaki
Ăċƫ Zenbaki baten erdiari 13 batuz eta zenbaki hori bi 200 sarrerak.
baten Zenbat
erdiari 13 batuzsarrera
eta zenbaki hori bisalgai? 200 sarr
jarri zituzten
halakori 11 kenduz, emaitza bera lortu dugu. halakori 11 kenduz, emaitza bera lortu dugu.
herenegun + atzo sal- + gaur sal- = guztiraherene
saldutakoak
Zer zenbaki da? dutakoak dutakoak salduta
Zer zenbaki da?
144 144
oblema ebatzia Problema ebatzia
Ane eta ama kalea zebrabidetik zeharkatzenĂċƫ Ane
ari eta Anek
dira. ama kalea zebrabidetik zeharkatzen ari dira. Anek 35 pauso
35 pauso
eman behar ditu eta
eman behar ditu eta amak, 25 bakarrik. Amaren pauso bakoitza Anere- amak, 25 bakarrik. Amaren pauso bakoitza Anere-
nabakoitzaren
na baino 20 cm luzeago izanez gero, zer luzera du baino 20 cmpausoak?
luzeago izanez gero, zer luzera du bakoitzaren pausoak?
a) Datuak: a) Datuak:
đƫAneren pausoa (cm) ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ x đƫAneren pausoa (cm) ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ x
đƫAmaren pausoa (cm) ⎯⎯⎯⎯→ x + 20 đƫAmaren pausoa (cm) ⎯⎯⎯⎯→ x + 20
b) Ekuazioa: b) Ekuazioa:
kalearen zabalera kelearen zabalera kalearen zabalera = kelearen zabalera
= aneren 35 pauso amaren 25 pauso
aneren 35 pauso amaren 25 pauso
35x = 25(x + 20) 35x = 25(x + 20)
c) Ebatzi ekuazioa: c) Ebatzi ekuazioa:
35x==500
35x = 25(x + 20) → 35x = 25x + 500 → 35x – 25x + 20) → 35x = 25x + 500 → 35x – 25x = 500 →
25(x→
→ 10x = 500 → x = 500 → x = 50 → 10x = 500 → x = 500 → x = 50

10 10
d) Soluzioa: d) Soluzioa:
x x + 20
Aneren pausoa → 50 cm Aneren pausoa → 50 cm
Amaren pausoa → 50 + 20 = 70 cm Amaren pausoa → 50 + 20 = 70 cm
Aneren 35 pauso Amaren 25 pauso Aneren 35 pauso Amaren 25 pauso
35 · 50 ⇔ 25 · 70 35 · 50 ⇔ 25 · 70
1 750 = 1 750 1 750 = 1 750
Pentsatu eta egin
njarena ąċƫ Kilo batćċƫsagarren

baino Lagunakprezioa kilo bildu
askaltzeko bat laranjarena ćċƫ Lagunak askaltzeko bildu dira. Ogitartekoak sandwi-
baino sandwi-
dira. Ogitartekoak
0,50
ordaindu ditu € gehiago da. Martak 5,30 € ordaindu ditu
chak baino euro bat gehiago balio du. Hiru sandwichchak baino euro bat gehiago balio du. Hiru sandwich
hiru
r prezio dute kilo laranja eta kilo bat sagar. Zer prezio dute
eta bi ogitarteko 11 euro ordaindu dituzte. Zenbat eta bi ogitarteko 11 euro ordaindu dituzte. Zenbat
laranjek? Eta sagarrek?
balio du sandwich batek? Eta ogitarteko batek? balio du sandwich batek? Eta ogitarteko batek?
8 x
3
LARANJAKkostua kostua kostua kostua
SAGARRAK 8 x + 0+, 5 = 11 € + = 11 €
3 kg laranja- + 1 kg saga- = 5,30 €

5,30 € ren kostua rren26kostua Ĉċƫ Fruta-saltzaileak 26 kaxa zamatu ditu furgonetan:
Ĉċƫ Fruta-saltzaileak kaxa zamatu ditu furgonetan:
Ćċƫ Errose aita12 kiloko
(Jon) bainokiwi-kaxak eta 10 kiloko
25 urte gazteagoa banana-kaxak.
eta semea, 12 kiloko kiwi-kaxak eta 10 kiloko banana-kaxak.
oa eta semea, Guztira, 290 kilo dira. Fruta bakoitzeko zenbat kaxa
Guztira,
Alberto, baino
Hiruren urteen 290zaharragoa
26 urte kilo dira. da.
Fruta bakoitzeko
Hiruren urteenzenbat kaxa
izanZenbat
batura 98 da. dira? urte ditu bakoitzak? izan dira?
k?
_ → 26 – x Kiwi-kaxak → x Banana-kaxak → 26 – x
ERROSE 8→x x
Kiwi-kaxak Banana-kaxak
bb
JON 8testean,
ĉċƫ 50 galderako x + 25bi puntu ĉċƫ zu-
` ateratzen dira erantzun 50 galderako testean, bi puntu ateratzen dira erantzun zu-
ALBERTO 8
zen bakoitzeko, x –puntu
eta bi b
26 galtzen dira erantzun oker zen bakoitzeko, eta bi puntu galtzen dira erantzun oker
a
edo erantzun gabe uzten den galdera bakoitzeko. Zenbat edo erantzun gabe uzten den galdera bakoitzeko. Zenbat
n = 98 urte erroseren jonen
erantzun
+ albertoren
zuzen behar
+ dira proba gainditzeko,
= 98 urte horretarako erantzun zuzen behar dira proba gainditzeko, horretarako
adina adina adina 75 puntu atera behar baldin badira?
75 puntu atera behar baldin badira?
145 145
tugun
tugun «aljebra erretorikoa» «aljebra
eta «aljebraerretorikoa»
sinbolikoa»eta «aljebra sinbolikoa
kontzeptuak berriro
ikusi eta argituko ditugu.
ikusi eta argituko ditugu.
Problema ebatzia Problema ebatzia
t Bigarren
t Bigarren orrialdean, problema
ăċƫUpategian,
orrialdean,
baten eta
garnatxa motako
problema
horren ăċƫardo baten
litro batekuazioaren
Upategian,
3 euroan
eta horren e
ebazpena
garnatxa
saltzenmotako
dute etalitro ba
tempranillo motakoa, 2,20 euroan.
ageri
ageri da, eta prozesuaren ahozkoda, eta
tempranillo prozesuaren
motakoa, 2,20 euroan. ahozko
deskribapena Lehenengo
(erretorikoa), deskribapena
motako
nahasi behar
zer kantitate
aljebraikoa (e
nahasi behar da 5 000 litro tempranillorekin, litro da
bat5 nahasteren
000 litro tempra
eta grafikoa konparatzenetadira.
grafikoa
prezioa Prozesukonparatzen
2,50 € izan horrek etadira.
dadin? prezioaProzesu
ondorengo horrek eta
2,50 € izan dadin?
galderek
a) Datuak: a) Datuak:
helburu
helburu argia dute: ikasleek argiaaurretik
aldez dute: ikasleek
dituztenaldez zenbait aurretik
ezagutza dituz
(l) P
hautematea eta unitateanhautematea
landuko eta KANTITATEA
diren unitatean
unitateak landuko
(l) PREZIOA (€/l)
zein diren diren unitateak
KOSTUA KANTITATEA
(€)
iragartzea.x
GARNATXA x 3,00 GARNATXA 3x
TEMPRANILLO 5 000 2,20 TEMPRANILLO
2,20 ·5 000 5 000
NAHASTEA x + 5 000 2,50 NAHASTEA x + 5 000
2,50(x + 5 000)
b) Ekuazioa:
Ikasleek zer dakitenIkasleek zergalderak
dakiten argitzeko galderak
b) Ekuazioa:
argitzeko garnatxa tempranillo garnatxa
nahastearen temp
ardoaren kostua + ardoaren kostua ardoaren
= kostua + ardoar
kostua
t Adierazpen t Adierazpen
aljebraikoekin eragiketakaljebraikoekin
egitea. eragiketak egitea. 3x + 2,2 · 5 000 =
3x + 2,2 · 5 000 = 2,5(x + 5 000)
c) Ekuazioa ebaztea:
t aljebraikoan
t Enuntziatuak hizkuntza Enuntziatuak hizkuntza aljebraikoan
c) Ekuazioa ebaztea:
kodetzea. kodetzea.
3x + 2,2 · 5 000 =
3x + 2,2 · 5 000 = 2,5(x + 5 000)
t Adierazpen
t Adierazpen aljebraikoak aljebraikoak
3x + 2,2 · 5 000 =interpretatzea.
interpretatzea. 2,5x + (2,5 · 5 000) 3x + 2,2 · 5 000 = 2
3x + 11 000 = 2,5x + 12 500 3x + 11 000 = 2
t Letrek
t Letrek balio jakin batzuk balio
hartzen jakin3xbatzuk
dituztenean, 12 hartzen
500 – 11 000 dituztenean,
– 2,5x = adierazpen 3x – 2,5x =ad
aljebraikoek 12
0,5x =
zenbakizko
zenbakizko zer balio duten lortzea. zer balio duten lortzea.
0,5x = 1 500
1500
x = 1500 → x = 3 000 x=
0, 5
→
0, 5
t Berdintza
t Berdintza aljebrako bat egia
d) Soluzioa:
aljebrako
zer baliok bat3 000
egiten
Garnatxa barietateko
egia
dutenlitro
zer baliok
haztamuz
d) Soluzioa:
ardo Garnatxa
nahasi
egiten
jota
dira 3du
5 000lor-
behar barietateko 000
tzea eta egiaztatzea. tzea eta egiaztatzea.
izan dadin.
litro ardo
izan dadin.
tempranillorekin,
litro ardo tempranillorekin, nahasteko litro baten kostua 2,50 €
Garnatxa ardoaren kostua → 3 000 ·Garnatxa
3,00 = ardoaren
9 000 €kostua → 3
Tempranillo ardoaren kostua → 5 000 ·Tempranillo
2,20 = + 11 ardoaren
000 € kostua → 5
IKTak IKTak
Nahastearen kostua (8 000 l ) → 8 000 ·Nahastearen kostua
2,50 = 20 000 € (8 000 l ) → 8
Talde txikietan banatuta, Talde txikietanageri

irakurgaian banatuta, irakurgaianbatzuei
diren izenetako ageri diren eta ho- izen
ien garaiari rien garaiari
buruzko informazioa
Pentsatu eta egin buruzko
Pentsatu eta egin
bilatzea informazioa
Interneten. Bestebilatzea Internete
horrenbeste
Ċċƫ
Ċċƫ Handizkari batek bi motatako kafeak ditu:Handizkari batek bi motatako kafeak ditu: āĀċƫ
āĀċƫ Martinak pintura gorria eta horia nahasi ditu laranja pintur
Martinak
egitea x-ren eta ekuazioen egitea x-ren eta
historiari buruz.ekuazioen historiari buruz.-koloreko 40 lit
-koloreko 40 litro lortzeko.
MOTA PREZIOA MOTA PREZIOA
Gero, bateratze-lana Gero,

