CUMHURİYET DÖNEMİ MİMARLIĞI
Fenerbahçe’de Tarihe Tanıklık Eden Nadir Bir
Turizm Yapısı Örneği: Petek Pansiyon
Efsun Ekenyazıcı Güney, Hande Tulum
Gitgide daha geniş çevrelerin tatil ihtiyacıyla
turizme yönlenmesiyle artan ihtiyaç mimariye
de etki ederek turizm yapılarının çeşitlenmesine
sebep oldu. İstanbul’un bir dönem sayfiyelerinden
biri olan Fenerbahçe’deki küçük ölçekli Petek
Pansiyon da bu ihtiyaca yönelik olarak yapılmış
ve hâlâ ayakta kalan nitelikli örneklerden. Sözlü
tarih çalışmasının da ışığında yapıya bakan
yazarlar, şimdilerde oldukça değişmiş olan
kentsel dokunun içinde varlığını sürdürmeye
çalışan pansiyonun tarihçesine bakarken
dönemin turizm yaklaşımına da değiniyor.
İSTANBUL’DA TURİZM VE TURİZM YAPILARI
ÜZERİNE BİR BAKIŞ
İstanbul 1930’lu yıllarda “yazlığı ile kışlığı bir arada bir
şehir” olarak anılırken 1940’lı yıllara gelindiğinde dört ile
sekiz ay arası kiralanan yazlıklarda kalan varlıklı ailelerin
yoğunluğu nedeniyle “yazlıkçı şehri” olarak anılmaya
başlanır. Bu talepteki artış orta ve alt gelir grubuna
mensup ailelerin bu olanağa ulaşmasını imkansız kılar.
Dolayısıyla bu gruba hizmet vermek üzere ekonomik
turizm yapıları özellikle 1960’lı yıllarda ön plana çıka-
caktır. Bunun nedenlerinden biri 1960 yılında ücretli
tatil hakkının artık sadece üst sınıf bazı memurlara değil
ayrıca pek çok çalışana da tanınmaya başlanmasıdır.1
Böylece hafta sonu haricinde de bir tatil olanağı söz
konusu olabilmiş, kent merkezinde ve ülke genelinde
turizm hareketliliği başlamıştır. Ülkemizde turizm konu-
sunun sistematik bir şekilde ele alınmaya başlanması
da 1960’lı yıllara tarihlenmiştir.
1963 yılında Turizm Bakanlığı kurulur; ülkenin turizm
potansiyelinin artırılması ve nitelikli konaklama-turizm
tesislerinin kurulması amaçlanır.2 Böylece, bu döneme
kadar nadiren rastlanan nitelikli turizm yapılarının sayısı
hızla artar turizm yapılarının otel, motel, pansiyon, tatil
köyü, apart otel, kamping ve hostel gibi çeşitlilik kazan-
dığı da görülür.3 Dönem literatüründen de ülkemiz-
de turizm, turist ve turizm yapıları konularının gittikçe
Efsun Ekenyazıcı önemli bir hale geldiği anlaşılır.
Güney
Dr. Öğr. Üyesi,
Bahçeşehir Üniversitesi
İstanbul turizm yapıları bağlamındaki çeşitliliğin takip
İç Mimarlık ve Çevre edilebildiği önemli bir kenttir. Bu nedenle çalışma kap-
Tasarımı Bölümü samında mimarlık pratiğinin takip edilebileceği Arkitekt
Hande Tulum ve Mimarlık dergileri üzerinden 1960-1980 aralığında
Dr. Öğr. Üyesi, kentteki turizm yapılarına ilişkin bir araştırma yapılmıştır.
Bahçeşehir Üniversitesi
İç Mimarlık ve Çevre
Dergilerde karşılaşılan turizm yapıları iç mekân kurgusu
Tasarımı Bölümü bağlamında görsel veriler üzerinden detaylı bir biçimde
66 MİMARLIK 421
incelendiğinde karşımıza çıkan tipolojik çeşitlilikte pan-
siyon yapısının azlığı dikkat çekmiştir.
Diğer yandan, 1960’lı yıllardan günümüze kadar açık
