H.E.
Oetako KURRIKULUA – EUSKARA – BALIABIDE FORMALAK – TAULA OROKORRA
OINARRIZKO MAILA
Bigarren ikasturteetako atalak
zeinuaz nabarmendu dira .
1. GRAMATIKA
PERPAUSA
Perpaus-motak
- Adierazpen-perpausak: Berandu da; ez
dut ulertzen
- Galde-perpausak: Bilbokoa zara?; Zenbat
urte dituzu?
- Aginte-perpausak: Itxaron!
- Harridura-perpausak: Bai ederra!; Zer
ondo!

Galde-perpausak:
o Bai-ez erako galderak ezta
lokailuarekin: Bilbokoa zara,
ezta?
o Zati-galderak: Zenbatean
daude sagarrak?
o Aukera-galderak: Non bizi
zara, kalean ala baserrian

Harridura-perpausak erakusleak erabilita:
Hau hotza!
Perpausaren osagaien ordena: Galdegaia
baiezko, ezezko eta galde perpausetan
Komunztadura:
- NOR, NORI eta NORK singularra eta
plurala
- Denbora erreferentzia eta aditz aspektua

Orden markatua eta ez markatua: Bihar
denok mendira joango gara; horixe
egingo dugu bihar.
TARTEKO MAILA
1. GRAMATIKA
Jarraian zehaztuko diren baliabideen erabilera
(Oinarrizko Mailan programatutakoekin batera):
PERPAUSA
Perpaus motak:
- Galde perpausak norako, norentzako
galdetzaileekin (Norako bidea hartu zenuen?,
Norentzako kalte?).
- Aginte perpausak.
- Harridura perpausak: ze(r), zein galdetzaileekin
(Ze gaizki egin duzun!), nolako/zelako
galdetzaileekin (Nolako itxura duzun!).
bai
(Bai zaila dela ariketa hau!).
Erakusleak + -
na (Hau zorte txarra izan duguna!)
- Interjekzioak (Arraioa!, Alde!).
Perpaus ezberdinen intonazioa.
Perpausaren osagaien ordena, berau markatua
denean:
- Izena + aditza (Idazkariak eman dit papera)
- Izenordea + aditza (Neuk eman nion)
- Erakuslea + aditza (Hauxe da erosi nahi dugun
etxea)
- Adberbioa + aditza (Hantxe ikasi nuen nik ere)
- Aditza + aditza (Erregalatu egin dit)
- Baieztapena + aditza (Badakit zein den).
Subjektu – predikatu – atributu – komunztadura:
Aditzarekin komunztaduran datozen elementuen
elipsia: ([zuk] [niri] [partiturak] utzi zenizkidan).
Zalantzazko aditz jokoak: begiratu, deitu, eragin,
gonbidatu, itxoin...
Perpaus inpertsonalak (Hemendik oso ondo entzuten
da; Zarata honekin ezin da lo egin)
GOI MAILA
1. GRAMATIKA
Aurreko maila guztietan landutako egituren erabilera sendotu eta
sakondu.
PERPAUSA
- Perpaus mota ezberdinen intonazioa.
- Subjektu – predikatu – atributu – komunztaduraren
finkatzea. Zalantzazko aditz komunztadurak: begiratu, deitu,
eragin, gonbidatu, itxoin...; aditzarekin pertsona eta
numeroz komunztaduran datozen elementuen elipsia.
- Perpausaren elementuan ordena. Markatua/ez markatua
kontzeptuetan sakontzea.
- Zehar agintera aditz jokatuaz (lehenbailehen buka nezala
eskatu zidan).

Harridura perpausak lotura eta baliabide hauek erabiliz:
eskerrak (eskerrak etorri zaren), gaitz erdi, lastima; errepika
(gozoagoa da gozoagoa!); erlatiboa (hau sasoia
daukaguna!); baldintza (bazeneki, jakin); eta (zurea da eta!);
ere (hori esatea ere!); genitiboa (hura umearen negarra!).
Esamolde indargarriak: gero (leloa zara, gero!) y horratio
(ez dut egingo, ez horratik).
- Interjekzioak: alajaina!, bai horixe!...
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

PERPAUS ELKARTUAK PERPAUS ELKARTUAK PERPAUS ELKARTUAK

Juntadura: Juntadura: Juntadura:

Emendiozkoak: Emendiozkoak: Emendiozkoak:

- eta, baita ... ere, ezta ... ere

bai ... bai; ez ... ez (bai Ane, bai Josu
Donostiakoak dira; ez Ane, ez Josu ez
dira Donostiakoak); ere bai, ere ez; baita
ere, ezta ere. Kopulatiboak
Hautakariak: ala, edo
Aurkaritzakoak:
- baina

ordea, hala ere, dena dela; baizik, aldiz;
bestela.
- bai...bai (Bai larunbatean bai igandean kanpoan - nola ... hala (nola zineman hala antzerkian, ongi moldatzen
bazkalduko dugu) da aktore hori).
- ez...ez (Ez azaroan ez abenduan ez du euririk - nolako ... halako (nolako eguraldia, halako ekintza
egin) antolatuko dugu)
- ez bakarrik...ere (Ez bakarrik Jon, beste guztiak
ere galdu dira) Hautakariak: edota
- dela...dela (Dela oinez, dela bizikletaz, ederra da
mendian ibiltzea). Aurkatitzakoa: ezpada (ez da zuentzat, ezpada guretzat)

...ezezik...ere (etxean ezezik, kalean ere horrela
portatzen da).

Zein...zein (zein kotxez zein trenez, ordu
beretsuan iritsiko gara).

Nahiz...nahiz (nahiz hau nahiz bestea, hartzen
duzuna hartuta, gustura ibiliko zara).

Aurkaritzakoa:
- baizik, baino (Ez dago etxean, bulegoan baizik).

Alde batetik...bestetik...(alde batetik
interesgarria dirudi, bestetik garestiegia da).

Lokailuen erabilera:

Ere, ere bai, baita ere...

Elkar.
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
Menderakuntza: Menderakuntza:
Erlatibozko perpausak: Erlatibozko perpausak:

-(e)n + NOR, NORK eta NORI kasuak: - -(e)n + kasu marka (Ez gehiegi fidatu hitz egin
bizarra duen (gizon)a digunarekin).

–tako/dako: Atzo bukatutako lana - –tako/-dako (goizean erositako ogia).
Osagarriak eta zehargalderak : Perpaus osagarriak eta zehargalderak
- -(e)la (sakontzea):

–(e)n: Badakizu non dagoen udaletxea? - –(e)la (Ziur nago lortuko duzula).

-nik: ez dut uste etorriko denik - –(e)n: Badakizu non dagoen udaletxea?

–t(z)eko: hortzak garbitzeko esan dit - -(e)nik (Ez dut uste etorriko denik).

baietz/ezetz: baietz uste dut
Kontzesiboak:

Nahiz eta + partizipioa: nahiz eta berandu Perpaus kontzesiboak:
iritsi - nahiz eta + partizipio (Nahiz eta ikasi).

Partizipioa + arren: berandu iritsi arren - arren + partizipio (Etorri arren).

Jokatu gabeko aditzekin: ...-ta ere (Mesedez
eskatuta ere, ez zituen gauzak berehalakoan
uzten).

Jokatutako aditzekin: ...-(e)n arren (Galdu dugun
arren, ez gaude haserre); nahiz eta ...(e)n (Nahiz - Jokatu gabeko aditzekin: -ta ere, -(r)ik ere (mesedez
eta urruti utzi gaituen, garaiz iritsi gara); ba-... ere
(Gaixorik bazegoen ere, umore ona zuen).
GOI MAILA
Menderakuntza.:
Erlatibozko perpausak:
- -(e)n + kasu marka (kasu egin esaten dizunari).
- -(e)n / -lako (salbatuko diren esperantzarik gabe / galdu
direlako zurrumurrua zabaldu da).
- galdegilea + partizipioa (ez daukat zer jan, nora joan...).

zein ...bait- / -(e)n (orduantxe agertu zen zakur beltz hura,
zein txertatugabea baitzen); non... bait- / -(e)n (zoaz
biltegira, non gorde baititut botilak).

-(e)neko (argazki horiek gazte nintzenekoak dira).

Partizipioaz (hona hemen ertzainek eskatu agiria).

Galdegile eta erakuslez osatutako esamoldeak: zer etorri
burura, huraxe esan.
Perpaus osagarriak eta zehargalderak:
- -(e)na (ziur gara lortuko duguna), -(e)nik (ez dut esan
egingo dudanik).
- Nominalizazioa: -t(z)eak, -t(z)eari (ez diot beldurrik
barregarri geratzeari).
- beldur izan (beldur naiz ez ote dugun behin betiko galdu).
- desioa, beharra eta abar adierazteko aditzez osatutako
osagarriak: jokatu gabeko aditzekin (nahi al duzu
laguntzea?, bihar apur bat lehenago etortzerik ba al duzu?);
jokatutakoekin (lana gaur arratsalderako buka dezazuen
behar dugu).

ezen ... -(e)la (askotan entzuna dugu ezen gerra garaian
gure familiakoek gose gorria pasatu zutela).

-(e)nentz (ez dugu erabaki greba egingo dugunentz).
Adizlagun funtziozko menderakuntza: Loturak eta
denbora/modu korrelazioa:
Perpaus kontzesiboak:
- Jokatutako aditzekin osatu formen erabilera sendotu: -(e)n
arren (egin dezakeen arren, ez du egin nahi), nahiz eta -(e)n
(nahiz eta bigarren mailan gauden, burua beti goian), ba-...
ere (sinesgaitza bazirudien ere, iritsi ginen azkenean), -
la(rik) ere (nahi duen guztia erosten diotela ere, sekula ez
da konformatzen).
eskatuta ere, ez zituen gauzak berehalakoan uzten), -(e)z
gero ere (garaiz iritsiz gero ere, ez zenuen lortuko), -agatik
ere (errepidea ondo ezagutuagatik ere, hobe dugu astiro
joatea), -t(z)ea (gustatu egin zait, bai; garesti izatea, ordea).