Goi-kalitatekoa egitea. bateratze-lana
12,70 €/kg Goi-kalitatekoa egitea.
Gorria x litro€/kg
→ 12,70 x) litro→ x lit
Horia → (40 –Gorria
Behe-kalitatekoa 7,80 €/kg Behe-kalitatekoa 7,80 €/kg
Litro bat pintura gorriren prezioa 3,40 Litro
€ da bateta pintur
Behe-kalitateko 100
Behe-kalitateko 100 kg kaferekin goi-kalitateko litrokgbatkaferekin goi-kalitateko
pintura horirena, litro bat pintura
2,60 €. Mota bakoitzeko
98 zenbat kilo
zenbat kilo kafe nahasi behar ditu tarteko kalitateko kafe zenbat litro beharko dira laranja-kolorekozenbat
nahasi behar ditu tarteko kalitateko litro beh
litro bat
9,90 €/kg-koa lortzeko? 9,90 €/kg-koa lortzeko?
pintura 2,95 €-an atera dadin? pintura 2,95 €-a
146 146
si Lankidetzan ikasi Problema ebatzia
Problema ebatzia
Orrialde
eragiketen honetan,
trebetasuna
ąċƫLursail angeluzuzenak zer eta eragiketen
lantzea
dimentsio ąċƫLursail
dituen trebetasuna
helburu
angeluzuzenak
kalkulatzea, duten
zerluze-
jakinik lantzea
orrial-
dimentsio helburujakinik
dituen kalkulatzea, dutenluze-orria
ran zabaleran baino 80 metro gehiago dituela eta lursaila inguratzen
deran
akasleak
zabaleran baino 80 metro gehiago dituela eta lursaila inguratzen
guztien
egoki
duen hesia
kasuan,
baderitzo,
560 metro
irakasleak
luze dela. ikasleek egoki
duen hesia talde
560 baderitzo,
metro txikietan
luze dela. ikasleek
lan talde txikietan la
egin
bakoitzean, dezakete.
a) Datuak: soluzioak Taldebakarka
bakoitzean, bilatuko
a) Datuak: soluzioak
dituzte. bakarka
Gero, bilatuko dituzte. Gero
x + 80 x + 80
ta bateratze-lana
besteek emandako egin eta besteek
soluzioekin
Alde emandako
konparatuko
txikia (zabalera) → x soluzioekin
dituz- konparatuko
Alde txikia (zabalera) → x dituz
te, lortutakoa
atuko dute,
x justifikatuko
desadostasunakx dute,
x (luzera)desadostasunak
eztabaidatuko
Alde nagusia → x + 80 x dituzte eztabaidatuko
Alde nagusia (luzera) → x + 80 dituzt
Hesiaren luzera → 560 m Hesiaren luzera → 560 m
eta, azkenik,
komunetara ondorio
helduko komunetara
dira. helduko
x + 80
dira.
x + 80
b) Ekuazioa: b) Ekuazioa:
2x + 2 · (x + 80) = 560 2x + 2 · (x + 80) = 560
c) Ekuazioa
x ebaztea:x + 80 c) Ekuazioa ebaztea:
ak Ariketen
2x +soluzioak
2 · (x + 80) = 560 2x + 2 · (x + 80) = 560
2x + 2x + 160 = 560 2x + 2x + 160 = 560
1 du,
balio Buruzapiak
eta 4x = 56018
– 160€→balio
kamisetak, 32 400du,
4x = €. → xeta 4x = 560 – 160 →32
= 100kamisetak, 4x =€.
400 → x = 100
d) Soluzioa: d) Soluzioa:
txikia → 100 m Alde txikia → 100 m
2 66 ahate eta 89 oiloAlde
ilo daude. daude.
Alde nagusia → 100 + 80 = 180 m Alde nagusia → 100 + 80 = 180 m
100 100
Lursaila 180 m luze eta 100 m zabal Lursaila 180 m luze eta 100 m zabal
da. da.
OHARRAK
100 + 80 100 + 80
Hesiaren luzera: 2 · 100 + 2 · 180 = 200 + Hesiaren
360 = 560luzera:
metro2 · 100 + 2 · 180 = 200 + 360 = 560 metro
Pentsatu eta egin

āāċƫ 150
n dira luzera metro alanbre-hesi
zabalera behar
āăċƫ Lursail izan dira luzera
angeluzuzen zabalera
batetik, āăċƫ Lursail
kaleak egiteko, angeluzuzen batetik, kaleak egiteko, 10 me-
10 me-
bi halako
zeko. Zer dimentsio duen lursaila
tro luzeran eta beste 10 metro zabaleran kendu dira. eta beste 10 metro zabaleran kendu dira.
inguratzeko. Zer dimentsio tro luzeran
ditu lursail horrek? Ondorioz, lursaila 480 m2 txikiagoa da. Ondorioz, lursaila 480 m2 txikiagoa da.
2x
Ondoriozko laukizuzena 30 metro luze izanezOndoriozko
gero, laukizuzena 30 metro luze izanez gero,
zer zabalera du? zer zabalera du?
x x
10 10
āĂċƫ aldea
n, tarteko Triangelu
alde eskaleno jakin batean, tarteko aldea alde x
txikia
alde nagusia bainobaino 7 cm luzeagoa eta xalde nagusia baino
a 52 cm da. 5 cm laburragoa da. Perimetroa 52 cm da. Zenbat
Zenbat
30 10 30 10
da alde bakoitzaren luzera?
jatorrizko azalera → 40 · (x + 10) jatorrizko azalera → 40 · (x + 10)
x
x – 7ondoriozko azalera → 30 · x ondoriozko azalera → 30 · x
40 · (x + 10) –galdu
30 · xden azalera 40 · (x + 10) – 30 · x
galdu xden
+ 5 azalera
480 m 2 480 m2
Webgunean
mak lehen mailako ekuazioekin. Ebatzi problemak lehen mailako ekuazioekin.
147 147
tamukadiegu.
tamuka joz ebazteko proposatuko joz ebazteko
Helburua proposatuko
da ikasleekdiegu. gogoeta He
8
egin dezatela prozesu horren
zesuak Bigarren mailako
automatizatu
egin dezatelaburuz,
esanahiari
ekuazioak
baino zesuak
lehen. Bigarren
prozesu
automatizatu
Izan 8
horren esanahiari
ekuazioak
mailako
baino lehen.
ere, automatizazioa
ebazteko pro-
ekuazioakIzan baino
behar
bur
ere, a
bizkorrago
bizkorrago egiten bada, zailagoa izango egiten bada, zailagoa
da kontzeptuak behar izangobezalada
Ekuazioa bigarren mailakoa da, baldin eta, laburtu ondoren, honako baldintza b
Ekuazioa bigarren mailakoa da,
barneratzea. barneratzea.
hauek betetzen baditu: hauek betetzen baditu:
đƫGaietako bat bigarren mailako monomioa izatea.đƫGaietako bat bigarren mailako
t Komeni da ikasleei azaltzea t Komeni
zailtasun dajakin
ikasleeibatetik azaltzea
aurrerakozailtasun jakin b
ekuazioak
đƫBitik gorako mailako gairik ez izatea. đƫBitik gorako mailako gairik ez i
ebazteko teknika algoritmikoak ebazteko

Adibidez, beharko
honako teknika
ekuazio ditugula.
hau algoritmikoak
bigarren Dena
mailakoa dela,
Adibidez,
da: beharko
argi
honako ekuazio ditu
utziko
hau bi
2 – 1 = 3 + 4x 2 + 5x 2x + 5x
diegu, intuizioa erabiliz eta diegu, intuizioa2x + 5xerabiliz etadaitezkeen
haztamuka ekua- joz e
haztamuka joz erraz ebatz
zioen kasuetan,
zioen kasuetan, ez dugula algoritmoa bigarrenez
erabiliko. dugula
mailako monomioakalgoritmoa erabili bigarren
Aurreko ekuazioa honela labur daiteke: Aurreko ekuazioa honela labur da
t Orrialde
t Orrialde honetan, garrantzitsuena 2x + 5x 2honetan,
ekuazioak garrantzitsuena
– 1 – 3 – 4x 2 – ebazteko gaitasuna
5x = 0 → x 2 – 3x
ekuazioa
0 + 5x – 1piztu
– 4 =2x
2 –3–4
eta hau
eta martxan jartzea izango da; martxan jartzea
da, zenbakizko
ekuazioaren
izango
forma orokorra
da; hau
zenbait soluzioda, aurki-
zenba
ekuazioaren fo
tzeabateko
tzea eta, ezezagunaren lekuan eta,bigarren
Ezezagunjarrita,
ezezagunaren
berdintzak
mailako edozein
lekuan
betearaztea.
Ezezagun
ekuazio
jarrita,
adierazbateko
berdin
daitekebigarren
honako mail
forma orokor honetan: forma orokor honetan:
Gogoratu Gogoratu
(x – 3) · (x – 2) ax 2 +(xbx
– 3) = 0– 2) non a ≠ 0, b eta c
+ c· (x ax 2 + bx + c = 0
x – 3 x – 3 koefiziente ezagunak baitira.
Indartzeko
× eta Indartzeko
Sakontzeko
Adibidez:
x× x eta
– 2x
– 2
– 2
+ 6
Sakontzeko
Adibidez:
– 2x + 6
(x – 3) · (x – 2) =→0
2
x2 – x→– 3x ekuazioa 2
+ 6
Ariketa
Ariketa hauek gomendatzen
ekuazioa hauek
dira:
x2 –
3x
5x x 2 – gomendatzen
5x + 6
5x = 45 dira:
forma orokorra → – 5x + 6 = 0→
5x 2 + 0x – 45 = 0 formax 2orokorra 5x
tkoefizienteak
t MATEMATIKAKO ARIKETAK MATEMATIKAKO→ a = 5, bARIKETAK
3. koadernotik: a3.
= 1,koadernotik:
b = –5, c =→6 a = 5
= 0, c = – 45 koefizienteak
Hartu kontuan 21. orrialdekoB5.

