Professional Documents
Culture Documents
1583222841
1583222841
جلسه اول
كروماتوگرافی
اصول تجزيه دستگاهي 2
كروماتوگرافي از جمله روش هاي جداسازي بوده كه در آن از يك فاز ساكن و يك فاز متحرك استفاده مي شود.
اجزاي يك مخلوط به وسيله جرياني از يك فاز متحرك از داخل فاز ساكن عبوور داده موي شوود و جداسوازي
براسوات اخوتسر در سورع مزواجرت اجوزاي مختلو نمونوه اسوتوار اسو .در نام و اري اختصاصي روش
هاي مختل كروماتوگرافي ابتدا نام فاز متحرك و سپس نام فاز ساكن آورده مي شود.
سيستم هاي دو فازي مختلفي كه مي توان فرض كرد عبارتند از:
(1جامد – جامد )امكان پ ير نيس(
(2جامد – مايع )LSC( :اگر جامد در مايع قابل حل باشد مي توان بوه عنووان سيسوتم دو فوازي موورد
استفاده قرار داد.
(3جامد – گاز ()GSC
(4مايع – مايع ( :)LLCاگر تفاوت قطبي آنزا زياد باشد به طوري كه به صورت دو فاز غيرقابل امتوزا
ظاهر شوند مي تواند سيستم دو فازي را تشكيل دهد.
(5مايع – گاز ( :)GLCاگر مايع فرار نباشد قابل قبول اس.
(6گاز – گاز) :امكان پ ير نيس( بنابراين تمام روش هاي كروماتوگرافي بر پاية يكي از چزار سيستم دو
فازي ،پايه گ اري شده اس.
-16-1اصول كروماتوگرافي
اگر دو گونة Aو Bموجود در يك نمونه بين دو فاز Iو IIيك سيستم تقسيم بشود خواهيم داش :
بنابراين مي توان بين Aو Bفاصلة فيزيكي ايجاد كرد به اين فاصلة فيزيكي جداسازي گفته مي شود .تقسيم
شدن گونه هاي موجود در يك نمونه بين دو فواز يوك سيسوتم طبو يوك موسك و منيوار انجوام مي شود كه به
آن ضريب تقسيم Kdمي گويند.
فاز Iفنال اس ولي ساكن كه به آن فاز ساكن يا Stationary Phaseيا ( )S.Pمي گوينود .فواز سواكن مي
تواند مايع يا جامد باشد.
فاز IIفنال اس ولي متحرك كه به آن فاز متحرك يا Mobile Phaseيا ( )M.Pمي گويند .فاز متحرك مي
تواند مايع يا گاز باشد.
بنابراين Kdدوگونه Aو Bعبارت اس از:
CSA
KdA CMA )3-16( KdB CCMBSB ()4-16
هر چه تفاوت Kdدو گونه بيشتر باشد امكان جداسازي دوگونه بيشتر خواهد بود.
Kdبه پارامترهاي زير وابسته اس:
(4دما (3ماهي گونه (2ماهي فاز متحرك (1ماهي فاز ساكن
براي گونه هاي موجود در يك نمونه پارامترهاي 1و 2و 4يكسان اس بنابراين تفواوت Kdآنزوا بوه عل
تفاوت در ماهي آنزا مي باشد .ولي در كروماتوگرافي اگر چند ماده Kd،نزديك به هم داشوته باشوند مي توان با
تغيير دادن پارامترهاي 1و 2و 4در Kdآنزا تفاوت ايجاد كورد) .امتيوازي كوه در هوي يوك از روش هاي تجزيه
اي مشاهده نمي شود(.
براسات نوع سيستم دو فازي مورد استفاده روش هاي مختل جداسازي نام اري مي شود.
-16-2انواع كروماتوگرافي
آ( كروماتوگرافي خطي :كروماتوگرافي انجام شده در شرايطي كه در آن Kdكم و بوي اابو باشود را
كروماتوگرافي خطي گويند.
ب( كروماتوگرافي غيرخطي :كروماتوگرافي انجام شده در شرايطي كه در آن Kdكوم و بوي اابو نباشد را
كروماتوگرافي غيرخطي گويند.
Kd CCMs
()5-16 منحني :Aكروماتوگرافي خطي
منحني Dحال ج ب سطحي را نشان مي دهد ،زيرا غلظ گونه در فاز ساكن پس از مودتي اابو شوده )فاز
ساكن اشباع مي شود( و مستقل از CMمي گردد .در چنين حالتي رابطوه زيور بوراي توصوي منحنوي حاصل
مناسب اس.
اصول تجزيه دستگاهي 2
Cs KCMn
تمرين :2-16در روش هاي LSC , GLCفاز ساكن و متحرك به ترتيب كدامند؟
(2مايع ،گاز ،جامد ،مايع (1گاز ،مايع ،مايع ،جامد
(4جامد ،گاز ،جامد ،مايع جواب :گزينه) (3مايع ،گاز ،مايع ،جامد
(2صحيح اس.
تمرين :3-16كدام يك از روش هاي كروماتوگرافي زير نمي تواند وجود داشته باشد؟
LLC )4 SLC )3 GSC )2 LSC )1
فنال
كروماتوگرافي فوق بحراني ( )S.C.F.Cيا سيال باالي نقطة
بحراني مايع فنال 8
)(S.F.C
كروماتوگرافي با كارايي باال ()H.P.L.C مايع فنال مايع فنال 9
-16-2-1كروماتوگرافي كاغذي
فاز ساكن در اين روش از جنس كاغ اس .كاغ از جنس سلولز بوده و از خانوادة هيدارت هاي كوربن اس .
كاغ يك شبكة ساختماني عظيم دارد كه هنوز هم به خوبي شناخته شده نمي باشد.
تفاوت كاغ كروماتوگرافي با كاغ منمولي چنين اس:
-1بي نظمي در فيبرهاي سلولز -1نظم حاضر در فيبرهاي سلولز
اگر Aو Bفاصلة پيموده شده توسط دوگونه برحسب CMموالر و Cفاصولة پيمووده شوده توسوط فاز
متحرك CMباشد RFبه صورت زير محاسبه مي شود:
)RF : (Rate of Flow سرعت حركت
RFكميتي اس كه به ماهي گونه وابسته اس .به وسيلة مقايسه RFمجزول باگونه هاي اسوتاندارد مي توان
آناليز كيفي انجام داد RF.هميشه نسب عكس با Kdدارد:
جلسه دوم
-16-2-1-2آناليز كمي
آناليز كمي به دو روش انجام مي شود.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
(1روش غيرمستتتميم :در ايون روش كاغو حاصول لكوة نمونوه را بريوده و در يوك حوسل مناسوب مي
جوشانيم سپس نمونة استخرا شده را به وسيلة يوك روش كسسويك يوا دسوت اهي انودازه گيوري كموي مي كنند
در اين روش چون عمل ج ب گونه ها روي سطح كاغ برگش پ ير نمي باشود دقو بوااليي حاصول نمي شود.
(2روش مستميم :در اين روش لكة نمونه را توسط تابشي با طول مو مناسب موورد پرتوودهي قورار داده و
ميزان ج ب يا عبور آن را با ميزان ج ب يا عبور چندين لكة استاندارد مقايسه مي كنند.
در اين روش هم چنين مي توان ابتدا ميزان ج ب يا عبور چندين لكة استاندارد را اندازه گيري كرده و بوا
استفاده از آن منحني كاليبراسيون را به دس آورد سپس بوا انودازه گيوري جو ب يوا عبوور لكوة مجزوول و
برون يابي اين منحني غلظ مجزول تنيين مي شود.
تمرين :5-16ضريب ظرفي گونه اي در كروماتوگرافي الية نازك برابر 2/0مي باشد .فاكتور توخخير ايون گونه
برابر اس با:
0/40 )4 0/89 )3 5 )2 0/83 )1
()H.P.L.C
-16-2-3كروماتوگرافي مايع با كارايي باال
بووه ايوون روش در ابتوو دا كروموواتوگرافي مووايع بووا فشووار بوواال يووا ( High Pressure Liquid
)Chromatographyگفته مي شود .ولي بنداً به عل راندمان باالي تفكيك ايجاد شده ايون روش را (High
H.P.L.C Performance Liquid Chromatography) .نام اري كردند .يك دست اه H.P.L.Cاز اجوزا
زير ساخته شده اس
كروماتوگرافي با شوي شيبي كارآيي تفكيك باالتري نسب به ايزوكراتيك ايجاد مي كند.
-16-2-3-2پمپ
در دست اه هاي H.P.L.Cمنموالً از سه نوع پمپ استفاده مي شود:
-16-2-3-3پيش ستون
جنس و مواد پر كنندة پي ستون ها مشابه ستون هاي تجزيه اي بوده با اين تفاوت كوه ذرات پور كننودة آنزا درش
تر موي باشود ،زيورا در سيسوتم باعون فافو فشوار نشوود .وظيفوة يوك پوي سوتون جداسوازي ناخالصي ها از
فاز متحرك بوده تا اين كه اين ناخالصي ها ستون تجزيه اي را آلوده نكند .در مواردي كه فواز ساكن يك مايع ويسكوز
اس پي ستون به اشباع شدن فاز متحرك از فاز ساكن كمك موي كنود توا سوتون تجزيه اي از فاز ساكن عريان نشود.
-16-2-3-4تزريق نمونه
تزري نمونه در H.P.L.Cمنموالً به سه روش انجام مي شود:
اصول تجزيه دستگاهي 2
L
10 100از طريو يوك (1مي توان نمونة مايع را به وسيلة يك سرنگ در حجمي حدود
درپووش از جنس پليمرهاي سيليكوني ،نئوپرني يا تفلوني به داخل سيستم كروماتوگرافي فرستاد.
(2مي توان دريچة ورودي سر ستون را برداش و نمونه را مستقيما ً به ابتداي ستون تزري كورد .ايون روش
در دست اه هاي قديمي متداول بوده اس.
(3استفاده از شيرهاي نمونه برداري چرخان :با استفاده از شيرهاي نمونه برداري چرخان عدم قطنيو يا
خطا در حجم تزري شده نمونه بسيار كم مي شود.
