كتاب التاريخ للصف السادس الفصل الاول

ISBN 978-9957-84-601-5
9 789957 846015
‫اﻟﺠﺰء اول‬
‫اﻟﺼﻒ اﻟﺴﺎدس‬
:ǀƸůȃȚ ǜƁȶƾƶƯŽȚ ǟƴŸ țƾƄƳŽȚ Țǌƀ ǟƴŸ ǛƳǣȚȤȕȶ ǛƳůƾŷǞƇƴž ȲƾƃƲƄŴȚ ǀƸŴȤǋƓȚ ƿƄƳŽȚȶ ǃƀƾƶƓȚ ȜȤȚȢȘ ǍƉƁ
E-mail: Humanities.Division@moe.gov.jo :ǠſȶǍƄƳŽȁȚ ǋƁǍƃŽȚ ǟƴŸ ȶȖ

k ,É¡©«ªL á«ª°TÉ¡dG á«p fu Oo Qr o’G
QGôb ≈∏Y AÉæH C r áμ∏ªªdG ¢SQGóe »a ÜÉàμdG Gòg ¢ùjQóJ º«∏©àdGh á«HôàdG IQGRh äQôb
q
,Ω2016/Ω2015 »°SGQódG ΩÉ©dG ø`è GAóH
k ,Ω2015 /3/36 ïjQÉJ ,(2015/12) ºbQ º«∏©àdGh á``«HôàdG ¢``ù∏ée
ïjQÉJ (2017/40) º``bQ QGô``b »a ÜÉàμdG Gò``g ≈∏Y á∏NóªdG äÉ``¶MÓªdG ≈∏Y á≤aGƒªdG ¢``ù∏éªdG Qô``b É``ªc
(2016/89) ºbQ á«HôàdG ¢ù∏ée QGôb ≈dEG kGOÉæà°SG ,Ω2018/2017 »°SGQódG ΩÉ©dG øe kGAóH Ω2017/1/17
º«∏©àdGh á«HôàdG IQGRƒd áXƒØëe ¥ƒ≤ëdG ™«ªL

1930 :Ü .¢U /¿OQC’G – ¿ÉªY q
á«æWƒdG áÑàμŸG Iôpn FGOn iód ´GójE’G ºbQ
(2015/5/2025)
:
ISBN 978-9957-84-601-5
:øe πc ÜÉàμdG Gòg ∞«dCÉJ ≈∏Y ±ô°TCG

(É````°ù«FQ)
k ácOGQO ≈°Sƒe ídÉ°U .O .CG
(GQô≤e)
v …OÉ````Ñ©dG ÜGô```°ûdG ≈ª``°SCG .O
á``jQGƒ``°``ù``dG É````LQ ¿É``àƒ```f .O.CG äÉª«©ædG í``dÉ``°`Ù á`èÓ``°``S .O.CG
äÉÑ«fP ºjô``μdG ó``ÑY ¢VƒY .O.CG …OƒdÉédG ìÉàØdG ó``ÑY ¿É````«∏Y .O.CG
™```````````«``Hô``dG ó``ª````````ë`è õ```jÉ``à .O äGó``«``Ñ``Y π``ª````````à``M »```fÉ```g .O.CG
¢Tƒ£``ÑdG ΩÓ°ùdG ó```ÑY ΩÉ`°ùH .O
:øe πc ¬Ø«dCÉàH ΩÉb
…ƒ«£©dG ¢ThÉ¡e óªëe ΩÓ```MCG »``Ñ``Yõ``dG »``Ø``£``d ±É```°```ü```fEG .O
…OGó≤e É°VQ ¬Ø«∏N .O
:á«°SQóªdG ÖàμdG á©LGôe áæéd

: øe πc πÑb øe á©Ñ£dG √òg á©LGôe ºJ
…Oƒ`dÉédG ìÉ``àØdG ó``ÑY ¿É``«∏Y .O .CG äÉ```ª«©ædG í``````dÉ°U á`````èÓ°S .O .CG
Ö```æ°T ƒ``````HCG OGDƒ```à AGó``````f : »``æØdG ô``jôëàdG …OÉÑ©dG ÜGô``°ûdG ≈ª°SCG .O :»``ª`∏©dG ô``jôëàdG
∫ƒ``Ñ``°``û``dG ≈```°```Sƒ``è …ô```î``à : º```````````°Sô``````dG äGQÉ°ûH ˆGóÑY º«MôdG óÑY : …ƒ¨∏dG ô`````jôëàdG
á``∏``jÓ``î``dG ó````ª````MCG ¿É```ª```«```∏```°```S : êÉ``````à``````````fE’G ∫ƒ````Ñ°ûdG ≈```°Sƒe …ô```îa : º````«````ª```°ü````à`dG
áÑdGƒ£dG ≈``°Sƒe »`àÉ°T .O : É¡````````©````````LGQ …OÉÑ©dG ÜGô°ûdG ≈ª°SCG .O : á``YÉÑ```£dG ≥```qbO
Ω2017 / `g1438 á«fÉãdG á©Ñ£q dG

Ω2019 - 2018 ¬àYÉÑW äó«YoCG
‫ﻤﺤﺘﻮﻳﺎت‬
ِ ُ
‫ﻗﺎﺋﻤﺔ ا ْﻟ‬
َ ‫ﺠﺰء‬
‫ا ﱠو ُل‬ ُ ‫ا ْﻟ‬
ُ
‫اﻟﺼﻔﺤﺔ‬ ُ
‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬
4 áo eóu ≤ŸG
6 áo s«îp rjpQÉqàdG Qƒ
o °üo ©dGh
o ïp rjpQÉr sàdG nπÑnr b Ée Qƒ o °üo Yo :≈````ndhr oC’G Io ón Mr pƒrdG
8 ïp jr pQÉr às dG πn Ñr bn Ée Qƒ o °üo Yo :∫o hs nC’G ¢So Qr ó```dG
s
16 áo «s îp jr pQÉàq dG Qo ƒr °üo ©dG
o :»fÉãq dG ¢So Qr ó````dGs
20 Io QÉ n :åo dp Éãs dG ¢So Qr ó``dG
n °†n ëdG s
28 áo ªn rjóp ≤n rdG Ωp É°ûdG s Op ÓH äGQÉ o °†n Mn :áo n«fp ÉqãdG Io ón ``````Mr pƒrdG
30 áo «s ep hr Oo nC’G Io QÉ n :∫o hs nC’G ¢So Qr ó```dG
n °†n ëdG s
35 áo «q fp É©n ær μdG n Io QÉ
n °†n ëdG
n :»fÉãq dG ¢So Qr ó````dG s
39 áo «s ≤p «r æp «r ØdG
p Io QÉ n :åo dp Éãs dG ¢So Qr ó``dG
n °†n ëdG s
43 áo «s ≤p «r æp «r ØdG
p êÉn Wn ôr bp Io QÉ
n °†n Mn :™o Hp GôdG
q ¢So Qr ó```dG
s
50 áo ªn rjóp ≤n rdG áp s«Hp ôn ©rn dG Ip ôn rj põédG n ¬p Ñr °Tp äGQÉ
o °†n Mn :áo qãdp ÉqãdG Io ón ``````Mr pƒrdG
52 n Ip ôn jr põén dr G ¬o Ñr °Tp :∫o hs nC’G ¢So Qr ó```dG
áp «s Hp ôn ©dG s
56 áo ªn jr óp ≤n dG øp ªn «dG n äGQÉ o °†n Mn :»fÉãq dG ¢So Qr ó````dG s
60 ôn «n ªr Mp áo μn ∏n ªr eh n CkÉÑn °Sn áo μn ∏n ªr en :åo dp Éãs dG ¢So Qr ó``dGs
70 áo s«ep Ón °Spr E’G Io ƒn Yr ós dGh Rp Één ëdG
p ¿p óo eo Io QÉn °†n Mn :áo ©n Hp GôdG
s Io ón `````Mr pƒrdG
72 pRÉén ëdG n °†n Mn :∫o hs nC’G ¢So Qr ó````dG
p ¿p óo eo Io QÉ s
80 áo «s ep Ón °Spr E’G Io ƒn Yr ódG
s :»fÉãq dG ¢So Qr ó`````dG
s
88 áp æn jr óp ªn ∏r dp Io ôn ér p¡dr Gh ál ©n WÉ o :åo dp Éãs dG ¢So Qr ó```dG
n ≤n ªdG s
º«MôdG
p p G º°ùH
pøªMôdG ˆ p
ُ ‫ا ْﻟ ُﻤﻘَ ﱢﺪ‬
‫ﻣﺔ‬
U óm ªs ën eo øn «r ∏p °Sn ôr ªo dr Gh ≥p ∏r în dr G ±p ôn °TCr G ≈r ∏n Yn Ωo Ón °ùdGh
s Io Ón °üdGh
s ø« p dr G ÜQ
n ªdÉ© u ˆp óªë
o dr G
G ¬pp Ñër °Un hn ¬p dp BG ≈r ∏n Yn hn
;óo ©r Hn hn ,ø«©ªLC
n
»r ap - o ˆG ¬o ¶n Øp Mn – øp «r °ùn ëo dr G øH p »fp Éãs dG ˆ p G óp Ñr Yn ∂p ∏p ªn dr G áp dn Ó r Ln áp jn Dhr Qo ™n en ÉeÉ k én °ùp fr G
äp Ép LÉ n «n àp Mr ’Gp hn äÉ p Ñn ∏s £n àn ªo dr G áp Ñn cGn ƒn ªo dp ¿u Oo Qr oC’G »ap »ªp «r ∏p ©r às dG iƒàn °ùr ªdÉH o AÉp ≤n Jp QÓd
r ºp «r ∏p ©r às dG pôjr pƒ£r Jn
u
o ¬p Fp ÉæHr nCG ∫rp Ón Np ør ep ám ªFGO
¬p Jp Ér bn ÉWn hn øn «r ªp ∏u ©n àn ªdG n ám «n ªp ær Jn ≥p ∏r în dp hn áp «s dp hr ódG s hn áp «s ªp «r ∏p br p’Gh
E r áp «s ∏u ën ªn dr G
GOk Éæn àp °SGr hn ,èp àp ær ªdG o OÉp °ün àp br ’G »ap áp dn Ér ©s Øn dG áp cn Qrn É°ûn ªo dr G ôn Ñr Yn Ip Qn OÉp ≤n dr Ghn Ip ôn grp Éªn dr G áp ∏n erp É©n dr G áp js pô°ûn Ñn dr G
Gòg AÉn Ln áp «n eÉp °ùdG s áp «s μp ∏n ªdG n áp jn Dhr ôdG o É¡n ap Gón gr nCGhn ºp «r ∏p ©r às dGhn áp «n Hp ôr às dG Ip Qrn GRn ph áp Øn °ùn ∏r an ≈dn pEG
t øn ep áp ≤n ãp Ñn ær ªdG
äG p QÉ r ¡n en áp «n ªp ær Jn ™n en ΩAÓ
o àn jn Éªn Hp áp Ñn ∏n £dG s ÉæFp Éæn Hr n’ C p Ip ôs ªp àn °ùr ªo dr Ghn Ip ôn «u ¨n àn ªn dr G äÉp LÉ n ën ∏r dp ák «pn Ñ∏r Jn ÜÉ
o àn μp dr G
»u Jp GòdG
s ºp jr pƒr≤às dG πFÉ p °Sn hn ∞p «r Xp ƒr Jn hn ´G p ón Hpr E’Ghn ,»u fp hÉ
o ©n às dG πp ªn ©n dr Gh ,Ap É°ün ≤r àp °S’G r hn , pô«r μp Ør às dG
. pô°ür ©n dr G Gò¡d p °SCn G ám ªn °ùp cn É«n Lp ƒr do ƒr æo μr àp dG ™n en πp YÉ
n ám «s °SÉ o Øn às dGhn
≈∏n Yn ám Yn Rs ƒn eo áp «s °SGp Qn Op ärm Gón Mn hn â r hn øp jr nCGõr Lo »ap Ür
u °Sp ≈∏n Yn πn ªn àn °TG o Éàn μp dr G Arn ÉLn ór bn hn
Qn ƒr °üo ©o dr Ghn ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Éen Qn ƒr °üo Yo ≈dn hr oC’G Io ón Mr pƒdG âp dn hÉn æn Jn åo «r Mn »fp Éãs dGhn ∫p hs nC’G øp «r ∏n °ür Øn dr G
.nIQrn É°†n ën dr Ghn án «s îp jr pQÉàs dG
n «u ep hr Oo nC’G Ip Qrn É°†n Mn In CÉ°ûr fn hn Ωrp É°ûdG
,ø« n °†n Mn ń ƒr °Vo ƒr en áo «n fp Éãs dG Io ón Mr pƒdr G âp dn hÉ
s Op Ón Hp Ip QÉ n æn Jn hn
»r ap êÉ
n Wn ôr bp áp dn hr On Qn hr On âr dn hrn Éæn Jn Éªn cn ,áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn Één àu dG »a ºg
r Qn hr On hn ø« u æp «r ØdG
n «≤« n «u fp É©n ær μn dr Gh
p hn ø«
.§p °Su ƒn àn ªdGo pôër Ñn dr G Üp ôr nZ
t áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp ™n bp ƒr en âr dn hÉ
É¡n Hp án £n «r ëp ªo dr G ∫n hn ódGh n æn àn an áo ãn dp Éãs dG Io ón Mr pƒdG Ées nCG
p QÉ
.øp ªn «n dr G äG n °†n Mn hn
s pRÉén ëp dr G ¿p ór eo Ip Qrn É°†n Mn ør Yn áo ©n Hp GôdG
p £dG
(∞FÉ s hn Ün pôãr jn hn án μe) s Io ón Mr pƒdG âp Kn ós ën Jn hn
Ip ƒn Yr ódG n æn Jn Éªn cn ,áp js OÉp °ün àp br ’G IÉp «n ën dr Ghn É¡«r ap âr °TÉ
s An ór Hn âr dn hÉ n Yn »àqdG πFÉ
p Ñn ≤n dr Ghn Ωrp Ón °SEr ’G πn «r Ñn bo
n ∫p hr õo fo hn ,¬p Hp ÉÑn °Tn hn ¬p Jp On ’r n phhn U ∫p ƒr °So ôdG
Io ón Mr pƒdG âp Kn ós ën Jn ºs Ko »p Mr ƒdG s IÉp «n ën Hp ák ∏n ãu ªn àn eo áp «s erp Ón °SEr ’G
.Ip Qn ƒs æn ªo dr G áp æn jr óp ªn dr G ≈dn pEG U ∫p ƒr °So ôdG
s Ip ôn ér gp ør Yn
án bn Ór n Yn hn áp æn jr óp ªn dr G »ap áp dn hr ódG n Hp áo °ùn eÉp îdG
s AÉæ r Io ón Mr pƒdG âp dn hÉ n ær Jn »fp Éãs dG πp °üq Øn dG »ahn
pô°ûr fn áp ∏n Mn ôr en ør Yn åj p ór p ëdG o U ∫p ƒr °So ôdG
n cp pô°ûr ªdÉH
n ≈dn pEG Io ón Mr pƒdG âp °Vn ôs ©n Jn ºs Ko ,Op ƒr ¡o «n dr Ghn ø« s
.U ¬p Jp Énahn hn ´G n áp és Mn hn É¡Ln pQÉNh
p On ƒdG n áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôjn põén dr G ¬p Ñr °Tp πn NG
p On Ip ƒn Yr ódG s
môμr Hn »HCG áp Øn «r ∏p în dr G óp ¡r Yn òo ær eo Ip ón °TGp ôdG s ánp aÓn îdG
p øp Yn âr Kn ós ën àn an áo °Sq OÉp °ùdG q Io óMn ƒdG r p Ées CGn
äG m Rn Één fr EG ør ep É¡«ap ºs Jn Éehn W Öm dp Ér Wn »Hp CG øp Hr »∏p Yn áp Øn «r ∏p în dr G óp ¡r Yn áp jÉn ¡n fp ≈àq Mn W ≥jp óu °üdG u
u
.äÉ p Mn ƒr ào ao hn
n Gón gr nC’G É≤k ≤u ën eo ÜÉ
.nIƒs Lo ôr ªn dr G án js pƒHn ôr às dG ±r o àn μp dr G Gòn gn ¿n ƒr μo jn ¿Cr G »r ap ≥n «r ap ƒr às dG ˆ n G ∫o nCÉ`°ùr fn hn
ÉfAÓeR
n ƒLôf Gòdp ,Iôªà°ùe á«∏ªY á«°SQóªdG p p
ÖàμdGh ègÉæªdG
p pôjƒ£J á«∏ªY ¿Cq ÉH Ék ª∏Y
.¬o æo °ùëJh
q ÜÉàμdG
n »æ¨J äÉ¶MÓem áp jCs ÉH ÉfójhõJ
n pQƒeC’G AÉ«dhCn Gh ø«ª n ∏q ©ªdG
≥p «r ap ƒr sàdG »t dp hn o ˆGhn
ُ ‫اﻟﻮ ْﺣ َﺪ ُة‬
‫ا ْو َﻟﻰ‬ ِ
o ïp jr Qp Ér às dG πn Ñr bn Ée Qo ƒ°üo Yo
Qo ƒr °üo ©dGh
áo «s îp jr QÉp às dG
1
?áp «s îp jr pQÉàs dG pQƒ°üo ©dG n «r cn t