Indartzeko: Indartzeko:
ariketa,
igarren
Hmailako 21. c),
orrialdeko
a),ekuazioaren
b),
artu kontuan e) etaB5.igarren
d),soluzioak f) ariketa,
atalak. a),ekuazio
mailako b), c)
Bigarren mailako ekuazioaren Bigarren
Orokorrean, bigarren mailako ekuazioaren
mailako ekuazioak Orokorrean,
bi soluzio desberdin bigarren mailako
ditu, nahiz eta e
Sakontzeko: 21.
soluzioei erro ere esaten zaie. orrialdeko Sakontzeko:
5. bikoitza
soluzio ariketa, duteng),
soluzioei erro ere 21.
esaten orrialdeko
h), i), j),
zaie.
edo soluziorik k) eta
ez duten 5. ariketa,
l) aurkituko
atalak.
soluzio
batzuk bikoitza duten edo soluzii
g),
dituzun. h),
x 2 – 3x – 4 = 0 )
x =4
x 2 – 3x – 4 = 0 )
x =4
x = –1 Adibidea x = –1 Adibidea
bi soluzio ditu: )
«Ekuazioaren erroak x = 4 eta «Ekuazioaren erroak x = 4 etax = 4 2
x 2 – 3x – 4x == 0–1 ekuazioak x – 3x – 4 = 0 ekuazioak bi solu
x = –1 dira». dira». x = –1
Pentsamendu kritikoa Pentsamendu kritikoa

2
x = 4 denean → – 3 · 4 – 4 = 16 – 12 – 4 = 0 x = 4 denean → 4 – 3 · 4 – 4 =
42
2
x = –1 denean → (–1)2 – 3 · (–1) – 4 = 1 + 3 – 4x==0–1 denean → (–1) – 3 · (–1
1. ariketarako,
Pentsatu eta egin
1. ariketarako,
honako hau proposatzen da:
Pentsatu eta
honako hau proposatzen da:
egin
Adierazi honako ekuazio hauetako zeinAhoz āċƫ Adierazi honako ekuazio hauetako zein diren bigarren Ăċƫ Elkartu e
Ahozāċƫedo idatziz egindako loturak edo
diren bigarren idatziz
Ăċƫ Elkartuegindako
justifikatzea.
mailakoak eta adieraz
loturak
ekuazio bakoitza dagokion justifikatzea
soluzio
itzazu forma orokorrean:
bikotearekin:
mailakoak eta adieraz itzazu forma orokorrean: 2 a) x = 252 a) x 2 = 2
b) x = 9
a) x 2 = 5 b) x 2 + 3 = x 2 + x a) x 2 = 5 b) x 2 + 3 = x2 + x
c) x 2 + x – 6 = 0 d) x22 – 7x + 10 = 0 c) x 2 + x
c) 2x(x – 1) = 4 2
d) x(x – 3) = x – 1 c) 2x(x – 1) = 4 d) x(x – 3) = x –1
2 e) x 2 + 3x – 10 = 0
2 f ) x 2 – 5x + 6 = 0 e) x 2 + 3
e) 7x 2 – 4x = x2 +2 f ) 5x + 6 – x 2 = 7x 3 + 4e) 7x – 4x = x + 2 f ) 5x + 6 – x = 7x 3 + 4
2
2 2 x 3 + 2x 2= x(x +53)
g) 3x 2 +9– 3x 2 =x h) x 3 + 2x = x(x + 3) g) 3x + 9 – 3x = x 3 h)–5 –3
148 148
2 a) x = 7 b) x = 7 b) x = 7
ko ekuazioak 9
c) Bigarren mailako ekuazioakd)ebaztea
ebaztea
x = 7 d) x=7 x=7
2 = k ekuazioa X 2 = k ekuazioa
3 a) x = 5 b) x = 3 x 2 = kbila
ekuazioa ebazteko,
b) x = 3
karratua k duten zenbakien bila joko dugu. Hau da,
= k ekuazioa ebazteko, karratua k duten zenbakien joko dugu. Hau da,
ren erro karratuaren bila. k-ren erro karratuaren bila.
c) x = 7 d)2 x = 5 d)x 2x= k=→5 x = ± k
x =k → x=± k
k soluzio
zenbakidaude;
positiboa izanez gero, elkarren aurkako bi soluzio daude; k negatiboa
e)
zenbaki positiboax =
izanez27
gero, elkarren aurkako bi
f)
anez gero, ez dago soluziorik. x = 12
k negatiboaf) x = 12
izanez gero, ez dago soluziorik.
dibideak g) x = 5 h) x = 2 Adibideak h) x = 2
đƫx 2 = 36 → x = ± 36 → x = )
+6
x 2 = 36 → x = ± 36 → x = )
+6
–6
i ) x = 6 –6 j) x = 4 j) x = 4
x2 + 25 = 0 → x2 = –25 → x = ± –25 đƫx 2 + 25 = 0 → x2 = –25 → x = ± –25
k) xez dagoelako
Ez du soluziorik, = 5;lx) –25en
=
x=–5erro
8 karraturik. l ) x–25en
Ez du soluziorik, ez dagoelako = 8erro karraturik.
x2 + c H
= artu kontuan
0 ekuazioa ax 2 + c = 0 ekuazioa
urrekoaren 4Askotan, soluzioak gutxi gorabehera x =Aurrekoaren
a)beharko
x kasua
antzeko
eman
=dituzu.
1;da:b)x x==–32; 3 b) x = 2; x = 3
antzeko kasua da:
–c –c
ax 2 + c = 0 → ax 2 = –c → x 2 = –c → x = ± –axc + c = 0 → ax = –c → x = a → x = ± a
Adibidez: 2 2 2
c) x = 8;d)x x==4 0; x = 1 a a d) x = 0; x = 1
3x 2 – 15 = 0 → x 2 = 15
rokizuna positiboa izanez gero, bi soluzio
3 daude;Errokizuna
negatiboa positiboa izanez
izanez gero, ekua-gero, bi soluzio daude; negatiboa izanez gero, ekua-
oak ez du soluziorik.
→ x=± 5 zioak ez du soluziorik.
dibideak
5 → {“…“«\\|£} Adibideak
18 → x = ± 9 → x = ) +6
) 2x 2 – 18 = 0 → x 2 =
+6
x = x*2 =
≈ 2,18
24
2x 2 – 18 = 0 → → x = ± 9 → x = đƫ
OHARRAK ≈ –22, 24 –6 2 –6
2 + 20 = 0 → x 2 = –20 → x = ± – 4 . Ez dago soluziorik.

5x 2 + 20 = 0 → x 2 = –20 → x = ± – 4 . Ez dago
đƫ5xsoluziorik.
5
5
x 2 + bx = 0 ekuazioa ax 2 + bx = 0 ekuazioa
Kasu honetan,
asu honetan, faktore komuna aterako dugu lehenengo atalean: faktore komuna aterako dugu lehenengo atalean:
ax 2 + bx = 0 → x · (ax + b) = 0 ax 2 + bx = 0 → x · (ax + b) = 0
Biderkaduraren
derkaduraren bat zero izanez gero, faktoreetako batek bat zero
zero izan behar izanez gero, faktoreetako batek zero izan behar du nahi-
du nahi-
ez; horrek bi aukera aurkezten dizkigu: taez; horrek bi aukera aurkezten dizkigu:
x = 0 6Ä
* ax + b =
x = 0 6Ä LEHENENGO SOLUZIOA
* ax + b =
LEHENENGO SOLUZIOA
x · (ax + b) = 0 x · (ax + b) = 0
8 x = –b 6Ä BIGARREN SOLUZIOA 8 x = –b 6Ä BIGARREN SOLUZIOA
a a
dibideak Adibideak
đƫx 2 – 5x = 0 → x · (x – 5) = 0 )
x =0
x 2 – 5x = 0 → x · (x – 5) = 0 )
x =0
x – 5=0 8 x =5 x – 5=0 8 x =5
Webgunean x =0 99
x =0
* 5x – 2 = 0
5x 2 – 2xBigarren
= 0 →mailako
x · (5xekuazio 0 *
– 2) =osatugabeak đƫ5x 2 –22x = 0 → x · (5x – 2) = 0
8 x= 2
ebazteko laguntza. 5x – 2 = 0 8 x= 5
5
149 149
berdintzara iritsi arte.
berdintzara iritsi arte.
Webgunean
Indartzeko eta
Praktikatu bigarren mailako
Indartzeko
ax + bx +eta
Sakontzeko
ekuazioen
c = 0 Sakontzeko
2
ekuazioa
formula aplikatuz. Bigarren mailako ekuazio osotua ebazteko prozesua luzea eta korapilatsua
Ariketa hauek Ariketa hauek
gomendatzen da;dira: gomendatzen
ondorioz, ezezaguna bakanduta dira:
eskaintzen duen formula erabiltzen dugu.
Formula horrek soluzioetara azkar eta eroso iristen utziko dizu.
t MATEMATIKAKOtARIKETAK
MATEMATIKAKO ARIKETAK 3. koadernotik:
3. koadernotik:
formula:
Webgunean
Praktikatu bigarren mailako Indartzeko: 20. orrialdeko –b ± b 2 – 4ac
Indartzeko: ax 2 + bx + c = 01.
20. orrialdeko 1. eta 2. ariketak. → eta
x = 2. ariketak.
ekuazioak ebatziz. 2a
Sakontzeko:
Sakontzeko: 20. orrialdeko
Formula 20.
3. ariketa.
hori orrialdeko
21.mailetan
goragoko orrialdeko3. ariketa.
justifikatuko4. 21. orrialdeko
da. ariketa.
Oraingoz, buruz ikastea eta 4
honako adibide hauetan erakusten den eran erabiltzen trebatzea komeni zaizu.
Soluzio bikoitza
Adibideak
(x – 5)2 = 0
«Pentsatu eta «Pentsatu
đƫ5x – 7x +eta egin»
a = 1 egin» atalaren soluzioak
2=0 → a = 5; b =atalaren
–7; c = 2 soluzioak
2
x 2 – 10x + 25 = 0 * b = –10 7 + 3 =1
– (–7) ± (–7) 2 – 4 · 5 · 2 7 ± 9 10
1 a) Gezurra
c = 25
1 a) Gezurra x =
b) 2Egia
·5
=
10
= b)7Egia
–3 = 2
– (–10) ± (–10) 2 – 4 · 1 · 25 10 5
x= =
c) Egia 2 ·1 c) Egia
đƫ5x 2 + 6x + 2 = 0 → a = 5; b = 6; c = 2
d) Gezurra d) Gezurra
10 + 0 = 5
– 6 ± 62 – 4 · 5 · 2 – 6 ± – 4
10 ± 0
e) Gezurra
=
2 ·1
= 2
10 – 0 = 5
e) Gezurra x=
f) Egia2 · 5 =
10 f) Egia
2
Ekuazioak ez du soluziorik, – 4k ez duelako erro karraturik.
1 1
2 4x + 4 = 5 → x 2 = 4x + 4 = 5 → x =
Pentsatu eta egin 4 4
honako ekuazio hauek:x 2 – 3 = 2x → x ăċƫ =Formula
3; x aplikatuz,
= –1 ebatzi.
xāċƫ2 Ebatzi
– 32 = 2x → x = 3;2 x = –1 2 2
a) x = 81 b) x = 25 a) x – 6x + 8 = 0 b) x – 6x + 5 = 0
4x c)–x 3
2=7
= x + 3 → xd)4x =2 2
5x =–203 = x + 3 → xc) x=2 +2x – 12 = 0 d) x 2 + 7x + 10 = 0
e) 4x 2 = 1 f ) x2 – 9 = 0 e) 2x 2 – 7x + 6 = 0 f ) x 2 – 2x + 1 = 0
1
3x g)=x 2x+ 6+= 110 → x = h)13x = x + 1 → x = g) x 2 + 6x + 9 = 0
3x 2 – 7 = x 2 + 9 h) x 2 – 3x + 3 = 0
2 22x 2 1 2
i) 5 x = 2 j) – =0 ąċƫ Laburtu eta ebatzi.
3 Baliokideak
8
2
5 3 Baliokideak
dira a) eta 9
2
50 dira a) eta
e) (soluzioa x a)=x 5– 3x 2 e)– 5(soluzioa
da); =b)
2x +eta
9 d) x(soluzioa
= 5 da); b) x =eta
3
4 x 1 x
k)
da), eta25c) eta
– =0 da),
l ) eta
25 f) (soluzioa 21 x c)
– 21 = 0 eta f) (soluzioa
= 1) da.
2
x =– 1)1)= x(x
b) 6x – 5(x da.+ 1) + 4
Ăċƫ Laburtu, atera faktore komuna eta ebatzi. c) 2x 2 + x = x 2 + 4x + 1

4 5 5
a) x 2 – 4x = 0 b) x 2 + 2x = 0
d) x(x + 1) – 1 = x – 4
c) x 2 – x = 0 d) x 2 + x = 0 2 6
e) 3x 2 – 2x = 0
100 f ) 5x 2 + x = 0
2
e) 2x + 2 + x – x = 3x + 7
3 5 10
g) 5x 2 = 4x h) 2x 2 = –x
Ćċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek, erreparatu antze-
i ) 2x + x 2 = 7x j ) 3x 2 – 2x = 2x 2 – 4x kotasunei eta desberdintasunei eta konparatu soluzioak:
2 2
k) x = x l ) x + x = 5x x 2 – 6x + 5 = 0 x 2 – 6x + 9 = 0 x 2 – 6x + 10 = 0
2 3 3 4 6
Webgunean Ebatzi problemak bigarren mailako ekuazioekin.

