12/5/2008

CHƯƠNG 5 PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Khoa Môi trường _ ðH Bách Khoa

Môn học: Con người môi trường

DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi 1

trường Chương 5: Phát triển bền vững

Quan niệm về phát triển

Muïc tieâu cuûa phaùt trieån laø naâng cao ñieàu kieän vaø
chaát löôïng cuoäc soáng, taïo laäp cuoäc soáng coâng
baèng vaø bình ñaúng giöõa caùc thaønh vieân.

Tuy nhieân, trong moät thôøi gian khaù daøi ngöôøi ta
thöôøng ñaëc muïc tieâu kinh teá quaù cao,
xem söï taêng tröôûng veà kinh teá
laø thöôùc ño duy nhaát cuûa söï
phaùt trieån.

DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người 2

DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người
& môi & Chương
trường môi trường
5: Phát triển bền vững
Chương 5: Phát triển bền vững

1
 12/5/2008

Quan niệm về phát triển

Sau moät thôøi kyø phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc neàn
kinh teá theá giôùi, vaøo caùc naêm 1950 – 1980, loaøi
ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc raèng: thöôùc ño kinh teá
khoâng phaûn aùnh ñöôïc ñaày ñuû quan nieäm veà phaùt
trieån.

Thay cho chæ soá duy nhaát ñaùnh giaù söï phaùt trieån
cuûa caùc quoác gia laø GDP, xuaát hieän caùc chæ tieâu
khaùc nhö HDI, HFI.

3
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Quan niệm về phát triển

Caùc maâu thuaãn giöõa moâi tröôøng vaø phaùt trieån KTXH
ñaõ daãn ñeán moät soá söï thöøa nhaän: nguoàn taøi nguyeân
cuûa traùi ñaát khoâng phaûi laø voâ taän maø con ngöôøi coù
theå khai thaùc hoaëc thoáng trò theo yù mình, thöøa nhaän
caùc giôùi haïn cuûa töï nhieân vaø söï caàn thieát phaûi soáng
haøi hoøa với töï nhieân, caàn thieát phaûi tính toaùn ñeán lôïi
ích chung cuûa coäng ñoàng, cuûa caùc theá heä töông lai
vaø caùc chi phí moâi tröôøng cho söï phaùt trieån…

daãn ñeán söï xuaát hieän moät khaùi nieäm môùi: “phaùt trieån
beàn vöõng”

4
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

2
 12/5/2008

LỊCH SỬ PTBV

5
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

LỊCH SỬ PTBV

• 4/1968
Tổ chức The Club of Rome ñược sáng lập, là
4/1968
một tổ chức phi chính phủ hỗ trợ cho việc
nghiên cứu “Những vấn ñề của thế giới" -
nhằm diễn tả những vấn ñề chính trị, văn hóa,
xã hội, môi trường và công nghệ trên toàn
cầu với tầm nhìn lâu dài.

6
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

3
 12/5/2008

LỊCH SỬ PTBV
• 6/1972
Hội nghị của Liên Hợp Quốc về con người
và môi trường ñược tổ chức tại Stockholm,
Thụy ðiển, ñược ñánh giá là hành ñộng ñầu
4/1968
tiên có sự nỗ lực chung của toàn thể nhân
loại nhằm giải quyết các vấn ñề về môi
trường.
6/1972

7
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

LỊCH SỬ PTBV

• 1984
ðại hội ñồng Liên Hiệp Quốc ñã ủy nhiệm
cho bà Gro Harlem Brundtland, khi ñó là
4/1968
Thủ tướng Na Uy, quyền thành lập và làm
chủ tịch Ủy ban Môi trường và Phát triển
Thế giới (World Commission on
Environment and Development - WCED),
6/1972
nay còn gọi là Ủy ban Brundtland.
1984