kalmış turizm yapılarının büyük oteller dışında oldukça
az sayıda olduğu da söylenmelidir. Bu noktada, turizm
yapılarında sürekli yeniliği ve çağdaşlığı yakalama krite-
rinin özellikle kullanıcı tarafından arandığı ve bu nedenle
bu yapıların özellikle iç mekân kurgularının mimarlık
trendleri ve ayrıca güncel yönetmelikler bağlamın-
da periyodik olarak değiştirildiği, yenilendiği görülür.
Bunun sonucunda, bu dönemden günümüze ulaşan
turizm yapısı sayısının az olduğu ve bunların çoğunun
iç mekân kurgu ve tasarımının özgün olmadığı iddia
edilebilir.
Bu bağlamda, 1960’lardan günümüze kadar varlığını
sürdüren Petek Pansiyon, hem günümüze ulaşabilmiş
modern mimarlık pratiği için ender bir pansiyon yapısı
olması hem de inşa edildiği dönemin cephe ve özgün
iç mekân kurgusunu yansıtması nedeniyle çalışma
kapsamında incelenmeye değer bir yapı olarak ele alın-
mıştır. Metodolojik olarak öncelikle İstanbul’daki turizm
yapıları hakkında bir literatür taraması ve karşılaştırmalı
analiz ile başlayan çalışma, korunmaya değer bir turizm
yapısı olan Petek Pansiyon üzerine bir vaka analizi ile
ilerler. Bunu yaparken ayrıca sözlü tarih çalışmasın-
dan da yararlanılır; pansiyonun sahiplerinden Yavuz
Pilevneli ile derinlemesine görüşme yapılarak açık uçlu
sorular ile pansiyon ve pansiyondaki farklı dönemlerde-
ki yaşama dair bilgi edinilmiştir.
MİMARLIK LİTERATÜRÜNDE 1960-1980
ARALIĞINDA İSTANBUL’DAKİ TURİZM YAPILARI
Arkitekt ve Mimarlık üzerinden yapılan literatür tara-
ması İstanbul’da karşılaşılan turizm yapısı örneklerinin
konum, mekânsal organizasyon ve hitap edilen turist
kitlesi bağlamında alternatifler sunduklarını gösterir.
Konumları ve mekânsal organizasyonları bağlamında
turizm yapıları incelendiğinde bu yapıların kent mer-
kezinde yüksek katlı, tekil bina ölçeğinde ya da deniz
/ sahil kenarında, araziye yayılan ve çoklu birimlerden
oluşan yerleşimler halinde planlandıkları görülür. Bu
noktada, kent merkezindeki yapıların İstanbul’u turistik
ve iş amaçlı deneyimleyen yerli ve / ya yabancı turist-
lere sahil kenarındaki alternatiflerin ise daha çok deniz
tatilini amaçlayan yerli turiste yönelik olduğu düşünü-
lebilir.
Kent merkezindeki alternatiflere bakıldığında, 1960’ların
sonunda ve 1970’lerde Kadri Eroğan tarafından
tasarlanan Büyük Tarabya Oteli, Yılmaz Sanlı tasa-
rımı Emekli Sandığı Maçka Oteli4, Yüksel Okan tasarı-
mı Etap Oteli5, Fatin Uran ve Rükneddin Güney ortak
tasarımı Intercontinental Otel6, Yeniköy Carlton Otel
gibi örnekler dikkat çeker. Yine aynı dönemde sahile
yakın konumlananlar arasında ise Sedad Hakkı Eldem
ile Orhan Çakmakçıoğlu eseri olan Florya ve Kilyos
Tesisleri7, Muhteşem Giray ve Yümnü Tayfun’un tasar-
ladığı Ataköy Plaj Motelleri ve Mantar Kabinleri8, Bedri
Kökten tarafından tasarlanan Ataköy 2. Kısım Motelleri9
yer alır. Ayrıca, Çelik Alatur’un tasarladığı Türkiye İş