150
duta lortzen da.
nthonako
Orrialdemetodo honetanhau honakoerabilimetodo dugu: ekuazioak hau erabilieralda- dugu: ekuazioak eralda-
baki Ariketak
tzen joatea,
egokiarekin etazenbaki
problemak
batuta,egokiarekin
kenduta, biderkatuta batuta, kenduta, edo zati- biderkatuta edo zati-
tuta, lortu h) x(2x +soluzioa
azkenean 1) = 0 lortu arte. i ) x(x – 5) = 0
oluzioa arte. ćċƫ Kendu izendatzaileak eta ebatzi.
tEkuazio
4aieran,
Orrialdearen errazak amaieran,
gaia xatal = 0;batetik 1 gaia
x = – bestera iraulita, atal batetik
x =a)0; xxbestera
azkenean iraulita, azkenean gure
1 =52x – 1gureb) 1 – 1 – x = x + 1
+=
oblemak
5 dugula
āċƫ
helburua Ebatzi buruz.
lortuko dugula 2 ezezaguna
azpimarratzen
1 –
da:3 ezezaguna 3 askatzea.
3 2Horrela,
azpimarratzen
a) x + 4 = 5 b) x – 3 = 6
da: c) 7 + x = 10
askatzea. Horrela,
c) 3x – 1 – 1 = 2x – 2 d) x + 2 – 3x = x + 1
an bada, d) 7 – x =atal
ezezaguna k)
5
x(3x eta –
batean 2)
beste
ćċƫ
e) 9 = 15
= 0
– xezezaguna
Kenduatalean
izendatzaileak l ) x(x +
eta beste(zenbaki
f ) 2 – x = 9 soluzioaeta ebatzi. 2)2 = 0
atalean bat) soluzioa5 (zenbaki 2 bat)
x – 3 x – 3 3 x x + 1
lortuko a) 1 – x + 1 = 2x – 1 b) 1 –e)12x – x+ = x + 1=
Ebatzi.dugu.
f) – 1= x –
Ăċƫ
2=t6 Oso x = 0; x = 2 3 3
x = 0;
3
x
2 2 4
= 2
5 2
c) –7garrantzitsua
5+ +xda
=3x10 izango
3x – 1 – 1 =da –ikasleei 2ordenan
x– +3x3 – xx – 6 jokatzen h) 1 – irakastea,
x – x – 1 = 3x – 1ekua-
ua izango a) 2x +ikasleei
1 = 3x – 2 c)ordenan
32 2xjokatzen
2 d) x +g) irakastea,
5 5
= + 1 =ekua-
2 7
1
3 12 4
5 – x b) xf )+27–=x12x = 9– 3 – 8x + 1
aren zioakazpian bataidatziz bestearen eta2xurrats azpianx –idatziz
+ x – 3 =guztiak 3 3eta
f agertuz.
urrats
x – 1Ebatzi
) Ĉċƫ x + 1guztiak
= x – honako
agertuz.
ekuazio hauek:
c) 6x – 1 + x = 4 – 5x + 3 e)b) x =2 5; begi x4 = 1aurrean 5 2
ura Horrela,
guztia
d) x + 2x + 3x prozedura
begi– 5 = aurrean
4x – 9 guztia
edukita, egon a) 3x –edukita,
daitezkeen 1 – 2x + 1 =aka-7egon
x – 13 daitezkeen aka-
2 g) x + 3 – x – 6 = 1 h) 1 – x – x4 – 1 = 3x 5– 1 20
tsak
urkituko errazago aurkituko 5 dituzte
7 eta 3huts12egite 4 asko ekidin ahal izango
4 f ) 4x + dituzte eta huts x egite asko ekidin ahal izango
1 e) 5x + 4 – 6x = 7 – x – 3
2 + 7x = 10x + 3 +Ĉċƫ x
d)Ebatzi =honako
–2; ekuazio
x = –5 hauek:
b) 2 + 2 (x + 1) = x – 2x + 3
5 5
dituzte. 3 (x – 1)
3 ăċƫ Kendu parentesiak eta ebatzi. a) 3x – 1 – 2x + 1 = 7x – 13 c) 2 (1 – 3x) + = 5 (1 – x)
f) x = 1; x = 1
4 5 20 3 4 12
2 a) 6(x + 1) – 4x = 5x – 9
b) 2 + 2 (x + 1) = x – 2x + 3 d) 3 c x – 1 + 1m + x = 3 cx – 2 m
x b) 18x – 13 = 8 – 4(3x – 1) 5 5 5 3 4 3
–3 h)2 Ez du3soluziorik.
ebatzi. c) 3x + 5(2x – 1) = 8 – 3(4 –c)5x) (1 – 3x) +
(x – 1)
= 5 (1 – x)
«Pentsatu
a egin» atalaren
d) 5 – (4x
eta soluzioak
egin»
+ 6) = 3x + (7 – 4x)
3 atalaren
4 12 ĉċƫsoluzioak
Ariketa ebatzia
e) x – 7(2x + 1) = 2(6 – 5x) –d)135 c 3 + 1m + x = 4 c1

3 x –1 3 x – 2 m Honako ekuazio hau ebaztea: 1 + 2 + 1 = 2
2) 1 a) x = 3 b) x = 1;b)xx== –13 x 3 3x
4 – 5x) f ) 11 – b) x = –1
5(3x + 2) + 7x = 1 – 8x 5 3x · c1 + 2 + 1 m = 3x · 2
ĉċƫ Ariketa ebatzia x 3 3x
4x) g) 13x – 5(x + 2) = 4(2x – 1) + 7
c) x =d) 6 x = 7 Honako ekuazio d) x ebaztea:
= 7 113x+ +2 6++1x = 22→ 4x = 2 – 6
–) –1Lehen
13
mailako ekuazioak d) x = – 1 hau
; x =– x 3 3x
4
– 8x e) x = 2 2 3 –4
izendatzaileekin f) x = 2 3x · c1 + 2x + 13f)m = 3xx ·=32x2 4x = – 4 → x = 4 → x = –1
1) + 7
1 ąċƫ g)Kendu x =h)izendatzaileak
3 x = 2 eta3xebatzi. +6+x=2 → h) 4xx ==2 –26 Ċċƫ Ebatzi aurreko ariketan bezala.
ak6 a) 5x + 1 = 5 + x 4x = – 4 → x = – 4 → x = –1 a) 2 + 1 = 5 + 1 b) 1 + 1 = 1 + 1
i) 3x = 15 6 4 x 2 3x 2x 5 5x 2
eta→
3 x 1 7 x 1
x=
b)
ebatzi. 5 5;4 x =10
– = x – 1–
5Ċċƫ c) 1 – 2 = 1 + 1 d) 1 + 3 = 3
Ebatzi aurreko ariketan bezala. 2x 9x 3x x – 1 2 2 (x – 1)
2
→ c)xa)3=x+ 3;
x = –4xx= =
4 b) 1 –10 7x 5 b) x =c)10 x= 1 +6Biderkatu 1 10x, 18xc) etax= 6
15 x =6 3 10 a) x + 2 = 3x + 1
2 1 b) 1 = 1 +6x, 2(x – 1)-ekin, hurrenez
2x hurren.5 5x 2
0 →d)d)Ez x– = – –1 x= x=+ 18 + 1 c) 21x – 92x = 1e) + 1x =f)1d)x = f) x = 5

