Nr: 1

Informatyka stosowana
wykład nr 7
• metoda elementów sko czonych
– istota metody
– przykład obliczeniowy
Nr: 2

Istota metody elementów sko czonych

metoda słu ca do przybli onego rozwi zania zagadnie z wielu
ró nych dziedzin (np. problemów opisanych za pomoc
równa ró niczkowych z okre lonymi warunkami
brzegowymi)

• obiekt rzeczywisty : obszar w przestrzeni obejmuj cy

o rodek ci gły, obiekt techniczny istniej cy w rzeczywisto ci,
projekt techniczny obiektu
• model matematyczny : stworzony do bada teoretycznych
zachowania si obiektu rzeczywistego na skutek oddziaływa
zewn trznych, lub przemian wewn trznych
Nr: 3

Istota metody elementów sko czonych

Model matematyczny – zadanie mechaniki o rodków
ci głych:
– opis powierzchni S ograniczaj cej obszar V, wewn trz którego
poszukujemy rozwi zania,
– równania ró niczkowe opisuj ce stan równowagi ciała w
obszarze V,
– warunki brzegowe na powierzchni S
– obci enie ciała – pewne zewn trzne przyczyny wywołuj ce
skutki okre lone równaniem równowagi
Nr: 4

Istota metody elementów sko czonych

Rozwi zanie zadania mechaniki metod elementów
sko czonych wymaga opracowania modelu numerycznego
(dyskretnego) równowa nego do modelu matematycznego
o rodka ci głego

Metoda elementów sko czonych:

• metoda przybli onego rozwi zywania równa
ró niczkowych
• zamiana problemu ci głego (opisanego np. równaniami
ró niczkowymi) na równowa ny problem dyskretny
(opisany równaniami algebraicznymi)
• prosty algorytm, ogólny charakter algorytmu
Nr: 5

Istota metody elementów sko czonych

Szkic algorytmu MES • okre lenie punktów w złowych tak,

• podział rozpatrywanego obszaru
na elementy sko czone
(podobszary o prostej geometrii)
aby mo na było przeprowadzi
aproksymacj poszukiwanych
rezultatów wewn trz obszaru elementu
za pomoc funkcji aproksymuj cych i
parametrów w złowych
Nr: 6

Istota metody elementów sko czonych

Szkic algorytmu MES (cd)
• okre lenie dla ka dego elementu struktury macierzy opisuj cych
jego własno ci, sformowanie tzw. macierzy struktury (macierzy
sztywno ci) dla ka dego z elementów sko czonych
• utworzenie tzw. globalnej macierzy struktury (macierzy sztywno ci)
– dla całego układu na podstawie macierzy elementów - agregacja
• okre lenie warunków brzegowych i obci e
• rozwi zanie podstawowego układu równa MES (liniowych) –
wyznaczenie warto ci parametrów (warto ci pewnej funkcji) w w złach
• obliczenie (przy u yciu metod aproksymacyjnych) na podstawie
wyznaczonych parametrów w w złach, warto ci parametrów
(warto ci pewnej funkcji) w punktach nie b d cych w złami
 Nr: 7

Dyskretyzacja
(podział obszaru na elementy sko czone)
• sposób dyskretyzacji
(rodzaje u ytych elementów, liczba elementów)
zale y od
– geometrii obszaru
– własno ci fizycznych
– pewnych przesłanek co do wyników rozwi zania
• w podobszarach gdzie poszukiwana funkcja zmienia si
gwałtownie, zag szczamy siatk elementów
– oczekiwanej efektywno ci i dokładno ci oblicze
• elementy winny by na tyle małe by aproksymowane wewn trz
nich funkcje mogły by przybli one za pomoc wielomianów
• zmniejszanie elementów powoduje wydłu enie czasu oblicze ,
oraz zwi kszenie maszynowego bł du oblicze
Nr: 8