Esamolde kontsesiboak: isunak gorabehera, abiadura ez da
gutxitu errepideetan; ametsak amets, errealitatea da
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
Konparaziozkoak: Konparaziozko perpausak honako lotura

baino ...-ago(a): behi batek baino gehiago hauekin:
jaten du; umea baino gaiztoagoa da - bezain (Etxean bezain ongi nago hemen) eta

bezain, adina: ez dago zu bezain lagun adina (Txoriek adina jaten du) loturen erabileran
onik; guk adina jai dute haiek ere sakondu.
- bezala (Aingeruak bezala mintzatzen da)
- bezalako (Zu bezalako emakumerik ez dut
ezagutu)
- honen, horren, hain, honenbeste, horrenbeste,
hainbeste (hain urruti, hainbeste jende).
Baldintzazkoak: Baldintzazko perpausak:
- Orainaldiko erreala (nahi baduzu, joango - Aditza jokatuta (ikusi(ko) banu, ezagutuko nuen - Jokatutako aditzen erabileran sakondu:
naiz festara). (ezagutuko nuke)

Ondorioa: gustatuko litzaidake joatea; - Aditza jokatu gabe:
nahi nuke ikusi  -(e)z gero (Nahi izanez gero)

-(e)z gero: horrela jarraituz gero, ez duzu  -t(z)ekotan (Inori ez kontatzekotan,sekretu
aurreratuko bat esango dizut).
GOI MAILA
aurrean duguna; datorrena datorrela ontzat hartuko dugu.
Konparaziozko perpausak:
Kualitatea:
- honen, horren, hain (nola kexa zaitezke hain etxe handia
izanda?).
- -(e)n bezain (ez da dirudien bezain gaiztoa).
- -(e)n bezalakoa (zaren bezalakoa izanda, ez zara urruti
iritsiko).

ahalik eta, ahalbait ...-(e)n (ahalik eta argien atera
fotokopiak, mesedez).

zenbat eta ...-ago … [hainbat / orduan] eta ...-ago (zenbat
eta zaharragoa, orduan eta kaskagogorragoa zara).
Kantitatea:
- -(e)n beste, adina, bezainbat, bezainbeste (nahi duzuen
beste jan dezakezue).
- -(e)n besteko, adinako, bezainbesteko (ez da normala
horrek duen besteko pazientzia izatea).
- -t(z)eko lain, beste (nekatzeko lain egin dugu lan).
- honenbeste, horrenbeste, hainbeste (ez ezazu horrenbeste
hitz egin eta jan!)

ahalik eta gehien / gutxien (ahalik eta jende gehien bildu
behar dugu ekitaldian).

zenbat eta [gehiago / gutxiago] ... [orduan / hainbat] eta
[gehiago / gutxiago] (zenbat eta jende gehiago gonbidatu
orduan eta opari gehiago jasoko ditugu).
Baldintzazko perpausak:
 Etorkizuneko irreala (esango banizu, ez zenuke
sinetsiko), iraganeko irreala (esan banizu, ez zenuen /
zenukeen sinetsiko).
 Iraganeko erreala (berandu iristen banintzen, afaldu
gabe uzten ninduten).

Etorkizuneko erreala (irabaziko badugu, jo ta ke
entrenatu behar).
- Jokatu gabeko aditzekin:
 -t(z)ekotan (gera zaitezkete, baina isilik egotekotan).
 ezean (agindu bezala egin ezean, ez dugu lana
ordainduko).
 ezik (bidea erakutsi ezik, nekez aurkitu dugu borda
hori).

-t(z)era (jakitera, ez nizun ezer esango).
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

Kausazkoak: Kausazko perpausak: Kausazko perpausak:

- -(e)lako, eta - Aditza jokatuta: - Jokatutako aditzekin:

bait-: Aspertua nago, bakarrik geratu  -(e)nez gero (Ezertarako behar ez nuenez  -(e)la kausa, zio, bide, medio: (edana zela kausa
bainaiz gero, bota egin nuen) bikotea hautsi egin zen).

zeren (eta) /ze: Ez egin kasurik, ze  zeren eta ze loturak (Ez egin kasurik, ze  -(e)la-eta (buruko mina zuela-eta, etxera laguntzeko
zoratuta dago zoratuta dago). eskatu zidan).
- Aditza jokatu gabe:  -(e)nez gero (garaipena lortu duzuenez gero, jai har
 -t(z)eagatik (Korrika ibiltzeagatik gertatu dezakezue).
zaizu)
zeren ... bait-/-(e)n.: ez dizut esan zeren uste bainuen
 -t(z)earren (Zenbat emango dizute hori jakinaren gainean zinela.
garbitzearren?). - Jokatu gabeko aditzekin (sakontzea):
 -t(z)eagatik (esker ona erakutsi zigun jarrera horri
eusteagatik).
 -t(z)earren (ordenagailua konpontzearren eman
dizkidate botila hauek)

Helburuzkoak: Helburuzko perpausak: Helburuzko perpausak:

- -t(z)era - -t(z)eagatik (Zu ikusteagatik etorri naiz); - Jokatutako aditzekin:
- -t(z)eko - -t(z)earren (Lehenbailehen bukatzearren egin  Subjuntibozkoak: erosoago egon zaitezen ekarri dizut
ditu gauzak horrela). burukoa.
- Jokatu gabeko aditzekin:
 -t(z)eagatik (biharko eginkizunak bideratuta
uzteagatik geratu naiz).
 -t(z)earren (denbora betetzearren matrikulatu naiz
gimnasioan).
OINARRIZKO MAILA
Denborazkoak (hastapenak):

Aurrekotasuna: partizipioa + baino
lehen(ago), aurretik

Gerokotasuna: partizipioa + eta gero,
ondoren, bezain laster, eta berehala

Aldiberekotasuna: -(e)nean, -(e)n bitartean

Noiz arte: partizipioa + arte
TARTEKO MAILA GOI MAILA
Denborazko perpausak: Denborazko perpausak (ikusitako zenbait formaren erabilera
- Aurrekotasuna: indartuz):
 partizipioa + aurretik, baino lehen - Aurrekotasuna:
 -t(z)erakoan  partizipioa + orduko, aitzin (hizketan entzun orduko
- Berehalakotasuna: ezagutu nau).
 partizipioa + orduko  -t(z)erako(an) (hitzaldia bukatzerako bagenekien zer
 partizipio + bezain laster erantzun jasoko genuen).
 -takoan (Kalera ateratakoan hasi zuen
-(e)ino (arnasa duguino ez dugu etsiko).
euria). - Berehalakotasuna:
- Gerokotasuna:  partizipioa + bezain agudo, fite (berria jakin bezain
 partizipioa + eta gero, ondoren, ostean agudo abiatu ginen).
 -(e)netik;  partizipioa + eta laster, berehala, agudo (atea itxi eta
- Aldiberekotasuna: -(e)nean, -(e)n bitartea, -(e)la, laster entzun nuen eztanda).
-t(z)ean  -takoan (bazkaria amaitutakoan aterako gara).
- Iraupena: (bitartean, harik eta...arte).  -(e)ne(ra)ko (zelaian agertu zeneko txistuka hasi

Maiztasuna: ...-(e)n bakoitzean, guztietan, ziren ikusleak).
gehienetan. - Gerokotasuna:
 partizipioa + ostean, ondoren, eta gero (ikusi
beharrekoak ikusi ostean, alde egin genuen).
 -(e)netik (etxea galdu nuenetik zubipean bizi naiz).

-(e)nez gero (karrera bukatu zuenez gero, ez zuen
libururik hartu).
- Aldiberekotasuna:
 -t(z)ean (egia entzutean lotsatu egin zen).
 -t(z)eaz(arekin) batera (zaunkaka hasteaz batera
korrika hasi ziren guregana).

-la(rik) (seme-alabei, artean ume zirela, hasi zitzaien
musika irakasten).
- Iraupena:
 -(e)n artean, bitartean (haserre zaudeten artean hobe
duzue ez elkartzea).
 -harik eta ... arte (harik eta sendatu arte, geldi egon
beharko duzu).

-la(rik) (pintura lehortu gabe dagoela ez ikutu atea).
- Maiztasuna:
 -(e)n bakoitzean, guztietan, gehienetan (ikusten
zaitudan bakoitzean jaten harrapatzen zaitut).
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

Moduzkoak (hastapenak): Moduzko perpausak: Moduzko perpausak:

bezala/bezalakoa: zu bezala orrazten
da/zurea bezalakoa du orrazkera

noren moduan / modukoa: bere amaren
moduan hitz egiten du/amaren modukoa da

–(e)n bezala/-(n) bezalakoa: nahi duzun
bezala/nahi duzun bezalakoa

–(e)n moduan/-(e)n modukoa: utzi dagoen
moduan
- –(e)n bezala / -(n) bezalakoa: nahi duzun bezala
/ nahi duzun bezalakoa
- –(e)n moduan / -(e)n modukoa: utzi dagoen
moduan / dagoen modukoa
- Jokatutako aditzekin:
 -(e)n, eran, legez, antzera, gisan (besteek egin duten
antzera egizue zeuek ere).
 -(e)nez (lehenago esan dudanez, hori ez da egia).
 ba-... bezala (aberatsak bagina bezala zabiltza erruz
gastatzen).
 -(e)la(rik) (sofan erdi-etzanda zegoen, hankak mahai
gainean zituela; txiklea jaten ari zela hasi zaigu
hizketan)

bait-... -(e)n (hori gutxi bailitzan, karneta kendu
zidan).

-(e)naren arabera (entzun dudanaren arabera, oker
zabiltzate).

expresiones tipo dagoen dagoenean, ziren
zirenean… (obra zegoen zegoenean utzi eta alde
egin zuten besterik gabe).
- Jokatu gabeko aditzekin:
 -t(z)eko moduan (lanean hasteko moduan nago ni!).
 ahala (orduak aurrera joan ahala, esperantza etsipen
bihurtu zen).
 -ta, -ik (ulertu ezinik nabil zergatik egin duzun hori).
 -(e)z (horma urratuz eta urratuz, azkenean agertu
ziren margoak).

Aditzaren elisioa eginda (zigarroa ahoan [zekarrela]
igo zen autobusera).

Partizipioa + bezala, moduan, legez, antzera, arabera
(nagusiak aitortu legez, tratua gaizki egina dago).

-(r)iko, -tako moduan, gisan (esandako moduan
saiatu gara egiten).
- Ondoriozko perpausak:
 -(e)nez gero (gezurra esan duzunez gero, ez dizut
berriro sinetsiko).
 hain ... ezen (non) ... bait-/-(e)n ( hain urruti bizi zara,
ezen bisitan joateko gogoa ere joan egiten baitzait).
 hainbeste ... (hainbeste kantu entzun dut gaur, non
isiltasun apur bat eskertuko nizukeen).

halako moldez (halako moldez gogaitu ninduen, non
modu txarrean moztu behar izan nion erretolika).
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

DEKLINABIDEA DEKLINABIDEA DEKLINABIDEA

Izen bizidunak eta bizigabeak; izenordainak, - Bokalez zein kontsonantez bukatutako izenak. Arruntak eta
Kasuak:
erakusleak eta leku-izenondoak. bereziak.
- NOR (absolutua): izen bereziak eta arruntak,
Kasuak: - Bereziki landuko dira izenordeak, determinatzaile
mugagabea, singularra eta plurala;
- Ergatiboa, nork/zerk, mugagabea (Adiskide zehaztugabeak eta erakusleak.
erakusleak
batek eman dit). - Kasu guztiak.
- NORK (ergatiboa): izen bereziak eta arruntak,
- Absolutiboa, nor/zer), mugagabea (Zenbat behi
singularra eta plurala; erakusleak
erosi dituzte?).
- NORI (datiboa): izen bereziak eta arruntak,
- Datiboa, nori/zeri, mugagabea (Zein langileri
singularra eta plurala; erakusleak
gertatu zaio?).
- ZERIK (partitiboa)
- Jabego genitiboa, noren, mugagabea (Zenbait
- NOREN (jabego genitiboa): izen bereziak eta
adiskideren aholkua).
arruntak, singularra eta plurala
- Leku genitiboa, nongo, mugagabea (Zein
- NONGO (leku genitiboa): izen bereziak eta
etxetako atezaina?).
arruntak, singularra
- Inesiboa, non/norengan, singularra eta plurala
- NON (inesiboa): izen bereziak eta arruntak,
(herrian, herrietan / amarengan, izebengan).
singularra, erakusleak
- Adlatiboa, nora/norengana, singularra eta plurala
- NORA (adlatiboa): izen bereziak eta arruntak,
(kalera, kaleetara / lagunarengana,
singularra
lagunengana).
- NORAINO (muga adlatiboa): izen bereziak
- Muga-adlatiboa, noraino / norenganaino,
eta arruntak, singularra
singularra eta plurala (teilaturaino /
- NONDIK (ablatiboa): izen bereziak eta
zuzendariarenganaino).
arruntak, singularra
- Ablatiboa, nondik / norengandik singularra eta
- NORENTZAT (destinatiboa): izen bereziak
plurala (zelaitik, zelaietatik / auzokoagandik,
eta arruntak, singularra
etsaiengandik).
- NOREKIN (soziatiboa): izen bereziak eta
- Destinatiboa, norentzat, singularra eta plurala
arruntak, singularra
(umearentzat, umeentzat).