o øn «r Hn õo «u ªn fo ∞
?Ip Qrn É°†n ën dr ÉHp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Éen t
ْ ‫ﺎﻣ ُﺔ‬
ِ‫ﻟﻠﻮِ ْﺣ َﺪة‬ ‫اﻟﻌ ﱠ‬
َ ‫ﺎت‬ َ ‫اﻟ ﱢﻨ‬
ُ ‫ﺘﺎﺟ‬
n áp n£°ûp rfn’G
:¿Cr G ,É¡«r ap Ip On Qp rGƒdG p nÑLp rGƒrn dÉHp Ωp Én«≤p rdGhn ,Ip ón Mr pƒdG √p òp gn áp °SG
C r hn äÉ n Qn Op ón ©r nH Öp dp És£dG øn ep ™so bƒn nàoj
.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQrGƒn dr G äÉ
p ën ∏n £n °ür ªo dr Ghn ºn «r gÉp Øn ªn dr G Ön Yp ƒr àn °ùr jn
.án «s æp en õdG
s án «s îp jr pQÉàs dG Ön ≤n ëp dr G ±
n ôs ©n àn jn
.áp ªn jr óp ≤n dr G áp js pôén ën dr G pQƒr °üo ©o dr G ôn gÉp ¶n en øn «u Ñn jo

p Qrn É°†n ën dr G pQÉgn Op Rr G Ürn ÉÑn °Sr nCG øn «u Ñn jo
.áp «s fp Ér °ùn fr pE’G äG
p Qrn É¡n ªn dr G Ön °ùp àn μr jn
.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQrGƒn dr G äG
n °†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G Ürn ÉÑn °Sr nCG πn ∏u ën jo

.ärp GQÉ
.áp «s îp jr pQÉr às dG pQƒr °üo ©o dr Ghn ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Ér en pQƒr °üo Yo øn «r Hn É«v æp en Rn Év£Nn ºn °So ôr jn
C r ™n bp Gƒn ªn dr G É¡n «r ∏n Yn øn «u ©n jo hn ¿u Oo Qr oC’G án £n jr pôNn ºn °So ôr jn

.án ªn jr óp ≤n dr G án js pôKn n’G
.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQrGƒn dr G äÉ n én Ju ’Ghn ºn «n ≤p dr G πn ãs ªn àn jn

p gÉ
.áp «s fp Ér °ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G pQƒt £n Jn »ap Égn Qn hr On hn ¿rp É°ùn fr pEÓdp áp Hrn Éàn μp dr G án «s ªu gn nCG Qn óu ≤n jo
ºp jr óp ≤n dr G ¿É
p °ùn fr ’pE G Ip Qrn É°†n Mn ≈∏n Yn »x îp jr pQÉJn ó`` p Øn °ûn àn μr ªo dr G ≈∏n Yn ß``
m gÉp °ûn cn pQÉKB’Ghn äÉ n ap Ér ën jo
r
.√ pQƒt £n Jn hn
.…u pQÉr °†n ën dr G pQƒt £n às dG »ap ºp jr óp ≤n dr G ¿É

p °ùn fr pE’G Qn hr On øn ªu ãn jo
‫او ُل‬
‫رس ﱠ‬ُ ‫اﻟﺪ‬
ّ
ïp jr Qp ÉsàdG πn Ñr bn Ér en Qo ƒr °üo Yo
p ¡o μo dr G »ap Im ôn «r ¨p °Un ám js pô°ûn Hn äÉ

áo ∏n Mn ôr ªn dr G √p òp gn ót ©n Jo hn ±ƒ p Yn ƒr ªo ér en »ap ºo jr óp ≤n dr G ¿É o °ùn fr pE’G ¢Trn ÉYn
r
.¿rp É°ùn fr pE’G ïp jr pQÉr Jn πp Mrp Gôn en ∫n ƒn Wr nCG
n G ¿ro É°ùn fr pE’G ¢û
?∫o hs C’ o «r ©p jn ¿rn Écn øn jr CGn t
:¬p «r ∏p jn Ér ªs Yn Ör Lp CGn ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es CÉn Jn
ïp rjpQÉsàdG nπÑnr b Ér en Qo ƒr °üo Yo

´G r øp ep oCGón Ñr Jn
p ôn àp NG
áp nHÉr nàμrp dG ó rGôn àp NG
r ΩGp ón îr àp °SG
r øp ep oCGón Ñr Jn
≈às Mn án Hrn Éàn μp dr G ¿rp É°ùn fr pE’G
»dp Gƒn Mn ärp Ghn On nCÓrdp ¿rp É°ùn fr pE’G
.»u dp Éën dr G Éfn pô°ür Yn
Ω.¥ 3500 r ≈às Mn áp «s fp Gƒs °üdG
p ôn àp NG
´G s
.áp Hrn Éàn μp dr G
?ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Ér en Qo ƒr °üo Yo är nCGón Hn ≈àn en -

áp «s îp jr pQÉr às dG pQƒr °üo ©o dr G øn «r Hn πo °UÉp Øn dr G ço ón ën dr G Éen -
?ïp jr pQÉr às dG πn Ñr bn Éen pQƒr °üo Yo hn
pQƒ°üo Yo ør ep ál «s fp rGƒs °Un äGl hn On CG :(1-1) πo μr °ûdG

s
.ïj p pQÉàs dG πn Ñnr b Ér e
.¿rp É°ùn fr pEÓd áp Hrn Éàn μp dr G pQƒ¡o Xo án «s ªu gn nCG
8
ïp jr Qp ÉsàdG πn Ñr bn Ér en Qp ƒr °üo Yo Ωo Ér °ùn br nCG
:»n gp mQƒr °üo Yo áp ©n Hn Qr nCG ≈r dn pEG ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Ér en pQƒr °üo Yo ºp «r °ùp ≤r Jn ≈r ∏n Yn ¿n ƒr No Qu nDƒªo dr G ≥n Øn Js G
…t pôén ën dr G öü
o r ©n dr G …t pôén ën dr G öü
o r ©n dr G …t pôén ën dr G öü o r ©n dr G …t pôén ën dr G öü o r ©n dr G
p ën æt dG
»t °SÉ åo jr óp ën dr G §o «r °Sp ƒn dr G Ëo r óp ≤n dr G
:πp «r °üp Ør às dÉH pQƒr °üo ©dG p ≈dn pEG ±

o √òg o ô©àæ°S
s ¿Bn ’Gh
ºo rjóp ≤n rdG …pt ôén ërn dG ôo °ür ©rn dG -1
Cn G ™p ær °Uo »r ap áp ©n «pr Ñ£dG
ärp Ghn On ’ s ≈``∏n Yn Gók ªp àn ©r eo p ºjr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¿ro É°ùn fr pE’G ¢``TÉ n Yn
:»n gp hn áp «n Jp B’G pôgp Ér ¶n ªn dr ÉHp ôo °ür ©n dr G Gòn gn õn «s ªn Jn ór bn hn .É¡n Lro Éàn ër jn »r àp ds G
UR fQ kS GU ¸*KQ S4fU Q nX G*R U /Q KQ zR ªU G*&

V *
.±p ƒr ¡o μo dr G »ap ¢û
o «r ©n dr G - Ü
.Ωrp É¶n ©p dr Ghn Ip Qrn Één ëp dr G øn ep ärp Ghn On nC’G Ωro Gón îr àp °SG
r - `L
o É°ûn àp rcG - O
. pQÉr æs dG ±r
?¿É p °ùn fr EÓdp pQÉæs dG óFGo ƒnn a Éen -