)ب( )آ (
در مرحلة ) آ( از يك طرر فاز متحرك وارد شير نمونه برداري چرخان شده و از طرر دي ور موي توانود
وارد ستون شود ،و ستون را شسته و براي نمونه گ اري آمواده كنود .از طور ر دي ور نيوز نمونوه موي توانود
تزري شده و پس از پر كردن مجراي ABCDاضافة آن به خار منتقل شوود در مرحلوة )ب( شوير 45چرخانده
مي شود بنابراين حسل نمونه ذخيره شده در مجراي ABCDرا به داخل سوتون تزريو موي كنود.
حجم حسل به اندازة مجراي ABCDوابسته اس.
-16-2-3-6آشكارسازها HPLC
متداول ترين آشكارسازهاي مورد استفاده در H.P.L.Cعبارتند از:
(1آشكارساز : UV-VISاين آشكارساز از انواع آشكارسازهاي اختصاصوي و غيرمخورب بوه شومار مي
رود .از اين آشكارساز فقط مي توان براي نمونه هايي استفاده كورد كوه جواذب نوور در ناحيوة UV-VISباشند) .به
عبارتي داراي كرموفور باشند(
(2آشكارساز مادون قرمز ( :)IRاين آشكارساز نيز از نوع آشكارسازهاي اختصاصي و غيرمخورب موي باشود.
از نظر ساختمان شبيه آشكارساز UV-VISبوده ولي اجزا نوري آن از جنس بلورهاي نمكي مي باشد.
(3آشكارسازهاي الكترو شيميايي :موي تووان از يكوي از روش هواي الكتروشويميايي بوه عنووان
آشكارسواز HPLCاستفاده كرد.
آشكارسازهاي متداول عبارتند از :پتانسيومتري ،آمپرومتري ،بي آمپرومتري pH،متري ،كنوداكتومتري و غيره
كه آشكارساز هداي سنجي از همه متوداول تور موي باشود .ايون آشكارسواز از نووع آشكارسوازهاي عمومي و
غيرمخرب بوده و بر تغييرات هداي يا مقاوم حسل در حضور گونه هاي نمونه كار مي كند.
(4آشكارستازهاي ضتريش شكستت :ايون آشكارسواز از نووع آشكارسوازهاي عموومي و غيرمخورب مي
باشد .اين آشكارساز تغييرات ضريب شكس حسل در حضور گونه هاي نمونه كار مي كند.
2
نكته :در كروماتوگرافي فاز معكوس كه براي اندازه گيري گونه هاي قطبي به كار مي رود مانندد
تركيبدات آلي دارويي و ...كه هر چه قطبيت نمونه بيشتر شود زمان بازداري كمتري خواهد داشت.
اصول تجزيه دستگاهي 2
تمرين :6-16در كروماتوگرافي مايع با عملكرد باالي فاز منكوت با فاز متحرك آب كدام ترتيب شووي
صحيح اس ؟
(1آميدها > استرها > كتون ها> آلدهيدها > آمين ها > الكل ها
(2آميدها > استرها > كتون ها > آلدهيدها > الكل ها > آمين ها
(3آلدهيدها > كتون ها > استرها > آميدها > الكل ها > آمين ها
(4استرها > كتون ها > آلدهيدها > آميدها > آمين ها > الكل ها
در كروماتوگرافي فاز نرمال ،فاز ساكن قطبي و فاز متحرك غيرقطبوي اسو و در كرومواتوگرافي فواز
منكوت ،فاز متحرك قطبي و فاز ساكن غيرقطبي اس و در اين حال چون نمونه هاي قطبي در حسل قطبي بزتر
حل مي شوند و برهم كن قوي تر با حسل قطبي دارند ،ل ا سريع تر از ستون خار مي شووند .بنوابراين ترتيب
شوي اين تركيبات همان ترتيب افزاي قطبي اين گروه ها خواهد بود.
-16-2-3-8انواع شويش
(1شويش ايزوكراتيك )تك شيبي (:در اين روش از يك حسل با تركيب ااب استفاده مي شود.
(2شويش شيبي ياگرادياني :در اين روش دو )گاهي چند( سيستم حسل كوه قطبيو بسويار متفواوتي دارند به
كار گرفته مي شوند .بند از شروع شوي نسب دو حسل گاهي به طور پيوسته و گواهي طوي چنود مرحله به طري
برنامه ريزي شده اي تغيير مي كند.
در HPLCبزترين راه براي بزبود جداسازي ،تغيير Kاز طري تغيير تركيوب فواز متحورك در حوين
جداسازي اس )شوي شيبي(.
هاي كناري به جز اصطكاك با جدارة لوله داراي سرع كمتري از قسم هاي ميواني خواهنود بوود كه اين باعن
مي شود ذرات نمونه در زمان هاي متفاوتي به آشكارساز رسيده و ل ا پيك ها پزن شوند كه بوه آن پزن شدگي
ماوراي ستون گويند.
تمرين :9-16در ارتباط با مشكل تنريض نوار در ستون اضافي در كرومواتوگرافي گوازي و موايع كودام جمله
صحيح اس ؟
(1در كروماتوگرافي گازي بيشتر از كروماتوگرافي مايع اس.
(2در كروماتوگرافي مايع بيشتر از كروماتوگرافي گازي اس.
(3در هر دو نوع كروماتوگرافي عامل مزمي در تنريض پيك ها مي باشد.
(4در كروماتوگرافي گازي به دليل اين كه فاز متحرك ،گاز اسو لو ا مشوكل تنوريض نووار در سوتون اضافي
اصسً وجود ندارد.
جلسه سوم
(3صحيح اس.
سريع بودن تجزيزات ساده و استفاده از مقادير كم نمونه از مزاياي روش هاي GLCاس.
تمرين :11-16نمونه اي حاوي چ هار تركيب كه داراي ترتيب افوزاي قطبيو زيور هسوتند ،بوه دسوت اه
D
A BC HPLCبا فاز منكوت تزري مي شود ،اولين و آخرين تركيب خروجي از اين ستون كدامند؟ (1
AD DA )2 D B )3 CA )4
تمرين :12-16در كروماتوگرافي مايع با عملكرد باال مينيمم منحني حاصل از منادله وان ديمتر.......... ....
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
.
(1در سرع هاي خيلي باال مشاهده مي شود.
(2در سرع هاي خيلي پايين مشاهده مي شود.
(3در هي سرعتي مشاهده نمي شود.
(4در سرع هايي كمي باالتر از سرع بزينه روش هاي كروماتوگرافي مايني مشاهده مي شود.
در HPLCبه جز استفاده از ذرات فاز ساكن با ابناد كوچوك 10mكوارآيي سيسوتم افوزاي يافته
و سرع بزينة آن ،در سورع هواي بسويار پوا ين مشواهده موي شوود ،سورع هوايي كوه بوراي اكرور
كاربردهاي عملي خيلي كم مي باشد.
تمرين :13-16در كروماتوگرافي با فاز ساكن جامد جداسازي اجسام براسوات اخو تسر در .........و در
كروماتوگرافي با فاز ساكن مايع جداسازي براسات اختسر در ..............صورت مي گيرد.
(1ج ب ،حسلي (2حسلي ،ج ب (3ج ب ،ج ب (4حسلي ،حسلي جواب :گزينه) (1صحيح
اس.
در روش هاي كروماتوگرافي كه فاز ساكن جامد اس .اسات جداسازي تفاوت بر ج ب مواد بوه سوطح جامد
اس .در صورتي كه در روش هايي كه از فاز ساكن مايع استفاده مي شود جداسازي براسات تفاوت حسلي مواد در
سطح فاز ساكن صورت مي گيرد.
مخزن گاز حامل – رگوالتور فشار و جريوان سون ( – )Flow meterمحول تزريو نمونوه – سوتون –
آشكارساز – بخ گرم شونده با برق – ابات اس .گاز حامل بايد يك گاز بي اار باشد و تنزا حامل نمونوه اس و
تخايري در جداسازي ندارد كه از نيتروژن يا هليم استفاده مي شود .در دماي ااب ،فشار و سورع جريان گاز به
L
طرر ستون را با تنظيم كننده فشار و جريان سن ،ااب ن ه موي دارد .مقودار 15-1/0از نمونه مايع توسط
سرنگ مخصوص دارد قسم تزري نمونه موي شوود .سوتون كرومواتوگرافي در GCاز
نوع ستون پر شده ( )Packed Columnو مو ين ( )Capillary Columnاس .قطر سوتون هواي پور شوده
بين mm 10-2و طول آنزا بين m 4-1اس و جنس اين ستون ها از مس ،فووالد ضودزنگ ،آلوومينيم و يوا
شيشه اس كه به صورت مارپي و گاهي به شكل Uدر داخل دست اه قرار مي گيرد .ستون ها موو ين قطور دو
حدود mm5/2تا mm 2/3و طول آن تا m100-10مي رسد.
C
مقاوم فاز ساكن از يك مايع ديرجوش مانند روغن پارافين يوا روغون سويليكون اسو كوه توا حودود 400
اس و به صورت الية نازكي روي ذرات جامد گسترده شده اس ،از نظر شويميايي غيرفنوال اسو .در داخل ستون
هاي مو ين از سيلي ( )Celiteپوشيده شده اس و فيلم نازكي از مايع ديرجووش بور روي پوش سيليسي قرار
دارد.
دماي سوتون GCرا موي تووان روي دمواي خاصوي تنظويم كورد و بوه صوورت همودما ()Isothermal
جداسازي را انجام داد و جداسازي مطلوبي نمي باشد .براي جداسازي بزتور از روش برن اموه ريوزي دموايي (
)Temperature Programmingاستفاده مي شود .در اين روش دماي ستون را طبو برناموه اي از پوي تنيين
شده و با سرعتي مناسب افزاي مي دهند تا مواد به تدري از يكدي ر جدا شوند .
-16-2-4-2شاخص بازداري كواتس ()I
امروزه براي كار كيفي از tRاستفاده مي شود كه به جز وابسته بودن آن به متغيرهاي محيطي نظير دما ،سرع
جريان فاز متحرك ،نوع مادة پر كننده ستون و ...به هي عنوان پارامتر مناسبي براي كار كيفي نيس از اين رو
موي بايسو پوارامتر دي وري كوه مسوتقل از ايون متغيرهوا باشود را تنريو نموود .لو ا در سيستم هاي
كروماتوگرافي گازي به منظور تزية يك سيستم يكنواخ از انديس )شاخص( بازداري كوواتس استفاده مي شود كه
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
اطسعات بوا ارزشوي درخصووص رونود ضورايب بوازداري در رابطوه بوا خصوصويات ساختماني تركيبات
آلي به دس مي دهد.
