ISSN: 2476-6909; Modares Mechanical Engineering.

2023;23(07):415-424

Experimental Analysis of Residual Stresses Distribution

Using Nanoindentation Method in Hole Making Strategies

ARTICLE INFO ABSTRACT

In this study, variations in the residual stress distribution were studied in different hole-
Article Type making strategies including conventional, multi-step drilling and helical milling. Residual
Original Research
stresses were measured for 12 perforated samples made of 4340AISI steel, using
nanoindentation method. The results showed the highest near-surface compressive residual
stress in the multi-step drilling (up to 373.5 MPa). Also, due to the phase transformation on
Authors the surface, the effect of plastic work was eliminated and tensile residual stresses up to a
Rasti A.1, maximum of 114.7 MPa were measured in the drilling process. On the other hand, decreasing
Yazdani Khameneh M.2 the cutting speed and increasing the feed rate raised the compressive stresses up. The trend
exception was formation of the white layer in the drilling process. Comparison of the stresses
measured on the reference sample also showed a difference of about 28.6% between the two
methods of XRD and nanoindentation, which shows an acceptable repeatability of the
How to cite this article
Rasti A, Yazdani Khameneh M. measurement using nanoindentation method.
Experimental Analysis of Residual
Stresses Distribution Using
Nanoindentation Method in Hole
Making Strategies. Modares
[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20 ]

Mechanical Engineering. 2023;

23(07): 415-424. Keywords Drilling Process, Residual Stresses, Nanoindentation Method, XRD Method

CITATION LINKS

1 Department of Mechanical
Engineering, Tarbiat Modares
University, Tehran, Iran.
*Correspondence
Address: Department of Mechanical
Engineering, Tarbiat Modares
University, Tehran, Iran.
Phone: 02182884957
Fax: 02182884909
a.rasti@modares.ac.ir
[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6 ]
1- Fatigue design: life expectancy of machine parts. 2- Residual stresses measurement and
causes in machining processes. 3- Garmisch-Partenkirchen. 4- Handbook of measurement
of residual stresses. 5- Measurement of thin film mechanical properties using
nanoindentation. 6- An investigation of hardness and adhesion of sputter-deposited
aluminum on silicon by utilizing a continuous indentation test. 7- Influences of stress on the
measurement of mechanical properties using nanoindentation: Part I. Experimental studies
in an aluminum alloy. 8- A new method for estimating residual stresses by instrumented
sharp indentation. 9- On the determination of residual stress and strain fields by sharp
indentation testing.: Part II: Experimental investigation. 10- Measurement of residual-stress
effect by nanoindentation on elastically strained. 11- Estimation of biaxial surface stress by
instrumented indentation with sharp indenters. 12- Investigation on micro-residual stress
distribution near hole using nanoindentation: Effect of drilling speed. 13- A new
methodology for measuring residual stress using a modified Berkovich nano-indenter. 14-
Measurement of residual stress by load and depth sensing indentation with spherical
indenters. 15- Using the instrumented indentation technique for stress characterization of
friction stir-welded API X80 steel. 16- Estimation of residual stresses from elastic recovery
of nanoindentation. 17- An analytical study on residual stresses in drilling of hardened steel.
18- Machining of hard materials. 19- Formation of white layers in steels by machining and
their characteristics. 20- An investigation into the effect of surface integrity on the fatigue

Article History
Received: June 03, 2023 failure of AISI 4340 steel in different drilling strategies. 21- Study of microhardness
Accepted: June 26, 2023 variations in hole making processes on 4340 steel. 22- Compare and study of hole quality
ePublished: August 16, 2023 characteristics in helical milling and conventional drilling.

Copyright© 2020, TMU Press. This open-access article is published under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License
which permits Share (copy and redistribute the material in any medium or format) and Adapt (remix, transform, and build upon the material) under the Attribution-
NonCommercial terms.
 ‫ـــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ــــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ‬ ‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧ ﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ‫‪۴۰۶‬‬

‫ﻧﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻫﺎ و ﯾﺎ ﻋﯿﻮب ﻧﻘﻄﻪای( در ﺗﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع دوم و ﺳﻮم‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮز ﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﯿﮑﺮوﺗﻨﺶﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ]‪.[3‬‬
‫روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ۱‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﺎﮐﺮو را در اﺛﺮ ﺗﺠﻤﯿﻊ اﺛﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺮارﺗﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎر ی ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻮراخ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪﮐﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫اﺳﺖ؛ ‪ (۱‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه ‪ (۲‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و‬ ‫‪۱‬‬
‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ ‪ ،*۱‬ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬
‫ﺣﺮارﺗﯽ ‪ (۳‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄ ﺛﯿﺮ ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ‪ (۴‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺪون ﺗﺄﺛﯿﺮ‪.‬‬ ‫داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺪرس‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﯾﺮان‬

‫از ﻣﻨﻈﺮ ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬در ﻃﻮل ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎر ی ‪ ،‬ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ ۲‬و ‪ ۳‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﻋﻠﺖ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺑﺰار‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬
‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻐ ﯿﯿﺮات ﺗﻮز ﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺳﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ‬
‫ﻃﻮﻟﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ ۴‬ﻣﺤﺪود و ﻣﻘﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ؛ ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای و ﻓﺮزﮐﺎر ی ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار‬
‫از ﺑﺎرﺑﺮدار ی و اﻓﺖ ﻧﯿﺮو‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎر ی اﯾﺠﺎد و ﻧﺎﺣﯿﻪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺑﺮای ‪ ١٢‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮراخﮐﺎر ی‬
‫‪ ۴‬ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺶ ﺟﺰﺋﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﻣﻨﻈﺮ ﺣﺮارﺗﯽ ﻧﯿﺰ در ﺣﯿﻦ‬ ‫ﺷﺪه از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻد ‪ AISI٤٣٤٠‬و ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ ‪ ٤٥‬راﮐﻮلﺳﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎر ی ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺣﺮارت )ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ (۲‬ﻣﻨﺒﺴﻂ‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﮐ ﯽ از اﯾﺠﺎد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺸﺎر ی ﻧﺰد ﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‪ ،‬در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای )ﺗﺎ ‪ ٣٧٣/٥‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل( ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪،‬اﻣﺎ ﻣﺠﺪدا ً ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻃﺮاف ﻣﺤﺪود ﺑﻮده و ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬اﺛﺮ ﮐﺎر ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‬
‫ﻌﺎ ً ﺧﻨﮏ ﺷﺪه‬
‫ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ی ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺮﯾ‬
‫و ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﮐﺸﺸﯽ ﺗﺎ ﺑﯿﺸ ﯿﻨﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ١١٤/٧‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺷﺪ‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﺗﻮزﯾ ﻊ ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻻﯾﻪ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺶ‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫و ﺣﺠﻢ ﻣﺎده ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎر ی ﺟﺰﺋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﻮزﯾ ﻊ ﻧﻬﺎﯾﯽ‬ ‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻓﺸﺎر ی ﺳﻄﺤﯽ ﮔﺮد ﯾﺪ‪ .‬اﺳﺘﺜﻨﺎ اﯾﻦ روﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑ ﯿﻞ ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻃﻮل ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺮش از ﺗﺠﻤﯿﻊ اﺛﺮات اﯾﻦ دو‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺷﺪه روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺒﻨﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺧﺘﻼﻓﯽ در ﺣﺪود ‪ ٪٢٨/٦‬ﻣ ﯿﺎن دو روش ‪ XRD‬و ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺑﻮد‬
‫ﭘﺪﯾﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿ ﺰم در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ‬
‫ﮐﻪ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ ی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺗﻮﺳﻂ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣ ﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﯿﺪواژه ﻫﺎ‪ :‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎر ی‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‪ ،‬روش‬
‫‪XRD‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪١٤٠٢/٠٣/١٣ :‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش‪۱۴۰۲/۰۴/۰۵ :‬‬
‫*ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪a.rasti@modares.ac.ir :‬‬