?ºp jr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¬p Jp GhOn nCG ¿É pE r ™n æn °Un ºs ep -
o °ùn fr ’G
?¿n ƒr μo Jn ¿Cr G øo μp ªr jo ∞
n «r cn , mQÉr fn ¿n hr Oo án js pô°ûn Ñn dr G In É«n ën dr G πp «s în Jn -1
s Ip Qrn Één ëp dr G ∫Éμ°TnCG ór grp É°Tn á``
Ör ào rcGhn áp «s fp rGƒs °üdG p °Sn Qn ór ªn dr G »ap Ωp ƒr ∏o ©o dr G pôÑn àn îr eo ≈dEG ´ƒ``L
p t Hp -2
ôdÉ
.∂n dp Pn ør Yn Gôk jr pô≤r Jn
9
(»t dp É≤n àp rf’G)
p o§«r °Sp ƒrn dG …pt ôén ërn dG ôo °ür ©rn dG -2
ärm É©n ªt én Jn »r ap pQrGôn ≤r àp °S’G
r ≈dn GpE á``p js ôu Ñn dr G äÉ
p Jn ÉÑn æs dG ™p ªr Ln hn óp «r °üdG
s IÉp «n Mn ør ep ¿É pE r π``
o °ùn fr ’G n ≤n àn fr G
.¬p Jp ÉLÉ
n Mn Ön °Srp Éæn ào d áp js pôén ën dr G ärp Ghn On nC’G pôjr pƒ£r àn Hp är õn «ª s
s Jn ám «s fp Ér μ°So
øp Yn Ör Lp GnC ºs Ko ,(2-1) πn μ`` s πp es CÉJn ,§p «r °Sp ƒn dr G …u pô``én ën dr G pô°ür ©n dr G pôgÉp ¶n en á``n
r °ûdG p a pô©r ªn dp hn
:¬p «r ∏p Jn »àds G áp ∏n Äp °Sr nC’G
.§p «r °Sp ƒrn dG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en
ám «s fp Gƒs °Un ärm Ghn On nCG ôo jr pƒ£r Jn πp LÉ n áo Yrn Éæn °Up

p æn ªdG äGp hn On nCG Qo ƒr ¡o Xo
.Im ójn óp Ln ∫rm Éμn °Tr nCÉHp »p ær Ln »ap É¡eGo ón îr àn °SG r hn s hn ¢Tp ôr én dr G
.øp ër £dG
.áp «s YGp Qn õdG p ën ªn dr G
u πp «r °UÉ
.§p «r °Sp ƒn dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo gÉp ¶n en :(2-1) πo μr °ûdG

s
. pô°ür ©n dr G Gòn gn »r ap ¬p Jp rGhn On nCG áp Yrn Éæn °üp dp ¿ro É°ùn fr pE’G É¡en ón îr àn °SG
r »àp ds G In Os Ér ªn dr G øp «u Hn -
.»u dp Ér ën dr G pô°ür ©n dr G ärp Ghn On CGn ™n en §p «r °Sp ƒn dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ärp Ghn On nCG øn «r Hn ¿r pQÉr bn -
?§p «r °Sp ƒn dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap πp LÉ p æn ªn dr G Ωrp Gón îr àp °SG
r áo dn ’n On Éen -
10
ør ep áp Ñn jr pôn≤dr G ∞p Mrp Éàn ªn dr G óp Mn nCG hr GnC ,áp ©n ∏r ≤n dr G πp Ñn Ln »r ap »u fu Oo Qr o’G
C r pQÉKn ’G B r ∞p ën àr eo ≈r dn EGp Im Qrn Éjn põHp º``
r bo
¬o ær ep áp Yn ƒr æo °ür ªn dr G Ip Os Ér ``ªn ∏r dp É≤k ar hn ¬o Ñr Ju Qn hn ,∞p ën àr ªo dr G »`àp ¬o Jn ór grn É°Tn Ér en ∞
r æu °Un ºs Ko ,∂`` n àp ≤n £p ær en
:»Jp B’G ∫p hn ór én dr G Ön °ùn Mn ( mõfr ôo Ho ,óm jr óp Mn ,¢Srm Éën fo , mQÉr îns a ,¿Gm ƒs °Un ,ΩÉm ¶n Y) p
¬o ær ep áo Yn ƒr oæ°ür ªdG
n Io Os Éªn rdG ∞p ën àr ªo rdG äÉ
o njƒn nàër eo ºo br ôdG
s
l hn On nCG
ál «s Yrp GQn Rp äG 1
Qrl Gôn Lp 2
óm «r °Un äro Ghn On nCG 3
»x ∏p Mo 4
»m ¡r Wn äro Ghn On nCG 5
? Im ón jr óp Ln ∫rm Éμn °Tr nCÉHp áp «s fp rGƒs °üdG

s äGp hn On nC’G pôjr pƒ£r Jn Öo Ñn °Sn Ér en
11
åo rjóp ërn dG …pt ôén ërn dG ôo °ür ©rn dG -3
pE r dp áp Ñn °ùr æu dÉHp pQrGôn ≤r àp °S’G
ôo °ür ©n dr G Gòn gn õn «s ªn Jn hn ¿rp É°ùn fr Ó o jr óp ën dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G ót ©n jo
r ôn °ür Yn å``
:áp «n Jp B’G pôgrp É¶n ªn dr ÉHp
.åp rjóp ërn dG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en
pQÉîs Øn dG áo Yrn Éæn °Up - ¢Sh

p Dho Qo áo YÉ n æn °Up - iôn ≤o dr G Aro Éæn Hp - áp Yrn GQn õdG
u Qo ƒr ¡o Xo -
É¡eGo ón îr àp °SGh
r ΩÉp ¡n °ùdG
u øo «r Lp ór Jn -
óp «r °üdG
s »ap p ƒn «n ëdG
äÉfG n
.åp jr óp ën dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en :(3-1) πo μr °ûdG

s
p fn Gƒn «n ën dr G øp «r Lp ór àn Hp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Éen -

?äÉ
?áp Yrn GQn õdÉ

u Hp iôn ≤o dG Ap ƒr °ûo fo áo bn Ón Yn Éen
,ºp jr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¿É

p °ùn fr pE’G IÉp «n Mn ør Yn GQk ƒn °Uo ™r ªn LG r ∂n Fp Ó r n en Ro ™n en ¿p hÉ``
o ©n às dÉHp
.∂n àp °Sn Qn ór en »r ap áp js pQrGón ép dr G áp Mn ƒr ∏s dG ≈∏n Yn É¡n °Vr pôYGr ºs Ko
12
o «r °ùp ër Jn hn á``
ø`` p YGn Qn õdG
u ±É`` o °ûn àp rcG iOs nCG
¬æo «r Lp ór Jn hn ¿rp Gƒn «n ën dr G áo «n Hp ôr Jn hn Égôo jr pƒ£r Jn hn É¡∏Fp É°Sn hn
,πp ≤t æn às dG IÉp «n Mn ør ep ’k ó`` n Hn ¿rp É°ùn fr pE’G pQrGôn ≤r àp °SG
r ≈dn pEG
.¬p Jp Ér Yn hr Qo õr en øn ep Üp ôr ≤o dr ÉHp ¿n ƒr μo «n dp ∂n dp Pn hn
…u pôén ëdG n pô``°ür ©n dr G ≈``∏n Yn á`` p ∏n ãp er nC’G ø``
n ep hn
áo jq pôKn nC’G ∫rn Gõn nZ øn «r Yn áo jn ôr bn :¿u Oo Qr o’G C r »ap åp jr óp ën dr G
Ip ôn àr Øn ∏r dp Oo ƒ``
r ©o Jn hn ¿rn É``ªs Yn áp æn jr óp en »`à ™o ≤n Jn »``àp ds Ghn
.Ω.¥ (6500)
πμ``
p °ûdG s ¿u Oo Qr o’G C r á`` p £n jr pôNn ≈``dn pEG pô``¶n æs dÉHp t
r
ôo p¡¶r Jo ¿u Oo Qr oC’G áo £n jr pôNn :(4-1) πo μr °ûdG
s
.∫rn Gõn nZ øn «r Yn ™n bp ƒr en
.∫rn Gõn nZ ø`` n «r Yn ™`` p bp ƒr en ≈``r dn pEG ô``
n
r °Tp GC ,(4-1)
p ën tædG …pt ôén ërn dG ôo °ür ©rn dG -4

»t °SÉ
.¬p Jp Ghn On CGn ¬o ær ep ™o æn °ür jn CGn ón Hh
n ,¬p ªp °SÉ
r Hp ôo °ür ©n dr G »n ªu °So …òp ds G ¢SÉp ën æt dG ¿p óp ©r en ≈dn pEG ¿É o °ùn fr pE’G ± n ôs ©n Jn
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es CÉn Jn , pô°ür ©n dr G Gòn gn ≈r dn EG ôn ãn rcnCG ±p ôt ©n às ∏dp hn
.»u °Sp Ér ën tædG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en
p «s μp ∏r ªo dr G Qo ƒr ¡o Xo
äÉ p ªn Yr nC’G Qo ƒr ¡o Xo
∫É o æn Är àp °SG
¿Gp ƒn «n ën dr G ¢SÉ r ¿É p °ùn fr pE’G ΩGo ón îr àp °SGr
nC p ¢SÉ
Im ôs en ∫p hs ’
áp «s Yrp GQn õdG
u äÉ t cn áp «s æp Øn dr G
p en ƒr °So ôdÉ s Qo ƒr ¡o Xo hn
»p Yr ôdG n ën æt dG
¿Gp Qn ór édG
o ≈∏Yn »fp Ghn nC’rG áp YÉ n æn °Up »ar
äGp hn On n’G
C r hn
n «au ôr ëp dr G áp ≤n Ñn Wn Qo ƒr ¡o Xo
ø«
.»u °Srp Éën æt dG …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en :(5-1) πo μr °ûdG

s
13
?áp ≤n Hp É°ùdG
s áp js pôén ën dr G pQƒr °üo ©o dr G øp Yn »t °Srp Éën æt dG …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G ∞ o ∏p àn îr jn GnPÉªn Hp -
? ø«n «u ap ôr ëp dr G áp ≤n Ñn £n Hp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Ér en -
?áp «s Yrp GQn õdG
u äÉ p «s μp ∏r ªo dr G pQƒr ¡o Xo áo dn ’r n On Ér en -
p ën æt dG …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ±p ƒr ¡o μo dr G ¿Gp Qn ór Lo ≈∏n Yn äÉ

.»u °SÉ m en ƒr °So Qo Oo ƒr Lo ho
r
:¿u Oo Qr oC’G »ap »u °Srp Éën æt dG pô°ür ©n ∏r dp áp js pôKn nC’G ≥p WÉ

p æn ªn dr G ≈∏n Yn áp ∏n ãp er nC’G øn ep hn
∫Én ªn °Tn ∫p ƒr °ùo ö dr G ärp Ó``«r ∏n Jo hn óm eÉp Mn »``HCG áo ≤n £p ær en -1

är ón Lp ho åo «r Mn Ω.¥ (4000) â`` p «u ªn dr G pôër Ñn dr G
∫É m μn °Tr nCÉHp ál ``naôn Nr õn eo hn ál fn ƒr go ór en ál ``js pQÉîns a äG l hn On nCG
pô¶o fr G ,¢Sp hr Dƒo μo dr Ghn »fp Ghn n’G C r hn pQrGôn ép dr Écn ,ám Yn ƒu æn àn eo
.(6-1) πn μr °ûdG s
l hn On nCG :(6-1) πo μr °ûdG
pô°ür ©n dr G øp en õn dp Oo ƒr ©o Jn äG s
.»u °SÉ p ën æt dG …u pôén ën dr G
Üp ƒr æo Ln »ap ™o ≤n Jn Ω.¥ (4500) ¿rn É``æn «nr a áo ``≤n £p ær en -2
ám js pQrGón Lp äÉm en ƒr °So Qo ≈∏n Yn É¡n «r ap ôn ãp Yo åo «r Mn ¿u Oo Qr oC’G
r
ärm Ghn On CG Op ƒr Lo ho ≈`` n
d G
E p ánp aÉr °VEn ’ÉHp ám fn ƒs ∏n eo ám ``«s °Sp ón ær gn
r
.(7-1) πn μr °ûdG s pô¶o fr G ,¢Srp Éën æt dG pô¡r °ün dp
¢Srp Éën æt dG pô¡r °Un ¿ro Gôn ar nCG ÉjÉ≤H :(7-1) πo μr °ûdG
s
.¿rn Éæn «nr a …OGp hn »r ap .´G r Ωt oCG áo Lrn Éën dr G :∫É
p ôn àp N’G o ≤n jo
r °Up ºs Ko ,∫p ƒr °ùo ö dr G ärp Ón «r ∏n Jo hr nCG ¿rn Éæn «nr a á``

Ér en ∞ p ≤n £p ær en ≈dn EG ∂n ªp ∏u ©n eo ™n en ≥p «r °ùp ær às dÉHp ák ∏n Mr pQ º``
r r ¶u fn
.√o óo grp É°ûn Jo
14
:»∏p jn Éen ± r ôq Yn -1
.án «s îp jr pQÉr às dG Qn ƒr °üo ©o dr G ,ïp jr pQÉr às dG πn Ñr bn Ér en Qn ƒr °üo Yo
?ºp jr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¿É

p °ùn fr pE’G Irp É«n Mn ôo grp É¶n en Ée -2
:»s æp en õdG
s §s în dr G πp ªp rcCG -3
...........................Qo ƒr °ü
o Yo áp HÉn àn μp dr G ´ro GÎn p NG
r ...........................Qo ƒr °ü
o Yo
Ω.¥ 3500
: mô°ür Yn πu co »r ap äÉn
p aÉr °ûn àp rc’Gp hn äÉ r ºs gn nCG Éæk «u Ñn eo »n Jp B’G ∫n hn ór én dr G πp ªp rcCG -4
p Yrn Gôn àp N’G
o aÉr °ûn àp cr ’Ghn äÉ