Dyskretyzacja
(podział obszaru na elementy sko czone)
• element sko czony
– prosty kształt geometryczny (trójk t, czworok t, sze cian)
– w zły – szczególne wyró nione punkty elementu
– prosty dobór tzw. funkcji kształtu (interpolacyjne
wielomiany algebraiczne) – funkcji aproksymuj cej warto ci
parametru wewn trz elementu w oparciu o warto ci okre lone
w w złach elementu
– g sty podział na elementy sko czone zapewnia
• prawidłowy opis rzeczywistego problemu,
• wi ksz dokładno aproksymacji w punktach wewn trz elementu
Nr: 9

Dyskretyzacja
rodzaje elementów sko czonych
Nr: 10

Dyskretyzacja
punkty w złowe

• dobór w złów zwi zany jest z wyborem typów elementów

• poszukiwane warto ci parametru (funkcji) w tych w złach, b d ce
skutkiem oddziaływa zewn trznych na rozpatrywany układ, stanowi
podstawowy zbiór niewiadomych – ich warto ci zostaj otrzymane w
wyniku rozwi zania podstawowego układu równa MES
• elementy s poł czone ze sob w w złach, znajduj cych si na
granicy podziału
• niektóre z w złów mog znajdowa si równie wewn trz
poszczególnych elementów
Nr: 11

Dyskretyzacja
opis elementu przy u yciu funkcji kształtu (w lokalnym układzie
współrz dnych)

Funkcja kształtu dobierana jest tak, by

• była przedstawiona w postaci wielomianu, mo liwie niskiego stopnia
• ka demu w złowi elementu przypisujemy i-t funkcj kształtu
Ni(x,y) tak, aby (nel – liczba w złów w elemencie):
N i ( xk , yk ) = ∂ ik
nel
N i ( x, y ) = 1
i =1

• aproksymacji (interpolacji) parametru w punktach elementu

dokonuje si (Ti-warto parametru obliczona w i-tym w le):
nel
t ( x, y ) = N i ( x, y ) ⋅ Ti
i =1
Nr: 12

Dyskretyzacja
przykład - opis elementu przy u yciu funkcji kształtu

• element trójk tny

N1 ( x, y ) = x
N 2 ( x, y ) = y
N 3 ( x, y ) = 1 − x − y

T1 = 1, T2 = 2, T3 = 3
3
t (0.3,0.4) = Ti N i ( x, y ) = 1 ⋅ 0.3 + 2 ⋅ 0.4 + 3(1 − 0.3 − 0.4) = 2.0
i =1

• element czworok tny

1 + xi x 1 + yi y
N i ( x, y ) = ⋅
2 2
Nr: 13

Dyskretyzacja
przykład - opis elementu przy u yciu funkcji kształtu

Element prostok tny o wymiarach

×2b
2a×
– wprowadzamy współrz dne
znormalizowane (lokalne)

1 + ξ iξ 1 + ηiη
N i (ξ ,η ) = ⋅
2 2
Nr: 14

Dyskretyzacja
przykład - opis elementu przy u yciu funkcji kształtu

1 + ξiξ 1 + ηiη 1
Ni (ξ ,η ) = ⋅ (ξiξ + ηiη −1) Ni (ξ ,η) = (1 + ξiξ )(1 + ηiη)[−10 + 9(ξiξ ) 2 + 9(ηiη)2 ]
2 2 32
i = 1,...,4 i = 1,...,4
1 + ηiη 9
Ni (ξ ,η) = (1 − ξ 2 ) ⋅ i = 5,6 Ni (ξ ,η) = (1 − ξ 2 )(1 + ηiη)[1 + 9ξiξ ) i = 5,6,7,8
2 32
1 + ξiξ 9
Ni (ξ ,η ) = (1 −η 2 ) ⋅ i = 7,8 Ni (ξ ,η) = (1 + ξiξ )(1 −η 2 )(1 + 9ηiη) i = 9,...,12
2 32
Nr: 15