‫‪ -۱‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎر ی ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ‬
‫اﻻﺳﺘﯿﮏ‪-‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ در ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺎس اﺑﺰار ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪﮐﺎر ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‬
‫و ﻣﻘﺎدﯾﺮ آنﻫﺎ در دﻣﺎﻫﺎی ﺑﺎﻻ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ]‪ .[1‬اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎی‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه در ﻗﻄﻌﻪ ﯾﮏ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾ ﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﺳﻄﺢ ) ‪ (Surface Integrity‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺨﺮب ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺪارک ﻣﺴﺘﻨﺪی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻧﻘﺶ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻨﺶﻫﺎ در ﻣﺪﻫﺎی ﺧﺮاﺑﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺴﺘﮕﯽ اﺳﺖ]‪.[2‬‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع اول‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﻤﮕﻦ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮔﺴﺘﺮدهای از ﻣﺎده وﺟﻮد دارﻧﺪ و در‬

‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺻﻔﺤﺎت ﻓﺮﺿﯽ ﻗﻄﻌﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮدﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫)ﺗﻌﺎدل در ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﺮض ﺑﺮش ﺧﻮرده از ﻗﻄﻌﻪ(‪ .‬ﻧﻮع دوم‪ ،‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﺎده )ﯾﮏ داﻧﻪ ﯾﺎ ﻓﺎز( ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮده و ﺑﯿﻦ داﻧﻪﻫﺎ و ﯾﺎ‬
‫ﻓﺎزﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﺳﻮم ﻧﯿﺰ در ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾ ﻦ‬
‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺮﯾﺴﺘﺎﻟﯽ ﻣﺎده )ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ اﺗﻤﯽ( ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮده و ﻧﯿﺮوﻫﺎی‬
‫داﺧﻠﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ )اﻃﺮاف‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ (۱‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎری‬

‫دوره ‪ ،۲۳‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۰۷‬ﺗﯿﺮ ‪۱۴۰۲‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﺪرس‬

 ‫‪۴۰۷‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪...‬‬ ‫ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ‬

‫ﻣﺪﻟﯽ ﺑﺮا ی ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ از‬ ‫ﺟﯿﺎﻧﺎﮐﻮﭘﻮﻟﻮس]‪[8‬‬ ‫ﺳﻮرش و‬ ‫‪ -۱-۱‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬

‫ﻃﺮﯾ ﻖ ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﻧﻮکﺗﯿﺰ اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪،‬‬ ‫روشﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ دوﻣﺤﻮر ی در ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺗﻨﺶ‬ ‫آزادﺳﺎز ی ﺗﻨﺶ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻓﯿﺰ ﯾ ﮑﯽ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی‬

‫ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻨﺶ ﺗﮏﻣﺤﻮر ی درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ]‪ .[4‬روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ )‪ (Nanoindentation‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﺗﻨﺶ ﺗﮏﻣﺤﻮر ی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه‬ ‫ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی ﮔﺮوه دوم‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﮐﺸﺸﯽ و ﻓﺸﺎر ی ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (۱‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺠﻢﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ در دو دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪:‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ روش‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﺎز‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ‬
‫‪= 1−‬‬
‫ﮐﺸﺸﯽ‬ ‫ﻏﯿﺮ ﻫﻤﮕﻦ و ‪ ...‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﻮدار ﻧﯿﺮو‪-‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻧﻔﻮذﮔﺮ‬
‫)‪(۱‬‬
‫‪:‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬ ‫) ‪ (Indenter‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ۲‬اﺳﺎس ﮐﺎر اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی‬
‫‪= 1−‬‬
‫ﻓﺸﺎری‬ ‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ و ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﻤﻮدار ﻧﯿﺮو‪-‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ A Res ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ﻇﺎﻫﺮی ﻧﻤﻮﻧﻪ دارای ﺗﻨﺶﻫﺎی‬ ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ در اﺛﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪،‬‬

‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‪ Afree ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ﻇﺎﻫﺮی در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ‪ σ R ،‬اﻧﺪازه‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ دارا ی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺸﺎر ی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوی‬

‫ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‪ α ،‬زاوﯾﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﻧﻮکﺗﯿﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ و ‪H‬‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ی ﺑﺮا ی ورود ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‬

‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻤﻮدار آﺑﯽ رﻧﮓ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺪان ﮐﺮﻧﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در‬ ‫ﻻرﺳﻮن]‪[9‬‬ ‫ﮐﺎرﻟﺴﻮن و‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮا ی ﻗﻄﻌﻪ دارا ی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺷﺪه و‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮﻻدی را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﮐﺮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ‪ ،‬ورود ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻄﻌﻪ را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﻧﻤﻮدار‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس واﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ(‪.‬‬

‫ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﻧﻮک ﺗﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ c2‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﺮا ی اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر از روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ و‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران]‪[6‬‬ ‫ﻻﻓﻮﻧﺘﯿﻦ و‬

‫ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس اﺳﻤﯽ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﻮدار ﺑﺎر‪-‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺮا ی اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺗﻨﺶ در ﻓﯿﻠﻢﻫﺎی‬
‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮاردادﻧﺪ‪ .‬در ﻃﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺮﺳﺎز ی در‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از راﺑﻄﻪ ) ‪ (٢‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫دﻣﺎی اﺗﺎق‪ ٪۵۰ ،‬ﺗﻨﺶ ﺻﻔﺤﻪای آزاد ﺷﺪه و اﻧﺪازه ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‬
‫=‬ ‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪,‬‬ ‫)‬ ‫‪− 0.32‬‬ ‫‪1+‬‬ ‫)‪(۲‬‬
‫ﺗﻘﺮﺒﺎﯾ ً ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ٪۲۰۰‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺪل ﺗﻮﺳﻌﻪ داده ﺷﺪه‬
‫ﮐﻪ در آن‪ A ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس واﻗﻌﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ Anom ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس اﺳﻤﯽ‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه از ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ‪ σY ،‬اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺮای ﯾﮏ‬
‫روش اﺷﻌﻪ ‪ X‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده اﻻﺳﺘﯿﮏ‪-‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﮐﺎﻣﻞ‪ σR ،‬ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و ‪ ԑR‬ﮐﺮﻧﺶ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺮ ی آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ روی‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران]‪[7‬‬ ‫ﺗﻮﺳﯽ و‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ‪ ۸۰۰۹‬ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﯾﮏﺑﻌﺪ ی و دوﺑﻌﺪی‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ دوﻣﺤﻮری ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﯾﮑﺴﺎن را‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران]‪[10‬‬ ‫ﻟﯽ و‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺗﺎﻧﺴﻮر )‪ (Tensor‬ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ و ﺗﺎﻧﺴﻮر‬
‫ﻧﯿﺮوی اﻋﻤﺎلﺷﺪه )ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ( ﺑﻪ وﺿﻮح‬
‫ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ و راﺑﻄﻪ )‪ (٣‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ )ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺧﯿﺮﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺳﺨﺘﯽ در ﻣﻘﯿﺎسﻧﺎﻧﻮ ﮐﺎﻣﻼ ً‬
‫‪.(٣‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫⎡‬ ‫‪0‬‬ ‫⎤ ‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪⎢3‬‬ ‫⎥‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0 =⎢ 0‬‬ ‫⎥ ‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎢‬ ‫‪3‬‬ ‫⎥‬
‫⎢‬ ‫⎥ ‪2‬‬
‫‪⎣ 0‬‬ ‫‪0‬‬
‫⎦ ‪3‬‬
‫روﺳﻨﺎت ﺷﻨﺖ ﻧﯿﮕﻨﺎﯾﻢ‬
‫‪1‬‬ ‫)‪(۳‬‬
‫⎡‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎤‬
‫‪⎢3‬‬ ‫⎥‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫‪1‬‬
‫‪+ ⎢ 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎥‬
‫⎢‬ ‫‪3‬‬ ‫⎥‬
‫⎢‬ ‫‪2‬‬ ‫⎥‬
‫‪⎣ 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪3‬‬ ‫⎦‬
‫ﺗﺎﻧﺴﻮر ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ‬