NOR (absolutua), NORK (ergatiboa), NORI
- Soziatiboa, norekin, singularra eta plurala
(datiboa): izen bereziak eta arruntak,
(saguarekin, saguekin).
mugagabea, singularra eta plurala;
- Hurbiltze-adlatiboa, norantz / norenganantz,
erakusleak
singularra eta plurala (etxerantz, etxeetarantz,

NOREN (jabego genitiboa), NONGO (leku
lagunenganantz).
genitiboa): izen bereziak eta arruntak,
- Motibatiboa, norengatik, singularra eta plurala
singularra eta plurala, erakusleak
(zugatik, aitarengatik).

NON (inesiboa), NORA, NORENGANA
- Instrumentala, zerez, singularra eta plurala
(adlatiboa), NORAINO (muga adlatiboa),
(legeaz, legeez).
NORANTZ (hurbiltze adlatiboa), NONDIK
- -aren/enean (amarenean bazkaltzen dugu), -
(ablatiboa), NORENTZAT (destinatiboa),
enera (alkatearenera joan dira laguntza eske)...
NOREKIN (soziatiboa), NORENGATIK
(motibatiboa): izen bereziak eta arruntak,
singularra eta plurala, erakusleak

ZEREZ (instrumentala): mugagabea,
erakusleak
OINARRIZKO MAILA
IZEN SINTAGMA
Izen motak
- Bereziak / arruntak
- Bakunak / eratorriak (–tar, -kide, -ari, -gile
atzizkiak) / elkartuak

Zenbakarriak/zenbakaitzak: bide, etxe,
katu / gose, min, hotz

Bizidunak/bizigabeak: seme, amona /
belar, teilatu

Eratorriak: -le, -tzaile, -gin, -gile; -dun, -
zale; -(k)ari, -kide; -tegi, -gailu; -gai; - Generoa: kasu bereziak (maisu/maistra,
tasun, -keria atzizkiak

Generoa: seme / alaba, neska / mutil.

Gradua: absolutua (etxe) eta erlatiboa (etxetxo)
Izenordaina
- Pertsona izenordainak: ni, gu, zu, zuek
- Erakusleak: hau, hori, hura; hauek, horiek,
haiek
- Zehaztugabeak. zerbait, norbait, inor, ezer,
edonor, edozer,edozein

Eratorriak: nornahi, zernahi, norbera
- Galdetzaileak: nor, zer, nortzuk

zein, zeintzuk

beste-ren erabilera.

Bihurkariak: neure burua.

Elkarkariak: elkar.
Determinatzaileak
- Artikulua mugatua (-a, -ak) / mugagabea:
bat, batzuk
- Zenbatzaile zehaztuak :
 Kardinalak: bat, bi, hiru...
hogei,
ehun, mila
 ordinalak: lehen(en)go, bigarren…;
 kantitate esamoldeak: kilo bat; hiru
ordu;
botila bat ur

Zatikiak: erdi, laurden
- Zenbatzaile zehaztugabeak:
 zenbat, batzuk, asko, gutxi, nahiko

hainbeste, makina bat, hamaika, gehiegi,
gutxiegi, pilo bat, apur bat, pixka bat
TARTEKO MAILA
IZEN SINTAGMA
Izen sintagmaren funtzioak:

atributua (Ama neskame egon zen Donostian;
alaba emakume bihurtu zaigu)
Izen motak:
- elkartuak (seme-alabak, arrain zopa, negu
giroa).
printze/printzesa); ohiko elkarketak (aita-amak,
seme-alabak, senar-emazteak).
Maila: absolutua (mutil, andere) eta erlatiboa
(mutikote, andereño).
Izenordaina:

Pertsona-izenordain indartuak: neu, heu, geu,
zeu, zeuek; neure, heure, geure, zeure, zeuen.

Erakusle indartuak: hauxe, horixe, huraxe,
hauexek, horiexek, haiexek; bera, beraiek.

Zenbatzaile orokorrak: dena, guztia.

Elkarkariak (elkar, elkarri, elkarrekin,
elkarrengana, elkarrengandik, elkarren).

Zehaztugabeak (edonor, edonork, edonori...
norbait, norbaitek, norbaiti... inor, inork, inori...,
nor edo nor, zer edo zer, zein edo zein, nornahi,
zernahi, zeinahi).
- Galdetzaileak (nortzuk, zertzuk).
- Bihurkariak (neure burua).
Determinatzaileak
- Artikulu zehaztuak (–a/–ak/-ok) eta
zehaztugabeak (bat, batzuk).
- Zenbatzaile zehaztuak:
 Ehunekoak (ehuneko bost).

Zatikiak (heren bat).

Banatzaileak (-na: seina, bana).

Esamoldeak (bizpahiru, hogei(ren) bat,
GOI MAILA
IZEN SINTAGMA
Adjektiboen eta determinatzaileen komunztadura izenarekin eta
izenordeekin.
Atributua

bihurtu, bilakatu, iritzi, izendatu, joan... eta beste zenbait
aditzek eragindako mugagabea.
Izena
- Izen motak eta generoa, numeroa, eta kasua: sakontzea eta
zabaltzea.
- Generoa: -sa atzizkia (jainko/jainkosa,
alargun/alarguntsa...); animalien generoa (behor/zaldi,
ahuntz/aker, asteme/astar...); kasu bereziak (maisu/maistra,
printze/printzesa...); genero neutroa (aita-amak, seme-
alabak, senar-emazteak...).

Beste kategoria gramatikalak izen bihurtzea (Bapo eman
digute jan-edana. Haren musikaren ederra ezin gozatu. X
delakoak eragin ditu aldaketak).
Izenordaina
- Erakusle indartuak: hauxe, horixe, huraxe, hauexek,
horiexek, haiexek; bera, berau, berori, berauek, beroriek,
beraiek.
Determinatzaileak:
- Artikulu zehaztuak: entzuleak / entzuleok.
- Zenbatzaile zehaztuak: zenbait erabilera sendotu: zatikiak
(zortzirena), ehunekoak (ehuneko zazpi), banatzaileak
(seina, bana, ...), zenbait esapide (bospasei, hogei(ren) bat,
baten bat, gutxi gora-behera, milatik gora...).
Zehaztugabeak: zenbait, horrenbeste, hainbat, ugari, anitz,
franko, dezente, makina bat, ... Orokorrak: dena, guztia,
oso, bete.
Izenaren osagarriak
- Hitz elkarketa: urte amaiera, kale ikuskizunak.
- Izenlagunen sorrera:
o Deklinabide kasuei -ko atzizkia erantsita:
zaharrenganako begirunea, tontorrerainoko xidorra,
ikasleentzako kopia; zurekikoak egin du; guretzakoa
falta.
o Izena + –ko (hitzeko gizona); izena + adjektiboa + -
ko (indar handiko pertsona); zenbatzailea + -ko: (bi
OINARRIZKO MAILA
- Orokorrak: dena, guztia, oso
Aposizio murrizgarria: Osaba Iñaki, Lasa
andrea

Aposizio ez murrizgarria: Donostiak,
Gipuzkoako hiriburuak, ez du aireporturik
ADJEKTIBO SINTAGMA (Izenaren osagarriak)
Izenlaguna
- NOREN eta NONGO kasuak (ikus
DEKLINABIDEA)

Izen sintagma + -(r)en: kristoren kea

Zenbatzailea + -ko: bi gelako etxea

Destinatiboa + -ko: lagunarentzako oparia

Adlatiboa + -ko: etxerako lanak

Instrumentala + -ko: urrezko eraztuna

Nominalizazioa + -ko: kaleak garbitzeko
makina
Izenondoa
- Motak: bakunak, eratorriak (–tsu eta –
garri atzizkiak) eta elkartuak.
- Gradua: Absolutua (lodi) eta erlatiboa
(nahiko lodi)
- Graduatzaileak: Askatuak (oso, nahiko)
eta atxikiak (onena, hobea, handiegi)

Atzizkiak: -ti: beldurti; -gabe: lotsagabe; - - Partizipioaz osatutako adjektiboak: (Kotxe
dun: dirudun

Errepikak: beltz-beltza, arin-arina, ...

Graduatzaileak: motz samarra, erabat motza,
gero eta motzagoa

Konparatiboa:
- –ago(a): handiagoa, txikiagoa
- –egi(a): kafe beroegia
- (-rik) ...(e)na: mutiko(rik) bizkorrena
- bezalakoa
Osagaien ordena:
- (determinatzailea) + (izenlaguna) + izena
+ (izenondoa) + (determinatzailea)

Izenaren aurretik doazen determinatzaile
eta osagaiak: lehen, hainbat...

Izenaren ondotik doazen determinatzaile
eta osagaiak: bat, erdi...
TARTEKO MAILA
baten bat, gutxi gora-behera, botila bat ur).

Zenbatzaile zehaztugabeak (zenbait, horrenbeste,
hainbat, ugari, makina bat, bete, -(r)en bat).
Izenaren osagarriak:
Izenlagunaren osakera:
- Izena + –ko (hitzeko gizona)
- Izena + izenondoa + -ko (meritu handiko neska).
- Zenbatzailea + -ko (bi urteko umea, hiru litroko
ur-botila, egun osoko lana, zenbateko prezioa?,
hainbat asteko atzerapenaz).
- Deklinabide kasua + -ko:
 norako (Hondartzarako toaila), norentzako
(Ilobentzako opariak).

norekiko (kanpotarrekiko harremanak).

norenganako (zaharrenganako
begirunea).

norainoko (hemendik aterainoko sugea).
- Osagarrien kokagunea: (kartoi lodiko kaxa; gazte
prakamotza; bekain iletsudun agurea; agure
bekain iletsua)
- Izenondoaren graduatzaileak (nahiko atsegina,
aspergarri samarra, oso baldarra). Errepika: txiki-
txikia.
- Konparaziozko graduatzaileak: -ago (txikiago,
gutxiago, handiago, gehiago), bezalakoa.
lapurtu batean egin zuten ihes, egindako
ahalegin guztia, amaitu gabeko ikasketak).
- Aposizioa (Asier, nirekin ateratzen zena,
ezkondu egin da).
- Erlatibozko perpausa nor, nork, nori kasuekin
burutua (galdera egin zuena, mendian galdu
zirenek, bost urte dituztenei, zauritutakoek
eritetxea utzi dute).
- Esamoldeak: -arena egin (pailazoarena egin)
GOI MAILA
urteko umea, egun osoko lana, zenbateko prezioa
du?...).

Adjektiboaren leku aldaketak sortutako adierazkortasuna
(gizon bat ederra!; indarra behar da haundia).

Generoa: Kasu bereziak (tonto/tuntuna, gizajoa/gaixoa,
koitado/koitada, ...).

Gradua: -kote (lodikote), -ska (zuriska), -xe (zahartuxe)
atzizkiak.