äÉn o Yn rGÎn p N’G
r oöür ©rn dG
ºo jr óp ≤n dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G
§o «r °Sp ƒn dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G
åo jr óp ën dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G
»t °Srp Éën æt dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G
15
‫س ﱠ‬
‫اﻟﺜﺎ ِﻧﻲ‬ ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫ﱠ‬
áo «s îp jr Qp Ér às dG Qo ƒr °üo ©o dG
√o Qrn ÉÑn NCr G ¿o hu ó``n jo ¿ro É°ùn fr E’p G ín Ñn °Ur CGn åo «r Mn ,á``p Hrn Éàn μp dr G ´rp Gôn àp NG
r òo ær eo áo «s îp jr pQÉr às dG Qo ƒ`` o äp nCGó``
r °üo ©dG n Hn
πn YÉ o Øn às dG On rGRn Éªs ep ;áp js pô°ûn Ñn dr G äÉ
p YÉn ªn én dr G pQƒt £n Jn ïn jr pQÉr Jn É¡ær ep Éæn ar ôn Yn »àds G pRƒeo ôdGh t hn ¢Tp ƒr ≤o æq dÉHp
t Ωp ƒr °So ôdG
´G p ôn àp NÉ r Hp hn .(8-1) πn μr °ûdG s pô¶fr G ∂n dp Pn ≈∏n Yn ∫É l ãn ep ,Üp ƒr ©o °ûdG t øn «r Hn »s YÉp ªn àp L’G r hn …s pQÉr ``°†n ën dr G
:øp jr ôn °ür Yn ≈r ∏n Yn πo ªp àn °ûr Jn »àds G áo «s îp jr pQÉr às dG Qo ƒr °üo ©o dr G äp nCGón Hn hn ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Ér en Qo ƒr °üo Yo âr ¡n àn fr G áp Hrn Éàn μp dr G
.…u óp jr óp ën dr G pô°ür ©n dr Ghn ,…u põfr ôo ÑdG
o pô°ür ©n dr G
.(áo «q Øp «r ∏p Zp hr ôo «r p¡dG) ál ªn jr ónp b ál js pô°ür ep äÉHÉàc

l :(8-1) πo μr °ûdG
s
?áp «s îp jr pQÉr às dG pQƒr °üo ©o dr G »ap áo HÉn àn μp dr G äp nCGón Hn ∞
n «r cn t
pE r Irp É«n Mn »r ap Gôk «t ¨n Jn áo Hrn Éàn μp dr G âp Kn ón Mr nCG -

.¿rp É°ùn fr ’G
.É¡Jn QÉ n ºp en oC’G ïn jr pQÉr Jn ßo Øn ër Jn áo Hrn Éàn μp dr G -

n °†n Mh
16
s Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG
:¬p «r ∏p jn ÉªY s πp es nCÉJn áp «s îp jr pQÉr às dG pQƒr °üo ©o dr G pôgrp É¶n en ≈dn pEG ±p ôt ©n às ∏dp hn
.áp s«îp rjpQÉr sàdG Qp ƒr °üo ©ro dG ôo gÉp n¶en
…u óp rjóp ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gÉp n¶en …u põrfôo oÑdG ôp °ür ©rn dG ôo gÉp n¶en
Öp fp ÉLn ≈dn pEG Im ôs en ∫p hs nC’ ó`` p jr óp ën dr G ΩGo ón îr àp °SG r - o ¿p ó``
èl jr põen ƒn go hn põfr ôo ÑdG p ©r en ´ro Gôn àp NG r -
øp «r °ùp ër Jn ≈ndpEG iOs nCG Éªs ep ;áp js pôén ën dr G äG p hn On nC’G . pôjr óp °ür ≤n dG ™n en ¢SÉp ën æt dG ¿p óp ©r en ør ep
.±p ôn ëp dr Ghn äÉ p YÉ n æn °üdGq p ¿m óo e)
äGP o ¿p ó`` o ªdG o ∫p hn Oo Qo ƒ`` r ¡o Xo -
,¿n ƒr ªo Yn áp μn ∏n ªr e)
n ∂n dp Éªn en ≈dn EG ¿p óo ªdG o ∫o ƒt ën Jn - .(πx ≤p àn °ùr eo »x °SÉ p «n °Sp ΩÉm ¶n fp
n Oo CG áp μn ∏n ªr eh
.(Ωh n ,ÜG n Dƒn eo áp μn ∏n ªr eh n .ºp ¶s æn ªdG
o …u ôdG s Qo ƒr ¡o Xo -
p «n ªdG
√É`` p ™`` p ªr én dp á`` p «FÉ q ªdG n pQÉ``HB’G ô`` o Ør Mn -
.áp «s ep ƒr «dG
s ¿É p °ùn fr pE’G IÉp «n Mn »ap É¡n eGp ón îr àn °SG
r r hn
áp «s îp jr pQÉàs dG pQƒr °üo ©o dr G ôo gÉp ¶n en :(9-1) πo μr °ûdG
s
r Gòn ¡n Hp …t óp jr óp ën dr G ôo °ür ©n dr G »n ªu °So GnPÉªn dp -

?ºp °S’G
.áo en ón îr àn °ùr ªdG n åo «r Mn ør ep …u óp jr óp ën dr G pô°ür ©n dr Ghn …u põfr ôo Ño dr G pô°ür ©n dr G øn «r Hn ¿r pQÉbn -
o Io Os ÉªdG
?áp «s îp jr pQÉàq dG pQƒr °üo ©o dr G »a pQÉHBn ’G pôØr Mn hn ºp ¶s æn ªo dr G …u ôdG
s áo dn ’r n On Éen
.∞ s áp Mn ƒr dn ≈r ∏n Yn É¡n °Vr pôYGr ºs Ko ,…u põfr ôo ÑdG

u °üdG m hn On nC’ GQk ƒn °Uo ™r ªn LG
o pô°ür ©n dr G øn ep äG r
»t îp jr Qp ÉsàdG ºo jr ƒp ≤r às dG
U ∫p ƒr °So ôdGs Io ôn ér gp ót ©n Jo hn ,…u Orp Ón «r ªp dr G ïp jr pQrCÉàs dG án ``jrn Gón Hp X≈°ùn «r Yp ˆp G ∫ƒ°S
p Qn óo dp ƒr en ó``
t ©n jo
o ón ær Yp …u pôér p¡dr G ïp jr pQrCÉàs ∏dp ák jGn ón Hp Ip Qn ƒs æn ªdG
.øn «r ªp ∏p °ùr ªdG o áp æn jr óp ªdG
n ≈dn pEG
?ºp °Sr ’Gp Gò¡Hp …t Orp Ón «r ªp dr G ïo jr pQrCÉàs dG »n ªu °So GnPÉªn dp
?ºp °Sr ’Gp Gò¡Hp …t pôér p¡dr G ïo jr pQrCÉàs dG »n ªu °So GnPÉªn dp
17
s πp es nCÉJn ∂dn
πn μr °ûdG n P ánp a pô©r ªn dp hn ,ám ``«s æp en Rn Öm ≤n Mp ≈dn pEG án «s îp jr pQÉàs dG Qn ƒr °üo ©o dr G ¿ƒ n No Qu Dƒn ªo dr G º``
o °ùu ≤n jo
:¬p «r ∏p jn Éªq Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G
áo s«æp en õs dG Öo ≤n ërp dG
…t pôér p¡dr G …t Orp Ón «r ªp dr G Op Ón «r ªdG

p πn Ñr bn
`g Ω Ω.¥n
s Öo ≤n ëp dr G :(10-1) πo μr °ûdG
.áo «s æp en õdG s
p ¥n ) πp μr °ûdG
?( `gp , Ωp , Ω. s »ap Ro ƒr eo ôdG t ∂n dn »æp ©r Jn GnPÉen -
?Éjv Orp Ón «r ep Ip ôn ér p¡r∏dp ≈dn hr oC’G áo æn °ùdG
s ≥o ap Gƒn Jo GnPÉen -
?Éjv pôér gp áo «s dp Ér ëdG s ≥o ap Gƒn Jo GnPÉen
n áo æn °ùdG
ºo n∏©r Jn πr gn
p hoP Égôo NBp Ghn Ωl ôs ën eo É¡do hs nCG »àds G áp js pôªnn ≤dr G pQƒr ¡o °ûdÉ
,áp én ëdG n jr ƒp ≤r às dG ¿s CGn
t Hp §pl ÑJn ôr eo …s pôér p¡dr G º``
,ÉªgGó«Y
o hn èë p dr Ghn Ωp ƒr °üdG o en ¬p Hp §po ÑJn ônr Jhn ,…u pôér p¡dr G ïp jr pQCÉàs dG »ap ¬p «r ∏n Yn óo ªp àn ©fr …r òp ds G ƒn go hn
s â«bGƒ
¿ƒ o fo Écn É¡do hs nCG »àdq G áp «s °ùp ªr °ûdG
o fo Écn Égôo NBp Ghn »fp Éãs dG ¿ƒ s pQƒr ¡o °ûdÉ n
r a …t Orp Ón «r ªp dr G ºo jr ƒp ≤r às dG Ées CG
t Hp §po ÑJn ô«n
p dr G OÉ«
.OÓ«ª p Yr nCG â«bGƒ
o en ¬p Hp §po ÑJn ônr Jhn ,áp æn °ùdG s ∫p ƒr °üoo a ™n en âl Hp ÉKn ƒn go hn ,∫o hs nC’G
?Ωm ôs ën eo pô¡r °Tn ør ep ∫o hs nC’G Ωo ƒr «n dr G ∂n dn »æp ©r jn GnPÉen -
»r ap É¡n °Vr pôYGr hn ám ªn Fp Ér bn »r ap áp «s °ùp ªr °ûdG s pô¡o °Tr n’G C r AÉn ªn °Sr nCGhn áp js pôªn ≤n dr G pô¡o °Tr n’G
C r AÉn ªn °Sr nCG ∞
r æu °Un -1
.§FÉ m Mn áp Mn ƒr dn
øp Yn Gôk jr pô≤r Jn Ör ào rcG á``p °Sn Qn ór ªn dr G áp Ñn àn μen »ap áp «s îp jr pQÉàs dG pQOÉp °ün ªn dr G ó`` p Mn nCG ≈dn pEG ´p ƒ``
r Lo ôdÉt Hp -2
r
.áp «s °Sp Qn ór ªn dr G áp YGn
n PpE’rG »ap ∂n Fp Ó r n en Ro Ωrn Éen nCG √o rCGôn br Ghn …u Orp Ón «r ªp dr G ïp jr pQrCÉàs dGhn …u pôér p¡dr G ïp jr pQrCÉàq dG
18
:»∏p jn Éen ± r ôu Yn -1
p
.¿p óo ªo dr G ∫n hn Oo ,án Hrn Éàn μdG
:»∏p jn Éªn «r ap Ærn Gôn Øn dr G πp ªp rcnCG -2

.…u pôér p¡dr G ïp jr pQrCÉàs dG án jGn ón Hp .......................... ót ©n Jo - CG
.…u Orp Ón «r ªp dr G ºp jr pƒr≤às dG án jGn ón Hp ......................... ôo Ñn àn ©r jo -Ü
. ....................... πp μr °Tn ≈r ∏n Yn áo Hrn Éàn μp dr G äp nCGón Hn -`L
........................................ ƒn go õo fr ôo ÑdG o -O
o ÑJn ôr jn hn .................... pô``¡o °Tr nC’rÉHp …u Op Ó
ºo jr pƒr≤às dG §``p r n ``«r ªp dr G ºo jr ƒp ≤r às dG §``p
o ÑJn ôr jn - `g
. ......................................... pô¡o °Tr nC’ÉHp …t pôér p¡dr G
?…u óp jr óp ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en »n gp Ér en -3
o pô°ür ©n dr G ôn grp É¶n en ør «u Hn -4

.…u põfr ôo ÑdG
19
‫ﺚ‬ ‫س ﱠ‬
ُ ‫اﻟﺜﺎ ِﻟ‬ ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫ﱠ‬
Io Qn Ér °†n ◊G
nr
Io ôn ªn Kn »n gp hn ,√p pQƒt £n Jn ≈r ∏n Yn Ó
k «r dp On hn ¿É pE r ärp GRn Én én fr EG ≈r ∏n Yn É«k îp jr pQÉJn Gók gÉp °Tn Io Qrn É°†n ën dr G ót ©n Jo
p °ùn fr ’G
.áp Än «pr Ñdr G äÉ«
p £n ©r ªo dp ¿rp É°ùn fr ’G
E rp áp Hrn Één àp °SG
r
:Éªn p¡«r ∏p Jn »r àp ds G á∏p Äp °Sr n’G
C r øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,øp «r Jn Qn ƒr °üdGt πp es nCÉJn
( Ü ) πo μr °ûdG
s ( CG ) πo μr °ûdG
s
?( CG ) πp μr °ûdG
s »ap óo gÉp °ûn Jo rGPn Éen -
?( Ü ) πp μr °ûdGs »ap óo gÉp °ûn Jo rGPn Éen -
?rGPn Ér ªn dp hn ,Ip Qrn É°†n ën dr G ≈∏n Yn ∫t óo jn Éªn ¡o jt nCG -
o fp Ér én dr G πo ªn °ûr jn hn ,¿rp É°ùn fr EÓ