انديس Iهر ماده حل شده را مي توان از كروماتوگرام مخلوطي از جسم حل شده با حوداقل دو پوارافين نرمال
كه زمان بازداري آنزا در دو طرر زمان بازداري ماده حل شده قرار دارد به دس آورد.
در اين جا پارافين هاي نرمال استانداردهايي هستند كه درجه بندي انديس Iبر پاية آنزا بنوا نزواده شوده اس .
بنابر تنري ،انديس Iبراي يك پارافين نرمال 100برابر تنداد كربن هواي موجوود در تركيوب اسو ،بدون اين
كه مواد پركنندة ستون ،دما و يا ساير شرايط محيطي در نظر گرفته شود.
I
انديس را از رابطة زير مي توان تعيين نمود:
:500n 5:I 100n 1tnزمان بازداري آلكان n + 1كربنه :tnزمان بازداري آلكان nكربنه
تمرين :14-16براي جداسازي الكل هاي متانول ،اتانول ،پروپانول ،بوتانول ،پنتانول ،ه زانول ،هپتانول و
اكتانول با نقاط جوش 195 ،176 ،158 ،137 ،117 ،5/97 ،5/78 ،65درجه سانتي راد كدام يك از روش هاي
كروماتوگرافي مناسب تر اس ؟
(1كرومووواتوگرافي گوووازي بوووا دمووواي برناموووه ريوووزي شوووده Programmed Temperature
Chromatography
كروماتوگرافي گازي با دماي ااب )Isothermal Gas Chromatography 2
HPLC )3از نوع كرماتوگرافي يون Ion Chromatography
(4كروماتوگرافي گازي از نوع الك مولكولي Molecular Sieve Gas Chromatography
تمرين :15-16مخلوطي از سه ماده C,B,Aبراي جداسازي به دست اه GCتزري مي شود .نقطه جوش B،
5/2برابر نقطه جوش Aاس و نقطه جوش Aو Cتقريبا ً نزديك هم اس .كودام گزينوه در موورد ايون آزماي
صحيح نيس ؟
(1اگر دماي ستون در حد دماي جوش مادة Aباقي بماند در اين صورت پيك مربوط به موادة Bپزون مي شود و
زمان بازداري آن در ستون افزاي مي يابد.
(2اگر دماي ستون در حد دماي جوش ماده Bن ه داشته شود جداسازي Aو Cبه خوبي انجام نمي گيرد.
(3در اين حال از يك برنامه حرارتي استفاده موي شوود ،يننوي دمواي سوتون ابتودا پوايين ن وه داشوته مي شود
و پس از ظزور پيك هاي Aو Cبسفاصله دما افزاي مي يابد.
(4با انجام چند آزماي اوليه دمايي را كه در محدودة نقطة جوش Aو Bقرار دارد انتخواب نمووده و دماي ستون
را در آن حد ااب ن ه مي دارند.
دارد) .كامل ترين جواب مدنظر اس( )كنكور راهيان( تمرين :16-16در كروماتوگرافي پزناي قله رابطة ...........
(1مستقيم با زمان بازداري و رابطة منكوت با سرع جريان فاز متحرك
(2مستقيم با زمان بازداري و سرع جريان فاز متحرك
(3مستقيم با زمان بازداري
(4منكوت با سرع جريان فاز متحرك
جلسه چهارم
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
ECD
يك آشكارساز غيرمخرب است. توجه :1آشكارساز
( Selective 2
) و بده گدروه هداي الكتروناداتيو نظيدر توجه :اين آشكارساز در جواب خودگزينشي بدوده
هالوژن ها ،كتون ها و پروكسيدها بسيار حساس و به تركيباتي نظير آمينها ،الكل ها و هيددرو كربن هدا
غيرحسداس است.
تمرين :18-16اگر نمونهاي آلوده به اكسيدهاي ازت باشد NOxبزترين آشكارساز بوراي شناسوايي اين
نمونه كدام اس ؟
ECD )4 FID )3 TID (NPD) )2 TCD )1
تمرين :19-16در كروماتوگرافي گازي دماي ............از دماي ..... .......باالتر ن ه داشته مي شود.
(2ستون و محل تزري – آشكارساز (1آشكارساز – ستون و محل تزري
(3محل تزري – ستون و آشكارساز (4آشكارساز و محل تزري -ستون جواب :گزينه)
(4صحيح اس.
در كروماتوگرافي گازي ،دماي ستون از دماي آشكارساز و محل تزريو پوايين تور انتخواب موي شوود.
چنانچه دماي ستون از دماي محل تزري باالتر باشد در آن صورت نمونه اي كه به ستون تزري گشته بوه دليل
فشار باالتر در ستون ،ممكن اس به خار پس زده شود.
N
تمرين :20-16كدام عبارت نادرس اس ؟ )كنكور سراسري (1 (82استفاده از Heدر مقايسه با 2به عنوان گاز
حامل در GCمي تواند در كواه زموان جداسوازي مؤار باشد.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
تمررين :21-16كودام يوك از گزينوه هواي زيور خوواص مطلووبي بوراي يوك فواز موايع سواكن در سوتون
كروماتوگرافي محسوب نمي شود؟
(3بي ااري شيميايي (4گسترة مناسب K,جواب: (2پايداري گرمايي (1فراري زياد
LLC
: ويژگي هاي فاز متحرك در كروماتوگرافي مايع – مايع
آ( حسل بايد غيرفرار بوده و فشار بخاري در حدود 01/0تا 1/0ميلي متر جيوه داشوته باشود توا عمور ستون
افزاي يابد.
ب( حسل نبايد در دماي موردنظر تجزيه شود.
پ( مقدار فاز مايع به كار رفته ،بايد به اندازه اي باشد كه ذرات را با اليوه يكنواخو و نوازكي بپوشواند.
ميدهد. مقدار بسيار زياد فاز مايع فضاي بين ذرات را پر مي كند و كارآيي ستون را كاه
)كنكور سراسري (81 تمرين :23-16كدام عبارت در مورد كروماتوگرافي گاز – مايع صحيح اس ؟
(1در بين اجسام حل شده با قطبي يكسان ،ترتيب شوي منموالً با ترتيب نقاط جوش مطابق دارد.
(2عبارت نفوذ طولي در كروماتوگرافي گاز – مايع ،اهمي كمتري از ساير فرآيندهاي كروماتوگرافي دارد.
باشود ،بايود كوامسً در فواز ساكن (3چنانچه جسم حل شده اي بخواهد زمان توق مناسبي در سوتون داشوته
حل شود.
(4اندر كن فاز ساكن مايع با گونة در حال شوي از نوع شيميايي اس.
تمرين :25-16در بنضي موارد هليم بيشتر از نيتروژن به عنوان گاز حامل انتخاب مي شود ،زيرا:
)كنكور سراسري (76
(1نيتروژن ضريب نفوذ بيشتري از هليم دارد و ل ا پيك ها پزنتر ميشود.
ايزوتوپهاي پايدار اس كه باعن رفتار نابزنجار در ستون مي شود. (2نيتروژن داراي
(3هليم داراي هداي گرمايي بزرگ تر از نيتروژن اس.
(4هليم سبك تر از نيتروژن اس و تركيبات مختل نمونه را سريع تر مي شويد و بيرون مي برد .
|CH OH3 CH3 CH OH2 CH3 CH CH CH3 CH CH
CH OH3 | CH3 CH OH CH3 CH OH2 CH
CH3
هر چه جرم مولي بيشتر و قطبيو كمتور باشود زموان بوازداري بيشوتر خواهود داشو .البتوه ايزومور شاخه
دار زمان ماند بيشتري دارد.
تمرين :28-16در مقايسه روش كروماتوگرافي HPLCبا الكتروفورز مو ينه كدام عبارت صحيح اس ؟
)كنكور سراسري (85
(1در شرايط بزينه و يكسان ،حساسي و قدرت جداسازي دو روش يكسان اس.
(2در شرايط بزينه و يكسان ،حساسي HPLCكمتر و قدرت جداسازي كروماتوگرام هواي آن بيشوتر اس.
(3در شرايط بزينه ،حساسي HPLCبيشتر ولي قدرت جداسازي كروماتوگرام هاي آن كمتر اس.
(4در شرايط بزينه و يكسان ،ميزان حساسي و قدرت جداسازي كروماتوگرام هاي الكتروفورز مو ينه بيشتر
اس .
)كنكور سراسري (83 آلكانها به روش GCكدام آشكارساز مناسب تر اس ؟ تمرين :29-16در جداسازي
( 2هداي حرارتي TCD (1اسپكترو فتومتري UV - VIS
(3رباي الكتروني ( (4 )ECDانكسارنور RIجواب :گزينه)
(2صحيح اس.
چون آلكان ها فاقد گروه هاي كرموفور هستند و هم چنوين گوروه الكترون واتيو نودارد و هوداي گرموايي
آلكان ها با يكدي ر و گازهاي حامل هليم يا هيودروژن تفواوت ق ابول مسحظوه اي دارد لو ا آشكارسواز هودي
حرارتي TCDبراي جداسازي آلكان ها به روش GCآشكارساز مناسب تري اس.
تمرين :30-16شكل Aكروماتوگرام مخلوط اتانول ،اتانول و -nپروپانول با اسوتفاده از سوتون مو ينوه شيشه اي
را نشان مي دهد ،از چه عملي مي توان جز بزبود كروماتوگرام شكل Aبه كروماتوگرام شوكل B
)كنكور سراسري (84 استفاده كرد؟
(1استفاده از ستون مو ينه با ديواره سيسن شده
(2استفاده از ستوني با طول بيشتر با همان مشخصات
(3استفاده از آشكارسازي دي ر
(4افزاي دماي ستون
اصول تجزيه دستگاهي 2
جواب :گزينه) (1صحيح اس.
لولة مو ين سبب كاه نفوذ اِدي A و كاه ارتفاع بشقابك هاي فرضي ( )Hشده و در نتيجوه قدرت
تفكيك افزاي مي يابد .
تمرين :31-16در كروماتوگرافي گازي ارتفاع صفحات تئوري ..............ذرات پر شده در ستون
و...........
)كنكور سراسري (85 مولكولي گاز حاصل كاه مي يابد.