8
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

4
 12/5/2008

LỊCH SỬ PTBV

• 1987
Bản báo cáo có tựa ñề "Tương lai của
chúng ta"4/1968
(Báo cáo Brundtland), lần ñầu tiên
công bố chính thức thuật ngữ “Phát triển
bền vững“_ Sự ñịnh nghĩa và cái nhìn mới
về cách hoạch ñịnh các chiến lược phát triển
lâu dài. 6/1972 1987

1984

9
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

LỊCH SỬ PTBV

• 1989
Sự phát hành và tầm quan trọng của
4/1968
“Tương lai của chúng ta” dẫn1989
ñến sự ra ñời
của Nghị quyết 44/228 - tiền ñề cho việc tổ
chức Hội nghị về Môi trường và Phát triển
của Liên hiệp quốc.
6/1972 1987

1984

10
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

5
 12/5/2008

LỊCH SỬ PTBV

• 1992
Rio de Jainero, Brasil là nơi ñăng cai tổ chức
1992
Hội nghị thượng ñỉnh về Trái ðất, tên chính
thức là Hội nghị về Môi trường
4/1968 và Phát triển
1989
của Liên hiệp quốc (UNCED). Tại ñây, các ñại
biểu tham gia ñã thống nhất những nguyên tắc
cơ bản và phát ñộng một chương trình hành
ñộng vì sự phát triển bền vững có tên
6/1972 1987
Chương trình nghị sự 21
1984

11
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

LỊCH SỬ PTBV

• 2002
Hội nghị thượng ñỉnh Thế giới về PTBV
1992
Những mục tiêu bao gồm xóa nghèo ñói,
4/1968
phát triển những sản phẩm1989 tái sinh hoặc
thân thiện với môi trường, bảo vệ và quản lý
các nguồn tài nguyên2002
thiên nhiên.
ðề cập tới chủ ñề toàn cầu hóa gắn với các
6/1972 1987
vấn ñề liên quan tới sức khỏe và phát triển.
1984

12
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

6
 12/5/2008

LỊCH SỬ PTBV

1992

4/1968 1989

2002

6/1972 1987

1984

13
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

ðịnh nghĩa PTBV

• Phát triển bền vững là "sự phát triển có thể
ñáp ứng ñược những nhu cầu hiện tại mà
không ảnh hưởng, tổn hại ñến những khả
năng ñáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương
lai" _1987-Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới - WCED (nay là Ủy
ban Brundtland)

14
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

7
 12/5/2008

Thước ño về PTBV

15
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV

• Vaán ñeà phöùc taïp hôn vì con chaùu cuûa chuùng ta

khoâng chæ thöøa keá tình traïng oâ nhieãm vaø caïn kieät
taøi nguyeân maø chuùng ta ñeå laïi, maø cuõng thöøa
höôûng caùc thaønh quaû giaùo duïc, kyõ thuaät vaø kieán
thöùc (voán con ngöôøi) cuõng nhö voán vaät chaát.
Chuùng cuõng coù theå ñöôïc lôïi töø nhöõng ñaàu tö vaøo
taøi nguyeân thieân nhieân, thí duï nhö laøm taêng söï
maøu môõ cuûa ñaát vaø troàng laïi röøng.

16
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

8
 12/5/2008

Thước ño về PTBV

Thước ño bền vững về Kinh tế

Thước ño bền vững về Môi trường

Thước ño bền vững về Xã hội

17
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV
• Thước ño bền vững về Kinh tế:
– Yếu tố kinh tế ñóng một vai trò không thể thiếu trong
PTBV.
– ðòi hỏi sự phát triển của hệ thống kinh tế trong ñó cơ
hội tiếp xúc và quyền sử dụng với những nguồn tài
nguyên thiên nhiên cho các hoạt ñộng
kinh tế ñược chia sẻ bình ñẳng.