Kaynak: Hancı, Karapınar, 1977.

Kaynak: Damlacı; Okan, 1980.
Bankası Yelkenkaya Dinlenme Tesisleri10 ile Muhteşem
Giray ve Firuzan Baytop’un beraber tasarladığı Ataköy
Kamping11 de bu örnekler arasında sıralanabilir.

Bu yapılara ilişkin görsel veriler incelendiğinde iç

mekân kurgularına önem verildiği, hatta kimi projeler-
de iç mekânın farklı bir tasarımcı tarafından ele alındığı 1. Etap Otel iç mekânı 2. Intercontinental Otel iç mekânı
görülür. Örneğin Etap Oteli’nin12 ve Intercontinental
Oteli’nin13 iç mekân tasarımını üstlenen Abdurrahman
Hancı bu figürlerdendir. (Resim 1, 2) Hancı iki örnekte
de organik ve dairesel formlar izleyip aslında rasyonel
bir kutudan oluşan otel yapısının iç mekânlarında dikkat
çekici bir yaklaşım kurgulamıştır.
Kaynak: Giray; Tayfun, 1963.

Kaynak: Kökten, 1967.

Sahil kenarında konumlanan tipolojiyi örnekleyen

Kaynak: Alatur, 1970.

konaklama tesislerinden olan Ataköy Plaj Motelleri ve
Mantar Kabinleri, Ataköy 2. Kısım Motelleri ve Türkiye
İş Bankası Yelkenkaya Dinlenme Tesisleri incelendiğin-
de kent merkezindeki otel yapılarına oranla genellikle
3. Ataköy Plaj Motelleri ve 4. Ataköy 2. Kısım Motelleri 5. Türkiye İş Bankası Yelkenkaya
odaların iç mekân tasarımında daha basit ve rasyo- Mantar Kabinleri iç mekânı iç mekânı Dinlenme Tesisleri iç mekânı
nel bir kurgunun izlendiği görülmektedir. (Resim 3-5)
Bu örneklerde kent merkezindeki alternatiflere oranla
daha mütevazı bir yaklaşım izlenen adeta bir ev atmos-
feri sunulan iç mekânlarda, gösterişten uzak, sade
mobilyalar tercih edilmiştir. Bu durumun nedenlerin-
den birisi sahilde konumlanan turizm yapılarının daha
çok denize açılmak istemesi ve insanları dış mekâna
yönlendirmeye çalışması olarak düşünülebilir. Ayrıca
kent merkezinde turizm tesisleri bağlamında çoğu
zaman otel ve hotellere rastlanırken sahil kısmında ise
kamping, motel, dinlenme tesisi gibi bir çeşitlilikle kar-
şılaşılır. Bu çeşitliliğin de iç mekân kurgusunu etkilediği
düşünülebilir.
6. Petek Pansiyonu’nun konumu
Turizm yapıları tipolojisi bağlamında yapılan literatür
taramasında, metinlerinde pansiyon kelimesinin geçti- karşımıza çıkan pansiyon kavramı ülkemizde, bir turizm
ği sadece iki yapı ile karşılaşılır: Kutlu Pansiyon Evi ve yapısından ziyade kiralık ev ya da oda olarak gündelik
Yörükali Plajı ve Turistik Tesisleri. Fakat, Kutlu Pansiyon hayata yansır. Aslında, turizm yapıları asli konaklama
1930’lara tarihlenir ve yalnızca bekarlar için tasarlanan ve tamamlayıcı konaklama olmak üzere iki ana başlığa
müstakil dairelerden oluşur.14 Sadece bir pasta salonu ayrılır. Asli konaklamada yeme ve yatma fonksiyonları-
olan yapının turizm yapılarında olması gereken sosyal- na ağırlık verilirken tamamlayıcı konaklamada bu fonk-
leşme ve etkinlik alanlarını barındırmadığı söylenebilir. siyonlara ek olarak yan fonksiyonlara da yer verilmesi
Naki Erkılıç tasarımı Yörükali Plajı ve Turistik Tesisleri önemlidir. Bu bağlamda pansiyon yapı tipi otel ve motel
projesinde ise pansiyon birimi yalnızca konaklama
tipleri ile asli konaklama başlığı altında yer alır.17 Ancak
işlevi taşır, etkinlik ve sosyalleşme alanları ayrı yapılar
bu yazının ana konusu olan “Petek Pansiyon” içerdiği
halinde kurgulanır.15 Öte yandan, turizmin iyiden iyiye
sosyal alanları ile bir pansiyondan beklenenden daha
gelişmeye başlamasıyla birlikte yerel halkı destekle-
mek amacıyla pansiyon kredileri verilir ve böylece bir- kuvvetli bir içerik sunar.
çok kişi evini pansiyona dönüştürmeye başlar.16 Her ne
kadar bu dönüşüm pek çok konutun pansiyon olarak Kadıköy, Fenerbahçe’de konumlanan ve Fenerbahçe
kullanılmaya başlanmasıyla sonuçlansa da literatürde plajı, Setur Marina ve sahilyolu yürüyüş parkuruna
karşılaşılan pansiyon işlevli olarak tasarlanıp inşa edilen oldukça yakın mesafede olan bu pansiyon, hem döne-
-hem sosyal alanların hem de konaklama birimlerini min bu turizm yapı tipinin hem de pansiyon yaşantı-
içeren- yapıların sınırlı sayıda olduğu söylenebilir. Petek sının okunabileceği nadir örneklerdendir. (Resim 6,
Pansiyon bu özelliklere sahip nadir örneklerdendir. 7) Pilevneli ailesine ait bu pansiyon yakın geçmişe
kadar hizmet vermekte idi. Son yıllarda iyice hızlanan
İSTANBUL’DA İSTİSNAİ BİR KONAKLAMA kentsel dönüşüm nedeniyle etrafındaki parsellerdeki
YAPISI: PETEK PANSİYON yapıların kat sayıları giderek artarken bahçesindeki
Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “bütünü veya bir bölümü ağaçların arasında gizlenmiş şekilde karşımıza çıkan
sürekli veya belli bir zaman için kiraya verilen ev” olarak bu üç katlı yapı yeniden konuklarıyla buluşacağı günü