(2با كاه اندازه – كاه وزن (1با افزاي اندازه – كاه وزن
(3با افزاي اندازه – افزاي وزن (4با كاه قطر – افزاي وزن جواب :گزينه)
(2صحيح اس.
تمرين 10/1 :32-16ميلي مول -1بوتانول و 25/1ميلي مول -1پنتوانول بوه روي كرومواتوگرفي گوازي جدا
مي شوند .مساح پيك آنزا به ترتيب برابر 880و 1200واحد مي باشود .هرگواه 600/0ميلوي موول -1بوتانول
به يك نمونه مجزول حاوي -1پنتانول اضافه شود مسواح پيوك كرومواتوگرافي آنزوا بوه ترتيوب برابر 750و
85
( )كنكور سراسري 600خواهد شد .ميلي مول -1پنتانول در نمونه چقدر اس ؟
0/750 )4 0/625 )3 0/600 )2 0/400 )1
تمرين :33-16براي تجزيه يك نمونه آلي كه مقدار كمي آب و اكسيدهاي ازت آلوده شده اس ،كدام يوك
)كنكور سراسري (72 از آشكارسازهاي زير مورد استفاده قرار مي گيرد؟
FPD )4 ECD )3 TCD )2 FID )1
جلسه پنجم
-16-3تئوري كروماتوگرافي
سيستم هاي تزيه شوده بوراي كرومواتوگرافي گوازي امكوان بررسوي هواي تئووري بور روي روش هواي
كروماتوگرافي را فراهم ساخته دو نوع از مزم ترين نظريه ها در مورد كروماتوگرافي عبارتند از:
هر چه تنداد بشقابك ها يا تنداد تنادل ها در طول يك ستون بيشتر باشد راندمان تفكيك بيشوتر خواهود شد N.يا
تنداد بشقابك ها در طول يك ستون كروماتوگرافي از رابطة زير قابل محاسبه مي شود.
K AK Bdd
()15-16
اگر كروماتوگرام دوگونة Aو Bرا بر روي يك ستون كروماتوگرافي به دس آوريم ،خواهيم داش:
شكل 12-16اثر افزايش طول ستون بر روي پهن شدگی پیك هاي کروماتوگرافی
همان گونه كه مشاهده مي شود با افزاي طول ستون كروماتوگرافي جداسوازي دو گونوة Aو Bبزتور شده
اس ولي با افزاي طول سوتون يوا افوزاي زموان بواقي مانودن گونوه هوا در سوتون كرومواتوگرافي ،پيك هاي
كروماتوگرافي آنزا پزن تور شوده اسو ،ولوي خوشوبختانه سورع جودايي پيوك هواي از سورع پزن شدگي
آنزا بيشتر مي باشد.
كارايي تفكيك در روش كروماتوگرافي به هر دو پارامتر ينني جدايي پيك ها و پزن شدگي آنزوا وابسوته اس.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
توجه :نظرية بشقابك هاي فرضي به خوبي مي تواند سرع گونوه هوا را در يوك سوتون كرومواتوگرافي
توجيه كند.
ولي هرگز نتوانسته اس عل پزن شدگي پيك هاي كروماتوگرافي را با افزاي زمان باقي ماندن گونه ها در يك
ستون توجيه كرد.
جلسه ششم
-16-3-2نظرية سرعت يا نظرية سينتيكي در كروماتوگرافي:
اين نظريه اولين بار توسط وان -ديمتر مطرح شد .در اين نظريه سرع گونه ها در طول يك ستون پايه و اسات
كار مي باشد .در اين نظريه ارتفاع منادل بشقابك هاي فرضي يا H.E.T.Pاز رابطة زير كه منادلوة وان -ديمتر
مشزور اس قابل محاسبه مي باشد.
H.E.T.P: Height Equivalent to Theortical Plate
A 2 dp
عامل Aبه ميزان بي نظمي در پر شدن يوك سوتون كرومواتوگرافي وابسوته اسو .عامول Aمسوتقل از سرع
جريان فاز متحرك مي باشد .عامل Aبر اار تندد مسيرهايي كه نمونوه موي توانود طوول يوك سوتون
كروماتوگرافي طي كند به وجود مي آيد.
در شكل روبرو اگر نمونه از مسير) (1عبور كند خيلوي سوريع تور از نمونوه اي كوه از مسوير) (2عبوور
مي كند به انتزاي ستون خواهد رسيد .هر چه اندازة ذرات پركنندة ستون كوچك تر باشد بي نظمي در سوتون كمتر
شده و عامل Aكاه مي يابد.
H
كمتر شود كارايي ستون زياد مي شود . نكته :اگر
اصول تجزيه دستگاهي 2
شكل 13-16پديدة نفوذگرداي )ا ِدي(
در ستون هاي لولة مويين در G.Cبه عل يك مسيره بودن عامل Aبه صفر تنزل مي يابد.
A
اسdp A H N RS . GCاار نفوذ ااِديِدي ينني
در
پارامتر :Bنفوذ طولي يا نفوذ مولكولي ()Molecular Diffusion
هميشه گونه ها تمايل دارند از مركز غليظ نوار كروماتوگرافي به نواحي رقي تر ،ابتودا و انتزواي سوتون
نفوذ نمايند .اين نفوذ موجب مي شود كه نوار كروماتوگرافي پزن تر شده و راندمان تفكيك كاه يابد.
هر چه سرع جريان فاز متحرك بيشتر باشد ميزان اين پزن شدگي كمتر خواهد شد.
) : B 2 Dg B (16-18انتشار مولكول هاي نمونه در راستاي ستون و در جز عكس جريان فاز متحرك
مي باشد.
2
در ستونهاي كاپيسري يا لولهاي باز r
Cg
Dg
B B
و Cuيك تضاد وجوود دارد .يننوي جمله ميشود بين جمست u همان گونه كه از منادلة وان ديمتر مشاهده
با افزاي uكاه و جمله Cuبا افزاي uافزاي مي يابد .بنابراين بايد براي سرع جريان فاز متحرك يك مقدار u
بزينه بدس آورد .اين مقدار بزينه از طري تجربوي يوا از طريو تئووري قابول دسوتيابي اس .در نمودار زير
ل ا توزيع سرع گونه ها بيشتر شده و به جز عدم تنادل حاصول ،پيوك هوا پزون موي شووند و كوارايي كاه
مي يابد .اار انتقال جرم غيرتنادلي با كاه سرع جريان فاز متحرك ،كاه و با افزاي قطر فويلم فاز ساكن افزاي
مييابد.
انتقال جرم غيرتنادلي با افزاي دما كاه مي يابد.
از دو طرر نسب به uمشت مي گيريم و منادله را مساوي صفر قرار مي دهيم:
dH B B
u
du u2 C تمرين opt C
:35-16در كروماتوگرافي هر چه HETPستون كوچك تر باشد تخاير ستون در جداسازي اجوزا نمونه بزتر
HETPستون مي گردند؟ )كنكور سراسري (68 مي گردد .كداميك از عوامل زير منجر به افزاي
تمررين :39-16مقوادير Aو Bو Cدر منادلوة وان -ديمتور بوه ترتيوب برحسوب چوه واحودهايي بيوان
)كنكور سراسري (74 مي شود؟
cm2
s , cm.s , cm )2 cms , s , cms )1
تمرين :40-16اگر Aو Bو Cضرايب منادلة وان ديمتر باشد Hoptيوا حوداقل دو تشوتك فرضوي در
)كنكور سراسري (75 يك ستون كروماتوگرافي كدام اس ؟ )حداقل Hكدام اس ؟(
تمرين :41-16در بنضي موارد هليم بيشتر از نيتروژن به عنوان گاز حامل انتخاب مي شود زيرا:
)كنكور سراسري (76
جلسه هفتم
W
: محاسبة انحراف معيار بوسيلة
اگر ممات هاي دو طرر يك پيك كروماتوگرافي را رسم كنيم به طوري كه خوط پايوة پيوك را قطوع كنود
مرلن بوجود آمده داراي مساحتي برابر %96كل مساح پيك كروماتوگرافي اس.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
S
بنابراين طب قوانين آماري اين ناحيه در محدودة 2 يا 2قرار گرفته اس .پس مي تووان مقودار
انحرار منيار در روش كروماتوگرافي را بوسيلة روابط زير بدس آورد:
W
W 4 4 ()23-16
برحسب cm
`پزناي منحني
2
L1 H H 1L L2
()24-16
N H
به وسيلة : t R و محاسبة
مي توان انحرار منيار برحسب زمان و انحرار منيار برحسب واحد طول ستون را بوسيلة رابطة زيور به
يكدي ر ربط دارد:
: Xفاصله
: Vسرع :t
زمان
tR
:Lطول ستون
:t Rزمان بازداري نمونه
4 L
t R Wx x LW4tR
2tR16
W
يا پزناي پيك در نيمة ارتفاع بدس آورد: هم چنين مي توان مقدار Nرا از
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
tR 2
N 5 54/ W12/ ()28-16
تمرين -16
:42براي جداسازي دو مادة Aو Bآنزوا را بوه سوتون مناسوبي در دسوت اه G.L.Cتزريو مي كنيم پيك مادة
Aقبل از پيك مادة Bو 6دقيقه پس از تزري ظاهر موي شوود اگور پزنواي پيوك Aبرابور
73
( )كنكور min0 4باشد تنداد صفحات تئوري براي Aكدام مي باشد؟ /
4200 )4 3690 )3 2500 )2 1900 )1
u
اصول تجزيه دستگاهي 2
t1R tM1 1 CC VM1S SVM t1R tM1 1 Kd1 VVMS
()32-16
تمرين :45-16اگر سرع حرك يك تركيب در يك ستون كروماتوگرافي %15سرع فاز متحرك باشد
)كنكور سراسري (69 مقدار فاكتور ظرفي عبارت اس از:
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
L L 1 1
v u 10100
L 1
u 10
K tRtMtM 9
0
تمرين :46-16در كروماتوگرافي گازي در صورتي كه زموان بوازداري بوراي تركيوب برابور min 10و
)كنكور سراسري (70 براي هوا برابر min 2باشد فاكتور ظرفي تركيب عبارت اس از:
6 )4 2 )3 4 )2 5 )1
K
KA dA VS
tM
t RB t M
t M ttRARB ttMM ()34-16
قدرت تفكيك يا RSميزان جدايي كروماتوگرام گونه هاي موجوود در يوك نمونوه بور روي يوك سوتون
كروماتوگرافي مي باشد RS.را مي توان بوسيلة رابطة زير بدس آورد:
اصول تجزيه دستگاهي 2
t t
RA RB
B
Vopt C
براي جداسازي كامل دو گونه از يكدي ر RSبايد حداقل ) 5/1و يا (25/1باشد .