‫در اﯾﻦ ﺗﺎﻧﺴﻮر‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﻮازی ﻣﺤﻮر ﻧﻔﻮذ در ﺑﺨﺶ ﺗﻨﺶ‬
‫( ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪=−‬‬ ‫اﻧﺤﺮاﻓﯽ )‬
‫ﺗﻨﺶ ]‪[5‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ (٢‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﻤﻮدار ﺑﺎرﮔﺬاری ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ در اﺛﺮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻔﻮذ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Modares Mechanical Engineering‬‬ ‫‪Volume 23, Issue 07, July 2023‬‬

 ‫ـــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ــــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ‬ ‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧ ﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ‫‪۴۰۸‬‬

‫ﻫﻤﮑﺎران ]‪[13‬‬ ‫در ﯾﮑﯽ از ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮔﺮﮐﻮ و‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﺑﺮﮐﻮوﯾﭻ ) ‪ (Berkovich Indenter‬اﺻﻼح‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺪﻟﯽ ﺑﺮای ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎی دوﺑﻌﺪی اراﺋﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮاﯾﺐ‬
‫ﺗﻨﺶ دوﺑﻌﺪی ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزی اﻟﻤﺎنﻣﺤﺪود اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺧﺘﻼف ‪ ٪۱۰‬ﺑﯿﻦ ﻣﺪل ﺗﻮﺳﻌﻪ داده ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺪول ‪ ۱‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ (٣‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ دو ﺗﺎﻧﺴﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ و اﻧﺤﺮاﻓﯽ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در‬ ‫)ﺑﺮﺷﯽ(]‪[10‬‬

‫اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد روش اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺟﻬﺖ‬

‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش ﺑﺎ دارا ﺑﻮدن ﻧﻔﻮذﮔﺮی ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫دوﻣﺤﻮری ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﯾﮑﺴﺎن را روی ﻧﯿﺮوی ﻋﻤﻮدی ﻧﻔﻮذ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﻮﺿﻌﯽ در‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮدی ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ اﻧﺘﺨﺎبﺷﺪه در ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (۴‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺮد‪:‬‬

‫=‬ ‫)‪(۴‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﻮاد‪ ،‬ﺗﺠﻬﯿﺰات و روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﻪ در آن‪ P R ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ روی ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺳﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ ﺷﺎﻣﻞ؛‬
‫از اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوی ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺗﻨﺶدار و ﺑﺪون ﺗﻨﺶ در ﯾﮏ‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای و ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ در اﯾﻦ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و ‪ Ac‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس واﻗﻌﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ‪ k‬را‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران]‪[11‬‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪای دﯾﮕﺮ ﻟﯽ و‬
‫اﺻﻠﯽ ﺑﺮش ﺷﺎﻣﻞ؛ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ )‪ (Vc‬و ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی )‪ (fz‬در دو‬
‫(‬ ‫=‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺻﻔﺤﻪای در دو راﺳﺘﺎ )‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳﻄﻮح ﺑﺎ ﻓﺮض روﻧﺪ ﺧﻄﯽ اﺛﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده و ﻣﺪل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﮐﻠﯽ ﮔﺴﺘﺮش‬
‫اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ )در ﺑﺎزه ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ( ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫دادﻧﺪ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪.((۵‬‬

‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫) ‪(1 +‬‬
‫⎡‬ ‫‪0‬‬ ‫⎤‪0‬‬
‫اﺳﺖ]‪ .[17‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ روش ﻓﺎﮐﺘﻮرﯾﻞ ﮐﺎﻣﻞ )‪(Full Factorial‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫(‬ ‫⎢)‬ ‫‪2‬‬ ‫⎥‬
‫=‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎢‬ ‫) ‪(1 +‬‬ ‫⎥‬
‫ﻃﺮحرﯾﺰی ﺷﺪه و در ﻣﺠﻤﻮع‪ ۱۲ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪۲‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫=‬
‫⎢‬ ‫‪0‬‬ ‫⎥‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫⎣‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎦‪0‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻘﺎدﯾﺮ آنﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫)‪(۵‬‬
‫ﺳﻄﻮح ﺑﺮ اﺳﺎس آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی اوﻟﯿﻪ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺎﺗﺎﻟﻮگ ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫⎡‬
‫) ‪(1 −‬‬
‫‪0‬‬ ‫⎤‪0‬‬
‫⎢‬ ‫‪2‬‬ ‫⎥‬
‫اﺑﺰارﺳﺎز اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﺪف در ﺗﻤﺎﻣﯽ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺳﻮراﺧﯽ‬ ‫⎢ ‪+‬‬ ‫) ‪(1 −‬‬ ‫⎥‬
‫⎢‬ ‫‪0‬‬ ‫‪−‬‬ ‫⎥‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۱۰‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﺘﻪﻫﺎی ﮐﺎرﺑﺎﯾﺪی ‪ ۶‬و ‪ ۱۰‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮی ﺑﺮای‬ ‫⎣‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫⎦‪0‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺳﻮراخﮐﺎری و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﺰار ﻓﺮز اﻧﮕﺸﺘﯽ ﺳﺮﺗﺨﺖ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎﻧﺴﻮر ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ روی ﻧﯿﺮوی‬
‫ﮐﺎرﺑﺎﯾﺪی ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ ۶‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ در ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮای ﻧﻔﻮذﮔﺮ وﯾﮑﺮز‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ در اﺛﺮ‬
‫ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری در ﯾﮏ ﺳﻤﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎﻫﺶ ﺑﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در‬
‫ﺟﺪول ‪ ( ۱‬ﻣﺪلﻫﺎی اﺻﻠﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫راﺳﺘﺎی ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺛﺮی از ﺗﻨﺶ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‬
‫ﻧﻮع‬ ‫ﺟﻨﺲ ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (۶‬ﺗﻮﺳﻌﻪ داده‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪ‬ ‫ﻣﺪل‬
‫ﻧﻔﻮذﮔﺮ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﺳﻄﺢ‬
‫ﻧﻮکﺗﯿﺰ‬ ‫ﺳﻮرش]‪[8‬‬ ‫) ‪−(1 +‬‬
‫ﺗﻤﺎس‬
‫‪Al 8009‬‬
‫=‬ ‫)‪(۶‬‬
‫‪3‬‬
‫اﻧﺪازه ﺳﻄﺢ‬ ‫ﮐﺎرﻟﺴﻮن و‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﻧﻮکﺗﯿﺰ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻫﻤﮑﺎران]‪[12‬‬ ‫در ﯾﮑﯽ از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﮐﺎرﺑﺮدی‪ ،‬ﮐﻮﻣﺎر و‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫‪A508B‬‬
‫ﺗﻤﺎس‬ ‫ﻻرﺳﻮن]‪[9‬‬