Okre lenie warunków brzegowych

przypisanie w złom stopni swobody
• stopie swobody – ilo
prostych ruchów jakie punkt
jest w stanie zrealizowa w
przestrzeni opisanej układem
kartezja skim
• okre lenie rodzajów i
punktów podparcia

Przykład:
nr w zła 1 2 3
stopie swobody 0 1 2
Nr: 16

Dyskretyzacja
przykład

kratownica dachu
Nr: 17

Dyskretyzacja
przykład
Nr: 18

Dyskretyzacja
przykład

tarcza kwadratowa poddana jednokierunkowemu rozci ganiu

Nr: 19

Okre lenie warunków brzegowych

przypisanie sił do poszczególnych w złów

• w miejscach podpar nieprzesuwnych – przemieszczenia s

zerowe, w punktach tych wyst pi niezerowe siły reakcji
• równomiernie rozło one obci enie zewn trzne rozkładamy na
poszczególne w zły
Nr: 20

Macierz sztywno ci elementu

(w przypadku płaskiego stanu napr enia)

Oznaczenia:
• D - macierz stałych materiałowych (macierz spr ysto ci) – okre lenie
wła ciwo ci materiałowych.
– dla materiału izotropowego, o wła ciwo ciach spr ystych w przypadku
płaskiego stanu napr enia 1 ν 0
E
• E – moduł Younga D= ν 1 0
1 −ν 2 1 −ν
• ν - współczynnik Poissone’a 0 0
2
• N - macierz funkcji kształtu – zawiera zapisane w postaci macierzowej
odpowiednie funkcje kształtu
– dla trójw złowego elementu trójk tnego o wierzchołkach (x1,y1), (x2,y2), (x3,y3):
1
N1 = ( x2 y3 − x3 y2 + ( y2 − y3 ) x − ( x2 − x3 ) y)
2∆
1 N1 0 N2 0 N3 0
N2 = ( x3 y1 − x1 y3 + ( y3 − y1 ) x − ( x3 − x1 ) y) N=
2∆ 0 N1 0 N2 0 N3
1
N3 = ( x1 y2 − x2 y1 + ( y1 − y2 ) x − ( x1 − x2 ) y)
2∆
Nr: 21

Macierz sztywno ci elementu

(w przypadku płaskiego stanu napr enia)
Oznaczenia:
• B – macierz pochodnych funkcji kształtu

∂
0
∂x y 2 − y3 0 y3 − y1 0 y1 − y2 0
∂ 1
B= 0 N= 0 x3 − x2 0 x1 − x3 0 x2 − x1
∂y 2S
∂ ∂ x3 − x2 y2 − y3 x1 − x3 y3 − y1 x2 − x1 y1 − y2
∂y ∂x

• Ke – macierz sztywno ci elementu

Ke = BT DBdV
V
Nr: 22

Globalna macierz sztywno ci

• dla ka dego elementu układu zostaje obliczona macierz sztywno ci

elementu Ke (wymiar macierzy = liczba w złów elementu • wymiar
zadania),
• ka da z macierzy Ke winna by wyra ona w odniesieniu do jednego (tzw.
globalnego) układu współrz dnych,
• agregacja – scalenie wszystkich macierzy elementów w jedn macierz
sztywno ci dla całego układu
• K – globalna macierz sztywno ci wi e wektor przemieszcze
wszystkich w złów układu z wektorem obci e w złowych układu
[ K ]d = F
• globalna macierz sztywno ci jest symetryczna i osobliwa
• zadanie MES mo e zosta rozwi zane dopiero gdy zostan wprowadzone
do niego warunki brzegowe
Nr: 23

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy - wyznaczenie przemieszcze

• tarcza zdyskretyzowana 2 trójw złowymi elementami trójk tnymi,

pomini to ci ar własny tarczy

• W zły: numer 1 2 3 4
x 0 0 2 2
y 1,5 0 0,5 1,5
Nr: 24

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy - wyznaczenie przemieszcze