Adjektiboaren eraldaketa: konparazioa: are ...-ago (are
txikiago, are handiago). Hitz elkarketa: izena + adjektiboa
(sudur-luze, odol-bero, esku-zabal; aditza + adjektiboa
(ulerterraza, sinesgaitza, hasi berri); adjektiboa + adjektiboa
(txuri-urdin, gazi-geza).
- Graduatzaile askatuak: adjektiboaren ezkerrean: biziki, txit,
sobera (biziki ederra, txit polita); adjektiboaren eskuinean:
samar (gaizto samarra).
- Adierazkortasuna: [xuhur], [harrrroa] , [pollitta].
- Zailtasun bereziko adjektiboak: bera/berdina, huts, beste
bat/bestea…
Izen sintagmaren osagai gehiago:
- Aposizioa (Asierri, nirekin ateratzen zenari, gertatu zaio
hori); komunztadura.
- Posposizio bitarteko sorturiko izenlagunak (erretzaileen
aurkako/aldeko iritzia, itzulpengintzari buruzko hitzaldia...)
- Erlatibozko substantibatuak. Aditz jokatuaz: -(e)n +
ergatiboa, absolutua, datiboa edo partitiboa (Autoa gidatu
bitartean erretzen dutenek bi puntu galduko dute. Ez dut
[inor] ezagutu hori benetan sinisten duenik). Jokatu gabeak:
partizipioa + -tako/-(r)iko (Proba gainditutakoei agiria
emango zaie) eta partizipioa + gabeko (hemezortzi urte bete
gabekoek debekatuta dute sarrera).

Aditz partizipioa izen mugatu: gezur asmatua; oilo errea.
Izenordainak: formak, funtzioak, kokagunea, konbinaketa,
elisioa. Komunztadura.
- Pertsona izenordain indartuen (neu/neure, heu/heure...) eta
elkar elkarkariaren erabilera sendotzea.
- Bihurkariak: neure burua, zeure burua, bere burua...

Elkarkariak: bata bestea.

Zehaztugabeak: nor edo nor, zer edo zer, zein edo zein,
nornahi, zernahi, zeinahi.

Galdetzaileak: nortzuk, zertzuk.
OINARRIZKO MAILA
ADITZ SINTAGMA
Aditza:
- Trinkoak: NOR sistema: izan, egon, ibili,
etorri, joan; NOR-NORK sistema: ukan, eduki,
jakin, eraman, ekarri
- Laguntzaileak: NOR, NOR-NORK (nor 3.
pertsona) NOR-NORI (nor 3. pertsona) eta
NOR-NORI-NORK sistemak.

Inpertsonalak
Aldiak:
- Orainaldia eta geroaldia

Iragana
Aspektuak:
- Burutua: Zuk galdetu duzu hori
- Burutugabea: Goizero irakurtzen dut
egunkaria
- Burutugabe puntuala:
o ari izan, bizi izan, balio izan
lokuzioak
o Trinkoak: autobusa beteta doa
Modua:
- Faktikoa: Berandu iritsi naiz gaur
- Beharrizana:
o behar izan lokuzioa: Botika hau
erosi behar dut

Beharrezkoa da ...-t(z)ea
- Betebeharra:.
o behar izan lokuzioa: Isilik egon
behar duzue
o Agintera (jokatugabea): Etorri
azkar!

Agintera jokatua (NOR / NOR
(3.pertsona)-NORK): Etor zaitez
azkar!; har ezazu kirtenetik!
- Debekua:
o Agintera (jokatugabea) Ez
margotu zuhaitzak!

Debekatuta dago ...-t(z)ea

Agintera (NOR / NOR
(3.pertsona)-NORK): Ez zaitez
hor geratu! Ez itzazu zuhaitzak
margotu!
- Borondatea/nahia: behar izan, nahi izan
TARTEKO MAILA
ADITZ SINTAGMA
- Perpausaren osagarriekiko (subjektu - objektu
zuzen – objektu datibo) komunztadura..
- Denbora: oraina, iragana eta geroaldia.
- Aspektuak: puntukaria, burutua, burutugabea.
- Aditz sintetikoak orain aldian:
 nor-nork sistema: esan (di[n]ot,
di[n]ozu...), irudi (dirudi, dirudite), iraun
(dirau, diraute).
 nor-nori-nork sistema: iritzi (deritzot,
deritzozu...).
- Aditz sintetikoak iraganean:
 nor sistema: izan, egon, ibili, etorri, joan.
 nor-nork sistema: ukan, eduki, jakin,
eraman, ekarri.
 Aditz laguntzailea orain aldian eta
iraganean:
 nor-nori-nork (Irrifarre egin zidan)
 nor-nork (Ez ninduen agurtu).
- Adizkera inpertsonalak: (Hemen ez zaigu/digute
kasurik egiten; Eguberrietan asko edaten da).
- Jokatugabeak:
 Partizipioak: –ta (Neke eginda heldu da), –
(r)ik (asperturik zebiltzan)
 Nominalizazioa: (ez da erraza problema
konpontzea; holakorik ikusteak amorrua
ematen dit; ez dago zurekin asmatzerik)
 Perifrastikoak:
 –t(z)ea gustatu, erabaki, ahaztu...
 –t(z)en jakin, ikasi, lagundu...
 –t(z)era behartu, ausartu,
gonbidatu.
 –t(z)eko prest egon, asmoa izan,
gai izan.
 –t(z)eari utzi, ekin.
 Gerundioa: – t(z)en: (erortzen ikusi nuen);
–z (eroriz ikasten da oinez).

Ahalera
 nor sistema: orain aldia / leuna / iragana.
 zer-nork sistema: orain aldia / leuna /
iragana.
 zer-nori-nork sistema: orain aldia
GOI MAILA
ADITZ SINTAGMA
- Aditzak perpausaren beste elementuekin izan behar duen
komunztadura arazoetan sakontzea.
Aditza:
- Aditz sintetikoak: nor (etzan), nor-nori (egon -dagokizu-, ibili
-dabilkizu-, etorri -datorkizu-, joan -doakizu-, jario -darit-),
nor-nork (esan, irudi, erabili, iraun, ihardun), nor-nori-nork
(iritzi); orain aldia eta iragana.

Aditz sintetikoak: nor, nor-nori, nor-nork, nor-nori-nork;
baldintza: balebil, baletoz, baneki, bazenerama, lekarke,
letorkidake, … .
- Aditz laguntzailearen erabileran sakondu: nor, nor-nork, nor-
nori-nork eta inpertsonalak; baldintza, ahalera, subjuntiboa
eta agintera.

Aditz laguntzailea: nor-nori; baldintza, ahalera, subjuntiboa
eta agintera.
- Indikatibozko aditz formen denbora eta aspektuak:
ikasitakoa sakondu eta zabaldu, zailtasunak izan ditzaketen
forma erabilienetan azpimarra jarriz.
- Ekintzen korrelazioa eta denbora - moduen komunztadura.
Denboraren trataera informazioa ematean.
- Partizipioak: -Ø (kotxe lapurtu batean egin zuten ihes), -ta
(amaituta ditugu lanak), -(r)ik (asperturik zebiltzan).

Partizipioaren erabilera aurreratuak: erdi galdua dabil,
bazkaldu berria da, ez da jan zaharra, ez dugu nora joanik,
ezetz asmatu!
- Nominalizazioaren erabileran sakontzea: -t(z)ea (ez da lan
makala gazteentzat pisua aurkitzea), -t(z)eak (zu berriz
ikusteak poza ematen dit), -t(z)erik (ez dago zurekin
asmatzerik).
- Forma perifrastikoen erabilera sendotzea: -t(z)ea gustatu,
erabaki, ahaztu, ...; -t(z)en jakin, ikasi, lagundu, ... ; -t(z)era
behartu, ausartu, gonbidatu, ... ; -t(z)eko prest egon, asmoa
izan, gai izan, ... ; -t(z)eari utzi, ekin.

Nominalizazioaren erabilera aurreratuak: -t(z)etik (zer
aterako duzu gezurra esatetik?), -t(z)earen, -t(z)earekin, -
t(z)eaz, -t(z)eraino(ko), -t(z)ear, -t(z)eko zorian.
- Gerundioaren erabilera denborazko eta moduzko
perpausetan: -t(z)en (irabazten ikusi nuen); -z (eroriz
ikasten da oinez); -ta / -(r)ik (hori esanda, alde egin zuen);-
ka (deika hasi zen); -la (negarra zeriola sartu zen
OINARRIZKO MAILA
lokuzioak
- Ezin izatea/ahal izatea eta baimena:
o ahal izan / ezin izan lokuzioak

Orainaldiko ahalera, NOR / NOR
(3.pertsona)-NORK: Umeak joan
daitezke jaialdira; zuk egin
dezakezu hori

Adizki jokatugabeak:
- Nominalizazioa:
o –t(z)ea: Ahaztu zait argia
itzaltzea.
o –t(z)en: Badakizu tangoa
dantzatzen?
Sintagmaren elementuen posizioa:
- Galde perpausetan: galde izenordea +
ad.: zergatik egin duzu hori?
- Ezezko perpausetan:
o Aditz trinkoak: (IS) + ez + ad. +
(IS): nik ez dakit ezer.
o Aditz laguntzaileak: (IS) + ez +
ad.lag. + (IS) + aditz
jokatugabea: Jonek ez du lanik
egiten.
TARTEKO MAILA
(diezaioket).

Baldintza, irreala / hipotetikoa, eta ondorioa:
 nor ( -/-ko banintz, -ko nintzateke/nintzen)
 zer-nork (-/-ko banu, -ko nuke/nuen)
 zer-nori-nor (-/-ko banio, -ko nioke/nion).

Agintera: nor-nori nork (eman iezaiozu...)

Subjuntiboa: erabilera handiko perpaus bakun
eta mendekoak (etor dadila, egin dezala...) (nor,
zer-nork eta zer-nori-nork sistemen orain aldia)
- Modalitatea:
 Beharrizana (ezinbestekoa da,
nahitaezkoa da...-t(z)ea)
 Betebeharra (beharrezkoa duzu...-t(z)ea)
 Ahal izatea (-t(z)eko gai izan, -t(z)ea izan)
 Asmoa (-t(z)ekoa izan, -t(z)ekotan egon).

Derrigortasuna adierazteko esamoldeak:
 –t(z)era behartu (hitz egitera
behartu naute).
 Eragin (barre eragin dit).
 –arazi (ezkontarazi gaituzte).
- Partikula modalak:
 al (Berak egin al zuen?)
 ote (Berak egin ote zuen?)
 omen (Berak egin omen zuen)

Ohi aspektu partikula (Gordinik jan ohi ditugu
gaztainak).
- Ekintzen korrelazioa eta denbora – moduen
komunztadura. Denboraren korrelazioa
narrazioan (Etxera deitu du/zuen berandu
datorrela/etorriko zela esateko).
- Osagaien ordena:
 Galde perpausetan: galde izenordaina +
aditza (zergatik egin duzu hori?;
 Ezezko perpausetan:
 Aditz trinkoekin: (IS) + ez + aditza
+ (IS) (nik ez dakit ezer).
 Aditz perifrastikoekin: (IS) + ez +
laguntzailea + (IS) + aditz nagusia
(Jonek ez du lanik egiten).
- Aditz lokuzioak:
 izan (ahal, ezin, nahi, behar, balio, bizi,
GOI MAILA
ezkaratzera).