7 x 1 e) x 5 x 1 5+ 3 = 3
4 du 8soluziorik. 3x Bigarren mailako ekuazioak
x – 1 2 2 ( x – 1)
e)g)x x + 1=– 8 x =5+ x – 2
2 6 h) 3 x 6= 6 Biderkatu 6x,h)10x,x 18x
=i )6etaxāĀċƫ2(x
= –2soluzio
Erreparatu,
1)-ekin, arrazoituieta
hurrenez ) ebatzi.
x=2
bi soluzio desberdin 6 3 ditu;
hurren. bigarrenak bi 2
a) 5x = 45
berdin b) 12x 2 = 3
1 Ćċƫ Kendu parentesiak eta izendatzaileak eta ebatzi.
arrenak ez du soluziorik. Formulan errokizuna 2
Bigarren mailako ekuazioak c) x(x – 3) =( b 0 – 4ac)d) (x + 5)x = 0
5 1
a) 2x – = (x – 3) 5
b) (2x – 1) – x = x
ndiagoa,
2
3
zero
2 2 edo āĀċƫ zero baino txikiagoa
6Erreparatu, 6
arrazoitu eta ebatzi.den
e) x(3x arabera,
– 1) = 0 ba-f ) 3x(5x + 2) = 0
2
g2) x= 3– 7x = 0 h) x 2 + 4x = 0
x – 1 = 2 cx – 4 m 21
izango c)
5 da.
izendatzaileak eta ebatzi. 5
a)
d) x5x– = 45
=
3 6
1 (2x – 5) b) 12x
3x 2==02x j ) 5x 2 = x 2 – 2x
c) x(x – 3) = 0 d) (x +i)5)x
b) 5 (2x – 1) – x = x e) x(3x – 1) = 0 f ) 3x(5x + 2) = 0
6 6 151
g ) x 2 – 7x = 0 h) x 2 + 4x = 0
d) x – 1 = 1 (2x – 5)
Indartzeko eta Sakontzeko
aren liburuan ebatzitaAriketa
dago.
Ariketa hauek gomendatzenhauek
dira: gomendatzen dira:
Ariketak eta problemak
t
Ariketak
MATEMATIKAKO
eta problemak
ARIKETAK 3. koadernotik:
b) x = 1
t MATEMATIKAKO ARIKETAK 3. koadernotik:
āāċƫ Ebatzi formula aplikatuz. āāċƫ Ebatzi formula
āĉċƫ aplikatuz. āĉċƫ 135Ondoz
Ondoz ondoko hiru zenbakiren batura da. o
Indartzeko: Indartzeko:
22. orrialdeko 222. orrialdeko
1. ariketak. zenbakib)1.
23.0 orrialdeko ariketak.
2x –2.
23. orrialdeko
3 = ariketa. 24.Zerorrial-
zenbaki
a) x 2 – 10x 4
+ 21 = 0 b) x 2 + 2x – 3 = 0a) x – 10x + 21 =Zer x 2 +horiek?
dira 0
d) x2 = deko 3.–ariketa.
dekoc) 3.
x +ariketa.
9x +340 = 0 d) 5x 2 + 14x
2
3 =c)0x + 9x + 40
āĊċƫ 5x 2 + 14x
= 0 Teresa d)Andoni – 3 =70 urte zaharragoa
baino āĊċƫ Teresa
eta A
2
f ) 14x 2 + 5x – 1 =e)015x – 16x + 4Zuriñe
e) 15x 2 – 16x + 4 = 0 = 0 baino bi urte
f ) 14x 5x – 1 = 0da. Kalkulatu Zuriñe
2 + gazteagoa zer adinbaino
Sakontzeko: 2 25. orrialdeko 4.2jakinik
ariketa. duen bakoitz
Sakontzeko: = ± 125. = 0 orrialdeko
h) 9x 2 + 6x +4.1 =ariketa.
duen bakoitzak, hiruren adinen batura 34 ur-
b)
g) xx2 – 10x + 25 g)
0 x – 10x + 25 =te0dela. h) 9x + 6x + 1 = 0 te dela.
i ) 6x 2 – 5x + 22= 0
2 j ) 6x 2 – x – 5 = 0
j ) 6x 2 – x – 5 = 0i ) 6x – 5x + 2 = andoni
0
→ x – 7; teresa → x ; zuriñe → x+2 →
andoni
Lankidetzan
āĂċƫd) x = 0;forma
Laburtu –5 Lankidetzan
ikasi
x =orokorrera āĂċƫ
eta aplikatu ikasi
Laburtu
formula. forma orokorrera eta aplikatu formula.
ĂĀċƫ ĂĀċƫ gares-
Ensaimada croissanta baino 10 zentimo Ensaima
a) x 2 – 1 = 1 b x – 1l a) x 2 – 1 = 1 b x tiagoa
– 1l da. Hiru croissant eta lau ensaimadatiagoa 6 euroda. H
Orrialde honetan, etaordaindu
5
eragiketen trebetasuna lantzea dith
–2 2eragiketen trebetasuna
4 4 ordaindu
Orrialde
f) xxhonetan,
= 10; xx =eta
4 5 4 lantzea helburu
ditugu. Zenbat duten
balio du pieza orrial-
bakoitzak?
b) cx + kasuan,m = cx + irakasleak
m5 b) x cx + 1 Ăāċƫ
m = x cx Nikolasek
+ 2m
5de guztienegoki
kasuan, 30 irakasleak egoki baderitzo, Ăāċƫ ikaslee
Nikolase
de guztien 2 30 3 2 baderitzo,
3 5 ikasleek
bi binaka
praka eta edo
hiru kamiseta talde
erosi
ditu merkeal
ditu merkealdian 161 euroan. Zenbat balio du jantzi
h)
c) xxclan
x=– 0; –1txikietan
m =xx =–dezakete.
4c2x – 1 m Ariketak cx – bakarka
lanc) egin m = bakoitzak,
dezakete. cegin– mbaten
x Ariketak bakarka egin
bi ha- os
2
txikietan 1egin 2 x
3
1
20
x
2
– 1
15
2praka1
2
ostean,prezioa lortu dituzten
kamisetarena bakoitzak, p
lako baldin b
3 20 2 15 2 lako baldin bada?
soluzioak ikaskideek soluzioak ikaskideek
lortutakoekin 2 konparatuko
2 lortutakoekin dituzte. konparatuko
Soluzioak dituz
bat ez
x 2 + x = 2x 2 – 5 – 1 1 d) x + x = 2ĂĂċƫx –5 –1
ĂĂċƫlehenen-
Banatu 2
j ) x2 akatsa
d) = 0; x3 non = –badatoz, akatsa 2
non 3
dagoen
Banatu 280 €
aurkitu
hiru pertsonaren artean
badatoz, 2dagoen aurkitu eta eztabaidatu
goak bigarrenak halakoeta
hirubehar eztabaidatu
etadute.
bigarrenak b
goak bigarren
hirugarre-
nak bi halako
Ebatzi problemak lehen mailako Ebatzi problemaknaklehen mailako
bi halako jasotzeko moduan.
ekuazioekin ekuazioekin 1. pertsona → 6x ; 2. → 2x ; 3. → x 1. pertsona
Ăăċƫ Hiru ne
OHARRAK
āăċƫ Lehenengo, kalkulatu OHARRAK āăċƫ ekuazio
buruz eta, gero, Ăăċƫkalkulatu
Lehenengo, Hiru buruz
nekazarik
eta, 100
gero,000 euroko kalte-ordaina
ekuazio
baten laguntzaz. jaso dute autobidea egiteko jaso dute
desjabetu dizkioten a
baten laguntzaz.
lurrengatik. Nola banatu behar da. lurrengatik.
da dirua, lehenen-
a) Zenbaki jakin bati 12 batuz gero, 25 lortzen a) Zenbaki
da. jakin goakbati 12 batuz gero, 25 lortzen goak bigarre
Zer zenbaki da hori? bigarrenaren lurra bi halako eta bigarrenak
Zer zenbaki da hori? hirugarrenarenak hiru halako galdu dutela jakinda? hirugarrenar
b) Zenbaki jakin bati 10 kenduz gero, 20 lortzen b) Zenbaki
da. jakin bati 10 kenduz gero, 20 lortzen da.
Zer zenbaki da hori? Zer Ăąċƫ
zenbaki da hori?Supermerkatu bateko kutxan, 1 140 Ăąċƫ Superme
euro daude
5, 10, 20 eta 50 euroko billetetan banatuta. 5, 10, 20 eta
c) Zenbaki bat, x, eta horren hurrengoa batuz c) Zenbaki
gero, bat, x, eta horren hurrengoa batuz gero,
batura 13 da. Zer zenbaki
Honako haudira horiek?
jakinik: Honako hau
batura 13 da. Zer zenbaki dira horiek?
— 5 euroko
d) Gure ikasgelan, 29 gara guztira, baina d) Gure ikasgelan,
mutilak — 29 gara guztira,
5 euroko billeteak baina mutilakbi halako dira.
10 eurokoak
neskak baino hiru gehiago dira. Zenbat mutil neskak
eta baino hiru
— 10gehiago
eurokodira.
eta 20Zenbat
eurokomutil
billeteetakopuru bera
—dago.
10 euroko
zenbat neska daude gure ikasgelan? zenbat neska daude gure ikasgelan?
— 20 eurokoak 50 eurokoak baino sei gehiago —dira.
20 euroko
āąċƫ Bilatu honako zenbaki hau: zenbaki horiāąċƫ Bilatu honakoMota
bi halako, zenbaki hau: zenbaki
bakoitzeko horibillete
zenbat bi halako,
daude kutxan?Mota bakoitz
berdin zenbaki bera hiru halako ken bost unitate.berdin zenbaki bera hiru halako ken bost unitate.
ĂĆċƫ 500 litro gasolio bi upeletan banatu dira ĂĆċƫzati ber-
500 litro
āĆċƫ āĆċƫ
Zenbaki jakin bat bostekin biderkatuz zein zenba-Zenbaki jakin bat bostekin biderkatuz zein zenba-
dinak eginez. Zenbat litro pasatu behar dira batetik dinak eginez
ki horri 12 gehituz, kantitate bera ateratzen da.ki horri 12 gehituz, kantitate
bestera, bera ateratzen
bigarrenak da.
lehenengoak bestera,
hiru halako izan biga
dezan?
Zer zenbaki da hori? dezan?
Zer zenbaki da hori?
Ăćċƫ batura
Ortuzain batek ortuaren
kendura,erdian Ăćċƫ sartu
19. meloiak Ortuzain
āćċƫ Bi zenbakiren batura 167 da eta horien āćċƫ
kendura,Bi zenbakiren
19. 167 da eta horien
ditu; herenean, tomateak eta gainerako espazioan ditu; herene
Zer zenbaki dira horiek? Zer zenbaki dira horiek? 2 (200 m 2), pa
(200 m ), patatak. Zer azalera du ortuak?
āĈċƫ Zenbaki arrunt bati hurrengoa batuz,āĈċƫ Zenbaki arrunt bati
157 atera- hurrengoa
ortuaren batuz,→157
azalera x atera-
meloiak → x/2 ortuaren
tzen da. Zer zenbaki da hori? tzen da. Zer zenbaki da hori?
tomateak → x/3 patatak → 200tomateakm2
zenbakia → x horren hurrengoa → x+1 → x
zenbakia horren hurrengoa → x + 1
152 152
ĂĈċƫ AriketaăĂċƫ
ebatziaBi tren elkarren arteko 132 km-koăĂċƫ Bi tren elkarren arteko 132 km-ko distantzian
distantzian
dauden bi hiritako geltokietan daude, hurrenez
dauden bi hiritako geltokietan daude, hurrenez
Jokinek
6, eta amak, 42. 14 urte ditu; arrebak, 16, eta amak, 42. hurren.
hurren. Biak, bide paraleloetan zehar, aurkako hiri- Biak, bide paraleloetan zehar, aurkako hiri-
Zenbat
laben adinen ba- urte igaroko dira bi seme-alaben adinen ba- rantz
rantz atera dira. Lehenengoa 170 km/h-ko abiaduranatera dira. Lehenengoa 170 km/h-ko abiaduran
stekoa izantura
arte?amak izango dituen urteak bestekoa izan arte? doa, eta bigarrena, 95 km/h-koan. Zenbat denbora
doa, eta bigarrena, 95 km/h-koan. Zenbat denbora
GAURKObarru gurutzatuko
ADINA dira? ADINA
X URTE BARRUKO barru gurutzatuko dira?
BARRUKO ADINA
JOKIN 14 14 + x
14 + x ăăċƫ Txirrindularia herri jakin batetikăăċƫ atera Txirrindularia
da herri jakin batetik atera da
16 + x ARREBA 16 16 + x
22 km/h-ko abiaduran. Ordubete eta erdi geroago,22 km/h-ko abiaduran. Ordubete eta erdi geroago,
42 + x AMA 42
horren 42 + da
atzetik atera horren
x motorduna 55 km/h-an. atzetik atera da motorduna 55 km/h-an.
Zenbat
Zenbat denbora barru harrapatuko du txirrindularia? denbora barru harrapatuko du txirrindularia?
o da: x urte barru, honako hau gertatuko da:
ăąċƫ % 12 merkeago egon den jantzia 66 ăąċƫ % 12 merkeago egon den jantzia 66 € ordaindu
€ ordaindu
amaren jokinen + arrebaren = amaren da. Zenbat balio zuen jantziak merkatu baino lehen?
adina adina da. Zenbat adinabalio zuenadina
jantziak merkatu baino lehen?
(14 +jatorrizko = 42 + x→ x
x) + (16 + x)prezioa deskontua → 12x
jatorrizko prezioa → x deskontua → 12x
2+x 100 100
= 12 2x + 30 = 42 + x → x = 12 12 x
ekuazioa → x – 12x = 66 ekuazioa → x –
100
= 66
Soluzioa: 12 urte igaroko dira. 100
ăĆċƫ Loreak gona eta blusa 66 euroan erosiăĆċƫ Loreak gona eta blusa 66 euroan erosi ditu. Biek
ditu. Biek
Ăĉċƫ Zenbat
a, 11koa. Aita 38 urtekoa
zutenda,prezio
eta semea, 11koa.
bera, baina Zenbat
gonan zuten
% 25eko deskontua prezio bera, baina gonan % 25eko deskontua
mearena biurte igaroko diraegin
halako aitaren adina
diote eta semearena halakobakarrik. egin
blusan, % bi15ekoa diote eta blusan, % 15ekoa bakarrik. Zenbat
Zenbat
bakarrik izan dadin?
balio zuen jantzi bakoitzak? balio zuen jantzi bakoitzak?
ĂĊċƫ Adela ăćċƫ Forma angeluzuzena eta luzera zabalera bi halako