Element I: w zły 1, 2, 3
– pole trójk ta S=1,5
– funkcje kształtu
1 2 1 2 1
N1 ( x, y) = − x + y, N2 ( x, y) = 1 − x − y, N3 ( x, y) = x
6 3 3 3 2

– macierz pochodnych funkcji kształtu

−1 / 6 0 −1/ 3 0 1/ 2 0
– macierz spr ysto ci B= 0 2/3 0 −2/3 0 0
2/3 −1 / 6 − 2 / 3 − 1 / 3 0 1/ 2
1 ν 0 25,657 4,105 0
E
D= ν 1 0 = 4,105 25,657 0 ⋅106 (kN / m2 )
1 −ν 2 1 −ν
0 0 0 0 10,776
2
– macierz sztywno ci elementu
Ke = BT DBdV = (BT DBh)dxdy = SBT DBh
V S
Nr: 25

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy - wyznaczenie przemieszcze

Element II: w zły 1, 3, 4

– pole trójk ta S=1
– funkcje kształtu
1 3 3 1
N1 ( x, y) = 1 − x, N2 ( x, y) = − y, N3 ( x, y) = − + x + y
2 2 2 2

– macierz pochodnych funkcji kształtu

−1 / 2 0 0 0 1/ 2 0
– macierz spr ysto ci B= 0 0 0 −1 0 1
0 −1 / 2 −1 0 1 1/ 2
1 ν 0 25,657 4,105 0
E
D= ν 1 0 = 4,105 25,657 0 ⋅106 (kN / m2 )
1 −ν 2
1 −ν
0 0 0 0 10,776
2
– macierz sztywno ci elementu
Ke = BT DBdV = (BT DBh)dxdy = SBT DBh
V S
 Nr: 26

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy – agregacja macierzy sztywno ci

Element I 1 2 3 1 2 3 4
1 1.650608 -0.49603 -1.00918 -0.58157 -0.64143 1.0776 1 1.650608 -0.49603 -1.00918 -0.58157 -0.64143 1.0776
-0.49603 3.510733 0.085533 -3.24133 0.4105 -0.2694 -0.49603 3.510733 0.085533 -3.24133 0.4105 -0.2694
2 -1.00918 0.085533 2.292033 0.992067 -1.28285 -1.0776 2 -1.00918 0.085533 2.292033 0.992067 -1.28285 -1.0776
-0.58157 -3.24133 0.992067 3.780133 -0.4105 -0.5388 -0.58157 -3.24133 0.992067 3.780133 -0.4105 -0.5388
3 -0.64143 0.4105 -1.28285 -0.4105 1.924275 0 3 -0.64143 0.4105 -1.28285 -0.4105 1.924275 0
1.0776 -0.2694 -1.0776 -0.5388 0 0.8082 1.0776 -0.2694 -1.0776 -0.5388 0 0.8082
4

Element II 1 3 4 1 2 3 4
1 1.28285 0 0 0.4105 -1.28285 -0.4105 1 1.28285 0 0 0.4105 -1.28285 -0.4105
0 0.5388 1.0776 0 -1.0776 -0.5388 0 0.5388 1.0776 0 -1.0776 -0.5388
3 0 1.0776 2.1552 0 -2.1552 -1.0776 2
0.4105 0 0 5.1314 -0.4105 -5.1314
4 -1.28285 -1.0776 -2.1552 -0.4105 3.43805 1.4881 3 0 1.0776 2.1552 0 -2.1552 -1.0776
-0.4105 -0.5388 -1.0776 -5.1314 1.4881 5.6702 0.4105 0 0 5.1314 -0.4105 -5.1314
4 -1.28285 -1.0776 -2.1552 -0.4105 3.43805 1.4881
-0.4105 -0.5388 -1.0776 -5.1314 1.4881 5.6702