‫ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺪون‬
‫‪Al 2024-T3‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‪ ،‬اﺛﺮ ﺳﺮﻋﺖ دوراﻧﯽ را ﺑﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی‬
‫ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺳﺮﮐﺮوی‬ ‫ﺳﻮاﻧﺪر ]‪[14‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪Al 6061-T6‬‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎری ﻓﻮﻻد ﮐﻢﮐﺮﺑﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫‪Al 7075-T6‬‬
‫‪Tungsten Crystal‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ از ﻣﺪل ﺳﻮرش و ﺟﯿﺎﻧﺎ ﮐﻮﭘﻮﻟﻮس]‪ [8‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫ﻧﯿﺮو‬ ‫)‪ API X65 (steel‬ﻧﻮکﺗﯿﺰ‬ ‫ﻟﯽ]‪[10,11,15‬‬

‫)‪API X80 (steel‬‬ ‫ﺗﻨﺶﻫﺎی دوﺑﻌﺪی ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ۹۰۰‬دور ﺑﺮ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺴﺖ‬
‫*‪hc/hmax‬‬ ‫)‪ AISI 1045 (steel‬ﻧﻮکﺗﯿﺰ‬ ‫ژو]‪[16‬‬
‫دﻗﯿﻘﻪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺸﺎری اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﺧﻤﺶ ﺳﻪﻧﻘﻄﻪ‬

‫*‪ hc‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﮔﺸﺖ اﻻﺳﺘﯿﮏ و ‪ hmax‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‬

‫ﺷﺪن ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ در ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ ﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫دوره ‪ ،۲۳‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۰۷‬ﺗﯿﺮ ‪۱۴۰۲‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﺪرس‬

 ‫‪۴۰۹‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪...‬‬ ‫ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ﺗﻮاﻧﯽ ‪ F= k(h)m‬ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ‬ ‫ﺟﺪول ‪ (۲‬ﺳﻄﻮح ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺑﺮش در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺎرﮔﺬاری‪-‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺑﺮازش‬
‫ﺷﻤﺎره‬ ‫روش‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ )‪ (Lt‬در ﻋﻤﻖ ﻓﺮوروﻧﺪﮔﯽ ‪٢٥٠‬‬ ‫)‪fz (mm/tooth‬‬ ‫)‪Vc (m/min‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ‬
‫ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮی ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺬاری در راﺑﻄﻪ ﻟﯽ و ﺑﺎ ﻓﺮض ‪،k=۱‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺳﻄﺢ‬
‫‪۰/۱۵‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۲۵/۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۱‬‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪۰/۲۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲۵/۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎری‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺻﺤﺖ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮی روش‬ ‫‪۰/۱۵‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬

‫ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ در اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎﯾﯽ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ روی ﻓﻮﻻد ﻣﻮرد‬ ‫‪۰/۲۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪۰/۱۵‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۲۵/۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۵‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ روش ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪروش ‪XRD‬‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎری‬
‫‪۰/۲۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲۵/۱‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۶‬‬
‫روی ﺳﻄﺢ ﺑﻠﻮﮐﯽ ﺳﻨﮓﺧﻮرده از ﺟﻨﺲ ‪ AISI ۴۳۴۰‬ﺻﺤﺖﺳﻨﺠﯽ‬ ‫ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای‬
‫‪۰/۱۵‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۷‬‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ‪ XRD‬ﺑﺮﻧﺪ ﻓﯿﻠﯿﭙﺲ‬ ‫‪۰/۲۵‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۴۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۸‬‬

‫)‪ (Philips‬و ﻣﺪل اﮐﺴﭙﺮت اﺳﺘﺮس )‪ (x’pert stress‬ﺑﺎ ﻻﻣﭗ ﮐﺮوم‬ ‫‪۰/۰۸‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪۰/۱۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۶۰‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫ﻓﺮزﮐﺎری‬
‫)‪ (Cr Kα‬و ﻃﻮل ﻣﻮج ‪ ۲/۲۸۹۷‬آﻧﮕﺴﺘﺮوم اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۰/۰۸‬‬ ‫‪-۱‬‬ ‫‪۱۱۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫ﻣﺎرﭘﯿﭻ‬
‫‪۰/۱۲‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۱۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬

‫اﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎ ﺑﺎ روﮐﺶ ‪ TiN‬ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﻠﯿﮑﺲ )‪ (HELIX‬ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای‪ ،‬اﺑﺘﺪا از ﻣﺘﻪ ‪ ۶‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮی ﺑﺮای اﯾﺠﺎد‬
‫ﺳﻮراخ اوﻟﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ و ﺳﻮراخ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﻪ ‪ ۱۰‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮی‬
‫اﯾﺠﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﺷﯿﻨﮑﺎری در اﯾﻦ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﺲ ﻣﺎده ﻗﻄﻌﻪﮐﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬ﻓﻮﻻد ‪ AISI ۴۳۴۰‬ﺑﺎ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ ۴۵‬راﮐﻮلﺳﯽ‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺣﺬف ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗﯽ ﺗﻨﺶﮔﯿﺮی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻓﺮز ﮐﻨﺘﺮل ﻋﺪدی‬
‫ﺳﻪﻣﺤﻮره ﮐﻨﺘﺮل ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﺪل ‪ VMC ۸۵۰‬ﺑﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫اﺳﭙﯿﻨﺪل ‪ ۸۰۰۰‬دور ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ و ﮐﻨﺘﺮﻟﺮ ﻓﺎﻧﻮک )‪ (Fanuc‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ (٤‬دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪ CSM‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪﻫﻤﺮاه‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎ در‬
‫ﭘﺮابﻫﺎ و ﻋﺪﺳﯽﻫﺎ ﺟﻬﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ روانﮐﺎری ﺧﺸﮏ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﻖ ﺑﺮش در روش ﻓﺮزﮐﺎری‬
‫ﻣﺎرﭘﯿﭻ ‪ ۰ /۲‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪CSM‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﮔﺮ ﺑﺮﮐﻮوﯾﭻ ﻫﺮﻣﯽ ﺷﮑﻞ از ﺟﻨﺲ اﻟﻤﺎس ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ‪۱۰۰‬‬
‫ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ‪ ۰ /۰۱‬ﻣﯿﮑﺮوﻧﯿﻮﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻧﯿﺮوی ‪۵۰۰‬‬
‫ﻣﯿﻠﯽﻧﯿﻮﺗﻮن‪ ،‬دﻗﺖ ﺣﺮﮐﺘﯽ ‪ ۰ /۰۱‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ و ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ‪۲۰۰‬‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﻣﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(۴‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﺤﺖ ﻧﯿﺮوی ‪۱۰‬‬
‫ﻣﯿﻠﯽﻧﯿﻮﺗﻮن و ﻧﺮخ ﺑﺎرﮔﺬاری ‪ ۲۰‬ﻣﯿﻠﯽﻧﯿﻮﺗﻮن ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺮای ‪ ۵‬ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ‪ ۲۰‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮی از دﯾﻮاره ﺳﻮراخ در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﻧﻮری ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﯾﯽ ‪۴۰۰۰‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ و ﭘﺮاب ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮپ ﻧﯿﺮوی اﺗﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(۵‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ از ﻣﺪل اراﺋﻪ‬

‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻟﯽ و ﻫﻤﮑﺎران اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﻟﯽ]‪ ،[11‬اﺑﺘﺪا ﻧﯿﺎز ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻋﺎری از ﺗﻨﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮﻧﻪای از ﺟﻨﺲ ﻣﻮردﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺗﻬﯿﻪﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﺗﻨﺶزداﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ( ٥‬ﻧﻘﺎط اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ روی ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺳﻮراخ در ﻓﻮاﺻﻞ‬ ‫ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ ) ‪ ٨٫١٤٢ (L0‬ﻣﯿﻠﯽ ﻧﯿﻮﺗﻮﻧﯽ در ﻋﻤﻖ ﻓﺮوروﻧﺪﮔﯽ ‪٢٥٠‬‬
‫‪ ۲۰‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮی‬ ‫ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮی ) ‪ ،(h0‬روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺎری از ﺗﻨﺶ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬

‫‪Modares Mechanical Engineering‬‬ ‫‪Volume 23, Issue 07, July 2023‬‬

 ‫ـــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ــــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ‬ ‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧ ﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ‫‪۴۱۰‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ۷‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻄﺢ ﺳﻮراخ‬ ‫‪ -۳‬ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺑﺤﺚ‬
‫)ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ۱۰۰‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮی( و در آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن‬ ‫‪ -۱-۳‬ﺗﻮز ﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺷﺎره ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﯽ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﮐﺎری از ﺟﻤﻊ اﺛﺮ ﺑﺎرﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﺣﺮارﺗﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪ L=k(h)m‬ﺑﺮ ﻧﻤﻮدار ﻧﯿﺮو‪-‬ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮازش ﺷﺪ و‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻮراخﮐﺎری ﺑﺎ اﺑﺰار ﻣﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮش ﻣﺎده ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺑﺮاده ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪار ‪ Lt‬در ﻋﻤﻖ ‪ h0‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﯿﺰ از‬
‫و اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺮدهﺳﺎزی ﻣﺎده ﺟﺪاﺷﺪه‬ ‫راﺑﻄﻪ ﺳﺎده ﺷﺪه ﻟﯽ و در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ )ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎن ﻣﺘﻪ و ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺷﺪﯾﺪ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ٨٫١٤٢‬ﻣﯿﻠﯽﻧﯿﻮﺗﻮﻧﯽ در ﻋﻤﻖ ﻓﺮوروﻧﺪﮔﯽ ‪ ٢٥٠‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮی ( ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎری ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪.((۷‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﻮراخ‪ ،‬ﮐﺸﺸﯽ و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬ ‫=‬
‫‪3‬‬ ‫‪−‬‬
‫)‪(۷‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻓﺸﺎری ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻓﻮاﺻﻞ دورﺗﺮ )‪ ۴۰‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ Lt‬و ‪ Ac‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذﮔﺮ در ﻋﻤﻖ ﻣﺒﻨﺎی‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮرﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻄﺤﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾﻪ‬
‫‪ ۲۵۰‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮی و ﺳﻄﺢ اﺛﺮ ﻧﻔﻮذﮔﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ و‬
‫ﺳﻔﯿﺪ در اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻣﺎی ﻗﻄﻌﻪ از ﻣﺮز‬
‫‪ L0‬ﻧﯿﺮوی ﻧﻔﻮذ روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺎری از ﺗﻨﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﺳﺘﻨﯿﺘﯽﺷﺪن ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ ،‬ﻓﺎز آﺳﺘﻨﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و ﭘﺲ از‬
‫ﺟﺪول ‪ ٢‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﺷﺪه ﺗﻨﺶ ﺗﺠﺮﺑﯽ را در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ از‬
‫ﺳﺮدﺷﺪن‪ ،‬ﻻﯾﻪای ﻣﺎرﺗﻨﺰﯾﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﻮراخ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ و ﺷﮑﻞ ‪ ٦‬ﻧﻤﻮدار‬
‫ﻻﯾﻪ دارای ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻮده و اﺛﺮ ﻣﺨﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاری و ﺑﺎرﺑﺮداری ﻧﻔﻮذﮔﺮ را ﺑﺮای ﻧﻘﻄﻪ اول اﻧﺪازهﮔﯿﺮی در‬
‫ﺑﺮ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻗﻄﻌﻪ دارد]‪.[18,19‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎره ‪ ١‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ ( ۳‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ و ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ‬
‫ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪ ای‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
‫ﺷﻤﺎره‬ ‫ﺷﻤﺎره‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺮازش ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺮازش ﺷﺪه‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺮازش ﺷﺪه‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫‪σres‬‬ ‫‪Lt‬‬ ‫‪σres‬‬ ‫‪Lt‬‬ ‫‪σres‬‬ ‫‪Lt‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(mN‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪k×۱۰-۴‬‬ ‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(mN‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪k×۱۰-۴‬‬ ‫)‪(MPa‬‬ ‫)‪(mN‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪k×۱۰-۴‬‬