Gerundioaren erabilera aurreratuak: ezean (zer erantzun
ezean geratu zen), batean (negar batean aurkitu nuen), -ki
(gazteena izaki), -(e)an (jakinean dago)
- Aspektu burutua adierazteko izan-en erabilera (askotan
joan izan naiz); partizipio nominalizatua (liburu hori irakurria
dut).
- Aspektu burutugabea ohi erabiliz (igandeetan joan ohi naiz).
- Etorkizuna adierazteko esamoldeak: -t(z)ekoa izan (bihar
joatekoa naiz), -t(z)eko eduki (ikusteko daukat)

Etorkizunaren adierazpidea –kizun erabiliz (hori ikuskizun
da).
- Modalitatea adierazteko esamoldeen sendotzea eta
sakontzea:
o Beharrizana: ezinbestekoa, nahitaezkoa da ...-
t(z)ea.
o Derrigortasuna: -arazi (ezkontarazi gaituzte), -
t(z)era behartu (hori egitera behartu naute) eta
eragin (barre eragin dit)
o Ahal izatea: -tzeko gai izan, -tzea izan, eduki eta
ahalera (galde diezaioket, ikus genezake, etor
nintekeen).
o Baimena (utziko didazu sartzen?, ba al dut
sartzerik?, sar liteke?).
o Aukera (aurkitzen bazaitu, ikusiko duzu; lotsarik
bazenu, ez zenioke galdetuko)
o Debekua, aditza jokatuz (ez egiozu kasu, ez
iezadazu ezer eska).
o Asmoa: (-t(z)ekoa izan, -t(z)ekotan egon/izan.

Desioa edo itxaropena ahal partikula erabiliz
(sendatuko ahal da!, lortuko ahal duzu!).

Probabilitatea (honezkero iritsiko zen Bartzelonako
trena).

Susmoa (berandu oheratuko zen eta hortik dauka
buruko mina).
- Partikula modalak:
o ote (ez ote da hondatuko?)
o omen (galdu egin omen da)

bide (birusa sartu bide zaio ordenagailuan)
- Hikako forma erabilienen ulerkuntza (ondo zagok, egongo
gaituk, ez zakinat, goazeman...).

Hikako forma usuenen erabilera.
- Subjuntiboa perpaus bakunean zein mendekoetan.
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

merezi... izan).
 egin (hitz, lo, lan, amets, oihu, barre,
negar... egin).
 hartu (kontuan, hitza, parte, begitan,
loak... hartu).
 eman (hitza, denbora, amore, musu...
eman).
 erabili (asmoa, buruan, ahoan... erabili).
 jo (adarra, begiz, larrua...).
- Boz aktiboa (makinek zubi zaharra eraitsi dute) eta pasiboa
(zubi zaharra makinek eraitsia izan da).
- Aditz lokuzioak: logura, haserre, komeni, ...izan; balio,
inporta, merezi, ... ukan; amets, barre, negar, ... egin;
kontuan, parte, loak, aintzat... hartu; denbora, amore, musu,
gogoak..., eman; adarra, larrua, ... jo.

Aditz laguntzailearen elisioa emendiozko perpausetan
(Bertara iritsi eta segituan ikusi nuen zer gertatzen zen;
telebista itzali zuen eta lotara joan).

Aditzaren elisioa nahi, ezin, behar, esan, eta beste zenbait
aditz lokuzio eta esamoldetan (Gauzak hala datozela-eta,
guk zer egingo, ba? Konformatu egin behar). (Nahi bai,
baina bankuak mailegua ukatu zigun eta ezin erosi pisua).
OINARRIZKO MAILA
ADBERBIO SINTAGMA
Adizlagunak: NON, NORA, NORAINO, NONDIK,
NORENTZAT, NOREKIN kasuak (ikus
DEKLINABIDEA)
Aditzondoak:
- Bakunak
- Eratorriak:
o (–ki, –to, –ik, –ta atzizkiak)

–ka: saltoka, botaka, dardarka
- Galdetzaileetatik eratorriak:
o inon, nonbait

edonon, nolabait
- Denbora (gaur, atzo, orain, ...), leku
(hemen, hona, hemendik, ...), modu
(honela, ados, poliki-poliki, ...)
aditzondoak.
- Maila aditzondoak: oso, ia-ia
- Iritzi aditzondoak: nire ustez
- Aditzondoa izenlagun: atzoko klasea
- Esaera adberbialak: gutxi gora-behera

Esaera adberbialak: batez ere, gutxi
gorabehera, noizean behin, ...

Gradua:
- –ago: azkarrago joan behar da
- –egi: azkarregi zoaz
- gero eta ...-ago
Postposizioak:
- Kasu markarik gabe: ondoan, aurrean,
erdian, atzean, gainean, azpian, barruan
- Genitiboaren markaren ondorengoak:
ondoan, aurrean, atzean, artean, azpian,
barruan, erdian, gainean, ezkerrean,
eskuinean
- Absolutiboaren edo partitiboaren
ondorengoak: gabe

Inesiboarekin (NON): barru, zehar

Datiboarekin (NORI): buruz

Ablatiboarekin (NONDIK): kanpo(ra)

Errepikak: atearen aurre-aurrean

Postposizioa adjektibo: ingurugiroari
buruzko hitzaldia
TARTEKO MAILA
ADBERBIOA
- Lekutasunaren, denboraren eta moduaren
adierazpena.

Aditzondo eratorriak: –ki (biziki, automatikoki), -
ka (keinuka, gordeka), ro (geldiro), -to (ederto), -
(r)ik (osorik, hutsik).
- Kategoria aldaketak: izenondoa aditzondo (zikin
dago; gogor aritu dira; zoaz azkar).
- Gradua:
 Erabateko ezeztapena: batere (ez dago
batere pozik).
 Nahikotasuna: nahiko, aski, samar.
 Maila gorena: oso, biziki, asko, izugarri.
 Absolutua: erabat, guztiz, zeharo.
 Gehiegizkoa: -egi, sobera.
 Beste maila batzuk: erdi, benetan (erdi
biluzik kaleratu zen; benetan ondo jo zuten
pieza)
- Galdetzaileetatik eratorritako adberbioak: inon,
inongo, inondik, inola, inolako, nonbait, nolabait,
edonon, edonola...
- Jarreren adierazpena:
 Iritzia (nire ustez, bere iritziz).
 Ziurtasuna (ziur asko, jakina!, noski,
zalantzarik gabe).
 Ziurtasunik eza (bada ezpada ere).

Egiantzekotasuna (dirudienez, itxura
denez, antza denez).

Agiantasuna (agian, beharbada).
- Esamolde adberbialak: batez ere, bat-batean,
lehenengo eta behin, noizean behin, nire partez,
hamaika bider, zoritxarrez, ... .
LOTURAK
- Lokailuak:
 Emendiozkoak (baita ere, gainera,
bestalde, behintzat).

Hautakariak (bestela, osterantzean).

Aurkaritzakoak (dena dela, hala eta guztiz
ere, berriz, ordea, ostera).

Ondoriozkoak (beraz, orduan, hortaz,
bada).
GOI MAILA
ADBERBIOA
- Denboraren (agudo, harrezkero, arestian, artean...),
moduaren (blai, dotore, itsu-itsuan...) eta lekutasunaren
adierazpena (gertu, hurrean...).
- Kantitate edo gradu adberbioak beste kategoria
gramatikalak eraldatzen (aise irabazi zion; ozta-ozta
gainditu du, oso gertu bizi gara).

Aditzondoaren gradua: (orain/oraintsu, hala/halaxe,
berandu/berandusko).

Baieztapen, ezeztapen edo zalantza adberbioak (menturaz,
itxuraz, agian, apika...).
- Eratorriak: -oro / -ero (egunero), -ki (arinki), -ro (astiro), -kiro
(emekiro), -ka (hoska) atzizkiak.
- Aditzondo elkartuak: edo- (edonola), -bait (nolabait), -nahi
(noiznahi), i- (inon).
- Errepika bidezko indartzea: (doi-doi, zuzen-zuzenean...).

gero indargarri gisa (garesti zegok, gero!)
LOTURAK
Lokailuak
- Alborakuntza (perpausak eta hitzak josteko): emendiozkoak
(behinik behin, bederen, halaber, orobat...), hautakariak
(osterantzean, gainerakoan, bertzenaz...), aurkaritzakoak
(haatik, hala eta guztiz ere, aitzitik...), ondoriozkoak (hortaz,
halatan, horrenbestez...) y azalpenezkoak (zeren, izan ere,
hain zuzen ere).
- Menperakuntza lokailuak (ikus PERPAUS ELKARTUAK).
Preposizioak eta posposizioak
- zeren, ze, ezen, harik eta preposizioen erabilera.
- Hedadura zabaleko posposizioen erabilera sendotzea:
noren alde(an), arabera, arte(an), aurka / kontra, aurrean /
aitzinean, atzean / ostean, azpian, barruan / barnean,
beharrean, bidez / bitartez, esku, bizkar, gainean, inguruan,
kontu / kabuz, menpe(an), ondoan / alboan / aldamenean,
ordez, parean, partez, truk(e); zer edo zerik ezean, faltan;
nori esker; zerez gain(era), bestalde(an), haratago; non
zehar, gaindi, gora, behera, barrena; nondik kanpo, at,
landa. Aditz lokuzioak: begira, bila, eske, zain, so, jabe.
- Zailtasuna duten formen indartzea.
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

Kausazkoak (zeren, ze, izan ere).

- Posposizioak
 Genitiboarekin: (noren) arabera, arte(an),
aurka / kontra, aurrean, atzean / ostean,
azpian, barruan / barnean, beharrean,
bidez / bitartez, gainean, inguruan,
menpe(an), ondoan, ordez, parean,
partez, truk(e).
 Datiboarekin: (nori) esker.

Absolutuarekin edo partitiboarekin:
(zer/zerik) ezean, faltan.

Instrumentalarekin: (zerez) gain(era),
bestalde(an).

Inesiboarekin:(non) gora, behera, zehar,
barrena.

Aditz lokuzioak: begira, bila, eske, zain, so, jabe.

Lexikalizazioa: mahainguru, jendeaurreko,
axolagabe...