MİMARLIK 421 67
 Kaynak: http://www.pansiyon.biz/kadikoy-pansiyon.html/kadikoy-
Kaynak: Giray; Tayfun, 1963.

pansiyon-1 [Erişim: 01.04.2021]

7. Petek Pansiyon’a ait orijinal broşür

9. Petek Pansiyon cephesi (Bu görselin 2000’li yılların başına tarihlendiği

düşünülüyor)

Kaynak: Yazarların arşivi

10. Günümüzde pansiyonun ön cephesi. Bahçedeki ağaçlar yıllar içinde

büyüdükçe cepheyi ve cephedeki duvar panolarını örtmeye başlıyor.
Kaynak: Yavuz Pilevneli arşivi

Kaynak: Yavuz Pilevneli Arşivi

8. Petek Pansiyon’un 1961 yılına ait giriş cephesi fotoğrafı

bekliyor. Açılışı 1960’lı yılların başına tarihlenen Petek

Pansiyon’un iç mekân kurgusu ve zemin kotta çevreyle
11. 1972 tarihli tadilat projesinde yer alan ön cephe çizimi
olan ilişkisi incelendiğinde yapının yalnızca ziyaretçi-
lerine konaklama imkânı sunmadığı ayrıca sosyal bir
cam yüzeylerle iç mekânın sergilenmesi bağlamında
yaşam da vadettiği söylenebilir. Bu anlamda özgün bir alternatif bir cephe ortaya konulur. Pansiyonun yatak
turizm yapısı olan pansiyon, İstanbul’daki sayfiye ve odalarının çoğunluğunun bulunduğu üst katlarda ise
turizm kültürünün mekânsal karşılıklarının az sayıdaki simetrik bir cephe organizasyonu vardır, yapının en üst
örneklerindendir. Ancak, cephe kurgusu bağlamında katında iki farklı kota yerleşen ve panoramik bir deniz
-özellikle üst katlarda- dönemin az katlı apartmanların- manzarası sunan teraslar bulunur. Yapının 1960’lı yıllara
dan güçlükle ayrılan yapı, zemin katındaki davetkâr ve ait fotoğrafı ile günümüzdeki hali karşılaştırıldığında bir
dikkat çekici formu ile bölgedeki diğer apartman yapı- kat eklenmiş olduğu görülür. Bu durum yapının 1972
larından ayrışır. (Resim 8) tarihli tadilat projesinden de okunabilir. (Resim 9-11)