er zaharragoa da; Jon bilobaForma
ăćċƫ bainoangeluzuzena
6 bider zaharragoa da;zabalera
eta luzera bi halako
baina,
arragoa izango da.8 urte barru, lau bider zaharragoa izango da. duen
duen zona mugatzeko, 84 m zinta behar izan da. Zer zona mugatzeko, 84 m zinta behar izan da. Zer
Zenbat urte ditu dimentsio
bakoitzak? ditu mugatu den tokiak? dimentsio ditu mugatu den tokiak?
ăĀċƫ igoTxirrindulariak
ăĈċƫ 15 km/h-kobateko
Triangelu abiaduran igo du baten
angeluetako ăĈċƫ zabalera
Triangelu bateko angeluetako baten zabalera
abiaduran du
35 km/h-anmendatea
jaitsi eta, gero,
bestebide
bi beretik,
angeluena35 baino
km/h-an
13 jaitsi beste
gradu handiagoa eta bi angeluena baino 13 gradu handiagoa eta
da. Ibilaldiak 30 18
. Zenbat denbora minutu
graduiraun du. Zenbat
txikiagoa denborahurren. Kalkulatu txikiagoa da, hurrenez hurren. Kalkulatu
da, hurrenez 18 gradu
behar izan du igoeran?
zer neurri duen angeluetako bakoitzak. zer neurri duen angeluetako bakoitzak.
x + 18 x + 18
x x x – 13
x – 13
igotzeko denbora → x (ordu)
ăĉċƫ Gaztagile litroak 0,50 €/l balioăĉċƫ Gaztagile batek litroak 0,50 €/l balio duen behi-
du) jaisteko denbora → 1/2 – xbatek
(ordu) duen behi-
esnearen kantitate bat litroak 0,80 € balio duen ardi- kantitate bat litroak 0,80 € balio duen ardi-
esnearen
15x igotzen egindako distantzia
esnearen → 15x batekin nahasi du. Horrela,
beste kantitate esnearen beste kantitate batekin nahasi du. Horrela,
0,70 €→ 35cduen m litro esne lortu ditu.0,70 € balio duen 300 litro esne lortu ditu.
litroak
35c 1 – xjaisten
m egindakolitroak
distantzia balio 1 – x300
2 Mota bakoitzeko zenbat Mota
2 litro esne erabili ditu? bakoitzeko zenbat litro esne erabili ditu?
ăāċƫ
ra dira; Bi txirrindulari aldi berean
bat, A-tik atera dira; bat, A-tik
(l) PREZIOA (€/l) KOSTUA (€) KANTITATEA (l) PREZIOA (€/l) KOSTUA (€)
B-rantz,
eta bestea, B-tik 24 km/h-ko
BEHIA
KANTITATEA
abiaduran,
x
eta bestea, B-tik
0,50 0,5xBEHIA x 101 0,50 0,5x
10
A-rantz, 16 km/h-koan. A eta B-ren arteko distantzia
n arteko distantzia 300 – x 0,80 0,8(300 – x)
30 dira?
km-koa da. Zenbat denbora 300
ARDIA
barru– xelkartuko 0,80
dira? 0,8(300ARDIA
– x)
ru elkartuko NAHASTEA 300 0,70 0,7 · 300
NAHASTEA 300 0,70 0,7 · 300
orduak) elkartu arteko denbora → x (orduak)
ia → 24xlehenengoak egindako distantzia → 24x
behi-esnea- + ardi-esnea- = nahastea-behi-esnea- + ardi-esnea- = nahastea-
ren
→ 16x bigarrenak egindako kostua →ren
distantzia 16xkostua ren kostuaren kostua ren kostua ren kostua
153 153
– Zatikiak
– Zatikiak izendatzaile komunera izendatzaile komunera laburtzea.
laburtzea.
Ariketak
– Ekuazio eta problemak
baliokideak Ariketak
lortzea,–biEkuazio
atalak eta problemak
baliokideak
zenbaki lortzea,
berarekin bi atalak zenb
biderkatuz.
Bi eduki
ăĊċƫ horiek lotuta,
Enpresa batek deposituaurkezten
t Bi eduki
den Enpresa
ăĊċƫ
bat zuku kontzentratu
horiek
prozedura
ąĆċƫ batek
lotuta,
depositu
Ariketa
aurkezten
justifikatzen
bat
ebatzia da;den
zuku kontzentratu hauprozed
da, A
ąĆċƫ
€/l-ko ekuazioaren
35 litro erosi du 0,35bi€/l-ko
atalak
prezioan.izendatzaile
Zuku horri 35 litro urguztien
ekuazioaren bi
erosi du 0,35 atalak izendatzaile
prezioan. Zuku horri
bota dizkio. Horrela, litroa 7 zentimo merkeago ate-
guztien
ur
bota dizkio. multiplo
Laukizuzen
Horrela, litroabaten
7 komun
dimentsioak
zentimo merkeagobatekin
zenbat
ate- bi-
Lauk
diren
kalkulatzea, jakinikdeposituan
luzeran 7 cm kalku
derkatzea. Horrez
ratzen da. gain,
Zenbat zuku zegoenmultiplo derkatzea.
deposituan urahorien Horrez
ratzen da.guztien
bota Zenbat zuku gain,
artean
zegoen multiplo
onena ura gehiago
bota dituela
horien
sinpleena guz
2 zaba
baino lehen? baino lehen?zabaleran baino, eta 120 cm -ko azalera duela.
izango dela azpimarratuko dugu; izango haudela da, azpimarratuko
multiplo komunetako x · (xdugu;
+ 7) = 120hau da, mu
txikiena.
120 cm2 x 1
x 2 + 7x – 120 = 0
Orrialdearen amaieran ageri t Orrialdearen
diren ariketekamaieran ikasketa
x+7
ageri diren ariketek
mailakatzeko mo-
dua ematen dute: izendatzaile dua ematen
errazak dute:
dituzten 7izendatzaile
–7 ± ekuazioetatik
2 – 4 · 1 · (–120) errazak
hasiko8dituz
ga- –
x= = –7 ± 23 x=
2 · 1 abiaduran doa errepi-
2
ra eta,
ąĀċƫazkenerako, kasu
Txirrindularia 18 km/h-ko radoaeta,
orokorragoak
abiaduran errepi-azkenerako,
ąĀċƫ
dean landuko
zehar 20 minutuz.
kasu
Txirrindularia 18 km/h-ko
ditugu.
Zer abiadura
orokorragoak
eraman beharko
–landu
15
dean zehar 20 minutuz. Zer abiadura eraman beharko
luke hurrengo 10 minutuetan, hogeita hamar minutuluke hurrengo
ąćċƫ 10 minutuetan,
Laukizuzen hogeita
baten 100 m da etaąćċƫ
hamar minutu
perimetroa azale- L
horietako batez bestekoa 20 km/h-koa izan dadin? horietako batez bestekoa 20 km/h-koa izan dadin?
ra, 600 m . Kalkulatu laukizuzenaren dimentsioak.ra, 60
2
Ebatzi problemak bigarren mailako Ebatzi problemak bigarren mailako x
Ariketaekuazioekin
hauek gomendatzen dira: Ariketa hauek gomendatzen600dira:
ekuazioekin m2
ąāċƫ Kalkulatu, lehenengo buruz eta gero ekuazio ąāċƫba- Kalkulatu, lehenengo buruz eta50gero – x ekuazio ba-
MATEMATIKAKO
ten bidez. t MATEMATIKAKO
ARIKETAK 3. koadernotik: ten bidez. ARIKETAK 3. koadernotik:
a) Hurrengoarekin biderkatutako zer zenbakiren a) Hurrengoarekin adierazi zer zenbakiren Aztertu
Aztertu etabiderkatutako
Indartzeko:batura26.
da 12?orrialdeko 1. ariketa. Indartzeko: 27. 26.12? orrialdeko
baturaorrialdeko
da
ąĈċƫ
1.enuntziatuaren
2. ariketa.
Aztertu problemaren
ariketa. 27. orria
ąĈċƫ
osteko so- A
x · (x + 1) = 12 x · (x + 1) = 12 luzioa
luzioak eta azaldu nola eraiki den ekuazioa kasu
Sakontzeko:
b) Ondoz 28.
ondoko orrialdeko Sakontzeko:
3. ariketa.
bi zenbakiren karratuen b)
batura Ondoz 28.
ondoko orrialdeko
bi
bakoitzean. zenbakiren 3. ariketa.
karratuen batura
15 m
bakoi
5 da. Zer zenbaki dira? 5 da. Zer zenbaki dira? Kalku
Kalkulatu zenbat den x
—
2 2 x 2 + (x + 1)2 = 5 honak
x + (x + 1) = 5 honako lursail honen 24 m 3
perimetroa, jakinik 930 perim
ąĂċƫ Zenbaki bat gehi hiru unitate biderOHARRAK ąĂċƫ
zenbaki hori Zenbaki bat gehi hiru unitate bider zenbaki hori x
OHARRAK metro karratuko azalera
ken beste hiru unitate, 55 da. Zer zenbaki da hori?ken beste hiru unitate, 55 da. Zer zenbaki da hori?
metro
duela. duela
(x + 3) · (x – 3) = 55 (x + 3) · (x – 3) = 55
ąăċƫ Zenbaki bat bi halako bider zenbaki berori ąăċƫken Zenbaki bat bi halako bider zenbaki berori ken A eba
A ebazpena
5 unitate, berdin 12 da. Zer zenbaki da hori?
5 unitate, berdin 12 da. Zer zenbaki da hori?
24 · bx – x l egingo
+ 15 · xdiogu
= 930
ąąċƫ Taldeko kideek 80 euroko oparia egingoąąċƫ diogu Taldeko kideek 80 euroko oparia 3
entrenatzaileari. entrenatzaileari.
24 · 2x + 15 · x = 930 → 16x + 15x = 930
Garesti samar ateratzen zaigu, baina, beste bi izanez Garesti samar ateratzen3zaigu, baina, beste bi izanez
gero, bakoitzak bi euro gutxiago ordaindu beharko
gero, bakoitzak bi euro gutxiago ordaindu beharko 31x = 930 → x = 930 → x = 30 m
luke. Zenbat gara taldean? luke. Zenbat gara taldean? 31
taldeko kideen kopurua → x taldeko kideen kopurua= →
Perimetroa 30 +x 15 + 10 + 24 + 20 + 39 = 138 m Pe
bakoitzak ordaindu beharrekoa → 80 B ebazpenabeharrekoa → 80
bakoitzak ordaindu B eba
x
102
bi gehiago izanez gero, bakoitzak ordainduko
x
bi gehiago izanez gero,(24bakoitzak 24 · x = 930
+ 15) · x –ordainduko
3
80 luke → 80
luke → x+2 39x – 8x = 930 → 31x = 930
x+2
x = 930izanez
bi gehiago → xgero
= 30ba-
m
bakoitzak – 2 = bi gehiago izanez gero ba- bakoitzak – 2 = koitzak ordainduko 31 duena
ordainduko koitzak ordainduko duena ordainduko
lukeena lukeena Perimetroa = 24 + 10 + 15 + 30 + 39 + 20 = 138 m Pe
154 154
t Orrialdearen
oposatzen amaieran proposatzen
diren lehenengo ariketen bidez, direnira-lehenengo ariketen bidez, ira
mutilekkasleak ikusiko du
azaldutako metodo neska-mutilek
orokorrariazaldutako urratsez metodo orokorrari urratse
asieranurrats jarraitzen dioten.bazaie Hasieran ere,apur bat kostatuko bazaie ere, ordena
Ikasi apurproblemak batebazten
kostatuko ordenaz
raitzen jokatu
eta Bbadiote,
bakarrikAirekiz
eta
txorrotek
gero,
metodoari
urmael
urmaela batera daramate ura.jarraitzen
ekuazioak Aebazteko badiote,
lana
bakarrik irekiz gero, urmaelaaskoekuazioak ebazteko lana ask
orduan3erraztuko
orduanda.
betetzen betetzen da. Bi txorrotak irekiz gero, 2 orduan betetzen da. Zenbat
Zenbatzaie.
denbora barru beteko da B txorrota bakarrik irekitzen baldin bada?
kitzen baldin bada?
Egiaztatu enuntziatua ulertu duzula.
beharIndartzeko
ntzeko Zenbat
du daude?eta
txorrota urmaela
lehenengoak ZenbatSakontzeko
denbora behar du lehenengoak urmaela
betetzeko? Eta biak irekiz gero? Zer galdetu dizute?
u dizute?
Ariketa hauek gomendatzen dira:
n dira: Pentsatu
ma ebazteko. Zerzer bidebehar
jakin hartuko duzun problema ebazteko. Zer jakin behar duzu?
duzu?
etatB-ren
TAK MATEMATIKAKO
Idatzidenborak
3. datuak, ezkokatu
koadernotik: ezeza-ARIKETAK
dira batzen, — A eta B-ren3. koadernotik:
denborak ez dira batzen,
guna eta emaiozu izena.
tera denbora gutxiago behar dute eta... batera denbora gutxiago behar dute eta...
Ez A
dakit. B A+B A B A+B
dakit. Ba al dakizu elementu horiek
Indartzeko:
o 4. ariketa. 29. orrialdeko
30. orrialdeko
erlazioan jartzen?
4.
5. ariketa.
DENBORA 3h
ariketa.
x h 31.
30.
2 h orrial-
orrialdeko DENBORA 5.3hariketa.
xh 31.
2h orria
deko 6. ariketa.
Zergatik
derto, horixe egingoezdut.
duzu pentsatzen — Ederto, horixe egingo dut.
txorrota bakoitzak ordube- A B A+B
A B A+B
tean urmaelaren zer
urmaelaren urmaelaren urmaelaren
zati betetzen urmaelaren urmaelaren urmaelaren
ORDUBETEAN ORDUBETEAN
1 1 1 DU:
1 1 1
duen?
BETETZEN DU: BETETZEN
3 x 2
3 x 2
OHARRAK
rain, bai.Jar
A-kalordubetean
ditzakezu zati horiekduen
betetzen erla-zatia gehi
— B-k
Orain, bai. A-k ordubetean betetzen duen zatia gehi B-k
tetzen duena, berdin biek batera betetzen dutena.betetzen duena, berdin biek batera betetzen dutena.
zioan?
Adierazi
1 + 1 esan duzuna ekuazio
orrela →baten =1 — Horrela → 1 + 1 = 1
bidez.
3 x 2 3 x 2
Ederto.
endatzaileak Ebatzi bi
kentzeko, etaatalak
amaitu ekua- biderkatuko
6x-rekin — Izendatzaileak
ditut. kentzeko, bi atalak 6x-rekin biderkatuko ditut.
zioa.
6x · c 1 + 1 m = 6x · 1 → 2x + 6 = 3x → x = 6 6x · c 3 + x m = 6x · 2 → 2x + 6 = 3x → x = 6
1 1 1
3 x 2
luzioa: B txorrota bakarrik irekiz gero, 6 orduan Soluzioa:
beteko daBurmaela.
txorrota bakarrik irekiz gero, 6 orduan beteko da urmaela.
Automobila A-tik B-rantz irten da kamioiaĆĀċƫ