Adjetibizazioa: Beharren araberako eskakizunak
bideratuko ditugu.
- Posposizioen komunztadura: Trafikoa
murriztearen alde ala aurka zaude?
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

2. DISKURTSOA 2. DISKURTSOA

2. TESTUAREN BARNE ANTOLAKUNTZA.
DISKURTSOA
Erreferentzia
- Izenordainak: ni, zu, gu, zuek, hau, hori,
hura, bera, …
- Leku adberbioak: hemen, hor, han
- Denbora adberbioak: orduan
Korreferentzia
- ere-ren erabilera: - Iruñekoa naiz /- Ni ere
bai
- beste-ren erabilera: Beste bat; besterik? - Aditz denboraren koherentzia (bihar bukatzeko
Antolatzaileak
- Hasiera: hasieran
- Jarraipena: gero, ondoren
- Bukaera: azkenean
- Adibidea: adibidez.
- Ziurtasuna: noski

Antolatzaileak:
- Hasiera: Hasteko, lehenengo eta behin
- Jarraipena: Hau ikusi eta gero
- Azkena: Bukatzeko, azkenez
- Ondorioa: Beraz, orduan.
- Kausa: Horregatik, zeren eta
- Indartzea: Batez ere
- Adibidea: Adibidez
- Ziurtasuna/aukera: Jakina, beharbada,
agian, dirudienez
- Beharrizana: Beharrezkoa da
Tonuera. Goranzko eta beherazko tonuak.
Kohesioa
Kohesio prozedurak:
- Errepikak (Ez da ona haragia jatea, ez da ona
gozoa jatea... zer jango dugu, ba?)
- Ordezkatze prozedurak, erreferente argiekin:
elipsia, izenordeak eta adberbioak edo esamolde
anaforikoak (horixe, hantxe, berak, kontua da,
zera ..., hau da...).
- Baliabide lexikalak: sinonimoak (nagusi,
buruzagi,... ), ohiko kontzeptuen hiperonimoak
(irratia, komunikabidea), hiponimoak
(lehendakaria, presidentea, mandataria...),
nominalizazioa.
asmoa zutela esan zuen / bihar bukatzeko
asmoa dutela esan zuen)
Antolakuntza
- Ohiko esamoldeak:
 norbaitengana zuzentzean (aizu, jaun-
andreok, lagunok)
 agurtzean (egunon guztioi)

hasieran (hasteko, lehen-lehenik, hitzaldi
honen helburua, ezer baino lehen, bazen
behin, ...)

mintzakidea murgilarazteko (zein da zure
iritzia?, zer deritzozu?)

adostasuna adierazteko (ni ere ados nago,
neu ere bat nator)
 iritziak ematean (nik esango nuke)
 elkarreraginean (arrazoi duzu)
 hitza hartzeko (axola ez bazaizu)
 azalpenak ematean (hara, begira)
 laguntza eskatzerakoan (lagunduko
didazue?)
 eskertzeko (mila esker, ez dago zergatik)

amaiera prestatzeko (bukatzeko, hitz
gutxitan, laburtuz)

agurtzeko (besterik gabe, ...-lakoan).
- Eguneroko harreman eta egoeretan izan ohi
diren elkarreragiteak: galdetu-erantzun, eskaini-
Kohesioa:
Gaiari eustea

Korreferentzia baliabide gramatikalak: balio anaforikoa edo
kataforikoa duten izenordainak, adberbioak edo
esamoldeak: kontua da, artean, zera… (Horixe bera esan
diot nik ere. / Orain dela ia bost urte, artean ezkongabe
ginela, izan genuen istripua. / Zerak kezkatzen nau: biok
batera lanik gabe geratzeak.).

Erakusleen eta izenordainen balio anaforikoa modu
neutroan zein intentsiboan (bere garaian, urte hartantxe.
Haren besoetatik hartu eta bere altzoan ipini zuen haurra).
- Mugagabearen lekuan mugatua erabiltzea aipatutako
sintagmetan (Bi gizon sartu ziren; denok itzuli ginen
gizonengana).
- Baliabide lexikalak: sinonimoak (gizon zaharra, agurea), hiper
/ hiponimoak (zulagailu / tresna), definizio barneko hitz bat
erabiliz (agintari, presidente…), nominalizazioa (zortzietan
aterako dira, zortzietan izango da irteera…).

Proforma lexikalak: auzia, kontua, gaia (Nirekin hitz egin
behar omen zuen lehenbailehen baina gero ahaztu egin
zitzaion kontua). Erreferentzi esamoldeak: aipatu, berau…
(Arriagaren urteurrena dela-eta, beronen musika izango da
gaur entzungai aipatu musikariaren izena duen antzokian)
- Nukleoaren elipsia erreferentzia zuzeneko testuinguruetan:
(Hamar pisu begiratu ditugu gutxienez asteburuan, baina
alferrik: batzuk garestiegiak zirela, eta merkeagoak… zulo
zikin hutsak. / Hi, txo, noiz eman behar didak diskoa atzera?
Bai, Brubeckena!)

Bigarren osagaiaren elipsia esaldi koordinatuetan: (Izaskunek
eta erregalatu zidaten; Bulegoko arduradunarekin edo hitz
egin beharko duzu).
Aditz koherentzia
- Diskurtsoaren aditz koherentzia (denboraren haria,
gertakarien pilaketa, atzera egitea); aditz denboren balio
aldaketak (orain aldia iraganaren lekuan informazioa
berritzeko; gero aldia eta jakinaren gaineko gero aldia) (Honez
gero jakingo duzu; Barkatu, honez gero jakingo zenuelakoan
esan dut; ); kortesiazko iragana orain aldiaren lekuan
(Egunon, praka batzuk nahi nituen).
- Informazioa igorri edota aipatzeko baliabideak: zehar-
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
onartu (errefusatu), eskatu-eman, laudorioak
bota-garrantzia kendu...
Konexioa
- Antolatzaileak:

hasiera (egun hartan, gizona mundura
baino lehen, lehenengo eta behin)

garapena (era berean, hariarekin jarraituz,
hau ikusi eta gero, honetaz gain)

konklusioa (esandakoaren arabera, honen
ondorioz, esanak esan, kontuan izanik...)

gai aldaketa (dena dela, edozein modutan
Mezu errepikakorrak (Bateko joan behar nuela, besteko nire
ere, hori horrela izanik ere, gai hau albo
batera utzita)

informazioa gehitu (gainera, are gehiago,
bestalde, ez hori bakarrik).

sailkapena (alde batetik ... bestetik, arestian
esan bezala, lehenik ... bigarrenik).

ziurtasun eza (dirudienez, omen, esan
daiteke).

indartzea (berriro, berriz diot).

exenplutasuna (besteak beste, adibidez,
esate baterako, hau da).

arrazoiketa (mila bider esana dugun bezala,
hori horrela delarik, -(e)la kausa, beste era
batera esanda).

ezadostasuna (ez gaude ados, sentitzen
dut baina ez nago konforme).

azpimarratzea (onartu behar da, dudarik
gabe, zer esanik ez).

laburtzea (konklusio gisa, laburbilduz, hitz
gutxitan esateko).
- Denbora eta espazioa mugatzeko antolatzaileak
(orain dela ..., aurreko egunean, biharamunean,
handik gutxira, bertan, dagoeneko, jadanik).
- Puntuazioa eta paragrafoak.
- Testu motaren araberako formatoa. Sailkapenak,
erreferentziak, aipuak, azpimarrak...
- Intonazioa eta geldiuneak edo isiluneak.
GOI MAILA
estiloaren komunztadura denbora aldatzen denean (Atzo
joango zela esan zuen).

Informazioa igortzeko edota aipamenak egiteko baliabideetan
sakontzea: sarrera aditza ezabatutako aipuak (Jonekin hitz
egin dut: ez dakiela etortzerik izango duen, ezin duela,
lanpetua dabilela... betikoa).

Denbora-moduen korrelazioa aipamenak egitean, igorlearen
asmoen arabera (informazioaren egiazkotasunari so eginez)
(Bere kotxean zoazela dio / bere kotxean joan zaitezela dio;
gasolioa garestitu egingo zela zioen / gasolioa garestituko
dela zioen / gasolioa neguan beti garestitu ohi dela zioen).
zain zeudela denak..., ezin ezetzik esan!).
Lokailuak:

Gehitzekoak (halaber, areago...), aurkaritzakoak (hala ere,
ordea...), kausazkoak (zeren, alabaina, bada, izan ere),
kontsekutiboak (hortaz, honenbestez…)
Antolakuntza
- Antolatzaileak:
o Hasiera: agurrak, (Jaun [txit] agurgarria,
jaunak, jaun-andreok, lagunok...),
aurkezpenak, gairako sarrerak (hasteko
esan dezadan, lehenik eta behin, aztertuko
dugun gaia, idazlan (mintzaldi) honen
helburua, bazen behin, ezer baino lehen...)
gaia aldatzeko sarrerak (gaia aldatuz,
harira ez badator ere…)
o Egituraketa: irekiera (hasteko; lehenik eta
behin; ezer baino lehen), jarraipena (era
berean;
modu beretsuan; bestalde…) eta
itxiera (bukatzeko, laburbilduz...); ikuspegia
(tamalez, jakina denez...), digresioa
(bestela ere,
bidenabar aipa dezadan,

gaia pixka batez desbideratuaz…).
o Birformulaketa: azaldu (hau da,
hots,
hortaz, bestela esanda...), zuzendu (hobeto
esanda, zehatz esateko, zehazkiago...),
alboratu (dena dela,
nolanahi ere,
hori
horrela izanik ere...), gogora ekarri
(ezaguna den bezala...), laburbildu eta
konklusioak atera (beraz, guztira,

OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

hartara,
laburbilduaz...).
- Puntuazioa eta paragrafoa. Puntuazio markak erabili
diskurtsoaren markatzaile gisa. Paragrafoaren eta
diskurtsoaren gaien arteko harremana.
- Sailkapenak, azpimarrak eta erreferentziak egiteko marka
grafikoak.
- Intonazioa eta etenak.

Elkarrizketa (jarrera eta erregistro ezberdinetan)

- Izenordearen erabilera txanda aldaketen markatzaile
bezala, subjektibotasunaren adierazle (–Zer iruditzen? –Ba,
nik uste ondo dagoela; Ondo dago, nik uste; Zuk nahi
duzuna egin, baina ni ez noa).
- Elkarrizketa markatzaileak (norbaitengana zuzendu, agurtu,
hizketan hasi, elkar lagundu...)
- Mezuen aurreko erreakzioak (Holakorik!; Ez da egia
izango!; Gezurra dirudi), indartze esamoldeak (Ez dago
esan beharrik; Dudarik gabe), mintzakidea inplikatzekoak
(Ez da hala?; Ez duzu uste?; Ondo dakizunez,…).

Baieztatu (Bai, bada!; Ez dago zalantzarik; Dudarik ez;
Bueno, bai baina…; Ados nago oro har), ezadostasuna
agertu (Bai, baina…; Ez, ez, ez; Ez horixe!; Ez nago ados;
Pentsatu ere ez!…), iritziak argitu, hurbildu (Ez da hori;
Gauzak ez dira zuk diozun bezala; Kontua da, ordea,…;
Tira, nik uste, ordea… ), norberaren inplikazioa agertu
(Hara!; Ez da egia izango!; Egitan?; Halakorik ere!), hitza
hartu (Zera…; zertxobait esan nahi nuen nik; badut nik zer
esanik hortaz; Nire aldetik…), azalpena hasi (Bueno, bada;
Ba, horixe…; Ba, begira… ), errepikatu (Berriro dinot; Lehen
esan dudana,…) eta aipuak igorri (… eta dio “…”; Mesedez
etortzeko esan diot nik eta berak ezetz, ez duela gogorik),
bukaera iragarri (… eta horixe da dena; Bada, ondo esanak
gogan hartu…; … eta besterik ez,…), agurtu (Bueno, ba;
Utzi behar zaitut orain; Beste bat arte; Ondo izan beraz;
Bueno, banoa orain).
- Ohiko egoera eta elkarrizketetarako baliabideak (“bikote
biziak”): adibidez, telefonozko galde-erantzunak (-Urlia,
mesedez? –Itxaron pixka batean / Berehala jarriko da / Une
honetan ez dago / Orain ezin da jarri / Noren partez?),
eskaintza-onarpen/errefusak (… nahi zenuke? / Nahi al
duzu… – Bai, ba; Nola ez!; Zergatik ez!; Estimatzen dizut,
baina…; Pozik gainera!; Benetan eskertzen dizut; Tamala
da baina…; Ezinezkoa dut), zerbaitetan tematu (Ea ba!;
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
Deixia
- Adierazpen modu ezberdinetan (elkarrizketa
zuzenean, telefonoan, txatean, gutunean...) eta
zehar-diskurtsoan eta narrazioan erabili
beharreko elementu deiktikoak: izenordain,
erakusle, eta leku-denborazko esamoldeen
erabilera.
Kortesia
- Ekintza sozialetarako denbora eta
esamoldeak(hasiko gara?, has gaitezen, hasi
behingoz!).
- Partehartze esamoldeak (bai noski, nola ez ba).
GOI MAILA
Baietz, mesedez), eskatu-etsi-eman (–Mesede bat egingo
didazu?; –Lagunduko didazu, mesedez? / –Bai, noski, zer
behar duzu?; –Pasaidazu ogia. / –Tori; Hor duzu).
Deixia
- Egoera ezberdinetako (elkarrizketa, telefono, txat, gutun eta
abar) hitzaldietako eta kontakizunetako seinalatze moduak:
izenordainen, erakusleen eta denbora-leku adierazleen
erabilera (ni, zu ↔ bera, orain, une honetan, gaur, atzo,
bihar…. ↔ orduan, une horretan, egun berean, aurreko
egunean, hurrengo egunean ..., hemen, hori, etorri, ekarri
↔ hara, hori, joan, eraman).
- Deiktikoen markatzailen eraldaketa leku-denborazko
aldagaien karietara: izenordainak, erakusleak eta leku-
denborazko esamoldeak. Ikuspuntuaren eta errejistroaren
araberako aldeak (Zatoz hona agudo! > Hona etortzeko
esan zidan / Hara joateko esan zidan / Zuregana joateko
esan zenidan.
Kortesia:
- Plural hurbilaren erabilera (Euskaldunon esku dago
hizkuntzaren geroa; Emakumeok batzuetan ulertzeko zailak
zarete benetan).
- Igorlearen presentziaren leundu honako esapideak erabiliz:
inpertsonala (Komuneko papera bukatu da, informazio
guztia ezabatu zait), 2. pertsona (bizitza guztian zaintzen
dituzu eta...), zehaztugabea (batek daki!), gu subjektua
(gurean ez da horrela egiten) eta biok esamoldea (Jon eta
biok hasiko gara). Hartzailearen presentzia leuntzeko
baliabideak: inpertsonala (berehala konpondu beharko
litzateke) edo plurala (denak berdinak zarete).
- Denbora eta aspektu ñabardurak: burutua (askotan joan
izan gara berarekin, atxilotuak izan dira), burutugabea
(honela egin ohi dugu, honela egin daroagu, zera nahi
nuen), etorkizuna (etortzekoa da, etorri behar da), baldintza
(egingo zenidake mesede bat?).