¿n ƒr æo Øo dr G :…t Orp Éªn dr G Ö`` p dr p …t pôμr Øp dr Ghn …t Orp É``ªdGn Ro Ééfr pE’G »n gp :Io Qn Ér ``°†n ërn dG
.äG p On É©n dr Ghn ºn «n ≤p dr Ghn án ¨n ∏t dG πo ªn °ûr «nn a :…t pôμr Øp dr G Öo fp Ér én dr G Ér es nCGhn ,¿n óo ªo dr Ghn In QÉ
n ªn ©p dr Gh
.Éªn go ôr cro PG ,Ip Qrn É°†n ën ∏r dp ¿É p Ñn fp ÉLn ∑É n æn go -
. §p Fp Ér ën dr G áp ∏s én en ≈r ∏n Yn É¡n ≤r °üp dr nCGhn äG

p Qrn É°†n ën dr G øn ep ón gÉp °ûn ªn dp GQk ƒn °Uo ™r ªn LG
r
20
z ¿p rGôn ªr ©ro dG áo njÉr Zn Io Qn Ér °†n ërn dG { :¿m hr óo ∏r No øo HGr ∫rn Ébn
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp CGn ºs Ko »n Jp B’G ¢ü s æs dG CGn ôn br G
≈dn hr oC’G ärp GQrn É°†n ën dr G pQƒt £n Jn ≈``dn EGp áp HÉn àn μp dr ÉH ¬o ào an pô©r en ºs Ko áp Yrn GQn õdÉ p °ùn fr E’
u Hp ¿É r ≤n dn
p G áo an pô©r en är Os CG ó``
≈∏n Yn óo ªp àn ©r Jn É¡ær ep Im ón MGp hn πt co âr fn Écn hn ¢† m ©r Hn ør Yn ∫m põ©r ªn Hp É¡°†o ©r Hn Qn ƒs £n Jn hn ¿É o °ùn fr pE’G É¡n eÉn bn nCG »r àp ds G
.äGp Qrn É¡n ªdGn hn QÉn μn ar nC’G âp dn On ÉÑn Jn hn óo ©r Hn Éª«r ap âr ∏n °ür Js G É¡æs μd ,É¡n ∏p gCr G äG p QÉn μn àp HGr hn áp «s ©p «pr Ñ£dG
s Égn Op pQrGƒn en
?rGPn Ér ªn dp hn ,lIôs ªp àn °ùr eo ál «s ∏p ªn Yn In Qrn É°†n ën dr G ¿s nCG óo ≤p àn ©r Jn rπgn
äGp Qn Ér °†n ën dr G Ωp É«n bp πo eGp ƒn Yn :’k hs CG

p Io Qrn É``°†n ën dr G É¡n ep ón br nCG ø``
ôn °ür ep »r ap áo «s fp ƒr Yo ôr ØdG r eh p Il ón jr óp Yn ál «q fp É°ùn fr EG äGQr
l É``°†n Mn är ôn ¡n Xn
Io Qrn É°†n Mn hn øp «r °üdGu Io Qrn É°†n Mn hn (¥G n ©p dr G) øjp ón ap GôdG
p ô`` s Orp Ón Hp Io Qrn É°†n Mn hn Ωrp É°ûdG s Orp Ón Hp Io Qrn É``°†n Mn hn
.Ip Qrn É°†n ën dr G ΩÉp «n ≤p dp ¿ro É°ùn fr pE’G É¡n ær ep On ÉnanCG Il ón jr óp Yn πo eGƒ
p Yn ∑É
n æn go hn .óp ær p¡dr G
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko »n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJn ,πp eGp ƒn ©dGn √p òp gn ánp a pô©r ªn dp hn
√Ép «n ªp dr G Io ôn ar hn
»t ap Gôn ¨r éo dr G ™o bp ƒr ªn dr G áp Hn ôr àt dG áo Hn ƒr °üo No
Ωrp É«n bp πo erp Gƒn Yn

Ip Qrn É°†n ën dr G
ñro Éæn ªo dr G …t pôμr Øp dr G πo erp É©n dr G
r hn øo er nC’G
QGo ôn ≤r àp °S’G
.Ip Qrn É°†n ën dr G Ωrp É«n bp πo erp Gƒn Yn :(11-1) πo μr °ûdG

s
21
?rGPn Éªn dp hn ,πp eGp ƒn ©n dr G √p òp gn óp MCn G pô«r nZ ør ep Io Qrn É°†n ën dr G Ωn ƒr ≤o Jn ¿Cr G øo μp ªr jo rπgn -
.∑n pô¶n fn áp ¡n Lr ph ør ep ,Ip Qrn É°†n ën dr G Ωrp É«n ≤p dp áp ≤n Hp Ér °ùdG
s πp erp Gƒn ©n dr G øn ep πm eÉp Yn πu co án «s ªu gCn G ør «u Hn -
.∑n pô¶n fn áp ¡n Lr ph ør ep »u dp ÉëdG

n âp br ƒn dr G »ap ärp GQrn É°†n ën dr G Ωrp É«n bp πn erp Gƒn Yn
áp «s fp É°ùrn fpE’G Ip Qn Ér °†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :É«k fÉK

óo Yrp É°ùn jo »`` p p r Ωrl É¶n fp Io Qrn É``°†n ën dr Éna ,Égn pô«r nZ ør Yn É``gn õo «u ªn Jo ôo gÉp ¶n en Im Qrn É``°†n Mn πu μ`` o dp
w YrÉªn àLG
.…u Ou Éªn dr Ghn …u pôμr Øp dr G ¬p LÉp àn fr EG Ip On Éjn pR ≈r ∏n Yn ¿É
n °ùn fr pE’G
:¬p «r ∏p Jn »à p p n n p r s πp es nCÉJn
r ds G á∏n Ä°Sr C’G øp Yn Ör Lp CG ºs Ko ,»n JB’G πn μ°ûdG
áp s«fp É°ùn rfpE’G Ip Qn Ér °†n ërn dG ôo gÉp n¶en
áo s«æp rjóu dG ôo gÉp n¶ªdG-2 p n«°ùdG

áo sjOp Ér °ün àp br ’Gôo gÉp n¶ªdG-4
n áo qjpôμr Øp rdG ôo gÉp n¶ªdG
n -3 n áo s«°SÉ u ôo gÉp n¶ªdG-1
n
ƒn ër fn ¿É o °ùn fr E’G ¬n én Js G o °ûn àp rcG ó````
±É`` n Yrn É°Sn ¿É```
o °ùn fr E’G ¬n ````Ls ƒn Jn ¬p ©p Ñr £n Hp ¿É``
n °ùn fr E’G ¿Eq G
p HÉn àn μdG
p .≥p dp ÉîdG n ánp a pô©r ªn dp áp YÉ n ƒn ër fn πo «r ªp jn
Op pQGƒ`` n ªdG n ∫p Ó`n ¨r `àp °SG r ≈`````∏n Yn á`````` n ªn édG
p àp en ór îp dp á``
¬`` p «s ©p «pr Ñ£dG
s ø````
n «r Hn π````
p °UG o ƒn às dG ør ep É¡d ó`` n Ho ’ »`` p
r àds G
.¬p Jp ÉLÉ n «n àp MG
r áp «pn Ñ∏Jn hn .Üƒp ©o °ûdG
t .ºm μr Mo ΩÉp ¶n fp
áo q«YÉp ªn àp L’G
r ôo gÉp n¶ªdG
n -5
o dp É≤n Jn hn äG
.É¡Hp õo «s ªn àn Jn ó« l On ÉYn Im QÉn °†n Mn πu μo dp
.áp «s fp Ér °ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :(12-1) πo μr °ûdG

s
22
.áp «s fp É°ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G ΩÉp «n ≤p dp ák ªn YGp On iôn Nr oCG ôn gÉp ¶n en ôr cro PG -
?¿u Oo Qr o’G
C r »ap ÉgGn ôn Jn »r àp qdG áo js pQÉr °†n ën dr G ôo grp É¶n ªn dr G Ér en -
.ºp μr ëo dr G ΩÉp ¶n fp Op ƒr Lo ho In ón Fp Ér an ør «u Hn
.áp YÉ
n ªn én dr G ƒn ër fn ¬p ©p Ñr £n Hp ¿É
o °ùn fr E’G πo «r ªp jn
äGp Qn Ér °†n ën dr G Qp É«n ¡p fr G ÜÉ
o Ñn °SCr G :Éãk dÉK
, pô°ûn Ñn dr G ™p «r ªp én dp ∂ l ∏r eo »n gp Ér ªn fs pEGhn ,rÉen ¿É p °ùn fr pE’ Éμk ∏r eo âr °ùn «r dn án «s fp É°ùn fr pE’G ärp GQrn É°†n ën dr G ¿Es G
,áp en Orp É≤n dr G ∫Ép «n Lr nCÓdp áp Än «r °†p ªo dr G É¡pn Ñfp Gƒn Ln ¿É p Øn ëp ∏r dp Gƒfo hÉ
p «n Hn hn É¡«r ∏n Yn ®É n ©n àn jn ¿Cr G ™p «r ªp én dr G ≈``∏n Yn hn
.äƒ o ªo Jn hn ôo gp On õr Jn hn èo °†p ær Jn hn óo dn ƒr Jo »u ëdG s øp Fp Éμn dr G πp ãn ªc
n É¡n ∏o ãn en äG p Qn Ér °†n ën dr G ¿ps EG å«M
o
:¬p «r ∏p Jn »à p p p n n p r s πp es nCÉJn
r ds G á∏n Ä°Sr C’G øp Yn Ör Lp CG ºs Ko ,»n JB’G πn μ°ûdG
p Qn Ér °†n ërn dG Qp Én«p¡rfG ÜÉ
:äG o nÑ°SCr G
n ΩGp ón îr àp °SG
Op pQrGƒn ªdG r Ao ƒr °So Oo Gón Ñr àp °S’G t Üo hr ôo ëo dr G
r hn ºo ∏r ¶dG
.áp «q ©p «pr Ñ£dG
s pQOÉp °ün ªn dr Ghn .Oo É°ùn Øn dr Ghn .ço pQrGƒn μn dr Ghn
.äG o Ñn °SCr G :(13-1) πo μr °ûdG

p Qrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G ÜÉ s
? äG p Qrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr ÉHp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Éen -
?äGp Qrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G ≈dn EGp ço pQrGƒn μn dr Ghn Üo hr ôo ëo dr G …Ou nDƒJo ∞ n «r cn ír °Vu hn -
p Qrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G ≈dn pEG …Ou Dƒn Jo ¿r nCG øo μp ªr jo »àds G ÜÉ
?»u dp Ér ën dr G âp br ƒn dr G »ap äG o Ñn °Sr nC’G Éen ∂n jp rCGôn Hp -
, pQrÉKn ’G p MÉ r p p bp ƒr ªn dr G ≈dn GpE ™``

B r hn á`` u Ip QGRn ƒp Hp ¢Ur
n «n °ùdG u ÉîdG n ,ZZZPRWDJRYMR »`` u fp hr ôo ào μdE’p G ™`` r Lp QGr
r n en Ro Ωrn Éen nCG ¬o °Vr pôYGr ºs Ko ,¿u Oo QCr o’Gr »ap äG
.∂n Fp Ó p QÉn °†n ën dr G ión Mpr EG ør Yn Gôjk pô≤r Jn Ör ào cGr hn
23
?Ip QÉ°†
n ën dr ÉHp Oo ƒ°ün ≤r ªn dr G Éen -1
s πp ªp rcnCG -2
:»n Jp B’G πn μr °ûdG
Ip Qrn É°†n ën dr G ΩÉp «n bp πo eGƒ

p Yn
.áp «s fp É°ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G pôgrp É¶n en ºs gn nCG Or óu Yn -3
n Ñn °Sr nCG ôr °ùnq a -4

.ärp GQrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G ÜÉ
:án «n Jp B’G äG
p Qrn ÉÑn ©p dr G Üp ƒu °Un -5
.¿É p «n ær Ño dr G áo jrn É nZ »n gp Io Qrn É°†n ën dr G - CG
.áp dn õr ©o dr G ƒn ër fn πo «r ªp jn ¬p ©p Ñr £n Hp ¿É o °ùn fr pE’G - Ü
.§r ≤n an Ip Qn ƒu £n àn ªo dr G äÉ p Yrn Éªn én ∏r dp ∂ l ∏r eo áo «s fp É°ùn fr pE’G Io Qrn É°†n ën dr G - `L
.áp «s fp É°ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën ∏r dp áp «s °Srp É«n °ùdG
u pôgrp É¶n ªn dr G ør ep áo Hrn Éàn μp dr G - O
24
:»∏p jn Ér en ±
r ôq Yn -1
n hn On nCG ,õn fr ôo ÑdG
.nIQrn É°†n ën dr G ,¢Tp ôr én dr G äG o
:»∏p jn Éªn dp ÉÑk Ñn °Sn §p YCr G -2