18
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

9
 12/5/2008

Thước ño về PTBV

• Thước ño bền vững về Kinh tế (tt):

– Tạo ra nhiều thị trường mới ñể phát triển
– Giảm chi phí bằng cách nâng cao hiệu suất, giảm
tiêu hao năng lượng và nguyên liệu ñầu vào
– Tạo ra giá trị thặng dư cho sản phẩm
_ Thước ño này ñược tính trên giá trị
GDP

19
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV

• Thước ño bền vững về Kinh tế (tt):

– Thước ño này ñược tính trên giá trị GDP
– Phaûi tính ñeán söï haïn cheá toái ña nhu caàu tieâu thuï
taøi nguyeân vaø taêng cöôøng khaû naêng taùi sinh chaát
thaûi.
– Caàn quan taâm tôùi söï thay ñoåi caùc giaù trò GDP ôû
caùc taàng lôùp daân cö khaùc nhau nhaèm haïn cheá söï
cheânh leäch thu nhaäp giöõa caùc taàng lôùp.

20
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

10
 12/5/2008

Thước ño về PTBV
• Thước ño bền vững về Môi trường:
Khía cạnh môi trường trong PTBV ñòi hỏi duy trì sự
cân bằng giữa bảo vệ môi trường tự nhiên với sự
khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên
nhằm mục ñích duy trì mức ñộ khai thác ở một giới
hạn nhất ñịnh cho phép môi trường tiếp tục hỗ trợ
ñiều kiện sống cho con người và các sinh vật sống
trên trái ñất

21
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV
• Thước ño bền vững về Môi trường:
– Giảm lượng chất thải vào môi trường, loại bỏ các
chất ñộc
– Sử dụng các nguyên liệu thân thiện với môi trường
– ứng dụng các công nghệ thân thiện với môi trường
trong các lĩnh vực khác nhau
– Tập trung khai thác các nguồn năng lượng sạch, có
khả năng tái tạo như năng lượng gió, năng lượng
mặt trời, năng lượng sinh học, năng lượng ñịa nhiệt

22
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

11
 12/5/2008

Thước ño về PTBV

Vd Sự
quan
tâm
ñến
các
khía
cạh
môi
trường
trong
một dự
án phát
triển
kinh tế

23
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV
Thước ño bền vững về Xã hội:
Khía cạnh xã hội của PTBV cần ñược chú trọng vào
sự phát triển sự công bằng, cho tất cả mọi người cơ
hội phát triển tiềm năng bản thân và có ñiều kiện
sống chấp nhận ñược.
• Sức khỏe cộng ñồng ñược cải thiện
• Chất lượng cuộc sống ñược nâng cao
• Chú trọng tới các lợi ích của người khuyết tật

24
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

12
 12/5/2008

Thước ño về PTBV

Thöôùc ño thoâng tin

• PTBV ñaûm baûo thoâng tin veà chaát löôïng cuoäc soáng cuûa
ngöøoi daân phaûi ñöôïc coâng boá coâng khai minh baïch veà caùc
vaán ñeà:
• – Caùc keá hoaïch phaùt trieån cuûa Chính phuû coù aûnh höôûng
ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân?
• – Chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí, nöôùc, ñaát nôi ngöôøi daân
ñang soáng coù baûo ñaûm nhö quy ñònh hay khoâng? (Nhieàu
Chính phuû coá tình khoâng coâng boá thoâng tin thöïc veà moâi
tröôøng cho moïi ngöôøi daân).
• – Chaát löôïng löông thöïc, thöïc phaåm ngöôøi daân hieän ñang
söû duïng ôû tình traïng nhö theá naøo?
25
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV
Thöôùc ño veà phong caùch cuoäc soáng

Phaùt trieån beàn vöõng ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi caùc thoùi
quen vaø phong caùc soáng coù haïi cho moâi tröôøng
chung cuûa traùi ñaát

Thay ñoåi caùc quan nieäm veà ñaïo ñöùc soáng

Moãi ngöôøi laø moät thaønh vieân cuûa coäng ñoàng sinh vaät.

Moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn cô baûn ngang nhau.