‫‪-88/9‬‬ ‫‪8/084‬‬ ‫‪1/6811320‬‬ ‫‪7/523‬‬ ‫‪-262/9‬‬ ‫‪7/990‬‬ ‫‪1/7012850‬‬ ‫‪6/652‬‬ ‫‪-85/1‬‬ ‫‪8/031‬‬ ‫‪1/7210850‬‬ ‫‪5/994‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪-81/1‬‬ ‫‪8/089‬‬ ‫‪1/6811640‬‬ ‫‪7/526‬‬ ‫‪-249/7‬‬ ‫‪7/997‬‬ ‫‪1/6697320‬‬ ‫‪7/925‬‬ ‫‪-362/9‬‬ ‫‪7/941‬‬ ‫‪1/6363700‬‬ ‫‪9/462‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-48/1‬‬ ‫‪8/109‬‬ ‫‪1/6495675‬‬ ‫‪8/983‬‬ ‫‪-235/1‬‬ ‫‪8/004‬‬ ‫‪1/6480320‬‬ ‫‪8/942‬‬ ‫‪-343/7‬‬ ‫‪7/950‬‬ ‫‪1/7207990‬‬ ‫‪5/943‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-36/4‬‬ ‫‪8/117‬‬ ‫‪1/7180242‬‬ ‫‪6/161‬‬ ‫‪-237/4‬‬ ‫‪8/003‬‬ ‫‪1/7192480‬‬ ‫‪6/034‬‬ ‫‪-188/7‬‬ ‫‪8/031‬‬ ‫‪1/7082480‬‬ ‫‪6/434‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪9‬‬
‫‪-23/5‬‬ ‫‪8/126‬‬ ‫‪1/6934542‬‬ ‫‪7/064‬‬ ‫‪-232/4‬‬ ‫‪8/006‬‬ ‫‪1/6697013‬‬ ‫‪7/935‬‬ ‫‪-189/3‬‬ ‫‪8/030‬‬ ‫‪1/7462840‬‬ ‫‪5/215‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪-113/9‬‬ ‫‪8/070‬‬ ‫‪1/6851050‬‬ ‫‪7/347‬‬ ‫‪-362/4‬‬ ‫‪7/941‬‬ ‫‪1/7696880‬‬ ‫‪4/532‬‬ ‫‪104/5‬‬ ‫‪8/216‬‬ ‫‪1/7005110‬‬ ‫‪6/870‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪-105/7‬‬ ‫‪8/075‬‬ ‫‪1/6696760‬‬ ‫‪8/005‬‬ ‫‪-408/4‬‬ ‫‪7/920‬‬ ‫‪1/5942080‬‬ ‫‪0/11913‬‬ ‫‪-476/8‬‬ ‫‪7/884‬‬ ‫‪1/6725680‬‬ ‫‪7/692‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-89/1‬‬ ‫‪8/085‬‬ ‫‪1/7141899‬‬ ‫‪6/268‬‬ ‫‪-373/5‬‬ ‫‪7/937‬‬ ‫‪1/6917870‬‬ ‫‪6/964‬‬ ‫‪-353/4‬‬ ‫‪7/946‬‬ ‫‪1/7110791‬‬ ‫‪6/267‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-82/2‬‬ ‫‪8/088‬‬ ‫‪1/7082230‬‬ ‫‪6/481‬‬ ‫‪-336/9‬‬ ‫‪7/953‬‬ ‫‪1/6914785‬‬ ‫‪6/990‬‬ ‫‪-255/1‬‬ ‫‪7/994‬‬ ‫‪1/7096770‬‬ ‫‪6/354‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬
‫‪-85/1‬‬ ‫‪8/087‬‬ ‫‪1/7581310‬‬ ‫‪4/919‬‬ ‫‪-351/0‬‬ ‫‪7/947‬‬ ‫‪1/7563000‬‬ ‫‪4/883‬‬ ‫‪-216/1‬‬ ‫‪8/015‬‬ ‫‪1/7605000‬‬ ‫‪4/812‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪-36/5‬‬ ‫‪8/116‬‬ ‫‪1/6350364‬‬ ‫‪9/742‬‬ ‫‪-200/8‬‬ ‫‪8/024‬‬ ‫‪1/7050178‬‬ ‫‪6/544‬‬ ‫‪-58/2‬‬ ‫‪8/104‬‬ ‫‪1/7191540‬‬ ‫‪6/113‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪-59/0‬‬ ‫‪8/103‬‬ ‫‪1/7058659‬‬ ‫‪6/578‬‬ ‫‪-166/7‬‬ ‫‪8/043‬‬ ‫‪1/6554957‬‬ ‫‪8/623‬‬ ‫‪-53/3‬‬ ‫‪8/106‬‬ ‫‪1/7246600‬‬ ‫‪5/932‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-74/1‬‬ ‫‪8/094‬‬ ‫‪1/6357918‬‬ ‫‪9/674‬‬ ‫‪-143/6‬‬ ‫‪8/056‬‬ ‫‪1/6473857‬‬ ‫‪9/032‬‬ ‫‪-61/6‬‬ ‫‪8/102‬‬ ‫‪1/7090800‬‬ ‫‪6/461‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-66/8‬‬ ‫‪8/098‬‬ ‫‪1/7036461‬‬ ‫‪6/655‬‬ ‫‪-118/6‬‬ ‫‪8/068‬‬ ‫‪1/6994957‬‬ ‫‪6/784‬‬ ‫‪-43/1‬‬ ‫‪8/112‬‬ ‫‪1/7190540‬‬ ‫‪6/123‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪11‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫‪-59/3‬‬ ‫‪8/103‬‬ ‫‪1/6475811‬‬ ‫‪9/075‬‬ ‫‪-96/8‬‬ ‫‪8/080‬‬ ‫‪1/6337957‬‬ ‫‪9/765‬‬ ‫‪-55/3‬‬ ‫‪8/105‬‬ ‫‪1/7191000‬‬ ‫‪6/116‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪-108/8‬‬ ‫‪8/073‬‬ ‫‪1/6626060‬‬ ‫‪8/322‬‬ ‫‪-330/2‬‬ ‫‪7/956‬‬ ‫‪1/6537030‬‬ ‫‪8/614‬‬ ‫‪114/7‬‬ ‫‪8/225‬‬ ‫‪1/7067952‬‬ ‫‪6/643‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪-101/7‬‬ ‫‪8/077‬‬ ‫‪1/6716130‬‬ ‫‪7/922‬‬ ‫‪-309/5‬‬ ‫‪7/965‬‬ ‫‪1/6676300‬‬ ‫‪7/986‬‬ ‫‪-429/1‬‬ ‫‪7/909‬‬ ‫‪1/6673320‬‬ ‫‪7/943‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-115/0‬‬ ‫‪8/070‬‬ ‫‪1/6955760‬‬ ‫‪6/934‬‬ ‫‪-269/8‬‬ ‫‪7/986‬‬ ‫‪1/6523043‬‬ ‫‪8/714‬‬ ‫‪-312/4‬‬ ‫‪7/964‬‬ ‫‪1/6500546‬‬ ‫‪8/798‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪---‬‬
‫‪-98/8‬‬ ‫‪8/079‬‬ ‫‪1/6718563‬‬ ‫‪7/913‬‬ ‫‪-236/6‬‬ ‫‪8/004‬‬ ‫‪1/6645300‬‬ ‫‪8/163‬‬ ‫‪-233/7‬‬ ‫‪8/005‬‬ ‫‪1/6434300‬‬ ‫‪9/173‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪12‬‬
‫‪-94/3‬‬ ‫‪8/081‬‬ ‫‪1/6666780‬‬ ‫‪8/145‬‬ ‫‪-243/2‬‬ ‫‪8/000‬‬ ‫‪1/6622000‬‬ ‫‪8/265‬‬ ‫‪-236/4‬‬ ‫‪8/004‬‬ ‫‪1/6424560‬‬ ‫‪9/221‬‬ ‫‪5‬‬

‫دوره ‪ ،۲۳‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۰۷‬ﺗﯿﺮ ‪۱۴۰۲‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﺪرس‬

 ‫‪۴۱۱‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪...‬‬ ‫ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ‬

‫در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ ٢٠‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ‬

‫در ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻی ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ]‪ .[20‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﻧﺒﻮد اﺛﺮ ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻓﺸﺎری‬
‫ﺗﺎ ‪ ٤٨٠‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻻﯾﻪ‬
‫زﯾ ﺮﺳﻄﺤﯽ ﻧﯿﺰ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎره ‪) ٣‬ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی و‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻی ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎری‬
‫ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای اﺛﺮی از وﺟﻮد ﺗﻨﺶﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻄﺢ‪ ،‬اﻧﺪازه ﺗﻨﺶﻫﺎی‬
‫ﻓﺸﺎری ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾ ﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ ( ٦‬ﻧﻤﻮدار ﺑﺎرﮔﺬاری و ﺑﺎرﺑﺮداری ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ در آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﺷﻤﺎره ‪١‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ در ﺣﺪود ‪ ٪٥١/٨‬و در آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎره ‪ ٧‬ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﺳﻄﺤﯽ )ﻣﻘﯿﺎس ﻣﯿﮑﺮو( در روش ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ روش ﻫﺎ اﺳﺖ]‪ .[21‬اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﯿﺎن‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻼﻣﺖ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﯿﮑﺮوﺳﺨﺘﯽ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬
‫اﯾﺠﺎد ﺳﻮراخ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﯿﮑﺮوﺳﺨﺘﯽ در ﺑﯿﺎن اﻧﺪازه ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺳﻄﺢ و ﺑﺮﺗﺮی ﻧﺎﻧﻮﺳﺨﺘﯽ‬
‫اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ]‪.[7‬‬
‫در روش ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻧﺸﺎن از واﺑﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﻣﺴﯿﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﯿﻪ ورود‬
‫اﺑﺰار ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪﮐﺎر داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻧﺪازه ﺗﻨﺶ در ﭼﻬﺎر‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫زاوﯾﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی در دﯾﻮاره ﺳﻮراخ و در آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎره ‪ ۱۰‬ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(۸‬ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زاوﯾﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺑﯿﻦ‬

‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ -۱۱۳ /۹‬ﺗﺎ ‪ -۳۲۳/۳‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ در زاوﯾﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻓﺮزﮐﺎری‬
‫ﻣﺎرﭘﯿﭻ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺗﻤﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‬ ‫)ب(‬

‫ﺳﻮراخ )ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻤﺎره ‪ ١‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ٢٠‬ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮی( در آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫)ج(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ( ٧‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻄﺢ ﺳﻮراخ در‬

‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﻟﻒ( ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ب( ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای ج(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ (٨‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه در آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎره ‪١٠‬‬
‫ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ‬
‫و ﺑﺮای ﭼﻬﺎر زاوﯾﻪ ‪ ١٨٠ ،٩٠ ،٠‬و ‪ ٢٧٠‬درﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﯿﻪ ورود اﺑﺰار‬
‫در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ‬

‫‪Modares Mechanical Engineering‬‬ ‫‪Volume 23, Issue 07, July 2023‬‬

 ‫ـــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ــــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ‬ ‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧ ﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ‫‪۴۱۲‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺣﺮارﺗﯽ روی ﺳﻄﺢ ﺗﺸﮑﯿﻞﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎری )در ﻧﻘﻄﻪ اول اﻧﺪازهﮔﯿﺮی( در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای‪ ،‬ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ و ﺳﻮراخﮐﺎری ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﺳﯿﻼن ﻣﺎده را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺑﺮش ﮐﻤﺘﺮی‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ -۸۷ ،-۲۸۹‬و ‪ ۱۹‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﻮردﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻬﻢ ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﻮراخﮐﺎری‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه و ﺳﻬﻢ ﺣﺮارت اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮده و اﺛﺮ ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در اﺛﺮ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺎزی از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎی ﻣﺘﻤﺎﯾﺰﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﺮﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺸﺎری‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز در ﺳﻄﺢ و ﻻﯾﻪﻫﺎی زﯾﺮﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای و ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪٪٤٩/٤‬‬ ‫در ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای‪ ،‬ﺑﻪواﺳﻄﻪ وﺟﻮد ﺳﻮراخ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬از ﺣﺠﻢ‬
‫و ‪ ٪٧٧/٥‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺸﺮوی‪ ،‬ﺣﺠﻢ‬ ‫ﺑﺮاده ﺑﺮداری ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻮک اﺑﺰار )ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﻣﺎده دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺮخ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺣﺮارت( در ﻓﺮاﯾﻨﺪ دﺧﯿﻞ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ زﯾﺎدی ﺑﺮ‬
‫ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺎﻻﺗﺮی ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻐﯿﯿﺮﺷﮑﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه و ﮐﺎرﺳﺨﺘﯽ ﻣﺎده‬ ‫ﻋﺪم اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺮارت و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز ﻻﯾﻪﻫﺎی ﺳﻄﺤﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮی ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی را در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ در ﺣﺪود ‪٪٧٠‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ در اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻓﺸﺎری ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ در ﺳﻮراخﮐﺎری ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎ در ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم درﮔﯿﺮی اﺑﺰار و ﺑﺎرﺑﺮداری در‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی در اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ را ﺗﺎ‬ ‫روش ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻧﺸﺎن داده‬
‫‪ ١٨٠‬ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل و در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺸﺸﯽ اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺑﺮش در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﺛﺮ دو ﮔﺎﻧﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶﻫﺎی‬ ‫‪ ۴۰‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ]‪ .[22‬در ﻓﺮزﮐﺎری ﻣﺎرﭘﯿﭻ‪،‬‬
‫ﻓﺸﺎری ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﻄﺮ اﺳﻤﯽ ﺳﻮراخ ﻧﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻗﻄﺮ اﺑﺰار و ﻗﻄﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎرﭘﯿﭻ‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭼﺮﺧﺶ اﺑﺰار ﺑﻪ‬
‫دور ﻣﺤﻮر ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﺮﺧﺶ ﺣﻮل داﯾﺮه ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎرﭘﯿﭻ و ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺤﻮری‬
‫وﺟﻮد دارد )ﺷﮑﻞ ‪ .(۹‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﮐﻤﺘﺮی ﻧﯿﺰ روی ﺳﻄﺢ و ﻻﯾﻪﻫﺎی زﯾﺮﺳﻄﺤﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ١٠‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ را در ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ ١‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺑﺮش ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬اﻧﺪازه ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای و ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪،٪١٨/٦‬‬
‫‪ ٪٤٧/١‬و ‪ ٪٢٨/٧‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اوﻟﯿﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت در ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺮش ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪.‬‬

‫)اﻟﻒ(‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ (٩‬ﻧﻤﺎی ﺳﻪﺑﻌﺪی ﻧﺤﻮه ﺣﺮﮐﺖ اﺑﺰار داﺧﻞ ﻗﻄﻌﻪﮐﺎر در ﻓﺮزﮐﺎری‬

‫)ب(‬ ‫ﻣﺎرﭘﯿﭻ]‪[22‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ ( ١٠‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺑﺮش ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻟﻒ( ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﺑﺮﺷﯽ ب( ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی‬

‫دوره ‪ ،۲۳‬ﺷﻤﺎره ‪ ،۰۷‬ﺗﯿﺮ ‪۱۴۰۲‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﺪرس‬