.äG p Qrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G - CG
.ºp jr óp ≤n dr G ¿É E p r ärp Ghn On nCG pQƒt £n Jn -Ü
p °ùn fr ’G
ør ep »u °Srp Éën æt dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G pôgrp É¶n eh p «r °Sp ƒn dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G pôgrp É¶n en øn «r Hn ¿r pQÉr ``bn -3
n §``
o hn On nC’G åo «r Mn
.áo en ón îr àn °ùr ªo dr G äG
:»∏p jn Éªn «r ap Ærn Gôn Øn dr G πp ªp rcnCG -4

.................................... pô°ür ©n dr G »ap QÉ n îs Øn dr G ¿É
o °ùn fr pE’G ∞ n °ûn àn rcG - CG
....... h ........................... áp «s fp É°ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G pQƒr ¡o Xo πp erp Gƒn Yn ør ep -Ü
..................................................
»àp ds G pQÉKn B’G ø`` p «s fp Oo Qr oC’G ............................... á``
n ep á`` p jn ôr bn Qro É``Kn BG ó``
t ©n Jo -`L
.åp jr óp ën dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G øn ep âr Øn °ûp ào rcG
.…u pôér p¡dr G ïp jr pQrCÉàs ∏dp ák jrn Gón Hp ................................... ót ©n Jo - O
25
»t Jp rGòs dG Ëp
o r ƒ≤r às dG
n »Jp B’G ∫p hn ór én dr G ∫rp Ón Np ør ep ≈dn hr oC’G Ip ón Mr pƒdr G »ap Arn ÉLn Éªn dp ∂n ªn ∏t ©n Jn ºr «u bn
(√) Ip Qrn É°Tpn EG ™p °Vr ƒH
p Jo »àqdG Ip QÉ
:∂n ªn ∏t ©n Jn Öo °SÉæ n Ñn ©p dr G Ωrn Éen nCG
’r n ºr ©n nf Qo Én«©r pªdG ºo br ôdG
s
o pôYr nCG
.áp Hrn Éàn μp dr G pQƒr ¡o Xo áp jrn Gón Hp ïn jr pQÉJn ± 1
o
o …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôn grp É¶n en øo «u Hn CG
.…u põfr ôo ÑdG 2
p Qrn É°†n ën dr G ΩÉp «n ≤p dp án °ùn «Fr ôdG

.äG o îu dn oCG
s πn erp Gƒn ©n dr G ¢ü 3
n Ñn °Sr nCG ôo °ùnu aoCG

.ärp GQrn É°†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G ÜÉ 4
.Ip Qrn É°†n ën dr G ≈æn ©r en ío °Vu hn oCG 5
pô°ür ©n dr G øn ep án «s fp Oo Qr oC’G án js pôKn ’G

nC r iô≤o dr G ¿u Oo Qr ’G
n
oC r áp £n jô
r Nn ≈r ∏n Yn øo «u Yn oCG
6
.(¿É n õn nZ øn «r Y)
n æn «nr a ,∫G n …u pôén ën dr G
26
‫ا ْﻟ ِﻮ ْﺣ َﺪ ُة ﱠ‬
‫اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴ ُﺔ‬
s Op Ór n Hp äo Gr Qn Ér °†n Mn
áo ªn jr óp ≤n dr G ΩÉp °ûdG 2
.pΩÉ s°ûdG Op Óp n r ónp ≤dr G oäGQn Ér °†n ◊G

r n H ‘ áo Á nr
.án ªn jr óp ≤n dr G ∫n hn ódG s Orp Ón Hp áp £n jr pôNn ≈r ∏n Yn Or óu Mn t

t ΩÉp °ûdG
s Orp Ón Hp Io Qrn É°†n Mn É¡n ªt °†o Jn »àp ds G ∫n hn ódG
.ΩÉp °ûdG t ΩÉp °ûdG p jr pôNn ≈∏n Yn ør «u Yn t
s Orp Ón Hp á£ r
?¿u Oo Qr oC’G »ap âr ern Ébn »àp ds G äG
p Qrn É°†n ën dr G ôo ¡n °Tr nCG Éen t
َ ‫ﺎت‬ َ ‫اﻟ ﱢﻨ َﺘ‬
ُ ‫ﺎﺟ‬
.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQGƒdG
n äÉ o hn ºn «r gÉp Øn ªn dr G Ön Yp ƒr àn °ùr jn
p ën ∏n £n °ür ªdG
.án ªn jr óp ≤n dr G Ωrp É°ûdG
s Orp Ón Hp ärp GQrn É°†n Mn ± n ôs ©n àn jn
.ºr p¡Jp QÉ
n °†n Mn ôn grp É¶n en hn ø« n «u ep hr Oo nC’G án dn hr On ± n ôs ©n àn jn
n «u fp É©n ær μn dr G ón ær Yp án js pQÉr °†n ën dr G ôn grp É¶n ªn dr G ôn co ròjn
.ø«
n °†n ën dp áp js pQÉ°†n ën dr Ghn áp js pôKn nC’G ºp dp É©n ªn dr G ºs gn nCG øn «u Ñn jo
s Orp Ón Hp Ip QÉ
.ΩÉp °ûdG
.ø« n «≤« u æp «r ØdGp ón ær Yp áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn Één àu dG pQƒt £n Jn πn erp Gƒn Yn ín °Vu ƒn jo
.ø« n «u fp É©n ær μn dr G ón ær Yp Ip Qrn Één àu dG pQÉr gn Op Rr G ÜÉ n Ñn °Sr nCG èn àp ær àn °ùr jn
.áp «s ≤p «r æp «r ØdG
p IQÉ°†ëdG
p pQÉr gn Op Rr G ÜÉn Ñn °Sr nCG ¢ü n ∏p îr àn °ùr jn
.Ip ón Mr pƒdr G »ap In On pQrGƒn dr G äG p Qrn É¡n ªn dr G Ön °ùp àn μr jn
.ø«n «u fp É©n ær μn dr G ón ær Yp án js pQÉ°†n ën dr G ôn grp É¶n ªn dr G πn ∏u ën jo
n μn ar nC’Ghn ≥n Fp É≤n ën dr G èn àp ær àn °ùr jn hn ¢U
.QÉ n ƒr °üo æt dGhn ∫É n μn °Tr nC’Ghn §n Fp Gôn în dr G πn ∏u ën jo
p Ip Qrn É°†n ën dr Ghn áp «s fp É©n ær μn dr G Ip Qrn É°†n ën dr G ™n bp Gƒn en ΩÉp °ûdG
.áp «s ≤p «r æp «r ØdG s Orp Ón Hp áp £j n pôNn ≈r ∏n Yn øn «u ©n jo
.ø« n «s ep hr Oo nC’G Ip Qrn É°†n Mn ™n bp ƒr en øn «u ©n jo hn ¿u Oo Qr oC’G áp £j n pôNn ≈∏n Yn ºn °So ôr jn
.Ip ón Mr pƒdr G »ap In On pQrGƒn dr G äÉ p gÉ n én Ju ’Ghn ºn «n ≤p dr G πn ãs ªn àn jn
.Ip Qrn É°†n ën dr G pQƒt £n Jn »r ap »fÉ s °ùn fr E’G Qn hr ódG s øn ªu ãn jo
.áp js óp én Hr nC’G áp Hrn Éàn μp dr G pQƒt £n Jn »r ap ø« u æp «r ØdG
n «≤« p Qn hr On Qn óu ≤n jo
‫او ُل‬
‫رس ﱠ‬ُ ‫اﻟﺪ‬
ّ
áo «s ep hr Oo nC’G Io Qn É°†n ◊
n G
,¿s Oo Qr oC’Ghn ,¿rn Éæn Ñr do hn ,Éjq pQƒr °So É«v dp ÉMn πo ªn °ûr Jn »àp ds G áp ≤n £p ær ªn dr G ≈∏n Yn Éªk jr óp bn ΩÉp °ûdG s Orp Ón Hp ºo °SG r ≥`` o ∏n £r jo
™m bp ƒr ªn Hp ΩÉp °ûdG
s Op Ón Hp áo ≤n £p ær en Ro Éàn ªr Jn hn ,»u Hp ôn ©n dr G øp Wn ƒn dr G øn ep …u pƒ«n °SBr ’G Ap õr éo dr G »ap ™o ≤n Jn »àp ds Ghn øn «r £p °ùr ∏n ap h
¥p ôr °ûdG s äG p Qrn É°†n Mn øn «r Hn πm °Ur hn Io õn ªr gn »n gp hn ,çÓ`` p ãs dG ärp GQrn É≤n dr G øn «r Hn Ér en §o Hp ôr Jn Pr pEG ;ΩÉx gn »`àp Gôn ¨r Lo
x
,πp «r æu dG …OGp hn hn ,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ô``
n jr põén dr G ¬p Ñr °Tp hn ,(¥rp Gôn ©p dr G) øp jr ón ap GôdGs ¢``V p ƒr Mn »ap âr ern Ébn »àp dq G º`` p jr óp ≤n dr G
r πp erp Gƒn Yn pôoaGƒn Jn ≈r dn pEG ánp aÉr °Vpn E’ÉHp ,ÉHn hr Qo hr GoC »r ap áp «s fp Éen hr ôdG
pQrGôn ≤r àp °S’G t hn áp «s fp Éfn ƒr «o dr Écn Üp ôr ¨n dr G äG p QÉn °†n Mn hn
.äG p Qrn É°†n ën ∏r dp Üm ròLn án ≤n £p ær en ΩÉp °ûdG s Oo Ó r n Hp âr fn Ér μnn a ,√rp É«n ªp dr G pôoaGƒn Jn hn áp Hn ôr àt dGhn ñÉp æn ªo dr Écn
?Ωrp É°ûdG
s Oo Ó r n Hp ™o ≤n Jn Im Qrs Ébn …u nCG »r ap t
s Orp Ón Hp »ap ärp GQrn É°†n ën dr G Ap ƒr °ûo fo Ürn ÉÑn °Sr CGn ôr cro PGt
.Ωrp É°ûdG
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp CGn hn ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es CÉn Jn
s Op Ór n Hp »ap äp rGQn Ér °†n ërn dG ºt gn nCG

Ωp Ér °ûdG
πp Mrp Gƒn °Sn ≈∏n Yn ¿ƒ s Orp Ón Hp §n °Sn hn ¿n ƒr «t fp É©n ær μn dr G n «t ep hr Oo nC’G

Ün ƒo ær Ln ¿ƒ
n «≤«t æp «r ØdG
p ΩÉp °ûdG
§p °Su ƒn àn ªo dr G pôër Ñn dr G s Orp Ón Hp
.ΩÉp °ûdG
.(1-2) πo μr °ûdG
s
s Orp Ón Hp äro GQrn É°†n Mn âr ern Ébn øn jr nCG -

?ΩÉp °ûdG
?¿u Oo Qr oC’G »ap âr ern Ébn ärp GQrn É°†n ën dr G √p òp gn …t nCG -
30
É°ùn ën dr G …Orp Ghn ør ep Ip ós àn ªr ªo dr G ¿u Oo Qr C’o G Ün ƒr æo Ln IGp ôn °ûdG
s áp ≤n £p ær en »r ap ø« n «u ep hr Oo nC’G Io Qrn É``°†n Mn är CÉn°ûn fn
.Orp Ón «r ªp dr G πn Ñr bn 2000 »dp rGƒn Mn ÉHk ƒr æo Ln áp Ñn ≤n ©n dr G ≈às Mn
s Ün ôr bo (Gôn «r °üp H)n án æn jr óp en Ghòo în Js Gh ¿m óo eo In ós Yp Ghóo «s °Tn ál «s eÉp °Sn o πFp ÉÑn bn ¿ƒ«t ep hr Oo nC’Gh
ák ªn °Urp ÉYn áp ∏n «r Øp £dG
.ºr ¡o dn
:É¡d øjp Qn phÉén ªdG o ø« t øp Yn Ör Lp nCGhn ,án «n Jp B’G án £n jr pôîn dr G πp es nCÉJn
p dn GnDƒ`°ùdG
óHQEG
¥ôØªdG áp ∏n «r Øp £dG p ¶nn aÉr ën eo ≈dn pEG ô``
s á`` pn
r r °TCG -
Y
¿ƒ∏é
¢TôL
AÉ≤∏ÑdG
AÉbQõdG ?áp £n jr pôîn dr G ≈∏Yn
ÉHOCÉe ¿Éªs Yn
™o ≤n Jn ¿u Oo Qr oC’G øn ep ám ¡n Lp …u nCG »r ap -
∑ôμdG
?áp ∏n «r Øp £dG
s áo ¶nn aÉr ën eo
á∏«Ø£dG
¿É©n en
áÑ≤©dG
s áp ¶nn aÉr ën eo ™n bp ƒr en øo «u Ñn Jo ál £n jr pôNn :(2-2) πo μr °ûdG