رابطة RSو Nدر زير ديده مي شود:
KA KB
Rs N
رابطة بين ) tRAزمان بازداري گونه اي كه بيشتر در ستون باقي مي ماند( و RSعبارتس از:
tRARS2
H1
RS2 N2 t R2 ()38-16
RS1 N1 t R1
H2
)كنكور سراسري (68 تمرين :47-16كاه قطر دانه هاي فاز ااب در كروماتوگرافي ستوني موجب:
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
تمرين :49-16اگر كارايي ستون كروماتوگرافي )تنداد تشتك هاي فرضي( به دو برابر افوزاي يابود RS
71
( )كنكور سراسري آن چند مي شود؟
2 (1برابر افزاي خواهد ياف.
(2دو برابر افزاي خواهد ياف.
(3چزار برابر افزاي خواهد ياف.
(4تغييري نخواهد كرد.
تمرين :50-16براي دو برابر كردن قدرت تفكيك يك ستون كروماتوگرافي تنداد تشتك هواي فرضوي آن
)كنكور سراسري (74 را بايستي چند برابر كرد؟
تمرين :51-16در جداسازي اجسام Aو Bبه روش كروماتوگرافي با افوزاي قودرت تفكيوك (( RSبوه ميزان
(
75
) tRA كنكور سراسري tRB tRچند برابر تغيير مي كند؟ B دو برابر ،زمان بازداري جسم ،B
4 4 2 3 2 1
) ) ) )
جواب :گزينه) (4صحيح اس.
tRARS2
اصول تجزيه دستگاهي 2
تمرين :52-16مخلوطي از يون هاي استات ))Aو فرمات ( )Bرا به ابتداي ستون كرومواتوگرافي حواوي g5
رزين مبادله – كنندة آنيون MS 5 gتزري كرده و با فاز متحرك مناسب شستشو مي دهيم .اگر دو تركيب
76
( )كنكور سراسري با RSبزرگتر يا مساوي 5/1برابر شده باشند Nچقدر اس ؟
M 5g S , vi vm 2 5/ ml , KdA 5 5/ , KdB 5
5184 )4 6472 )3 4862 )2 3340 )1
1 5/ 4N 1 1 1/1 1/ 1 5 55 5/ / N 6472
/
تمرين :53-16كروماتوگرام حاصل از دو تركيب Aو Bداراي /K 5 5مي باشد و 1 1اسو اگر
)كنكور سراسري (77 قدرت تفكيك برابر 2/1باشد ارتفاع بشقابك تئوري برابر اس با:
L 20cm
جلسه هشتم
-16-4انواع مبادله كننده هاي يوني
برخي از تركيبات جامد وجود دارند كه مي توانند يون هاي موجود در محيط را ج ب كرده و يوون هوايي با
بار مشابه در محيط آزاد كنند ،كه به اين تركيبات مبادله كننده هاي يون گويند كوه بوه سوه دسوته تقسويم مي شوند.
(1مبادله كننده يوني – يوني :كه خود به دو دسته تقسيم مي شوند.
اصول تجزيه دستگاهي 2
آ( مبادله كننده يون طبيني مندني :خاك رت و برخي از ز ولي ها.
ب( مبادله كننده يون مندني سنتزي :اين مبادله كننده ها يكي از زمينوه هواي تحقيقواتي اموروز بوه شومار مي
آيند.
نكته :مبادله كننده هاي يوني معدني نسبت به حرارت و تشعشعات هستهاي بسيار پايدارند.
(2مبادله كننده هاي يوني آلي :اين مبادله كننده هاي يون خود به دو دسته تقسيم مي شود.
آ( مبادله كننده هاي يوني آلي طبيني :زغال و صمغ درختان و بنضي از گياهان و غيره.
گستردهاي ندارند. ولي اين مبادله كننده هاي يون در تمام محيط پايدار نبوده و كاربرد
ب( مبادله كننده هاي يوني آلي سنتزي :جنس همة آنزا از پليمر مي باشد .پاية پليمر به كار رفتوه در هموة
انواع آنزا يك پليمر رزيني به نام Poly Styrene ,Diviniyl Benzeneمي باشد ولي اين پليمر بار نودارد و بايد
آن را به وسيلة استخسر گروه هاي عاملي فنال ( )activeكرد.
گروه هاي عاملي كه بر روي اين پليمر استخسر مي شوند به دو دسته تقسيم مي شوند:
دستة اول :گروه هاي مبادله كنندة كاتيون اين گروه هاي
خود به دو دسته تقسيم مي شوند:
SO H COO H
-يا 3 -يا گروه اسيد ضني (IIگروه (Iگروه
گروه اسيد قوي ال وي تبادل يون در اين تركيبات به صورت زير
مي باشد:
دستة دوم :گروه هاي مبادله كننده آنيون اين گروه ها
خود به دو دسته تقسيم مي شوند:
NH R Cl I
-يا گروه باز ضني 2 ( گروه
NR Cl II
-يا گروه باز قوي 3 ( گروه
ال وي تبديل يون در اين تركيبات عبارت اس از:
عواملي كه باعن مي شود يك يون به جاي يك يون دي ر بر روي يك مبادله كننده جاي زين شود عبارت اس
از:
(1بار يون
(2شناع يون
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
(3غلظ يون
(4اارات متقابل بين يون و گروه عاملي روي رزين
(3ظرفيت رزين :ظرفي يك رزين ،تنداد گروه هاي فنال يا تنداد يون ها در واحد حجوم يوا واحود وزن رزين
مي باشد.
اگر ظرفي رزين برحسب يون بيان مي شود بايد نوع يون مشخص باشد زيرا يون هاي يك ظرفيتي يوك گروه
فنال و يون هاي دو ظرفيتي دو گروه فنال و يون هاي سه ظرفيتي سه گروه فنال را اشغال مي نماينود .متداول ترين
ظرفي يك رزين برحسب تنداد ميلي مول يا تنداد ميلي اكوي واالن Hيوا OHنسوب بوه گرم رزين بيان مي
شود.
()IPC
-16-5كروماتوگرافي زوج يون
چون گونه هاي باردار استخرا نمي شوند )اين مسخله به پتانسيل شيميايي كمتر گونه هاي باردار در فاز آبي
مربوط اس ( مي توان با افزودن يك يون داراي بار مخال با آنالي و تشكيل زو يون كه در مجمووع بي بار اس و
پتانسيل شيميايي آن در فاز آلي كمتر اس به راحتي آن را از فاز آبي به فواز آلوي اسوتخرا نمود كه اين فرايند اسات
كروماتوگرافي جف يون مي باشد.
Kبه آساني با تنظيم غلظ يون مخال تغيير مي كند. بنابراين فاكتور ظرفي
اصول تجزيه دستگاهي 2
()IEC
-16-6كروماتوگرافي تبادل يوني
اسات اين نوع كروماتوگرافي بر تنادل تبادل يون هاي موجود در محويط بوا يوون هواي بوا بوار مشوابه
موجود روي فاز ساكن استوار اس .در كروماتوگرافي مبادلة يوني جداسازي براسات بور هوم كون هواي
الكترواستاتيك بين يون هاي با بار مخال و هم چنين قدرت اين برهم كن ها استوار اس.
توجه :1از اين روش صرفا ً براي جداسازي گونه هاي باردار استفاده مي شود.
توجه :2در كروماتوگرافي تبادل يوني ،فاز ساكن منموالً رزين هاي مبادله يون مي باشند.
رزين مبادله كنندة كاتيوني ضني كه حاوي گروه هاي RCOO H اس. 1-1
RSO H
اس. 3 رزين مبادله كنندة كاتيوني كه حاوي گروههاي 1-2
نمكهاي چزارتايي آمونيوم مي باشند. ً
) Anex -2مبادله كنندة آنيون( :كه منموال از نوع
R N OH4
-پس از مدتي رزين اشباع شده و دي ر قادر به مبادله يوون نيسو .در چنوين موواردي الزم اسو كوه رزين
را بازيابي كنيم .براي اين كار:
(1رزين هاي Catexرا با 5/0) HClيا 1نرمال( بازيابي مي كنند.
(2رزين هاي Anexرا با سود %3بازيابي مي كنند.
RSO H3 orgMaq RSO M3 orgH aq
H RSO M3 org RSO H3 org RSO M3 org
aq
aq
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
توجه :در رزين هاي تبادل يوني Kex،تمايل رزين را براي يك يون خواص نسوب بوه سواير يوون هوا نشان
مي دهد .هر جا Kexبزرگ باشد يك تمايل قوي براي فاز جامود جزو ن وه د اشوتن يوون مووردنظر وجود خواهد
داش و بالنكس.
تمرين :54-16در كروماتوگرام مقابل كه از يك رزين تبادل كاتيوني سولفون دار شوده بوه دسو آموده،پيك 5مربوط
به كدام يون مي تواند باشد؟
Li )1 Na )2 K )3
Cs )4
NH4 Na H Li Tl Ag Cs Rb Kكاه مي يابود .بوراي كواتيون هواي
اين توالي تا حدي از روي اندازة يون آب پوشيده و ساير خواص قابل توجيه اس .همچنين ايون رونود تا حدي
به نوع رزين و شرايط واكن بست ي دارد و بايد فقط به عنوان يك تخمين در نظر گرفته شود.
تمرين :55-16براي جوداكردن هور كودام از دو جوز مقابول از چوه نووع كرومواتوگرافي موايع اسوتفاده
)كنكور سراسري (73 مي شود؟
زيرا Sr2و Ba2يون مي باشند و اسيدهاي چرب هم براسات اندازه جدا مي شوند.
-16-6-1كاربرد رزين هاي مبادله كنندة يون در روش هاي تجزية خاص مي
توان از رزين ها بدون اين
گونوه تبوادل كه هوي
يوني صورت گيرد براي
هوا نمونه جداسازي
اسوتفاده كرد .دو روش از
مزم ترين اين روش ها
عبارتند از:
(1روش بيوورون رانوودن تركيبووات يووونيIon :
Exclusion Method
در اين روش نمك ها بر اار نيروي دافنوه از روي
ستون دفع شده درصورتي كه قندها كه هي باري ندارند به آراموي از روي سوتون عبوور موي كننود .در ايون
روش بدون هي گونه تبادل يوني جداسازي انجام گرفته اس .