«+» problemak
ĆĀċƫ B-tik Automobila A-tik B-rantz irten da kamioia B-tik
A-rantz atera den aldi berean, eta 2 ordu barru elkar- A-rantz atera den aldi berean, eta 2 ordu barru elkar-
nengoaąĉċƫ
baka- Iturri batek bi txorrota ditu. Lehenengoa baka-
tu dira bitarteko puntu batean. Zenbat denbora be- tu dira bitarteko puntu batean. Zenbat denbora be-
rrik
eta biak irekiz irekiz gero, 8 orduan beteko da, eta biak irekiz
har izan du automobilak bide osoa egiteko, kamioiak har izan du automobilak bide osoa egiteko, kamioiak
ru beteko dagero, 3 orduan. Zenbat denbora
5 orduan egin duela jota? barru beteko da 5 orduan egin duela jota?
din bada? bigarren txorrota bakarrik irekitzen baldin bada?
ąĊċƫda, Ortu Ćāċƫ
bat ureztatzeko Honako hau dakigu
aska 3 orduan bi zifrako
betetzen da, Ćāċƫ
zenbaki Honako hau dakigu bi zifrako zenbaki
n betetzen
putzutik urabati buruz: duen ponparen bidez. Atzo,
ateratzen bati buruz:
n bidez. Atzo,
aska beterik zegoela, Evak ponpa konektatu zuen eta,
ktatu zuen eta, a) 5en multiplo da, baina ez 10ena.
a) 5en ureztatu
horrela, 6 orduan multiplozuen
da, baina
ortua,ezharik
10ena.
eta aska
harik eta aska
hutsik geratu
ra barru hus- zen arte.
b) Zifren Zenbatalderantzikatuz
ordena denbora barrugero, b) Zifren ordena alderantzikatuz gero, 27 unitate
hus- 27 unitate
abe? tuko litzateke aska, ponpa
txikiago konektatu
bihurtzen gabe?
da. Zer zenbaki da? txikiago bihurtzen da. Zer zenbaki da?
155 155
Lankidetzan ikasi Lankidetzan ikasi
Matematika-lantegia
Matematika-lantegia
Ariketa hauek eta, orokorrean, Ariketa
ekuazioen hauekbidez eta, orokorrean,
ebaztekoakekuazioen diren proble- bide
ma mota guztiak, ma mota guztiak, talde txikian egin daitezke, bul-b
Irakurri eta jotalde txikian
informazio egin
Irakurri
bila daitezke,
eta joberdinen
informazio arteko
bila ikasketa
tzatuz. Talde bakoitzaren barruan, tzatuz. Talde soluzioak bakoitzaren
bakarkabarruan, bilatuko soluzioak
dituzte.
x-ren historia x-ren historia
Gero,Ekuazioen
bateratze-lanean,
aipamenak xv. mendearenbatzuek
Gero, etabateratze-lanean,
Ekuazioen
aurreko arabiar besteek
aipamenakizkri-
matematikarien lortutakoak
xv. mendearen batzuek
aurreko eta besteek
konparatuko
arabiar matematikarien di- l
izkri-
buetanLan ageri dira: Gauzaren tratatua delako lanean. Lan horretan, gauza
tuzte,buetan tuzte,
ageri dira: Gauzaren tratatua delako
lortutakoa justifikatuko lanean.
dute,
hitzak
lortutakoa
horretan,
desadostasunak
zenbat balio
gauzajustifikatuko
duen ez dakiguna
dute, desadostas
eztabaidatuko
esan dituzte
nahi du; hau da, ezezaguna.
hitzak zenbat balio duen ez dakiguna esan nahi du; hau da, ezezaguna.
eta, azkenik, «Zenbat
ondorio balio dukomunetara eta,
gauzak, baldin eta azkenik,
iritsiko
bost ondorio
dira.
han- «Zenbat komunetara
balio du gauzak, iritsiko dira.
baldin eta bost han-
diago eginda gauza bi halako ken zazpi bada?» diago eginda gauza bi halako ken zazpi bada?»
Eta, arabieraz, gauza hitza xay ahoskatzen denez,Eta, arabieraz, gauza hitza xay ahoskatzen denez, hori da itzultzaileek
hori da itzultzaileek
«Pentsatu
«Pentsatu eta egin» atalaren eta egin» atalaren soluzio
soluzioak
erabili zuten hitza. Geroago, hasierako letra bakarrik erabiltzen hasiGeroago,
erabili zuten hitza. ziren. hasierako letra bakarrik erabiltzen hasi ziren.
Ekuazioak: maila Ekuazioak: maila da.eta zailtasuna

1 11 zenbakia da.eta zailtasuna1Matematikariek
11 zenbakia
ez zuten zailtasun
Matematikariek ez zuten zailtasun handirik izan lehenengo eta bigarren mailakohandirik izanebazteko
ekuazioak lehenengo eta bigarren
formulak
lortzeko. Arazo horiek Erdi Aroan konpondu ziren.
lortzeko. Arazo horiek Erdi Aroan konpondu ziren.
2 16 zenbakia da.Baina ez zen gauza bera16 2 zenbakia
gertatu bitik gorako da.
Baina zituzten
mailak ez zen gauza bera gertatu
ekuazioekin. bitik
Izatez, gorako maila
Errena-
zimentuan zehar, xvi. mendeko italiar
zimentuan zehar, xvi. mendeko italiar matematikariek, aurreratuenak aldi hartan, gogor matematik
egin zuten lan zeregin horretan. egin zuten lan zeregin horretan.
3 480 sarrera jarri xvii.
zituzten
mendearen
3 480 sarrera jarrigorako
salgai. zituzten
amaieran ere, ez zuten lautikxvii. mendearen salgai.ebazteko
mailako amaieran
ekuazioakere, ez zuten
for-lautik go
mularik
mularik aurkitu, eta arazoak horrela jarraitu zuen harikaurkitu, etaHenrik
eta Niels arazoakAbel
horrela jarraitu zuen
norvegiar
matematikari bikainak (1802-1829), xix. mendean
4 Laranja kiloak 1,20 € balio 4
matematikari bikainak (1802-1829), xix. mendean,
du.Laranja
ez dagoela frogatu zuen arte.
kiloak 1,20
ez
era horretako
dagoela€ balio
frogatu
formularik,
zuen du.
arte.
orokorrean,
Sagar kiloak 1,70 € balio du.Sagar kiloak 1,70 € balio du.
5 Errosek 33 urte ditu, Jonek5 58Errosek 33 eta