.áp ∏n «r Øp £dG s
»r ap É¡°Vr pôYGr ºs Ko ,øn «r «u ep hr Oo nC’G Ip QÉ``

n °†n ën dp án «s fp Gôn ªr ©o dr G äG
p Rn Één fr pE’G øo «q Ñn Jo GQk ƒn °Uo ™`` r ªn LGr -1
.∞ s áp Mn ƒr dn
u °üdG
pQÉ``nK’GB r hn á```p MÉ«n °ùdGu Ip QGn Rn pƒ`Hp ¢`ÙÉîdG
u »u fp hôo ào μr dEp ’G ™```
p bp ƒr ªdG
n ≈dn pEG ´ƒ``` p Lo ôdÉH t -2
nC G pô°ür Yn »a áp ∏n «Øp £dG
,øn «r «u ep hr Oo ’ r s áp ¶n an Éën eo øY r Gôk jr pô≤r Jn Ö`` r ào cGr p ,ZZZPRWDJRYMR
.∂n FÓn en Ro ΩÉ n en nCG ¬o °Vr pôYGr ºs Ko
31
áp «s ep hr Oo nC’G Ip Qn Ér °†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :’k hs nCG
t ≈∏n Yn ™p bp rGƒn dr G »u ap Gôn ¨r éo dr G ™p bp ƒr ªn dr ÉHp áo «s ep hr Oo nC’G Io Qrn É°†n ën dr G äp ôn Ks nCÉJn
.áp jq ôu Ñn dr G áp js pQÉr én àu dG ¥p ôo £dG
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJ
áp s«ep hr Oo nC’G Ip Qn Ér °†n ëdG

n ôo gp Ér n¶en
áo «s æp jr ódG
u Io É«n ën dr G áo js Orp É°ün àp br ’G Io É«n ën dr G p «n °ùdG
áo «s °SÉ u Io É«n ën dr G
án «s æp Kn ƒn dr G º``¡o ào fn Éjn Op â`` »p Yr ôdÉH n «t ep hr Oo ’ nC G π`` n ªp Yn - ≈r ∏n Yn ¿n ƒ`` r °ûo «r ©p jn Gƒfo Écn

r fn Écn s ¿ƒ``
ør ep hn áp ¡n dp B’G Op ót ©n àn Hp Gƒæo eBn Éa Gƒero Ébn hn áp YGn Qn õdG
u Öp fp ÉLn ≈r dn pEG ºr ¡o ªo μo ër jn πn Fp ÉÑn bn πp μr °Tn
¬o dn E’Ghn ¢Sl ƒr bn ¬o dn E’G ºo p¡àp ¡n dp BG áp js pQÉr én àu dG π``
p ap Gƒn ≤n dr G áp jÉn ªn ëp Hp Gƒfo Écn hn ,áp ∏n «pr Ñ≤n dG ïo «r °Tn
.Ol ón gn Ip QÉn én àu dÉHp Gƒ``
r ∏o ªp Yn hn á`` p js ôu Ñn dr G øep iƒbr C’G ¿n hr QÉ o àn îr jn
.¿É p «n Mr nC’G ¢† p ©r Hn »r ap áp js pôër Ñn dr G πp Fp ÉÑn ≤n dr G ñp ƒ``
r «o °To ø`` p «r Hn
. ¢Srp Éëæt dG êrp Gôn îr àp °SÉ r Hp Gƒero Ébn - k ∏p en ¿n ƒr μo «n dp
ºr p¡«r ∏n Yn Éμ``
.ºr ¡o ªn μo ër jn hn
.áp «s ep hr Oo nC’G Ip Qrn É°†n ën dr G ôo grp É¶n en :(3-2) πo μr °ûdG

s
.ø« p Oo nC’G ón ær Yp »°SÉ

n «u eh p u ΩÉp ¶n æu dG πn μr °Tn ír °Vu hn -
u «n °ùdG
.»p Yr ôs dr ÉHp ø« p Oo nC’G πp ªn Yn Ön Ñn °Sn ør «q Hn -
n «u eh
n «u ep hr Oo nC’G ón ær Yp áp ¡n dp B’G ºn °SG
.ø« r pôcro PG -
r áp «s ep hr Oo nC’G Ip Qrn É°†n ën dr G pôgÉp ¶n en ør ep

o ôn îr àp °SG
.¢Srp Éën æt dG êG
32
áo «s fp Gôn ªr ©o dr G oäGnRÉérn fE’p G :É«k fÉK
ák Ñn °ùr fp ºr ¡o ào «n ªp °ùr Jn är Arn ÉLn ór bn hn ,∫p hs ’ nC G …u ó`` p jr óp ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ø« nC G áo dn hr On â``
n «u ep hr Oo ’ r eÉn bn
»àp ds G Ap Gôn ªr ën dr G pQƒr îo °üdG t äGn n P án ≤n £p ær ªn dr G õ``
o «u ªn jo …r òp dq G (øp crp GódG s pôªn Mr nC’G) Ωp On ’ nC G ¿p ƒr ∏s dG ≈``dn pEG
óo ¡n °ûr Jn »àp ds G áp js pQÉr îs Øn dG ™p £n ≤p dr Ghn ΩÉp àn Nr nC’G øn ep pô``«r ãp μn dr G ≈∏n Yn ôn ãp Yo ór ≤n dn hn .¿ƒ n «eh n
t Oo C’G É``¡n æn μ°Sn
n
.¿u Oo Qr oC’G Üp ƒr æo Ln »r ap Ip Qrn É°†n ën dr G √p òp gn äG p Rn Één fr pEG ≈∏n Yn
r
n μn °Tr n’G
:án «n Jp B’G ∫É C r ™p Ñs àn Jn áp «s ep hr Oo nC’G áp «s fp rGôn ªr ©o dr G äGp Rn Één fr E’G ºu gn nCG ánp a pô©r ªn dp hn
p :(5-2) πo μr °ûdG
.áo ∏s °ùn ªdG s u áo jn ônr b :(4-2) πo μr °ûdG
.™p ∏r °ùdG s
u áo jn ôr bn ™o ≤n Jn øn jr nCG -
?™p ∏r °ùdG
n «t ep hr Oo nC’G º``
Ap Éæn Ñp Hp ¿ƒ`` s àn gGr GnPÉªn dp
.áo «s Fp Ér ªn dr G ∑o ôpn ÑdG :(6-2) πo μr °ûdG
s
? pQÉHBn ’Gr hn áp «s Fp Ér ªdG
n äÉ p fn Gõs în dr G
r °Up ºs Ko áp ∏n «r Øp £dG
∞ n áp æn jr óp en ≈r dn pEG Im QÉ``
s áp ¶nn aÉr ën eo »n ap (Gôn «r °üp H) n ¶p ær Jn ∂n ªp ∏u ©n eo ≈r ∏n Yn ìr pô``àn br G
n jn pR º«
.√o óo grp É°ûn Jo Éen
33
.øn «r «u ep hr Oo nC’G ón ær Yp áp js OÉp °ün àp br ’G IÉp «n ën dr G ôn gÉp ¶n en ír °Vu hn -1
.áp «s ep hr Oo nC’G áp dn hr ó∏
s dp áp «s fp Gôn ªr ©dG
o äG p Rn Één fr E’G ºs gn nCG ôr cro PG -2
:»∏p jn Éªn «r ap ÆG n ôn Øn dr G πp ªp rcnCG -3
..................................≈r dn pEG ák Ñn °ùr fp ºp °S’G r Gòn ¡Hn ¿ƒ n «t ep hr Oo nC’G »n ªu °So - CG
................................. É¡n ªt gn nCG Éfk óo eo ¿u Oo Qr oC’G »ap ¿ƒ n «t ep hr Oo nC’G ¢ù n °Ss nCG -Ü
.......................................... ø« n «u ep hr Oo nC’G ón ær Yp áo ¡dp B’G ≈ªs °ùn Jo -`L
.øn «r «u ep hr Oo C’G Ip Qrn É°†n Mn ™n bp ƒr en á«p Jp B’G Ap Ér ªn °üdG s ¿u Oo Qr oC’G áp £j n pôNn ≈r ∏n Yn ør «q Yn -4
34
‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
áo «q fp É©n ær μn dG Io Qn É°†n ëdG
n
Io nCÉ r°ûsædGhn oøWp ƒr ªn dr G :’k hn nCG

óp jr óp ©n dr G ΩÉn «n bp ΩÉp °ûdG
s Orp Ón Hp áo ≤n £p ær en är ón p¡°Tn
äG m Rn Één fr EG â`` r cn ôn Jn »àp ds G äG p Qrn É``°†n ën dr G øn ep
.ø« n Io Qrn É``°†n Mn É``¡ær ep hn ,ák ``ën °VG
n «u fp É©n ær μdG p hn
G ƒ``æo μn °Sn »`` p
w eÉ°S Ö`` l ©r °Tn ¿ƒ`` n «t fp É©n ær μdGhn
ør ep án «s Hp ôr ¨n dr G AGn õ``
n Lr n C’Gh ¿É`` n æn Ñr do hn ø`` n «r £p °ùr ∏n ap
Op Ón «r ªp dr G π`` n Ñr bn åp dp Éãs dG ∞`` p dr nC’G »ap É``js pQƒr °So
,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ô``
n jr põén dr G ¬p Ñr °Tp ør ep Ghô`` o LÉ n gn ór bn hn
πn MGp ƒn °Sn ø`` r …òp qdG ºo °ùr ≤p dr G »``
n Wn ƒr àn °SG n ªu °So hn
Éªn æn «r Hn ,ø``« n «u ≤«p æp «ØdG p º`` p °SÉ r Hp ¿É n æn Ñr do hn É``js pQƒr °So
äÉ p Yn ƒr ªo ér ªn dr G ≈∏n Yn ø« n ºo °SG
n «u fp É©n æn μdG r ≥n ∏p Wr oCG
¢V n Qr nCG) øn «r £p °ùr ∏n ap π`` n Mrp É°Sn âr æn Wn ƒr àn °SG r »àp ds G
.(¿Én ©n ær cn
:øn «r £p °ùr ∏n ap »ap (ºr p¡∏p Fp ÉÑnn b) º p¡Yp hr ôoo a ºu gn nCG ør ep hn
.AÉo en ón ≤o dr G ¢Sp ór ≤o dr G ¿ro Éμs °So ºr go hn ¿n ƒr «t °Sp ƒr Ño «dG n
ºs Ko ,(7-2)πp μ`` r °ûdG
s »a án £j n pôîdG n π`` p es nCÉJ
Ip Qrn É°†n ën dr G øp WGp ƒn ªn dp ál £j n pôNn :(7-2) πo μr °ûdG
s :»∏jn Éªs Yn Ör Lp CGn
n
.áp «s fp É©n ær μdG
n Ip Qrn É°†n ën dr G øn Wrp Gƒn en áp £j
?áp «s fp É©n ær μdG n pôîdG n ≈∏n Yn ør «q Yn -
n Ip Qrn É°†n ën dr G ™n bp ƒr en õo «ªn jo GnPÉen -
?áp «s fp É©n ær μdG u
35
áo js Op É°ün àp br ’G Io É«n ën dr G :É«k fp ÉKn
pôgÉp ¶n en ≈dn pEG ±p ôt ©n às ∏dp hn ,É¡n Hp GƒYo ôn Hn hn áp js OÉp °ün àp br ’G áp £n °ûp fr nC’G øn ep ón jr óp ©n dr G ¿ƒ n ¢Sn Qrn Éen
n «t fp É©n ær μdG
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko »n Jp B’G πn μr °ûdG
s πp es nCÉJ ø« n «u fp É©n ær μ∏n dp áp js Orp É°ün àp br ’G IÉp «ën dr G
n
áo sjOp É°ün àp br ’G Io Én«ërn dG
AÉo næÑp dG Io Qn Ér én uàdG áo Yn Ér næ°üdG

u áo Yn rGQn õu dG
¿ƒ n ń ô``Hn ¿ƒ
n «t fp É©n ær μdG n ¢Sn QÉ
n «t fp É©n ær `μdG n en n ń ó``
¿ƒ`` n Hr nCG án Yrn GQn õdG
u ¿ƒ n ¢``S
n «t fp É©n ær μdG n QÉn en
n
n hn Ap É``æn Ñp dG »ap ák °UÉ`
Ghót «°T s Nn hn In QÉ`` n én àq dG áp ën ∏p °Sr nC’G áp YÉn æn °Up »r ap pô«r ©p °ûdG
s hn íp ªr ≤n dG áp YGn Qn pR πn ãr ep
o øn ep ójn óp ©dG
¿p óo ªdG n Gƒ``Yo ôn Hn hn án ``js pôër ÑdGn Op ƒo ∏o édGh
o pQÉ``îs Øn dGhn ∞p ∏n àn îr eo hn Öp æn ©p dr Ghn ¿p ƒr ào jr õdG
s hn
n ∏o `HÉ``
¢``ù p ãr ep øn Øo °ùdG
o fn π````` t Gƒ©o æn °Un hn É¡Hp ± n ƒr °üdG t Gƒ``éo °ùn fn hn Gƒ``æo Ls On h á``p ¡n cÉp Øn dG ´rp Gƒ`` n fr nCG
.Ég pô«r nZhn ¢Sp ór ≤o dr Ghn ÜÉ```````
p °ûn Nr CGn ø``
r ep äG p hn On nC’G Gƒ``©o æn °Un hn
âr Øn °Up ho hn ,Qn ƒr «o £dG p ªdG
t hn án «n °TÉ n
n »n fp Ghn nC’Gh »àdq G Oo Ópn Ñdr G É``¡fs CÉn Hp º``
.ºr gp pQÉén °TCr G .án «q fp ón ©r ªdG r go Oo ÓHp
.(kÓ°ùn Yn hn Éæk Ñn dn ¢† o «r Øp Jn )
n «u fp É©n ær μn dr G ón ær Yp áo js Orp É°ün àp br ’G Io É«n ën dr G :(8-2) πo μr °ûdG