Gümülcineli Apartmanı (Şişli), Günaydın Apartmanı İç mekân organizasyonuna bakıldığında ise dönem
(Nişantaşı) tasarımları ve katıldıkları kimi yarışmalar- mimarlık yaklaşımları bağlamında oldukça ilginç çözüm-
la mimarlık literatüründe karşımıza çıkan mimarlar lere rastlanır. Giriş katta bütün konuklara hizmet veren
Coşkun Kanay ve Sabahattin Tanyeri tarafından tasar- lobi ve resepsiyon alanlarının yanı sıra altı adet yatak
lanmış olan pansiyon Turizm ve Tanıtma Bakanlığı odası merdivenin iki yanında konumlanır. Giriş katın
tarafından 1965 yılında birinci sınıf pansiyon belgesi organizasyonu odaların olduğu kısım hariç açık plan
almıştır.18 Her ne kadar yapıda prizmatik kutu esteti- kurgusuna sahiptir. Burada ayrıca tasarlanan küçük kot
ğine sahip rasyonel bir çözüm sunulsa da cepheye farkları ve lineer süs havuzu19 ile mekânsal bir ayrışma
entegre olan Mustafa Pilevneli imzalı duvar panoları ile yaratılarak pansiyonun lobisinde farklı bekleme / otur-
ilgi çekici bir ön cephe kurgusu önerilir ve giriş kattaki ma, hobi / eğlence alanlarına yer verilir. (Resim 12)

68 MİMARLIK 421
Kaynak: Yavuz Pilevneli Arşivi

Kaynak: Yavuz Pilevneli arşivi

12. Zemin kat planı ve iç mekân fotoğrafların bakış 13. Petek Pansiyon iç mekân kurgusu
yönleri

Mekânı ortalayan ve bu bağlamda volümetrik bir ayrış-

ma yaratan galeri, giriş katında, yükseklikten ötürü
ferah bir algı oluşturur. (Resim 13) Oda katlarına gelin-
diğinde (birinci ve ikinci katta) çift kişilik ve çoklu yatma
birimlerinden oluşan aile odaları bulunurken20 son katta
ise yatma birimlerinin yanı sıra bar ve restoran kısımları
yer alır. Buradan anlaşılan sosyalleşme mekânlarının
hem zemin katta sokak kotuyla ilişkili hem en üst katta
deniz manzarasından faydalanacak biçimde konum-
landırıldığıdır.

Pansiyonun iç mekân kurgusundaki beyaz ve mavi

renklerin domine ettiği renk şemasına ek olarak mobil-
ya tipolojisindeki ve aksesuar seçimindeki zenginlik
Kaynak: Yavuz Pilevneli arşivi