urte ditu urteAlbertok
ditu, Jonek 58 urte
7 urte ditu.ditu eta
izan ekimena eta ikasi
6 eta
6 Sandwichak 1,80 € balio du, Sandwichak 1,80 €2,80
ogitartekoak, balio
€. du, eta ogitarteko
Gauza zara Gauza zara
7 15
Halakiwi-kaxa
ere, zu gauza zaraeta 11 banana-kaxa
hiru mailako 7Hala15
edo goragoko ere,kiwi-kaxa
izan
zu
ekuazioakgauza dira. eta
zara hiru
ebazteko. 11 edo
mailako banana-kaxa
goragoko ekuazioakizan dira.
ebazteko.
Adibidez, erreparatu honako ekuazio hauei: Adibidez, erreparatu honako ekuazio hauei:
3 2x 2 – 5x + 6 = 0
(x – 1) · (x + x2) –· (x (x – 1) · (x + 2) · (x – 3) = 0
8 44
x 3 – 2x 2 – 5x + 6 = 0
erantzun zuzen behar 8
dira 44 erantzun
gutxienez.
Lehenengoa
– 3) = 0
zuzen
ebazteko, bakarrik
behar dira gutxienez.
orain artejo ikasi duzuna erabiliz, haztamuz bakarr
Lehenengoa ebazteko, orain arte ikasi duzuna erabiliz, haztamuz
dezakezu, eta hori ez da hain segurua. dezakezu, eta hori ez da hain segurua.
Hala ere, bigarrenaren soluzioak honako hauek Haladirelaere,
ikusbigarrenaren
dezakezu: xsoluzioak
= 1, x = honako
–2 hauek direla ikus dezakezu: x = 1, x
eta x = 3. eta x = 3.
Eta horiek
Eta horiek lehenengoaren soluzio ere badira. Egiazta ezazu etalehenengoaren
hartu kontuan,soluzio ere badira. Egiazta ezazu eta hartu kontuan, p
paren-
tesiak biderkatuz, ekuazio bera dela. tesiak biderkatuz, ekuazio bera dela.
đƫAusartzen al zara orain honako hiru hauek ebazten?
đƫAusartzen al zara orain honako hiru hauek ebazten?
(x + 1) · (x + 3) · (2x – 1) = 0 x 3 – 9x = 0 (x + 1)x ·3 (x + 3)
– 9x 2 =· 0
(2x – 1) = 0 x 3 – 9x = 0 x 3 – 9x 2 = 0
đƫEraikiko al zenuke honako soluzio hauek dituenđƫekuazioa?:
Eraikiko alxzenuke
= 5, x =honako
1/5 etasoluzio
x = –2hauek dituen ekuazioa?: x = 5, x = 1/5 eta x
156 156
atziz Trebatu problemak ebatziz
ntuak,Marraztu eskema, egin kontuak, jo haztamuz
jo haztamuz
u enborrađƫAizkolariak ordu laurden
hiru zati egiteko. Zenbat batden-behar du enborra hiru zati egiteko. Zenbat den-
bora beharko
rra sei zati egiteko? du lodiera bereko enborra sei zati egiteko?
đƫBaserritar
dizkio tomateak. batek handizkari
Handizkariak bati saldu dizkio tomateak. Handizkariak bitarteko
bitarteko
tekoak biltegi bati saldu dizkio eta % du.
bati saldu eta % 20 irabazi 20 Bitartekoak biltegi bati saldu dizkio eta % 20
ldu dizkio eta horrek jende arruntari etabati saldu dizkio eta horrek jende arruntari eta
irabazi du. Biltegiak xehekari
bakoitzak % 20 irabazi du.
ko zenbat Nekazariak
gehiago da jaso duena
prezioa, baino ehuneko zenbat gehiago da prezioa, tomateak
tomateak
azken eroslearengana iritsi arte?
đƫIpini 1etik
rkulu bakoitzean bat, 9ra arteko zenbakiak,
triangeluaren alde zirkulu bakoitzean bat, triangeluaren alde
bakoitzeko batura 23 izan dadin.
Bi soluzio daude.
Autoebaluazioa Webgunean Ariketa hauen ebazpenak. Webgunean Ariketa hauen ebazpenak.
āċƫ Adierazi honako

den ekuazioaren balioforma
Ćċƫ Pasatu hauetako zein deneta
orokorrera ekuazioaren Ćċƫ Pasatu forma orokorrera eta kalkulatu ekuazioaren
kalkulatu ekuazioaren
soluzio: soluzioak: soluzioak:
3x – 8 = x – 3
x 2 – 1 = x –31x – 8 = x – 3 2 x
5 2 x
ćċƫ Erramunek hiru kilo madari eta bi kilo sagar ćċƫ Erramunek
erosi hiru kilo madari eta bi kilo sagar erosi
1 eta 7,80 € ordaindu du guztia. Kalkulatu zer prezio
9 x= –1 x=1 xeta
= 27,80 x€=ordaindu
4 x = du x = –Kalkulatu zer prezio
9 guztia.
2
2 duen fruta bakoitzaren kiloak, jakinik kilo bat mada-
duen fruta bakoitzaren kiloak, jakinik kilo bat mada-
Ăċƫ Ebatzi. rik kilo bat sagarrek bider 1,5 balio duela. rik kilo bat sagarrek bider 1,5 balio duela.
a) 7x – 3 –Ĉċƫ = 6 + 3x + 1ortuaren 1/3-ean zerbak sartu Ĉċƫ

2xOrtuzainak Ortuzainak
ditu, eta ortuaren 1/3-ean zerbak sartu ditu, eta
2 3/10ean, azenarioak. 110 m2 ditu libre oraindik.
b) 1 – 4x – 6 =3/10ean,
x – 3(2x azenarioak.
– 1) 110 m ditu libre oraindik.
Zenbat da ortuaren azalera guztira?
Zenbat da ortuaren azalera guztira?
ăċƫ Ebatzi.
ĉċƫ Kalkulatu zenbat den honako lursail honenĉċƫ Kalkulatu zenbat den honako lursail honen perime-
perime-
troa, jakinik 180 dekametro karratuko azalera duela.
+ 1 = x + 3a)– 32(2x + 4) =troa, jakinik 180 dekametro
x + 19
karratuko azalera duela.
b) x – x + 1 = x + 3 – 2
5 2 4 5 2
d) 2x – 4 c—
x 1m= 2
x 103 x
—
4 c x – 1 m c)
1 5x 3
= x2– 2 = 8 – 4 3
3 –9 dam
5 6 15
3 9 dam
5 6 15
x x
ąċƫ Ebatzi.
3x = x a) 3a 2 – 5 = 70 b) 6x 2 – 3x = x
x x
2 d) 8x 2 – 6x + 1 = 0
6x + 1 = 0 c) x – 2x – 3 = 0
157 157

7 Gaia Ekuazioak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7 Gaia Ekuazioak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

7 Ekuazioak 7 Ekuazioak

Batzuentzat, Diofanto «aljebraren aita»Batzuentzat, Diofanto

Alexandriako eskolako Alexandriako eskolako

H ala ere, autorerik gehienek aljebraren

AL-JWARIZMI (IX. mendea) AL-JWARIZMI (IX. mendea)

Upela fardela baino 15 kilo astu- x

x x 135 kg x + (x + 15) = 135

Eta upelak 75 kilo. x + 15 = 60 + 15 = 75 kg x + 15 = 60 + 15 = 75 kg

Rakelen adina 8 x Rakelen adina 8 x

Ekuazioa ebaztea zen den Ekuazioa ebaztea zen den

2 · 18 18/3 Azken adibideko 2ekuazioan,

Orduan, ekuazioaren soluzioa x = 18 dela esangoOrduan,

Dakizuna erabiliz», ebatzi ekuazioak«Dakizuna erabiliz», ebatzi ekuazioak

Pentsatu eta egin

ako da eta b)bienAnderren adina arrebarena hiru halako da3eta

lehenengo atala lehenengo atala

3 Baliokideak dira. Biek dut

Pentsatu eta egin Pentsatu eta egin

āċƫ Egia ala gezurra? āċƫ Ăċƫ Kopiatu

e) Lehen mailako ekuazio guztiak e) Lehen mailako

■ LEHENENGO KASUA: x+a=b

■ BIGARREN KASUA: x–a=b

■ HIRUGARREN KASUA: a·x=b

4 Bi atalak 3rekin biderkatu ditugu.

Pentsatu eta egin

na etaāċƫ Bakandu ezezaguna

bateko gaiak irauliz. Praktikatu ekuazio bateko gaiak irauliz.

1 1 2 1 3 2 1 1 1 2x2– 11 = 1 3 2 2 5x – 13 =2x2 – 1 = 1 3 7x – 25 =5x9 – 3 = 2

16 1 17 3 18 –2 16 1 16 8x17– 34 + x = 518 –2 17 5x –168 –8xx –= 47 +– x3 = 5 18 3x +17

2 31 3 33 2x32+ 21 = 5x – 533 2 33 2x34+ 11 –= x5x= –4 5– 2x 34 1 – x = 4 – 2x

Pentsatu eta egin Pentsatu eta egin

āċƫ Ebatzi honako ekuazio hauek: āċƫ Ebatzi ăċƫ

c) 4 – 2x = x + 2 d) 1 + 2x = 1 – 2x c) 4 – 2x c)= x ++ 2x = x – 1 d) 1 + 2x d)= 31x ––2x1 = 5x – 1 c) x +

Ăċƫ Kasu bakoitzean, aurkitu x. Ăċƫ Kasu bakoitzean, aurkituekuazio

āċƫ a) 3 b) –2 c) 2 d) –1/3 e) 5/7 f )āċƫ11a) 3 ăċƫb)

āċƫ a) 7/9 ăċƫ a)b)7/6

Problema ebatzia Problema ebatzia

đƫGoizean saldu direnak ⎯→ x đƫGoizean saldu direnak ⎯

Pentsatu eta egin Pentsatu eta egin

→ 10x = 500 → x = 500 → x = 50 → 10x = 500 → x = 500 → x = 50

1 750 = 1 750 1 750 = 1 750

Pentsatu eta egin

njarena ąċƫ Kilo batćċƫsagarren

3 kg laranja- + 1 kg saga- = 5,30 €

Talde txikietan banatuta, Talde txikietanageri

Gero, bateratze-lana Gero,

Pentsatu eta egin

ebazteko teknika algoritmikoak ebazteko

Hartu kontuan 21. orrialdekoB5.

Pentsamendu kritikoa Pentsamendu kritikoa

2 + 20 = 0 → x 2 = –20 → x = ± – 4 . Ez dago soluziorik.

Ăċƫ Laburtu, atera faktore komuna eta ebatzi. c) 2x 2 + x = x 2 + 4x + 1

Webgunean Ebatzi problemak bigarren mailako ekuazioekin.

e) x – 7(2x + 1) = 2(6 – 5x) –d)135 c 3 + 1m + x = 4 c1

0 →d)d)Ez x– = – –1 x= x=+ 18 + 1 c) 21x – 92x = 1e) + 1x =f)1d)x = f) x = 5

ĂĊċƫ Adela ăćċƫ Forma angeluzuzena eta luzera zabalera bi halako

Automobila A-tik B-rantz irten da kamioiaĆĀċƫ

Ekuazioak: maila Ekuazioak: maila da.eta zailtasuna

Sagar kiloak 1,70 € balio du.Sagar kiloak 1,70 € balio du.

5 Errosek 33 urte ditu, Jonek5 58Errosek 33 eta

Autoebaluazioa Webgunean Ariketa hauen ebazpenak. Webgunean Ariketa hauen ebazpenak.

āċƫ Adierazi honako

a) 7x – 3 –Ĉċƫ = 6 + 3x + 1ortuaren 1/3-ean zerbak sartu Ĉċƫ

You might also like