1 2 3 4
1 2.933458 -0.49603 -1.00918 -0.58157 -0.64143 1.4881 -1.28285 -0.4105
-0.49603 4.049533 0.085533 -3.24133 1.4881 -0.2694 -1.0776 -0.5388
2 -1.00918 0.085533 2.292033 0.992067 -1.28285 -1.0776 0 0
-0.58157 -3.24133 0.992067 3.780133 -0.4105 -0.5388 0 0
3 -0.64143 1.4881 -1.28285 -0.4105 4.079475 0 -2.1552 -1.0776
1.4881 -0.2694 -1.0776 -0.5388 0 5.9396 -0.4105 -5.1314
4 -1.28285 -1.0776 0 0 -2.1552 -0.4105 3.43805 1.4881
-0.4105 -0.5388 0 0 -1.0776 -5.1314 1.4881 5.6702
Nr: 27

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy – wprowadzenie warunków brzegowych

• wektor sił
– obci enie ci głe zostaje zast pione
wektorem sił w złowych
F = [0 − 25 0 0 0 0 0 − 50]T
• zadane przemieszczenia
– przy zało onych obci eniach przemieszczenia punktów podpór b d
równe zeru
d = [d1 d2 d3 d4 d5 d6 d7 d8 ] d = [0 0 0 0 d5 d6 d7 d8 ]
T T

• siły reakcji
– uzyskanie równowagi układu uzyskujemy poprzez wprowadzenie w
punktach podpór tzw. sił reakcji

R = [R1 R2 R3 R4 0 0 0 0]
T
Nr: 28

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy – rozwi zanie równania MES

• równanie [ K ]d = F sprowadzamy do równania [ A]x = F

• macierz A zostaje utworzona z macierzy sztywno ci K, w przypadku gdy dany

punkt (przemieszczenie punktu odpowiada j-tej niewiadomej) został unieruchomiony
j-ta kolumna odpowiada j-tej niezerowej reakcji, do macierzy K wpisujemy kolumn
zer z jedynk na przek tnej głównej
• wektor x – wektor utworzony z wektora przemieszcze , w którym gdy dany punkt
(przemieszczenie punktu odpowiada j-tej niewiadomej) został unieruchomiony, j-ta
współrz dna oznacza sił reakcji podpory
 Nr: 29

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy – rozwi zanie równania MES

[ A]x = F
Równanie MES
1 0 0 0 -0.64143 1.4881 -1.28285 -0.4105 0 41.66667
0 1 0 0 1.4881 -0.2694 -1.0776 -0.5388 -25 -18.5561
A= 0 0 1 0 -1.28285 -1.0776 0 0 F= 0 x= -66.6667
0 0 0 1 -0.4105 -0.5388 0 0 0 -31.4439
0 0 0 0 4.079475 0 -2.1552 -1.0776 0 -8.18211
0 0 0 0 0 5.9396 -0.4105 -5.1314 0 -52.1253
0 0 0 0 -2.1552 -0.4105 3.43805 1.4881 0 15.29167
0 0 0 0 -1.0776 -5.1314 1.4881 5.6702 -50 -61.5584

wyznaczenie przemieszcze w w złach i reakcji podpór

nr w zła 1 2 3 4

przemieszczenie poziome (m) 0 0 -8,18E-06 15,29E-06

przemieszczenie pionowe (m) 0 0 -52,13E-06 -61,56E-06

reakcja pozioma (kN) -41,7 66,7 0 0

reakcja pionowa (kN) 43,6 31,4 0 0

Nr: 30

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy - wyznaczenie przemieszcze w punktach nie
b d cych w złami