de dikkat çekicidir. 1970’lerde ve 1980’lerde pek çok

mobilyanın ve aksesuarın pansiyona eklemlendiği ve
günümüzde iç mekândaki kimi mobilya ve aydınlatma-
ların mekânın ilk halinden kalma olduğu söylenmelidir.
Mekândaki bu zenginliğin aslında zaman içinde oluşan
atmosfer ile ilişkili olduğu iddia edilebilir. Pansiyonun
1970’lere tarihlenen broşüründen elden edilen görsel 14. Petek Pansiyon iç mekânlarına ait görseller, orijinal broşür
veriler ile bu dönemde inşa edilmiş ve metinde bahsi
geçen diğer turizm yapılarındaki iç mekânlar karşılaş- sonra, kentin sayfiye alanlarındaki yazlık evler devamlı
tırıldığında, burada sahil kenarındaki örneklerin aksine oturulan konutlara dönüşerek bu bölgelerin sayfiye
tüm işlevlerin bir arada bütüncül bir şekilde kurgulandı-
niteliklerini kaybetmesine neden olur.23 Bu dönemde,
ğı görülür. (Resim 14) Pansiyon, kent içindeki otellere
pansiyonun müşteri kitlesi uzun süreli yerli kiracıdan
oranla ölçek olarak çok daha küçüktür ve neredey-
kısa süreli turiste doğru, hatta yabancı turiste (örneğin
se bir apartman ölçeği sunmaktadır. Ancak burada,
kimi festivallere katılmak üzere bölgeye gelen turist
Mustafa Pilevneli’nin sgraffito tekniğiyle oluşturduğu21
grupları) doğru değişir. Petek Pansiyon, günümüzde
duvar panoları ile iç mekân atmosferini zenginleştirdiği
yoğun bir konut dokusu olan Fenerbahçe’de, kentsel
söylenmelidir. Bu bağlamda, kent içi otellerde (örneğin
Intercontinental Oteli) karşımıza çıkan mimarlık-sanat dönüşüm sürecinde yenilenmiş apartman bloklarının
sentezi pansiyonda da beklenmedik bir biçimde karşı- arasında varlığını sürdürür. Pansiyon, özellikle iç mekân
mıza çıkar. organizasyonunda 1960 ve 1970’li yılların atmosferini
koruması ve dönemi yansıtan cephe kurgusu nedeniyle
Petek Pansiyon’un hem denize yakınlığı hem de nostaljik bir yapı olarak dikkat çeker.
mekânsal özellikleri düşünüldüğünde kent içi otelden
daha çok sahil kenarındaki turizm yapılarına yakınlaştığı Günümüzde Pilevneli Ailesi tarafından yapının bütün
düşünülebilir. Kıyıya yakın bir konumda bulunan pansi- özgün öğelerinin özenle korunmaya çalışıldığı söyle-
yon, yaz mevsiminde denizle ilişki kurmak bağlamında nebilir. (Resim 15) Yapının hâlâ dönemini yansıtabilen
kitlelere hitap etmiştir. Pansiyon, 1970’li yıllarda, uzun istisnalardan biri olarak özgünlüğünü koruması sine-
süreli yaz tatiline imkân veren, bir nevi -süreli- ikinci ma sektörünün de dikkatini çekmiş ve pansiyonun iç
eve dönüşür. Hatta Yavuz Pilevneli’nin aktardığı üzere mekânları Müslüm (2018) filminde 1970’li yılları yansıt-
buraya yıllar boyunca art arda kalmaya gelen kişilerin mak üzere seçilip kullanılmıştır. (Resim 16) Bu karşı-
bir süre sonra kendi aralarında, çevre sakinleriyle ve de laştırmalı inceleme ise başka bir yazının konusu olabilir.
semtle yakın ilişkiler kurar.22

1980’lerin başına kadar devam eden bu durum ülke- SON SÖZ YERİNE
mizde turizm sektörünün hızla gelişmesi ve sahil kent- Uzun yıllar pansiyon olarak kullanılan Petek Pansiyon,
lerindeki yazlık evlerin iyice artmasıyla azalır. Bir süre hâlâ semtin geçmişiyle kurduğu ilişkisini sürdürmekte

MİMARLIK 421 69
 ve semt sakinlerinin kolektif hafızasındaki yerini koru-
maktadır. Bu yapı İstanbul’da uzun süre deneyimle-
nen yazlıkçılık anlayışının bir pansiyon yapısında nasıl
mekânsallaştığının da göstergesi olarak yorumlanabilir.
Ancak Petek Pansiyon, İstanbul’un popüler bir tatil böl-
gesi olmaktan çıkmasının ardından bu özelliğini kısmen
yitirmeye başlamış ve turistler için kısa süreli bir konak-
lama yapısına dönüşmüştür. Bu dönüşüme rağmen
pansiyonun sahibi olan Pilevneli ailesi, yapının özgün
ve nostaljik atmosferini özellikle iç mekân kurgusu ve
donatıları bağlamında korumaya özen göstererek yapı-
lan her müdahalenin mevcut tasarımla uyumlu olmasını
hedeflemiştir. Böylece pansiyon 21. yüzyılın hızlı dönü-
şüm rüzgarından etkilenmemiştir. Bu nedenle, yapının
uzun süre daha korunarak ayakta kalacağı düşünül-
mektedir. Ne yazık ki bu dönemi temsil eden her turizm
yapısının akıbeti için aynı şey söylenemez. Örneğin
Bostancı’da bulunan, 1960’larda inşa edilen, mimar
Melih Koray tasarımı olan Bayan Tamara Moteli yıllar
içinde korunmadığı için günümüzde metruk haldedir.
Bu noktada yapı sahiplerinin / kullanıcıların yapıya yak-
laşımı ve modern mimarlık mirasına karşı tavrı oldukça
önemli hale gelmektedir.24