T.L.C
-16-7كروماتوگرافي الية نازك
در اين روش الية نازكي از جسم جامد جاذب را بر روي يك سطح بي اار مرل يوك قطنوه پسسوتيك يوا شيشه
يا آلومينيم قرار داده و از آن مرل يوك صوفحة كاغو در جداسوازي و آنواليز كيفوي و كموي اسوتفاده مي كنيم.
روش آناليز كيفي و كمي در T.L.Cمشابه با كروماتوگرافي كاغ ي مي باشد.
CaSO
(4بر روي سطح بي اار تربي مي شود. در T.L.Cمادة جاذب توسط يك ن زدارنده )كه منموالً
CaSO
4هم وظيفة تربي ذرات را به عزده دارد و هم آنزا را پيوسته مي كند.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
P.C T.L.C
(. ( با كروماتوگرافي كاغذي) -16-7-1ممايسة كروماتوگرافي الية نازك)
كروماتوگرافي كاغذي ().P.C كروماتوگرافي الية نازك ()T.L.C
.1در ايون روش جداسوازي فقوط بوه دليول پديودة .1در روش T.L.Cجداسوازي بور ااور پدي ودههواي
Ionمي باشد .زيرا جنس كاغ سلولز اس. Absorption, Adsorption, Partitionو Partition-
Exchengeانجام مي شوود .زيورا نووع موادة جو ب توسط شخص آزماي كننده تنيين مي شود.
.2روش T.L.Cيك روش سريع اس .زيورا حوسل .2در اين روش سورع تفكيوك پوا ين اسو چوونحسل از
فقط از يك طرر صفحه مي تواند تبخير شود .دو طرر صفحه تبخير مي شود.
.3ج ب و دفع گونه ها بر روي T.L.Cيوك فرآينود .3ج ب و دفع گونه ها بر روي سطح كاغ فرآينودي
برگش ناپ ير اس. برگش پ ير اس.
.4در حرك حوسل افو منكووت وجوود دارد پوس .4در T.L.Cاف منكوت در حرك حوسل وجوود
راندمان تفكيك كم مي باشد. نداشته و حرك مستقيم به طرر باالس.
جلسه نهم
كروماتوگرافي ژلي :(GPC) Gel Permeation Chromotography :16-8-
در ابتدا دانشمندان متوجه شدند برخي از نمونه ها مخصوصا ً نمونه هاي بيولوژيكي را مي تووان توسوط
بنضي از ژل ها كه غالبا ً پلي ساكاريدي مي باشند جداسازي كرد ،به اين روش ژل – فيلتراسيون گفته شد.
ولي بنداً متوجه شدند كه عمل جداسازي يك فيلتر شدن منمولي بوده و جداسازي بر ااور نفووذ نمونوه به داخل
ژل انجام مي شود ،به اين روش ژل نفوذپ يري گفته شد )Gel – Permeation(.در سال 1964به عل كاربرد
گستردة اين روش آن را ژل كروماتوگرافي نام اري كردند .
كروماتوگرافي ژل تراوا ))GPCبوه نوام هواي كرومواتوگرافي انودازه طوردي ( )SECو
كرومواتوگرافي غربال مولكولي نيز ناميده مي شود ،آنچه مزم اس اين كه در اين روش هي گونه برهم كنشوي
بوين آناليو و فاز ساكن وجود ندارد و ذرات تنزا براسات اختسر جرم )اندازه( از يكدي ر جدا مي شوند.
اصول تجزيه دستگاهي 2
توجه :در اين روش منموالً به عنوان فاز ساكن از سيليس يا پليمرهاي متخلخل استفاده مي شود.
حد طرد :وزن مولكولي گونه اي را منين مي كند كوه فراسووي آن هوي بوازداري اتفواق نموي افتود .تموام
گونه هاي داراي وزن مولكولي بزرگتر از حد طرد آنقدر بزرگند كه ن زوداري نموي شووند و بوا هوم شووييده )
(elutionمي شود.
حد تراوش :وزن مولكولي گونه اي اس كه پايين تر از آن ،مولكولهاي حل شده مي توانند به طور كاملدر
مناف نفوذ كنند .تمام مولكول هاي با وزن مولكول كووچكتر از ايون مقودار آنقودر كوچوك هسوتند كوه بوه
صورت يك نوار تك شوييده مي شوند.
-اين روش تكنيك مناسبي براي جداسازي تركيبات با جرم مولكولي باال نظير پليمرهاس.
كه در آن Vtحجم كول Vg ،حجوم ژل Vi ،حجوم حوسل oV ،حجوم تزوي Ve ،حجوم شووي و Kضريب
توزيع اس.
تمرين :56-16در شكل مقابل منحني كاليبراسيون براي يك ستون اندازه – طردي نشان داده شده اس .
حرور C،B ،Aبه ترتيب بيان ر چه نواحي هستند؟
(1حد طرد ،حد نفوذ كامل ،حد تراوش
(2حد تراوش ،حد طرد ،حد نفوذ كامل
(3حد طرد ،حد تراوش ،حد نفوذ كامل
( حد نفوذ كامل ،حد تراوش ،حد طرد جواب :گزينه) 4
تمررين :57-16در كودام روش كرومواتوگرافي ،جداسوازي براسوات اخوتسر در انودازة ذرات صوورت
(1كروماتوگرافي تمايل مولكولي مي گيرد؟
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
)
-16-9كروماتوگرافي مايع با سيال فوق بحراني (S.C.F.C
در اين روش از يك سيال فوق بحراني به عنوان فاز متحرك استفاده مي شود اگر دما و فشار يك سيال را به باالتر
از نقطة بحراني آن برسانيم يك سيال فوق بحراني حاصل مي شود.
نكته :منظور از سيال فوق بحراني گازي كه در دماي بحراني با افزايش فشار به مايع تبديل نمي شود.
يك سيال فوق بحراني داراي خواص مشترك مايع و گاز مي باشد .بنابراين اگر از اين سويال بوه عنووان فاز
متحرك استفاده كنيم مي توانيم مزي هاي كروماتوگرافي گوازي )قودرت تفكيوك بواال( و كرومواتوگرافي مايع )قدرت
حل كنندگي باال( را يكجا استفاده كنيم .از طرفي با تغيير و دما و فشار سيال مي توان كارآ ي هر يك از روش ها را
تغيير داد و Kdگونه ها را تغيير داد .
CO
2به عنوان فاز متحرك استفاده مي شود كه خواص بين گاز و موايع داشوته و براي در SFCعموما ً از -
جداسازي گونه هاي غير فرار يا از لحاظ حرارتي ناپايدار كه آشكارسازي آنزا به خاطر عودم حضوور گروه هاي
كروموفوري به روش هاي منمول مشكل اس اسوتفاده موي شوود .هوم چنوين از ايون روش بوراي جداسازي مواد با
جرم مولكولي باال كه توسط GCقابل جداسازي نيستند ،استفاده مي شود .
CO
2به عنوان سيال فوق بحراني به اين دليل اس كه: استفاده از -
C
(1دماي بحراني پايين دارد )حدود ( 32
(2با خلوص باال و قيم مناسب قابل تزيه اس.
اصول تجزيه دستگاهي 2
(3غير سمي اس.
(4از لحاظ شيميايي بي اار اس و با آنالي واكن شيميايي نمي دهد.
CO
2غيرقطبي اس ل ا در صورتي كه نياز به افوزاي قطبيو باشود موي تووان از با توجه به اينكه -
اصسحگرهايي نظير متانول ،آمونياك و اسيدفسفريك براي افزاي قطبي استفاده نمود.
در كروماتوگرافي ، SFCفاز ساكن نيزيك مايع فنال بوده و مي تواند در فرايند جداسازي نقو داشوته باشد و فاز
CO NH
2مي باشد .هر چه چ الي سيال كمتور باشد راندمان تفكيك 3يا متحرك در اين روش منموالً ،سياالتي مرل
بيشتر خواهد بود.
منادلة وان ديمتر در مورد اين روش كروماتوگرافي نيز صادق اس.
-16-10الكتروفورز
جداسازي در حضور ميدان را الكتروفورز گويند .در واقع حرك ذرات باردار در يك ميودان الكتريكوي با توجه به
m
هواي مختلو سورع هواي متفاوتي پيدا ميشوود كوه ذرات بوا e اختسر جرم و اختسر بار ذرات موجب
-مزمترين كاربرد الكتروفورز در جداسازي اسيدهاي آمينه اس و در تنيين توالي اسيدهاي آمينوه در يك پروتئين و
هم چنين نوع پپتيدها به كار مي رود.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
اسات جداسازي اسيدهاي آمينه بزورهگيوري از pHنقطوة ايزوالكتريوك اسويدهاي آمينوه اسو .با ايون
توضيح كه با تنظيم pHدر نقطة ايزوالكتريك يك اسيد آمينه از مزواجرت آن بوه سوم قطوب هوا جلووگيري نموده و
اين در حالي اس كه ساير اسيدهاي آمينه با توجه به بارشان به سم كاتد و يا آند مزاجرت مي كنند.
سپس با تنويض بافر و تغيير pHشرايط را براي جداسازي ساير اسيدهاي آمينه فراهم مي كنند.
تمرين :59-16تركيبات 1و 2در يك ستون كروماتوگرافي به طول 3متر مورد جداسازي قرار گرفته اند و داده هاي
زير بدس آمده اند:
t / 2
ا ،tدقيقه = 0 1عرض پيك 1 1،تنوداد دقيقه ،/tR2 18 0دقيقه ،/tR 15 0دقيقه /1 0هو
)كنكور سراسري (83 بشقابكهاي فرضي كه براي يك قدرت تفكيك 5/1در ستون م كور الزم اس برابر اس با:
1150 )4 1450 )3 2650 )2 3200 )1
t
k2 R2t t 17
181
1
Rsدر كروماتوگرافي مؤارتر اس ؟ )كنكور سراسري (83 تمرين :60-16كدام يك از موارد زير براي افزاي
(1كاه قطر دانه هاي فاز ساكن به ميزان دو برابر
(2كاه قطر ستون به ميزان دو برابر
(3افزاي طول ستون به ميزان دو برابر
(4افزاي سرع حرك فاز متحرك به ميزان دو برابر جواب:
گزينه) (1صحيح اس.