Moãi moät daïng soáng ñeàu phaûi ñöôïc ñaûm baûo quyeàn toàn taïi, baát
keå noù coù giaù trò nhö theá naøo ñoái vôùi con ngöôøi.

yù thöùc söï phaân chia coâng baèng nhöõng phuùc lôïi vaø toån phí cuûa
vieäc söû duïng nguoàn taøi nguyeân giöõa nhöõng vuøng ngheøo vaø
nhöõng vuøng giaøu, giöõa theá heä hieän taïi vaø töông lai.

26
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

13
 12/5/2008

Thước ño về PTBV
Boä chæ soá phaùt trieån beàn vöõng coù theå aùp
duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån kinh teá
• Taêng saûn phaåm quoác noäi (GDP) treân ñaàu ngöôøi.
• Caùc chính saùch vaø coâng cuï kinh teá trôû thaønh caùc
nguyeân taéc baét buoäc trong thöïc hieän caùc muïc tieâu
PTBV vaø BVMT.
• Chi phí veà baûo veä moâi tröôøng taêng theo % GDP
• Chi phí ODA cho phaùt trieån beàn vöõng
Phaùt trieån xaõ hoäi
Phaùt trieån moâi tröôøng töï nhieân

27
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Thước ño về PTBV
Phaùt trieån kinh teá
Phaùt trieån xaõ hoäi
• Möùc ñoä gia taêng daân soá
• Tyû leä daân soá caû nöôùc soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi
• Tyû leä bieát chöõ cuûa ngöôøi lôùn
• Tyû leä töû vong khi sinh
• Maát maùt kinh teá vaø con ngöôøi do thieân tai
• Taêng quyeàn löïc vaø daân chuû cho Quoác hoäi
• Tham gia tích cöïc caùc dieãn ñaøn vaø cam keát thöïc hieän caùc thoûa thuaän quoác teá
• Heä thoáng haønh chính ñuû naêng löïc, trong saïch vaø côûi môû
• Caùc cô quan BVMT ñöôïc kieän toaøn, thöïc hieän coù hieäu quaû
• Thöïc hieän hieäu quaû cô cheá hoøa nhaäp caùc nhaân toá kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng trong
caùc giai ñoaïn vaø quy moâ cuûa quaù trình quy hoaïch phaùt trieån
• Caùc chieán löôïc vaø keá hoaïch haønh ñoäng moâi tröôøng ñöôïc tieán haønh ñònh kyø theo caùc thôøi
kyø (giai ñoaïn) quy hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi vaø phaûi ñöôïc caùc ngaønh cuûa chính
phuû thöïc hieän hieäu quaû.
• Thieát laäp heä thoáng toång hôïp giaùm saùt vieäc thöïc hieän coâng taùc moâi tröôøng vaø chaát löôïng
cuûa caùc chính saùch vaø döï aùn phaùt trieån hieän nay vaø töông lai.
• Taùi sinh vaø taùi söû duïng chaát thaûi.
Phaùt trieån moâi tröôøng töï nhieân
28
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

14
 12/5/2008

Thước ño về PTBV
Boä chæ soá phaùt trieån beàn vöõng coù theå aùp
duïng cho Vieät Nam
Phaùt trieån kinh teá
Phaùt trieån xaõ hoäi
Phaùt trieån moâi tröôøng töï nhieân
• Taêng toång ñoä che phuû, maät ñoä vaø chaát löôïng röøng.
• Möùc haï thaáp haøng naêm cuûa nöôùc ngaàm vaø nöôùc beà maët.
• An toaøn nöôùc sinh hoaït.
• Xöû lyù nöôùc thaûi.
• Möùc tieâu thuï naêng löôïng haøng naêm treân ñaàu ngöôøi.
• Tieâu thuï naêng löôïng töø nguoàn taùi taïo (tính theo % toång möùc tieâu
thuï naêng löôïng).
• Soá loaøi bò ñe doïa (tính theo % toång loaøi baûn ñòa).
• Soá löôïng caùc keá hoaïch quaûn lyù khu baûo toàn vaø toång möùc kinh phí
ñaàu tö cho baûo toàn.
• Saûn löôïng khai thaùc thuûy saûn oån ñònh. 29
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