İç mekân kurgusundaki dinamizme oranla daha sade

bir cephe öneren Petek Pansiyon, farklı dönemlerde
dönemin ihtiyaçlarına adapte olması açısından modern
mimarlık pratiği bağlamında oldukça nadir bir turizm
yapısı örneğidir. Bu yapı günümüzde tasarlandığı döne-
mi ifade etmesi, dönemin mimarlık pratiğini yansıtma-
sı, mimarlık-sanat sentezini iç mekânda ve cephede
Kaynak: Yazarların arşivi

örneklemesi, inşa edildiği döneme ait özgün veriler

sunması bağlamında mimari özgünlük, kimlik ve taşı-
dığı anı değeri gibi özellikleri sebebiyle korunması
gereken bir kültür varlığı olarak ele alınmalı, modern
15. Petek Pansiyon’dan özgün detaylar

16. Müslüm filminden kareler ve mevcut durum ilişkisi

70 MİMARLIK 421
mimarlık mirası öğesi olarak değerlendirilmelidir. Öte
yandan, yapının inşa edildiği dönemi temsil eden günü-
müze ulaşmış az sayıdaki örneklerden biri olması bu
dönemin ruhunu yansıtmak isteyen sinema ve televiz-
yon sektörü tarafından da ilgi görmesini sağlamaktadır.
Dolayısıyla, pansiyon çevresindeki kentsel dönüşüm-
den sonra yenilenmiş dokunun içerisinde dönemini
yansıtabilen istisnalardan olma özelliği ile dikkat çek-
menin yanı sıra çevre sakinlerine eski günleri anımsatır,
ayrıca başkaları için de ait olduğu dönemin mimarlığı-
nın, iç mekânlarının ve atmosferinin deneyimlenmesini
mümkün kılar.
* Petek Pansiyon’un iç mekânını belgelememize olanak sağlayan ve yapıya iliş-
kin özgün belgeleri bizimle paylaşan Yavuz Pilevneli’ye bu çalışmayı mümkün
kıldığı için teşekkür ederiz.
NOTLAR
1. Birkan, Tuncay, 2014, “Refik Halid’in Kılavuzluğuyla 1940’lar ve 1950’ler
Türkiyesi’nde Sayfiye Hayatı”, Sayfiye: Hafiflik Hayali, (der) Tanıl Bora, İletişim
Yayınları, İstanbul, ss: 45-61.
2. Acuner, Şebnem Akın, 2006, Alternatif Turizm Türlerinin Doğu Karadeniz
Bölgesi Turizm Potansiyelinin Gelişmesine Etkisi, Milli Prodüktivite Merkezi
Yayınları, yayın no:689. Arslan, Recep, 2017, “Türkiye’nin Turizm Politikası
(1923-1960)”, Turkish Studies International Periodical for the Language, Litera-
ture and History of Turkish or Turkic, cilt:12/19, ss.1-16.
3. Kuruloglu, Fehim, 2017, “Türkiye’de Planlı Döneme Geçişte Turizme Bakış-
lar (1960-1965)”. Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi Sempoz-
yumu Bildiriler, cilt:2, ss.1819-1840.
4. Sanlı, Yılmaz, 1972, “Türkiye Emekli Sandığı Maçka Hoteli”, Arkitekt, sayı:
1972-04 (348), ss.149-153.
5. Damlacı, Turhan; Okan, Yüksel, 1980, “Etap Hoteli İstanbul”, Arkitekt, sayı:
1980-01 (377), ss.4-7.
6. Uran, Fatin; Güney, Rüknettin,1972, “Inter-Continental İstanbul Hoteli Proje-
si”, Arkitekt, sayı: 1972-04 (348), ss.172-181.