) (1 2
4 A B 2 3 C
( هيچكدام )
اصول تجزيه دستگاهي 2
كاه قطر دانه هاي فاز ساكن طب رابطوة A 2 dpباعون كواه نفووذگرايي ( )Aشوده و مطواب منادلة
A B Cu
H ارتفاع منادل بشقابك نظوري ( )Hكواه موي يابود كوه حاصول آن افزاي قدرت u وان -ديمتر
استفاده از ستون مو ينه بار ح ر خواهد شد؟ )كنكور سراسري (84جواب :گزينه) (1صحيح اس.
جلسه دهم
)كنكور سراسري (86 تمرين :62-16مقدار كمي Bدر منادلة وان -ديمتر به چه عواملي بست ي دارد؟
(1سرع فاز متحرك و كيفي پر شدن ستون
(2ضريب نفوذگونه در فاز ساكن و كيفي پر شدن ستون
(3ضريب نفوذ گونه در فاز متحرك و كيفي پر شدن ستون
(4سرع حرك گونه در فاز تحرك و كيفي پر شدن ستون جواب:
گزينه) (3صحيح اس.
به عل آنكه مقدار Bدر منادلة وان -ديمتر فاكتور مسدود كننده و ضوريب نفووذ گونوه در فواز گوازي وابسته
اس.
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
B
H A u Cu B Dg
تمرين :63-16در كروماتوگرافي گازي هر چه HETPستون كوچكتر باشد تخاير سوتون در جداسوازي اجزا نمونه
)كنكور (68 كداميك از عوامل زير منجر به افزاي HETPستون مي شوند؟ بزتر مي گردد
(2افزاي نمونه در فاز مايع (1كاه نفوذ نمونه در فاز گازي
(4كاه در ضريب نامنظم پرشدن ستون جواب: (3كاه در وزن مولكولي يا دانسيته گاز حامل
تمرين :65-16كدام اقودام موجوب افوزاي كوارايي سوتون كرومواتوگرافي )تنوداد تشوتك هواي فرضوي ستون
79
( )كنكور سراسري = (Nدر HPLCمي گردد؟
(1افزاي قطر دانه هاي فاز ااب يا فاز ساكن
(2كاه طول ستون
(3كاه دماي ستون
(4كاه ويسكوزيته )چسبندگي( فاز متحرك جواب:
گزينه) (4صحيح اس.
تمرين :66-16كارايي كروماتوگرافي گازي با افزاي قابلي نفوذ جسم حل شده در فاز مايع و گاز به ترتيب:
(2افزاي مي يابد – تغيير نمي كند مييابد – افزاي مييابد (1كاه
(4افزاي مييابد – كاه مي يابد جواب :گزينه) (3تغيير نمي كند – افزاي مييابد
(4صحيح اس.
اصول تجزيه دستگاهي 2
مقدار Hطب منادله وان ديمتر با افزاي DLكاه و با افزاي ،Dgافزاي موي يابود ،لو ا كوارايي ستون با
افزاي DLافزاي و با افزاي ،Dgكاه خواهد ياف.
تمرين :67-16زمان بازداري دو تركيب B ،Aدر يك ستون كرومواتوگرافي بوه ترتيوب برابور 15/17و 3/18
دقيقه و عرض آنزا در قاعده به ترتيب 1/1و 2/1مي باشد .ابتدا Rsرا محاسبه كنيد و سوپس منوين كنيد تنداد تشتك
/
)كنكور سراسري (80 گردد؟ هاي تئوري را چند برابر افزاي دهيم تا Rs 1 5
4/5 )4 3/25 )3 2/25 )2 0/75 )1
-در صورتي كه قدرت تفكيك برابر 5/1باشد آلودگي گونه ها به يكدي ر به كمتر از %1مي رسد.
تمرين :68-16در كروماتوگرافي گازي به منظور حصول نتاي بزتر ،كدام فاكتور )فاكتورها( را مي تووان برنامه
ريزي كرد؟
(2دماي ستون (1دماي محل تزري
(3دبي گاز حامل و دماي آشكارساز (4دبي گاز حامل و دماي ستون جواب :گزينه)
(4صحيح اس.
در كروماتوگرافي گازي ،دماي ستون و دبي گاز حامل قابل كنترل بوده و هم چنوين مقودار Kرا نيوز مي توان
اغلب با افزاي دما بزينه نمود.
تمرين :69-16براي انجام يك جداسازي با آلودگي مواد به يكدي ر به ميزان كمتر از %1تنداد صوفحات الزم در
ستون انباشته اي با فاكتور ظرفي 50و فاكتور جداسازي 1/1برابر اس با:
4532 )4 6320 )3 9871 )2 5425 )1
در صورتيكه قدرت تفكيك Rsبرابر 5/1باشد آلودگي گونه ها به يكدي ر به كمتر از %1مي رسد.
N 16R2s 12 1KK2 2 16 1 5 / 2 1 1 1/1 1/
2 1 5050 2 4532
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
تمرين :70-16از يك ستون به طول Lو تنوداد بشوقابك هواي Nبوراي تفكيوك دو مواده B ،Aاسوتفاده مي شود.
اگر طول ستون نص شود و N 2بشقابك به كار گرفته شود ,K ،چ ونه تغيير مي كند؟
(2افزاي -افزاي (1كاه – كاه
ميمانند. (4هر دو ااب (3كاه -افزاي
72
( )كنكور سراسري تمرين :71-16كدام عامل باعن افزاي Resolutionدر كروماتوگرافي مي شود؟
(2افزاي سرع فاز متحرك (1افزاي دما
(3كاه سرع فاز متحرك (4افزاي ويسكوزيته فاز متحرك جواب :گزينه) (1صحيح اس.
تمرين :72-16براي جداسازي اجسام B ،Aبه روش كروماتوگرافي با افزاي قدرت تفكيوك بوه ميوزان
)كنكور سراسري (75 دو برابر زمان بازداري جسم Bچند برابر تغيير مي كند؟
N 16R2s 12 1KK2 2 2 16 3 2 5 15 2
1 32 3 400
اصول تجزيه دستگاهي 2
تم
رين :74-16كدام تكنيك در كروماتوگرافي كمي مؤار مي باشد؟
(2نرماليزه كردن سطح پيك ها (1استاندارد دروني
(4گزينه هاي 1و 2صحيح اس. (3تجزيه براسات ارتفاع پيك
تمرين :75-16اگر سرع خطي فاز متحرك 4برابر و تفكيك ستون 2برابر شود .با فرض اابو بوودن ساير
پارامترها زمان بازداري چند برابر مي شود؟
ttRR21 RRss 22uu21 2RRs s 2
12 1 1
2
4uu11 1
صحيح اس.
بازده ستون به اين نياز دارد كه نمونه اندازه مناسبي داشته باشد و به صورت يك تووپي بخوار تزريو شود.
تمرين :77-16نتاي جداسازي به روش كروماتوگرافي براي مخلووط دوتوايي B ، Aداراي مشخصوات
)كنكور راهيان( زير اس .جداكنندگي ستون عبارتس از:
tRB 5 02/ tRA 4 1/ WB 1 56/ WA 1 44/
6/08 )4 3/04 )3 0/613 )2 0/307 )1
t2 Rs
Rs 4N 11KK 1 2/ 4N 1 1 1/1 1/ 1 5 55 5/ /
جلسه يازدهم
روش استخرا يكي از بزترين روش ها براي جداسازي و رفع مزاحم در تكنيوك هواي كرومواتوگرافي مي باشد.
يكي از متداول ترين روش هاي استخرا ،استخرا مايع – مايع يا Solvent Extractionمي باشود .در اين روش از
اصول تجزيه دستگاهي 2
اختسر در توزيع گونه هاي موجود در نمونه بين دو فواز موايع اسوتفاده موي شوود .منمووالً نمونه در فاز آبي وجود
داشته و آن را بوسيله يك فاز آلي با حجم مشخص استخرا مي نمايند.
اين حسل بايد داراي خصوصيات زير باشد.
-1ظرفي استخرا بااليي داشته باشد.
-2قدرت گزين پ يري داشته باشد.
-3در موقع استخرا پايدار بوده و هيدروليز يا تفكيك نشود.
-4به آساني Strippedيا عريان نشود) .به بازگرداندن نمونة استخرا شده از فواز آلوي در فواز آبوي
Strippedمي گويند).
-5اين حسل نبايد سمي فرار و آت گير باشد.
-6حسل مورد استفاده بايد قيم پا يني داشته باشد.
-7اين حسل بايد با آب دو فاز تشكيل دهد ينني اخوتسر قطبيو و اخوتسر دانسويته داشوته باشود از
طرفي ويسكوزيتة آن كم باشد و كش سطحي آن باال باشد.
اصول روش :در اين روش استخرا از اختسر در توزيع نمونه بين دو فاز مايع استفاده مي شود براي مرال:
AXYorg
3 كروماتوگرافي/ فصل شانزدهم
Kd X
)44-16(
AYorg
: براي نمونه هايي كه در يكي از فازها دچار فرآيند هيدروليز مي شودD وKd رابطة
HAorg
Kd HAaq )45-16(
C
HAorg
D CHAaq )46-16(
HA C
در فاز آلي org HAorg در فاز آبي
K
D A , a HA
K HAa
جلسه دوازدهم
كامل شدن عمل استخراج پس از چند مرحله :در هر مرحله از استخرا جز ي از نمونه از فاز آبوي بوه فاز آلي
وارد شده و جداسازي كامل تر مي شود .مي توان تصور نمود كه پس از چند مرحله استخرا مقودار باقي ماندة نمونه
در فاز آبي ناچيز و قابل صرر نظر كردن مي باشد.