 ‫‪۴۱۳‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ‪...‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ۱۲‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ زده ﺑﺎ‬
‫دو روش ‪ XRD‬و ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬
‫اﺧﺘﻼف ﺗﻨﺸﯽ در ﺣﺪود ‪ ٪۲۸٫۶‬ﻣﯿﺎن دو روش اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺐﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﮐﺪام از روشﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮی روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ روشﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ دارای اﺧﺘﻼﻓﯽ‬
‫ذاﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی روش ‪ XRD‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬اﺛﺮات ﻻﯾﻪﻫﺎی ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻠﺬا‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻔﺎوت در ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬
‫ﺷﺪه ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ( ١٢‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ روشﻫﺎی‬
‫‪ XRD‬و ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺧﻮرده از ﺟﻨﺲ ‪AISI ٤٣٤٠‬‬
‫‪ -٤‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی‬
‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺠﺎد‬
‫ﺳﻮراخ ﺑﻪ روش ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾ ﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾ ﻦ ﺗﻨﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺸﺎر ی ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در‬
‫و‬ ‫ﻣﺎرﭘ ﯿﭻ‬ ‫ﻓﺮزﮐﺎر ی‬ ‫ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای‪،‬‬ ‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ -٨٧ ،-٢٨٩‬و ‪١٩‬‬
‫ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﮑﺎل اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺷﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎ ی ﻓﺸﺎر ی ﺳﻄﺤﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﺳﺘﺜﻨﺎ اﯾﻦ روﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎر ی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی ﺷﺪه روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﯽ در ﺣﺪود ‪ ٪٢٨/٦‬ﻣﯿﺎن دو روش ‪ XRD‬و ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﯾ ﺐﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ دو روش‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮ ی‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮ ی روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ ‪ :‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻣﻮرد را ﺑﯿﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Modares Mechanical Engineering‬‬
‫ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــــ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـ ـــ ـ ـــ ـ ـ ـ ـ ـ‬
‫در واﻗﻊ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﭘﯿﺸﺮوی ﺗﺎ رﻧﺞ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎر‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶﻫﺎی ﻓﺸﺎری را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ )ﺳﻮراخﮐﺎری‬
‫ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای(‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻧﺮخ ﺑﺮادهﺑﺮداری‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺣﺮا رت و اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ آﺳﺘﻨﯿﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾﻪ‬
‫ﺳﻔﯿﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﭘﺪﯾﺪه ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ در ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه در‬
‫ﺳﻮراخﮐﺎری ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۲-۳‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎ ﯾﺞ ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ روش ‪XRD‬‬
‫ﺻﺤﺖ‬ ‫از‬ ‫اﻃﻤﯿﻨﺎن‬ ‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪،‬‬ ‫اﺷﺎره‬ ‫ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ‬
‫روش ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ روش ‪ XRD‬روی‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪای ﺳﻨﮓ ﺧﻮرده از ﻓﻮﻻد ‪ AISI ۴۳۴۰‬ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎ در دو ﺟﻬﺖ ‪) X‬در راﺳﺘﺎی ﺳﻨﮓزﻧﯽ( و ‪) Y‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺳﻨﮓزﻧﯽ( ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ ۱۱‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ )‪ sin2(Ψ‬را در روش ‪ XRD‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻻزم‬
‫ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی در اﯾﻦ روش دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ در ﺣﺎﻟﺖ دوﺑﻌﺪی‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آﻣﺪه در روش ‪ ،XRD‬ﻣﺒﻨﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی در روش ﻧﺎﻧﻮاﯾﻨﺪﻧﺘﯿﺸﻦ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﻘﺪار ‪ k‬در ﻣﺪل ﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ راﺑﻄﻪ )‪ (۸‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫=‬ ‫)‪(۸‬‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب(‬
‫در اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬ ‫)‪sin2(Ψ‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ (١١‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺶﻫﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪروش ‪ XRD‬روی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓزده ﺷﺪه از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻد‬
‫‪ AISI ٤٣٤٠‬در اﻟﻒ( راﺳﺘﺎی ﺳﻨﮓزﻧﯽ و ب( راﺳﺘﺎی ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻨﮓزﻧﯽ‬
‫‪Volume 23, Issue 07, July 2023‬‬
 ‫ـــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ــــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ ـــ ــ‬ ‫اﻣﯿﺮ راﺳﺘﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺰداﻧ ﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ۴۱۴

11- Lee Y, Kwon D. Estimation of biaxial surface stress ‫ ﻣﺤﺘﻮای ﻋﻠﻤﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬:‫ﺗﺎﯾﯿﺪﯾﻪ اﺧﻼﻗﯽ‬
by instrumented indentation with sharp indenters. ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و در ﻧﺸﺮﯾﻪ دﯾﮕﺮی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ داوری‬
Acta Materialia, 2004;52(6):1555-1563.
12- Tiwari AK, Kumar A, Kumar N, Prakash C. .‫ﻧﺸﺮﯾﻪ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺴﺖ‬
Investigation on micro-residual stress distribution .‫ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺎرض ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬:‫ﺗﻌﺎرض ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
near hole using nanoindentation: Effect of drilling
.‫ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻣﻮرد را ﺑﯿﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ‬:‫ﺳﻬﻢ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‬
speed. Measurement and Control. 2019;52(9-
10):1252-63. ‫ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر‬:‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ‬
13- Greco A, Sgambitterra E, Furgiuele F. A new .‫ﺷﺪه اﺳﺖ‬
methodology for measuring residual stress using a
modified Berkovich nano-indenter. International
Journal of Mechanical Sciences. 2021;207:106662. ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
14- Swadener J, Taljat B, Pharr G. Measurement of 1- Zahavi E. Fatigue design: life expectancy of machine
residual stress by load and depth sensing indentation parts. CRC press; 2019.
with spherical indenters. Journal of Materials 2- Brinksmeier E, Cammett JT, König W, Leskovar P,
Research, 2001;16(07):2091-2102. Peters J, Tönshoff HK. Residual stresses—
15- Lee Y, Kim JY, Lee JS, Kim KH, Koo JY, Kwon D. Using measurement and causes in machining processes. CIRP
the instrumented indentation technique for stress annals. 1982;31(2):491-510.
characterization of friction stir-welded API X80 steel. 3- Macherauch E, and Kloss K. Proceedings of the
Philosophical Magazine. 2006;86(33-35):5497-504. International Conference on residual Stresses.
16- Xu Z, Li X. Estimation of residual stresses from Garmisch-Partenkirchen, FRG, 1986:167-174.
elastic recovery of nanoindentation. Philosophical 4- Lu J, Handbook of measurement of residual
Magazine, 2006;86(19):2835-2846. stresses. 1996: Fairmont Press.
17- Rasti A, Sadeghi MH, Farshi SS. An analytical study 5- Pharr G, Oliver W. Measurement of thin film
on residual stresses in drilling of hardened steel. The mechanical properties using nanoindentation. Mrs
International Journal of Advanced Manufacturing Bulletin, 1992. 17(07):28-33.
Technology. 2018;99:2389-405. 6- Stone D, La Fontaine WR, Alexopoulos P, Wu TW, Li
18- Davim JP, editor. Machining of hard materials. CY. An investigation of hardness and adhesion of
[ Downloaded from mme.modares.ac.ir on 2023-09-20 ]

Springer Science & Business Media; 2011. sputter-deposited aluminum on silicon by utilizing a
19- Akcan S, Shah WS, Moylan SP, Chandrasekar S, continuous indentation test. Journal of Materials
Chhabra PN, Yang HT. Formation of white layers in Research. 1988;3:141-147.
steels by machining and their characteristics. 7- Tsui T, Oliver W, Pharr G. Influences of stress on
Metallurgical and Materials Transactions A. the measurement of mechanical properties using
2002;33:1245-1254. nanoindentation: Part I. Experimental studies in an
20- Rasti A, Sadeghi MH, Farshi SS. An investigation aluminum alloy. Journal of Materials Research,
into the effect of surface integrity on the fatigue failure 1996;11(03):752-759.
of AISI 4340 steel in different drilling strategies. 8- Suresh S, Giannakopoulos A. A new method for
Engineering Failure Analysis. 2019;95:66-81. estimating residual stresses by instrumented sharp
21- Rasti A, Sabbaghi Farshi S, Sadeghi MH, Imani H. indentation. Acta Materialia, 1998;46(16):5755-5767.
Study of microhardness variations in hole making 9- Carlsson S, and Larsson P. On the determination of
processes on 4340 steel. Modares Mechanical residual stress and strain fields by sharp indentation
Engineering. 2017;17(1):423-30. testing.: Part II: Experimental investigation. Acta
22- Saadatbakhsh MH, Rasti A, Sadeghi MH, Materialia, 2001;49(12):2193-2203.
Hassanpour H, Omiddodman AR. Compare, and study 10- Lee Y, and Kwon D. Measurement of residual-stress
of hole quality characteristics in helical milling and effect by nanoindentation on elastically strained (100)
conventional drilling. Modares Mechanical W. Scripta Materialia, 2003;49(5):459-465.
Engineering. 2015;14(16):332-8
[ DOR: 20.1001.1.10275940.1402.23.7.2.6 ]

۱۴۰۲ ‫ ﺗﯿﺮ‬،۰۷ ‫ ﺷﻤﺎره‬،۲۳ ‫دوره‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﺪرس‬

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)