Ohiko tratamenduak: hikako formulen erabilera (aizu / aizan
/ aizak, to / no, ...).

Harremanetarako esamoldeak (aginduak, eskariak,
zuzenketak...): Axola zaizu?, arren, otoi, eskertuko nizuke,
barka...
- Elkartasuna eta lankidetza adierazteko esamoldeak: bai
noski!, nola ez ba?, galdetzea ere!...
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
Inferentzia
- Esamoldeak egoeraren arabera hartzen duen
esanahia (-Besterik? -Ez, hau da dena. –
Gehiagorik ez? –Ez, mila esker, bete-bete
eginda nago).
Fokalizazioa: galdegaia eta mintzagaia (ikus
PERPAUSA: ordena)
- Sintagmaren leku-aldaketa bidezko fokalizazioa:
Irabazi, ez genuen ezer irabazi, baina ederto
pasa genuen.
- Zera lokailu fokalizatzailea: Zera esan behar
dizut…

Esamoldeak: galdetzailea + geroaldia + eta (Nor
etorriko eta Sabino).
GOI MAILA

Intonazioaren garrantzia hizkuntza ekintza hauek leuntzeko
edo indartzeko.
Inferentzia
- Zenbait egoera komunikatibotan mezu inplizitua duten
esapideak (Zeinek irabazi du? -Esatea ere!).
- Mezu anbiguo edo ezkutuak. (“Egosi egingo gara”, leihoa
irekitzeko eskatuz emandako mezua).
- Aldaera morfologikoetan ezkuta daitezkeen ñabardurak: (Ez
dut esan zuk lapurtu duzula / Ez dut esan zuk lapurtu
duzunik).
- Mezu inplizitua daramaten erantzun laburrak (-Zigarrotxo
bat nahi? -Utikan!)
- Ironiazko mezuak (Umetxo batek ere asmatuko luke!).

Ahots tonuan inplizituak diren jarrerak: ironia, trufa...
(Informatikan aditua dela? Bada, erruz dauzkagu hemen
adituak).

Joera inplizitua duten galde-perpausak (Ez zaizu iruditu
apur bat edanda zegoela?)

Metaforak eta kultur erreferentzia zehatzak dituzten
esamoldeak (Usoak joan…; punttua jarri; Pernando
Amezketarraren ateraldiak; lamiaren urrea; Axularren
sagarroia).
Tematizazioa, fokalizazioa
- Perpauseko osagaien orden markatuaz eta ez markatuaz
ohartzea.: tema-rema (mintzagaia-galdegaia) (Julenek
bidaliko digu [Mertxek ezin du-eta]; Etzi edo bidaliko digu
Julenek [oraindik ez baitago prest]; Bidali egingo digu
Julenek [ekarri beharrean]).
- Mintzagaiaren elipsia (Zortzietako trenean datorrela
[larunbatean] [dio zure amak]).
- Mintzagaiaren eta galdegaiaren markatzea baliabide
gramatikalak direla medio: forma indartuak (orduantxe;
hantxe bertan; harexek berak), ordena (Gogoa daukat
ikaragarria!), egiturak (Ez du gogoratu ere egiten), lexikoa
(Jan?, irentsi egin duzu!), intonazioa (DIRUA behar duzula?
Neronek ere! (Ikus Tarteko Maila 2).

Informazio ezaguna (mintzagaia) zein berria (galdegaia)
indartzea baliabide gramatikalak erabilita: ordena (Gogoa
daukat ikaragarria!), egiturak (Nahi izanda ere ez zuen
okerrago egingo), lexikoa (Jan?, irentsi egin duzu!).
- Elementu bat indartzeko eta fokalizatzeko baliabideak:
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA
Hiztegia
- Ohiko esapide formal eta informalak zehaztutako
egoera komunikatiboetarako.
- Landutako gai eta egoeren inguruko hiztegi
aldaerak (tokikoa / estandarra).
- Erabilera zabaleko sintagma lexikalizatuak eta
estereotipoak (adiskide mina, hasiera eman,
abian jarri, bazterrak nahastu; zurrumurrua
zabaldu…).
- Sarri erabiltzen diren esamoldeak: argi eta garbi,
kili-kolo,lur jota,urteak joan urteak etorri…
Hitzen osakera
- Eratorriak: des- (desegin) aurrizkia; -tasun
(amatasun), -keria (zurikeria), -keta (azterketa), -
te (eurite), -di (pinudi) atzizkiak.
- Elkartuak: baba-lore, itsasgizon...
- Maileguak: minigona, termometro...
- Txikigarri eta handigarriak (umetxo, andereño,
GOI MAILA
harridura (A ze suertea daukaten batzuek!; Hi haiz hi!), gaia
zehazteko esamoldeak (Egia esan, …; Bada, zer nahi duzu
esatea, …), zerrendatzea (Dei egin dizut eta komunikatzen
zegoen, eta piska baten itxaron dut eta berriz deitu…),
errepika (Neke-neke eginda heldu zen; Zain eta zain izan naiz
hor zutik), lexiko berrindartua (izugarri garestia; sekulako
ederra;), gradua (denetan onena; inoizko pozez), aurrizkiak
eta atzizkiak (*superrezaguna, zurrutada), luzaketa fonikoa
(Eneee! Edeeeerra da, gero!), silaba-kolpeak (Nola esan
behar dizut? EZ-DE-LA-NI-RE-E-RRU-A!).

Fokalizaziorako baliabide diskurtsiboak (Ezta belauniko
jarrita eskatuta ere) eta sintaktikoak (Nori suertatuko eta
errugabe bakarrari gertatu behar; Erori egin zait, ez dut
nahita bota).

Mintzagaiaren berreskurapena: (Iratzeri zor zioten diruaren
kontu hura, zertan geratu zen azkenean?).

Osagaiak indartzeko eta fokalizatzeko baliabideak: gaia
zehazteko esamoldeak (Egia esan...), ere lokailua (Nora doan
ere ez daki), a zer nolako esamoldea (A zer nolako jenioa
duzun!), hain edo hainbeste daramaten kontsekutiboak (Hain
da langilea, ze ez daki ezer egin gabe egoten), zerrendatzeak
(Denetik aurki dezakezu: hondartza, mendia, gau-giroa...).
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA
Hiztegia
- Aurreko kapituluetan zehaztu diren egoera formal eta
informaletako funtzioak burutzeko behar diren esamoldeak.
- Landutako egoera eta gaietara hiztegi zabala: aldaera
formal eta informalak, estandarrak eta familia artekoak edo
profesionalak.

Lokalismoak (marejadie, estomaka, sarratu, bilana...)

Euskalkietako aldaera lexikalak (sarratu, berba, eroan,
jin...).
- Sintagma eta hitz sekuentzia lexikalizatuak, bikote lexiko
erabiliak (mahaia jaso, hutsaren hurrengo, behar gorri...).
- Ohiko esamolde eta esaerak (gureak egin; bereak eta bost,
txolindu, hitz eta pitz…).
- Konparazio irudi hedatuak: gerezia bezain gorria; taloa
baino goxoago; kea baino alferragoa…
- Esaera zaharrak (Zozoak beleari ipurbeltz; Txapela buruan,
ibili munduan...).
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA

eskutzar, mutikote). Hitzen sorrera

- Nominalizazioa.
- Sarri erabiltzen diren siglak eta laburdurak.
Esanahia
- Landutako gaiei lotutako eremu lexikalak.
- Sinonimoak edo esanahi beretsuko hitzak.
- Antonimoak.
- Esanahi bikoitza edo anitza duten hitzak.
- Hurbiltasun formalagatik nahasmena sor
dezaketen hitzak.
- Hitzen esanahia.
- Hiztegiaren erabilera.
- Kidetasun faltsuak edo inguruko hizkuntzekin sor
daitezkeen interferentziak (xelebre, dotore...).
- Eratorriak:
 Aurrizkiak: des- (desegin), aurre- (aurreikusi,
aurreiritzi).
 Atzizkiak: -(k)ada (bultzada); -(k)ari (opari); -(k)era
(ibilera), -(t)eria (tresneria);
-bako (ganorabako), -
bera (hozpera).era(luzera), -gintza (etxegintza), -go
(jabego), -keta(azterketa), -ki (beroki, txerriki), -kin
(etorkin),
-kiro (emekiro, -kizun (ospakizun), -koi
(etxekoi), -kunde (erakunde), -kuntza (aldakuntza), -
men/pen (oroimen, askapen), -te (eurite), -ti/di
(pinadi),
-tiar (goiztiar), -tu (gaztetu), -tun (jakitun), -
tza (nekazaritza, jendetza), -aldi, -aro, -gailu, -gai, -
kor, -gaitz...
- Elkartuak: izena+izena (maisu-maistrak, oilo salda...), aditz
erroa+izena (logela, idazlan...), aditz erroa+adjektiboa
(ezkonberri, ulerterraz...) izena+adjektiboa (katagorri,
gibelurdin...) (eratorria)+izena+(eratorria) (hurbiltze saio,
odol emaile...), partizipioa+partizipioa (joan-etorri,
harreman...), adjektiboa+adjektiboa (luze-labur, hotz-
bero...), izena+aditza (denborapasa, eraberritu...),
adjektiboa+aditza (hantuste, ederretsi…) galdegilea erabilita
eratutakoak (norgehiagoka, nonzerberri…)

Txikigarriak eta handigarriak (mutikote, andereño, astotzar,
astakilo, kutxatila, oilasko).