مي توان به وسيلة رابطة تئوري محاسبه نمود كه پس از هر مرحله از اسوتخرا چنود درصود از نمونوه استخرا
a
ميلي مول از نمونوه داشته باشيم و عمل شده اس .براي مرال :اگر فرض كنيم در يك فاز آبي به حجم Vaqمقدار
a
استخرا را بتوانيم با يك حسل مناسب آلي به حجم Vorgانجام دهيم و پس از اولوين مرحلة استخرا 1ميلي مول از
نمونه در فاز آبي باقي مانده باشد خواهيم داش:
a
=Vغلظ اولين نمونه در فاز آبي aq )(16-48
1 a
= Vغلظ در فاز آبي پس از اولين مرحلة استخرا aq )(16-49
1a a
= غلظ نمونه در فاز آلي پس از اولين مرحلة استخرا Vorg )(16-50
()51-16
()52-16
()53-16
aa 1
C A org V
D org
C Aaq a1
Vaq
aD
1 a a1
Vaq Vorg
3aD كروماتوگرافي a فصل شانزدهم /
1 1 a
V
Vorg Vorg aq
a1 VorgV .VaqDorgVaq Vaorg ()54-16
a1 VV .VorgaqDorgVaq a
a
:ميلي مولزاي اوليه نمونه :nمرتبه استخرا
:anتنداد ميلي مولزاي نمونه در فاز آبي پس از nبار استخرا
اگر دو طرر رابطة فوق را به Vaqتقسيم كنيم خواهيم داش:
ف ا ز غ ي ر آب ي
ي نسب به pHبه صورت مقابل :79-16اگر نمودار ااب توزيع يك جسم ف ا ز آب تمرين
73
( )كنكور سراسري باشد با افزاي pHاستخرا.................. .
(1به فاز غيرآبي بزبود مي يابد.
(2به فاز آبي بزبود مي يابد.
(3يك باز به فاز آبي بزبود مي يابد.
مييابد. ( يك اسيد ضني به فاز آبي بزبود 4
تمرين :81-16به كمك كدام يك از اقدامات زير مي تووان رانودمان اسوتخرا تركيبوي بوا ضوريب تقسويم
)كنكور سراسري (1 (68افزاي حجم فاز آبي در استخرا يك مرحله اي كوچك و منين را افزاي داد؟
(2استخرا مكرر
(3استخرا با جريان مخال
(4كاه pHفاز آبي جواب:
گزينه) (2صحيح اس.
تمرين :82-16ضريب توزيع جسم Aبين آب و كلروفرم 6/9اس .غلظ باقيمانده در فاز آبوي را پوس از آن كه 50
ميلي ليتر محلوول 15/0مووالر از جسوم Aدوبوار و هور بوار توسوط 20ميلوي ليتور 2 20
)كنكور سراسري (71 كلروفرم استخرا شده ،چقدر اس ؟
/ 2 / 1
3موالر ( 1 7 10 2موالر ( 1 7 10
/ 4 / 3
3موالر ( 3 4 10 3موالر ( 6 4 10
جواب :گزينه) (3صحيح اس.
تمرين :83-16كسري از جسوم حول شوده Aدر 100ميلوي ليتور آب را كوه توسوط mL 50حوسل آلوي استخرا
مي شود به دس آوريد )ضريب تقسيم برابر 80اسو و Aبوه صوورت مونوومر در هور دو فواز
)كنكور سراسري (69 وجود دارد(
1 )4 0/976 )3 0/806 )2 0/876 )1
3 فصل شانزدهم /كروماتوگرافي
p
تمرين :84-16يك داروي ناشناخته از mL10محلول آبي حاوي 235/1ميلي گرم از اين
تركيوب توسوط mL5تولو ن استخرا شد .اگر پس از استخرا در اليه آبي mg 346/0از تركيب مزبوور مشواهده
گوردد.
چند استخرا mL 10و چه حجم تولو ن الزم اس تا 99 %دارو از mL 20آب بازيابي شود؟
25-2/5 )4 30-3 )3 50-5 )2 40-4 )1
n 4
چون عمل استخرا طي 4مرحله صورت مي گيرد و در هر مرحله mL10تولو ن مصرر مي گردد ،لو ا كل
حجم مصرفي تولو ن برابر mL40اس .توضيح اينكه تنداد دفنات استخرا بايود يوك عودد صوحيح و غيراعشاري
باشد ل ا اشتباه بودن گزينه 4در بدو امر محرز بود.
بوين آب و 3
-8هيدروكسوي كينوولين بوا كواتيون M تمررين :85-16ضوريب توزيوع كوي ليو
متيواليزوبوتيل كتون 76/7اس .غلظ M3استخرا شده ،توسط پون قسوم 5ميلوي ليتوري حوسل آلوي از mL5
(3صحيح اس.
اصول تجزيه دستگاهي 2
n5 qn Vaq KVaqd Vorg
2
pn 1 qn pn 1 5 66 10/ 9
1
43 10/
n4
C
جلسه سيزدهم
بزترين جداسازي ممكن دو گونوة Aو Bاز طريو تنظويم نسوب حجوم هوا برحسوب منادلوة – Bush
Densenقابل دستيابي اس.
تمرين :87-16بزترين جداسازي دو گونه B ،Aبا ااب هاي توزيع برابر 8و 6هن امي اس كوه نسوب حجم
هاي دو فاز برابر باشد با:
1/33 )4 6/93 )3 0/02 )2 0/14 )1
VVorgaq D DA1 B 6 81 0 14/
تمرين :88-16حداقل دفنات مورد نياز براي استخرا 6/99درصد جسوم Aاز 100ميلوي ليتور محلوول آبي كه
CCl
4اسوتخرا موي شوود چقودر اسو ؟ حاوي g 75/0از اين جسم اس و هربار با 50ميلي ليتر
)كنكور سراسري (75
0 001
qn Vaq VaqDVorg / 20 2020D D 3
تمرين :90-16ضريب توزيع يك فلز – هاليد بين آب و اتر برابور 3/12اسو .غلظو كواتيون M2 استخرا
M20 125موالر با يك قسم 40ميلي ليتري از اتر برابر اس با: شده پس از استخرا 50ميلي ليتر محلول /
2 85 10/ /1 135 10جواب: 1 14 10/ 1)2 1 27 10/ 3 )3 4) 3 3 (1
p
VaqDVDVorgorg50 12 3 4012 3 40/ / % /9 08
p CCorg* Corg 0 125 1 14 10/ / 1
و اسويدمالئيك Kd 9 65/ تمرين :91-16فواكتور جداسوازي بوراي اسويدفوماريك Kd 0 90/
برابر اس با:
Fum.Mal.تمرين 9 :92-16ميلي ليتر آب حاوي تركيب Aبه غلظ M 1/0را 9 650 90//
Aorg
( 1Kd شده چنددرصود موي باشود؟ )فورض Aaq آلي مناسب استخرا مي كنيم .مقدار Aاستخرا
)كنكور سراسري (82
HDZorg 2 104 ,
HDZ(aq) H DZ , pKa 5
K
HDZaq
90 )4 75 )3 50 )2 10 )1
% HDZorg CCn 100 Vorg VDaq Vaq 100
1 1
H تمرين :94-16در فرآيند استخرا يك اسيد ضني با ااب تفكيك Kaاز فاز آبي به فاز آلي رابطة بوين Dو
خطي اس D ،و KDتناري متنارر خود را دارند همة عبوارات زيور صوحيح اسو بوه
)كنكور سراسري (85 جز:
1
Kاس. D (2عرض از مبدأ اين خط برابر با
K a
Kاس. D (3شيب اين رابطة خطي برابر با
1
K KDاس. a (4شيب اين رابطة خطي برابر
D H
1 Ka 1 1
تمرين :95-16حداقل مقدار ضريب توزيع ( )Kجز استخرا آسپرين حول شوده در mL 0/25آب بوه گونه اي كه
بتوان %99از آن را به وسيلة 0/4حجم mL 10از حوسل آبوي اسوتخرا كورد برابور اسو بوا:
)كنكور آزاد (86
مقدار گونه استخرا در فاز آلي %99و مقدار باقي مانده در فاز آبكي %1اس.
1 25
/ 25 10D25 79
3 2 10 D
10D 54
D 5 4 5/
تمرين :96-16يك گونه با ضريب توزيع 0/4از درون 10ميلي ليتر محلول آبي به محلول آلي اسوتخرا مي شود.
مجموع حجم حسل آلي در سه مرحله استخرا گونه از فاز آبي به آلوي بوه طووري كوه %99گونوه
/
استخرا شود چقدر اس ؟ 30 01 0 215/
86
( )كنكور سراسري
30 27 4 20 18 3 65 13 2 10 9 1
ميليليتر / ( ميليليتر / ( ميليليتر ( / ميليليتر ( /
99%استخرا شود بنابراين %1محلول مي باشد.
اصول تجزيه دستگاهي 2
1
100 10 3
Vorg 4 10
/ mL
Vorg 9 1 0 215/ 0 86/ Vorg 2 15 10/
(1صحيح اس.
در روش GCگونه ها بايد فرار باشوند و چوون قنودها غيرفرارنود بنوابراين توسوط HPLCجداسوازي مي
گردند و چون قندها به صورت مولكولي هستند نمي توان آنزا را با آشكارساز هدايتي اندازه گيري كرد.
تمهر :98-16تفواوت سوتون پور شوده نسوب بوه سوتون مو ينوه در دسوت اه كرومواتوگرافي گوازي –
87
( )كنكور سراسري اسپكترومتري جرمي ( )GC-MSدر چيس ؟
(1تحمل دمايي باالتر ستون هاي مو ينه نسب به ستونزاي پرشده
(2قدرت جداسازي مواد پيچيده به كمك ستونزاي پرشده
(3حساسي بيشتر ستونزاي پر شده نسب به ستون مو ينه
(4نياز به جداسازي گاز حامل هن ام اتصال GCبه MS
تمر :99-16حداقل مقدار ضريب توزيوع ( )Kجزو اسوتخرا آسوپيرين حول شوده در mL 25آب بوه گونه اي
كه بتوان %99از آنرا بوه وسويلة 5/4حجوم mL10از حوسل آلوي اسوتخرا كورد برابور اسو بوا :
)كنكور آزاد (86
تمر :100-16زمان بازداري براي اجسام Aو Bروي يك ستون cm 0/30بوه ترتيوب 40/16و 63/17
دقيقه اس .يك گونه ن زداري نشده در 30/1دقيقه از درون ستون عبور مي كند .اگور پزنواي پيكزوا
)در پايه( براي Aو Bبه ترتيب 11/1و 21/1دقيقه باشد تنداد )ميان ين( بشقابكزاي سوتون چقودر اسو ؟
)كنكور آزاد (86
N 3445