Moâ hình PTBV“4 chaân”

Laäp luaän naøy cho raèng neáu

caùc muïc tieâu kinh teá, xaõ
Kinh Moâi hoäi vaø sinh thaùi cuûa nhieàu
teá tröôøng nöôùc coù theå töông töï nhau,
thì muïc tieâu vaên hoùa laø neùt
khaùc bieät cô baûn nhaát ñeå
phaân bieät chieán löôïc phaùt
Vaên
Xaõ hoäi trieån beàn vöõng cuûa moãi
hoùa nöôùc. “Gheá 4 chaân” môùi laø
beàn vöõng.

30
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

15
 12/5/2008

TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VIEÄT NAM

 Sau 1980, khi caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa ñaát nöôùc
ñaõ coù nhöõng keát quaû tieán boä, chính phuû Vieät Nam
quan taâm tôùi coâng taùc ñieàu tra taøi nguyeân ñaát nöôùc
vaø tìm hieåu caùc bieän phaùp söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân
hieän coù
 Naêm 1988, quoác hoäi, hoäi ñoàng boä tröôûng Vieät Nam
ñaõ ban haønh haøng loaït caùc vaên kieän quan troïng nhö
Luaät Ñaát ñai, luaät baûo veä söùc khoûe cho nhaân daân,
luaät khoaùng saûn, luaät baûo veä röøng v.v...

31
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VIEÄT NAM

 Söï kieän noåi baät: 12/1990, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa UNDP vaø
UNEP, Vieät Nam ñaõ ñaêng cai vaø toå chöùc thaønh coâng
hoäi nghò quoác teá veà moâi tröôøng vaø PTBV.
 Ñaây laø moät trong caùc hoäi nghò quoác teá ñaàu tieân veà
PTBV ñöôïc toå chöùc ôû moät nöôùc thuoäc theá giôùi thöù ba.
 Taïi hoäi nghò, vôùi gaàn 100 ñaïi bieåu quoác teá ñaïi dieän cho
40 toå chöùc khaùc nhau, Vieät Nam ñaõ ñöa ra baûn Döï
thaûo keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø PTBV 1991 –
2000, ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc vaø ñaïi bieåu quoác teá ñoùng
goùp yù kieán, trôû thaønh noäi dung cuûa Keá hoaïch quoác gia
veà moâi tröôøng vaø PTBV giai ñoaïn 1991 – 2000

32
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

16
 12/5/2008

TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN

 Thaùng 12/1993, quoác hoäi nöôùc Vieät Nam ñaõ thoâng qua
luaät baûo veä moâi tröôøng veà coâng taùc BVMT vaø PTBV
ñaát nöôùc.
 Thaùng 4/1995, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa World Bank, toå chöùc
CIDA Canda, VN hoaøn thaønh baûn phaùc thaûo keá hoaïch
haønh ñoäng quoác gia veà moâi tröôøng (National
Environmental Action Plan vieát taét laø NEAP). Noäi dung
chuû yeáu goàm 3 phaàn:
 Phaàn 1 – Caùc vaán ñeà chính cuûa moâi tröôøng Vieät Nam hieän nay vaø xu
theá bieán ñoäng trong töông lai
 Phaàn 2 – Ñeà caäp caùc haønh ñoäng caàn phaûi ñöôïc tieán haønh
 Phaàn 3 – Caùc chæ daãn laøm theá naøo ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc chöông
trình.

33
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

TIEÁP CAÄN PTBV ÔÛ VN

• Baûn keá hoaïch ñaõ xaùc ñònh ba lónh vöïc lôùn caàn
thaûo luaän ñeå xaây döïng keá hoaïch haønh ñoäng
quoác gia laø:
– caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân,
– oâ nhieãm ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp,
– xaây döïng theå cheá.

34
DHBK-Khoa Môi trường _ Môn học: Con người & môi trường
Chương 5: Phát triển bền vững

17