Maileguak:
 Aurrizki kultuak: telegidatzaile, mikroegitura,
minigona...
 Atzizkiak: burutazio, amorante, aurreramendu...
 Hitzak: posible, informatika...
 Hitz taldeak: doministiku, mekaguenka...

Hitz familiak. Kategoria gramatikal batean baino gehiagotan
sailka daitezkeenak (iritzi, azkar…).
- Nominalizazioa.
- Onomatopeiak (plista-plasta, kili-kolo, zurrumurru, dinbi-
danba...).
- Sigla erabilienak (EAE, AEK, EH, AEB, …).

Esanahia

Landutako gaiei dagozkien eremuak (lur orotako ibilgailua,
esantza, auto-pilaketa, galga, argiztapena...).
- Proformak (esanahi irekiko hitzak: jo, kontu, zera…) eta
testuinguruan esanahi beretsukoekin trukatu (esan >
OINARRIZKO MAILA
FONOLOGÍA ETA ORTOGRAFIA
Doinu eta fonema bokalikoak
- Diptongoak: <ai>, aizu, <ei>, zein, <oi>,
goi, <au>, auzo, <eu>, euri
- Hiatusak: gizonei, ehun

Goranzko diptongoen ezabaketa: ia,
altua, zuek

<r>-z hasten diren erdarazko hitzen
egokitzapena: erlazio, Erroma, arratoi
Doinu eta fonema kontsonantikoak
- <g>-ren ahoskera : geografia, filologia, ...
- <j>-ren ahoskera: joan, erloju, ...
- <s> / <ts> (soinu / lotsa), <z> / <tz> (aza,
hitz), <x> / <tx>, (muxu / txerri): ahoskera
- Maileguen egokitzapena: funtzionario,
denda

Talde kontsonantikoen ahoskera: antz,
hortz, nork

Maileguen idazkera: informazio, kamioi
Prozesu fonologikoak
- Palatalizazioa:
o in [ñ]: baina [baña]
o il [ill]: mutila [mutilla]

is [ix]: isilik [ixilik]

z, s, ts, tz [x, tx]: zakur [txakur], - Euskal azentuaren berezitasunak hitzak
itsaso [itxaso]
- ez partikulak eragindakoak:
o Ahoskabetzea: ez daukat
[eztaukat], ez gara [ezkara]
TARTEKO MAILA GOI MAILA
adierazi, ezagutzera eman, azaldu, kontatu, aipatu, iruzkin
egin…)
- Sinonimoak edo esanahi hurbilekoak. Eremu semantikoak.
- Hiperónimoak / hipónimoak.
- Antonimorik erabilienak.
- Polisemia eta hitzen esanahi bikoitza. Testuingurua
argigarri.
- Formalki antzekoak diren hitzak, nahaste eragileak (iritzi-
iritsi; haur-ahur; ur-hur).
- Hitzen osagaiak identifikatu eta definizioak ematen jakin.
- Lagun faltsuak eta hitzen arteko interferentziak (beste
hizkuntzetako hitzekin bereziki).
4. FONOLOGÍA ETA ORTOGRAFIA
- Bokalak eta kontsonanteak ezagutu eta
ahoskatu. 4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA
- Euskaltzaindiaren aholkuak: EBAZ (euskara
Baliabide fonikoak
batuaren ahoskera zaindua).
- Euskaltzaindiaren aholkuak: EBAZ (euskara batuaren
- Zailtasun handienak dituzten fonemak bereziki
ahoskera zaindua).
landu: Bustidura: in [ñ]: baina [baña], il [ill]: mutila
- Bokalak eta kontsonanteak ezagutu eta ahoskatu.
[mutilla], is [ix]: isilik [ixilik]; z, s, ts, tz [x, tx]: zakur
- /g/-ren ahoskatzea i, e bokalen aurrean (filologia,
[txakur], itsaso [itxaso].
geografia...).
- Arreta jarri zailtasunak dituzten prozesu
- /j/-ren ahoskatzea (jo, jauna...)
fonologikoetan. [Z]-k eragindako aldaketak: ez
- Zailtasun handieneko fonemak landu (-tz-tx-ts; -s-x-z;
naiz [enaiz], ez zara [etzara], izanez gero
leherkari trabatuak).
[izanezkero], hor zegoen [hortzegoen]...
- /r/ - /rr/ bereizi hitz bukaeran (ur > ura; hur > hurra)
- Sarri erabiltzen diren maileguen egokitzapena

Fonemen ahoskatzean egon daitezkeen aldaerak ezagutu
(funtzionario, denda), hasieran <r> (erlazio,
eta bereizi (kalea/[kalia], astoa/[astua], behar/[biar],
Erroma, arratoi) dakartenak, eta bukaeran –
bihar/[bijer]..).
(c)ión (informazio, kamioi) dutenak.
- Familia eta lagun giroko hizkeran izaten den ahoskatze
- Epentesia: bokalezkoa (Ixabelek);
erlajazioaz jabetu (adiskide>[aixkire]; zer
kontsonantikoa (hirurehun, lauretan).
moduz>[sémuús]…).
- Ahostun bihurtzea: berrehun eta bost
- Hizkuntzaren prozesu fonologikoetan arreta jarri:
[berrehundabost].
palatalizazioa (/mutilla/, /olloa/...), /n, l, r/ + /s, z, x/ → /ts, tz,
- Elipsia: zer ordu da [ze ordu da]; Jon eta, ez dira
tx/ (/hantzegoen/), /b/ eta /p/ (bake / pake), /g/ eta /k/ (gitarra
etorri [Jon ta, eztira etorri].
/ kitarra).
- Doinu eta letren/zeinuen arteko
- Fonemen eta letra /zeinen arteko egokitzapena.
korrespondentzia.
- Diptongoak (garai, aurten, neu...) eta hiatusak (pazientzia,
- Silabaren egitura eta banaketa.
nazioa...).
- Silabaren egitura eta zatiketa irizpide silabikoei jarraiki, ez
deklinatzean: [la-gún / lá-gu-nak]. Azentua
etimologikoei (gi-zo-nik / *gi-zon-ik).
aditzetan: [i-ká-si / i-ká-si-kò]. Hitz markatuak:
- Silaba tonikoen antzematea ([andérenoà], [darámatzàt]...).
[ór-du, nés-ka, pí-su...]

Kate fonikoa; ahozko zatiketa silabikoa idatzizkoaren
- Intonazioa ereduak.
aurrean ([e-tza-pa-hoi-e-san] > ez-e-zak-ba-ho-ri-e-san).
OINARRIZKO MAILA
o Asimilazioa: ez naiz [enaiz]

Epentesiak
o Bokalikoak: Ixabelek
o Kontsonantikoak: hirurehun,
lauretan
o Ahostun bihurtzea: berrehun eta
bost [berrehundabost]
o Elipsia: zer ordu da [ze ordu da]
Elementu lexiko isolatuen azentua:
- Bi silabako hitzak: [_ ´_]; [harítz, mendí]
- Hiru silabako hitzak: [_ ´_ `_]; [itsúsì,
lagúnà]
- Lau silabako hitzak: [_ ´_ _ `_];
[batásunà, ikástolà]
- Bost silabako hitzak: [_ ´_ _ _ `_];
[askátasunà, emákumeà]
Galde, aginte eta harridura perpausetako
tonua

Hitzen azentua: maileguen egokitzapena

Sintagmaren azentua
- Silaba bakarreko hitzak: ez da [eztá],
etxe bat [etxébàt], nahi baduzu
[naibáduzù].
- Edutezko izenordeak: nire alaba
[niréalàbà], zure emaztea [zuréemàzteà]
- Aditz laguntzailea: esan diot [esándiòt],
harrapatu dute [harrápatudutè].
Ortografia
- Alfabetoa
- Geminazioa izen berezietan: Antton, Bittor
- nb eta np grafiak: ganbara, sinpatiko
- Erdarazko hitzen idazkera
- Karakterren erabilera (hizki larriak, txikiak)
- Ortografia zeinuak
 Harridura markak eta galde-ikurrak
 Hitz elkartuetako marratxoa: seme-
alabak
 Apostrofoa: agur t’erdi
-
Silabaren zatiketa lerro bukaeran
TARTEKO MAILA
- Intonazioa landutako iharduera
komunikatiboetan.
- Erritmoa.
Ortografia
- Oinarrizko hiztegiaren ortografia zaindua.
- Zailtasun handieneko fonemen transkribaketa:
DD (onddo), LL (tortilla), RR (errota), TS
(mahats), TT (pottoka), TX (txiki), TZ (hitz).
- GE, GI, NP, NB grafiak menperatu.
- Atzerriko izenen idazkera.
- Maiuskulen erabilera.
- Ortografia zeinuak: hitz elkartuen marratxoa
(seme-alabak).
- Laburdura eta sigla erabilienak.
- Puntuazio-markak: puntua, koma eta bi puntuen
oinarrizko erabilera.
GOI MAILA
- Intonazio modu hedatuenak.
- Komunikazio funtzioei egokituta intonazioa.
- Unitate melodikoen eta puntuazioaren arteko egokitzapena.
- Herrialde ezberdinetako ezaugarri melodikoen antzematea.
- Talde fonikoak: azentuak eta intonazioa.
- Tonuak: motak, aldaerak.
- Erritmoa: talde fonikoak eta etenak.
Ortografia
- Fonemak eta hizkiak.
- Zailtasun handieneko fonemen transkribapena.
- Maileguen egokitzea: /x/-dunak (xenofobia, taxi, testu,
esportazio...) /g/j/y/-dunak(birjina, jogurt...), hasierako /r-/
edo /s-/-dunak (arratoi, radar, izpiritu, stop...).

Maileguen egokitzea: /n,l,r/ + /s,z,x/ (unibertsitate,
kontsonante...)

/o,u/-z bukatutako maileguen egokitzea (titulu, minutu,
segundo...)
- /h/-ren idazkera: hitz bakunak (hau, harri; al ≠ ahal...) eta
elkartuak (arbel, harrigarri...).
- -a itsatsia eta bere jokaera hitz elkartuetan (anaia > anaia
bat, anai-arrebak, …).
- Hizki larrien erabilera izenburuetan (Atxagaren Obabakoak),
errealitate bereziak (Itxita aurkitu genuen elizako atea;
ezikusiarena egin zuen Elizak diktaduraren hilketa ugarien
aurrean).
- Zeinu bereziak:apostrofoa (agur t’erdi), marratxoa (senar-
emazte).

Hitz elkartuen idazkera (jarleku, udal zerga, poliki-poliki...)

Ortografiazko zalantzak (ba-, bati-, -arazi, -(e)z gero...)

Atzerriko izenek idaztean sortu ohi dituzten zalantzak,
irizpide fonetikoa (James Joycen idazlanak) edo
ortografikoa (James Joyceren idazlanak) erabiltzean.
- Letra motak (normala, etzana, beztua).
- Zenbakien (bi kilo eta erdi; %5a), ordinalen (8.a; 5.ean;
1go…) eta daten (2007.eko; XX. mende…) idazkera.
- Lerro bukaerako silaba banaketa irizpide silabikoari
jarraituz.
- Laburdurak (kg, etab., adib., zk., …) eta siglak (EHUko
irakaslegoa, NBen bilera, AEBetako atletak, HIESaren
zabalkundea…).
- Puntuazioa.
OINARRIZKO MAILA TARTEKO MAILA GOI MAILA