7. Eldem, Sedat Hakkı; Çakmakoğlu, Orhan, 1961, “Florya ve Kilyos Tesisleri”,
Arkitekt, sayı: 1961-03 (304), ss.105-113.
8. Giray, Muhteşem; Tayfun, Yümnü, 1963, “Ataköy Plaj Motelleri ve Mantar
Kabinleri”, Arkitekt, sayı: 1963-04 (313), ss.149-154.
9. Kökten, Bedri, 1967, “Ataköy 2. Kısım Motelleri”, Arkitekt, sayı: 1967-03
(327), ss.104-107.
10. Alatur, Çelik, 1970, “Türkiye İş Bankası Dinlenme Tesisleri”, Arkitekt, sayı:
1970-03 (339), ss.120-127.
11. Giray, Muhteşem; Baytop, Firüzan, 1964, “Ataköy Campingleri”, Arkitekt,
sayı: 1964-01 (314), ss.8-10.
12. Damlacı; Okan, 1980.
13. Hancı, Abdurrahman, Karapınar, Yüksel, 1977, “Intercontinental Otelinde
İç Mimarlık Uygulamaları ve Dekorasyon İşleri”, Arkitekt, sayı: 1977-01 (365),
ss.8-10.
14. Reşat, A.; Biçer, Celal, 1936, “Kutlu Pansiyon Evi”, Arkitekt, sayı: 1936-08
(68), ss.211-216.
15. Erkılıç, Naki, Eren, İbrahim, 1973, “Yörükali Plajı ve Turistik Tesisleri”, Arki-
tekt, sayı: 1973-04 (352), ss.165-168.
16. Akturan, Gülden, 2017, Butik Otel Odalarındaki Mekânsal Özelliklerin İn-
celenmesi; Bodrum’daki Butik Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma, yayınlan-
mamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi FBE, İstanbul.
17. Önder, Deniz Erinsel, 1995, Kent Otellerinde Mekansal Kademelenmenin
Değerlendirilmesi İçin Bir Yöntem, yayınlanmamış doktora tezi, YTÜ FBE, İs-
tanbul.
18. Yavuz Pilevneli ile 17 Temmuz 2019 tarihinde yapılan görüşme
19. Pilevneli’den alınan bilgiye göre, orijinal şemada oldukça büyük bir alana
yayılan ve ortasından geçen bir yürüme yolu / köprü ile birleştirilen iki küçük
havuzun oluşturduğu büyük havuzun bir kısmı, konukların yaşadığı kazalar ne-
ticesinde kapatılmış ve küçük bir su öğesi halini almıştır.
20. Odalar arasındaki tipolojik çeşitlilik kimi odaların pencere yüzeylerinin
koridora / galeriye bakmasına neden olmuştur. Sonrasında koridora bakan bu
odalar Pilevneli’nin aktardığına göre, turizm yönetmeliklerinden ötürü kullanı-
lamamıştır.
21. Yavuz Pilevneli ile 9 Nisan 2021 tarihinde yapılan görüşme.
22. Pilevneli’den alınan bilgiye göre, pansiyondaki kimi odalar, burada her yıl
yaz aylarında uzun süreli kalan “kiracılar”ın ismiyle anılmaya bile başlar. “Gü-
neş Hanım’ın Odası” buna örnektir.
23. Yağan, Nefise; Binan, Can, 2016, “1980 Öncesinde İstanbul’da Sayfiye Ol-
gusunun Gelişim Süreci,” İstanbul Araştırmaları Yıllığı, sayı:5, ss.163-187.
24. Ekenyazıcı Güney, Efsun; Tulum, Hande, 2019, “İstanbul’un Anadolu Ya-
kasında Sayfiye Deneyimi: Bostancı Tamara Moteli”, Arredamento Mimarlık,
sayı:2019-11(336), ss.94-100.
MİMARLIK 421 71