• przemieszczenia punktu o współrz dnych (1,1)

numer 1 2 3 4
x 0 0 2 2
• funkcje kształtu: y 1,5 0 0,5 1,5
1 2 1 2 1
N1 ( x, y) = − x + y, N2 ( x, y) = 1 − x − y, N3 ( x, y) = x
6 3 3 3 2
• obliczenie przemieszcze :
3 3
1 1
dx = N i ( x, y ) ⋅ xi = N i (1,1) ⋅ xi = ⋅ 0 + 0 ⋅ 0 + ⋅ ( −8.18 E − 06) = −4.09 E − 06
i =1 i =1 2 2
3
1
dy = N i (1,1) ⋅ yi = N 3 (1,1) ⋅ y3 = ⋅ (−52.13E − 06) = −26.06 E − 06
i =1 2
 Nr: 31

Przykład obliczeniowy
analiza statyczna tarczy –porównanie rozwi za

nr w zła liczba elementów sko czonych 3 4

przemieszczenie poziome (m) -8,18E-06 15,29E-06
2
przemieszczenie pionowe (m) -52,13E-06 -61,56E-06
przemieszczenie poziome (m) -33,39E-06 77,99E-06
200
przemieszczenie pionowe (m) -154,84E-06 -194,45E-06

Zadanie: zapisz kod programu realizuj cy metod el. sko czonych dla przykładu (2 elementy).
Dane wej ciowe – E, v, współrz dne punktów, wielko ci sił
Nr: 32

Przykład obliczeniowy
analiza osiadania podło a gruntowego

model podło a
gruntowego 2D
• warstwa grubo ci 0,5 m -
materiał spr ysty
• materiał plastyczny
• obci enie stemplem
(równomiernie rozło on
siła na odcinku 1,5 m)
• przedmiotem symulacji –
wielko osiadania pod
wpływem przykładanych
ró nych warto ci sił
Nr: 33

Przykład obliczeniowy
analiza osiadania podło a gruntowego
przemieszczenia
pionowe
Nr: 34

Przykład obliczeniowy
analiza osiadania podło a gruntowego
przemieszczenia
poziome
Nr: 35

Przykład obliczeniowy
analiza osiadania podło a gruntowego

Prze mie s zc ze nia pio no we 3 m o d s te mpla Prze mie s zc ze nia pio no we w ro dku u kładu

1600 1800

1600
1400

1400
1200

1200
1000 nac is k (kPa)
1000
nac is k (kPa)

800
800

600
600

400 400

200 200

0
0
0 20 40 60 80 100
-10 -5 0 5 10 15 20
cm
cm
Nr: 36

Oprogramowanie MES
ABAQUS
Nr: 37

Oprogramowanie MES
OpenFEM
Nr: 38

Metoda elementów sko czonych

literatura uzupełniaj ca
Łodygowski T., K kol W.
Metoda elementów sko czonych w wybranych
zagadnieniach mechaniki konstrukcji in ynierskich

Ciałkowski M., Magnucki K.

Zarys metody elementów sko czonych

Rakowski G., Kacprzyk Z.

Metoda Elementów Sko czonych w
mechanice konstrukcji
Nr: 39

Podsumowanie
Metoda Elementów Sko czonych

• obiekt rzeczywisty – model matematyczny

– cechy modelu matematycznego zadania mechaniki o rodków ci głych
• podstawowe cechy metody elementów sko czonych
• szkic algorytmu MES
– poj cie dyskretyzacji
• rodzaje elementów sko czonych
• w zły, funkcje kształtu
– okre lenie warunków brzegowych
• stopnie swobody w złów
• przyło enie sił
• siły reakcji w w złach
• płaski stan napr e
– sformowanie macierzy sztywno ci elementu
– agregacja globalnej macierzy sztywno ci
– rozwi zanie równania MES
• przykłady
– analiza statyczna tarczy – wyznaczenie przemieszcze
– analiza podło a gruntowego - – wyznaczenie przemieszcze w zadaniu 2D
• przykłady oprogramowania MES i wybrana literatura uzupełniaj ca