.ø« s
n «u fp É©n ær μn dr G ón ær Yp áp js OÉp °ün àp br ’G áp £n °ûp fr nC’G ´p ƒt æn Jn Ön Ñn °Sn ør «u Hn -

.ø«
n én àu dGh áp YGn Qn õdG

?Ip QÉ u »ap ¿ƒ n ń ôHn GnPÉªn dp
n «t fp É©n ær μdG n
o «r Øp Jn »àp ds G Oo Óp
.kÓ°ùn Yn hn Éæk Ñn dn ¢† r n Ñdr G ¿É o Qr nCG :án «n Jp B’G In QÉ
n ©n ær cn ¢V n Ñn ©p dr G
36
áp «s fp É©n ær μn dG Ip Qn Ér °†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :Éãk dÉK
n pôgrp É¶n ªn dr G øn ep Om ón ©n Hn ø«
pôgrp É¶n ªn dr G √p òp gn ≈dEG ±p ôt ©n às ∏dp hn ,Ip Rn pQÉr ÑdG n «u fp É©n ær μn dr G Io Qrn É°†n Mn är õn «ª
s Jn
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCGh »n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJ
áp s«fp É©n ær μdG

n Ip Qn Ér °†n ërn dG ôo gÉp n¶en
p ºμr ëro dG ΩÉo n¶fp áo nfÉnjóu dG áo sjpôμr Øp rdG Io Én«ërn dGhn áo ¨n ∏t dG

º``
p μ``r ëo dr G Ωro É``¶` n fp ¿É````
n cn iƒ`` n bo ¿ƒ`` n «t fp É©n ær μdGn ó`` n Ñn Yn ák «s eÉp °Sn ák ¨n do ¿ƒ n ºn ∏s μn Jn
≈∏n Yn Éªk Fp Ébn É``«v Kp GQn ph É``«v μp ∏n en s cn áp ©n «pr Ñ£dG
pôªn ≤n dr Ghn ¢ùp ªr °ûdÉ q án js óp én Hr nC’G ± n hr ôo ëo dr G Gƒoaôn Yn hn
∂n ∏p ªdG
n óo YÉp °ùn jo h,i n Qn ƒr °ûdG t o àn °ûr Yn º p¡àp ¡n dp BG Ap Éªn °SCr G ør ep hn
QÉ …òp ds G ºp dn É©dG n »bp ÉÑn dp Égƒr ∏o ≤n fn hn
.ñp ƒr «o °ûdG t ¢ù o ∏p ér en .πl ©r Hn hn πl jCr Gh pQƒ``
n °üdG t ≈``∏n Yn ó`` o ªn àp ©r jn ¿É n cn
. pô«pr Ñ©r às ∏dp
n Ip Qrn É°†n ën dr G ôgÉp ¶n en :(9-2) πo μr °ûdG
.áp «s fp É©n ær μdG s
o
?¿ƒ n ón ÑYn rGPn Éen -
n ón ær Yp ºp μr ëo dr G ΩÉp ¶n fp πo μr °Tn Éen -
n «u fp É©n ær μdG
?ø«
n °†n Mn GƒYo ón Hr nCGhn , äp ’É``

Ik QÉ n én ªn dr G øn ep ôm «r ãp cn »`` p
r a GƒYo ôn Hn hn ,ø« n «u fp É©n ær μn dr G Io Qrn É``°†n Mn är ô`` n gn On Rr G
t dp É©k ªn £r en Gƒ≤o Hn hn ,Im ô``
åo «r Mn áp £n «r ëp ªo dr G ∫p hn ó``∏ n n
s en ør ep ôn ãn rcCG hp õr ¨n ∏r dp Gƒ``°Vo ôs ©n Jn ºr ¡o fs CG ’ps EG ,ák `èn óu ≤n àn eo
,¿É p en hr ôdG
t hn ø« n «u fp hr óo ≤r ªdG
n o πãr ep ál ``Øn ∏p àn îr eo ∫l hn Oo ºr p¡«r ∏n Yn är ôn £n «r °Sn ¢Sp ôr Øo dr G ón ©r Hn hn ,¢So ôr Øo dr G º``
o gGo õn nZ
E r Ap »r ép en ≈às Mn ¿É p en hr ôdG r
.ΩÓp °Spr ’G w ºp μMo ân ër Jn Gƒr ∏t Xn hn
n Ip Qrn É°†n ën dr ÉHp áp Øn ∏p àn îr ªo dr G äG
.áp «s fp É©n ær μdG n Ñn °Sr nCG ør «u Hn -
p Qrn É°†n ën dr G ™p ªn Wn ÜÉ
n àp °Sn Qn ór en »r ap §p Fp Éën dr G áp Mn ƒr dn ≈r ∏n Yn É¡n °Vr pôYGr ºs Ko ,áp «s fp É©n ær μn dr G ¿p óo ªo dr G ºu gn nC’ GQk ƒn °Uo ™r ªn LG
.∂ r
37
:»∏p jn Éªs ep Ó k co ± r ôu Yn -1
.¿ƒ«°SƒÑ«dG ,πm jr nCG ,ø« n
:»∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ø« n Ip QÉ

n «u fp É©n ær μdG n °†n ën dp ∂n àp °SGQ n Op ∫rp Ón Np ør ep -2
?¿ƒ n øn μn °Sn øn jr nCG - CG
"¬X 2fS Q kS EU ¸*¢ª Q f
Q ªX IS fQ ¡U G* S Q IQ ¨Q <Q jS cQ ªgU GS *|R .Q Q&*UfHi
Q
U
:»∏p jn Éªs ep πx μo dp ÉÑk Ñn °Sn §p Yr nCG -3

.¿Én ©n ær cn ¢V p Qr nCÉHp øn «r £p °ùr ∏n ap áp «n ªp °ùr Jn - CG
t áp YÉ
.øp Øo °ùdG n æn °Up »r ap ø« n áp YGn ôHn -Ü
n «u fp É©n ær μdG n
.Ip QÉn én àu dÉHp ø« n πp ªn Yn -`L
p în dr G Ip Qrn ÉÑn ©p dr G Ωrn ÉeCGn (×) In QÉ

:» ∏p jn Éªn «r ap áp Än WÉ r °Tpn EGh áp ën «r ëp °üdG s Ip Qrn ÉÑn ©p dr G Ωrn Éen nCG (√) In QÉ r °Tpn EG ™r °Vn -4
.¿É s Arn Gõn Lr nC’G ¿ƒ
n æn Ñr do hn ¿u Oo Qr oC’G øn ep án «s bp ôr °ûdG n øn μn °Sn - CG
.øn «r £p °ùr ∏n ap øn μn °Sn ør en ∫o hs nCG ºr go ¿ƒ n -Ü
n ºn ∏s μn Jn -`L
.án «s Hp ôn ©n dr G án ¨n ∏t dG ¿ƒ
.Gók Mrp Ghn É¡k dn pEG ¿ƒ n ón ÑYn - O
38
‫ﺚ‬ ‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
áo «s ≤p «r æp «r Øp dG Io Qn Ér °†n ◊G
nr
p «n Hr nC’G pôër Ñn dr G ≈∏n Yn ΩÉp °ûdGs Orp Ó`` p r øjr òp dq G ø«n «u fp É©n ær μdGn øn ep GAk õr Lo ¿ƒ n «t ≤p «r æp «r ØdG
p ó``
¢† n Hp »r a Ghôt ≤n àn °SG t ©n jo
p ≈dn pEG Im Qrn É``°TEn G ∫o hs nCG Oo ƒr ©o Jn hn ,ø``
»ap øn «u ≤p «r æp «r ØdG n «r £p °ùr ∏n ap h ¿É
n æn Ñr do hn Éjs pQƒr °So º``go õo cp ôr en ¿É
n cn hn §`` p °Sƒ
u àn ªo dr G
pRQCr ’G äÉ p HÉn nZ Op ƒr Lo ƒo dp Gôk ¶n fn øn «r Hp É£s ën dr G Öo ≤o dn ºr p¡«r ∏n Yn ≥n ∏p Wr CG oåo «r Mn áp ªn jr óp ≤n dG áp js pô°ür ªdG p äÉ`` p HÉn àn μp dr G
.ºr p¡≤p WÉ
p æn en »ap ÜÉ n
r p °ûn Nr C’G pôoaGƒn Jn hn
n pQÉés àt dG ≈∏n Yn (¢ù
ø« n μo «r fp Gƒon a) øn «u ≤p «r æp «r ØdG
p º``n °SG r ≥n ∏n Wr nCG ør en ∫o hs nCG ºr go ø``« n «u fp Éfƒ«dG n
o ¿s CG
êo ôn îr àn °ùr jo …r òp dq G ôo ªn Mr n C’G ¿G
o ƒn Lo Qr o C’G ºp °Sr ’p G Gò¡ n Hp óo °ün ≤r jo hn ,ΩÉp °ûdGs Op Ón Hp πn MGp ƒn °Ss Gƒæo μn °Sn øjr òp qdG
.áp °ûn ªp br nC’G ≠p Ñr °ün dp ám js pôër Hn äÉm fn Gƒn «n Mn ør ep
n u ≤p «r æp «r ØdG
?ºp °Sr ’Gp Gòn ¡n Hp Ú p áp «n ªp °ùJ
r áo dn ’r n On Ér en t
πp Ñn Ln ≈r dn EG p ’Ék ªn °Tn Éjs pQƒr °So »ap (Gôn ªr °Tn ¢Sn rCGQ) n ør ep áp «s ≤p «r æp «r ØdG
p Ip Qrn É°†n ën ∏r dp áo «s ap Gôn ¨r éo dr G áo ©n br ôdG
t ó``
t àn ªr Jn
¿s nCG Éªr cn ,É¡«r ap …t ôu Ñs dr G πo ≤t æn às dG Öo ©o °ür jn ám ≤n «u °Vn ám «s ∏p Mrp É°Sn ám ≤n £p ær en ≈r ∏n Yn ÉHƒ k æo Ln øn «r £p °ùr ∏n ap »r ap π`` p ep ôr μn dr G
áp ën dp Ér °üdG
s Ip ón «u én dr G ÜÉ p °ûn Nr ’ nC G pôoaGƒn àn dp Gô¶n fn hn ,¿É
k p μn °ù∏ t dp ám «s YGp Qn pR ám «n MÉ p fn ør ep ám «n ap Éc ôo «r nZ É``gn On pQGƒn en
øn «r Hn Ér en §p °Su ƒn àn ªo dr G ™p bp ƒr ªn dr Ghn ,Å`` p fp Gƒn ªn dr G ΩÉp «n bp ≈r ∏n Yn óo YÉp °ùn Jo »àp ds G èp jr pQÉr ©n às dG Ip ô``n ãr cn hn ,øp Øo °ùdGt Ap É``æn Ñp dp
.áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn Één àu dG ≈dn pEG ¿n ƒr ¡o ép às jn øpn ««u ≤p «r æp «r ØdG
p ∂dP
n πn ©n Ln ;Üp ôr ¨n dr Ghn ¥p ôr °ûdG s
.áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn Één àu dG ≈dn pEG ø«

n «u ≤p «r æp «r ØdG n Ñn °Sr nCG ør «u Hn -
p Ap ƒéo do ÜÉ
39
:É¡«∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,án «n Jp B’G án £j n πp es nCÉJ
n pôîdG
GƒæWƒà``°SGh ,á«Hô©dG Iôjõ÷G øe Ω.¥ 2500 áæ``°S ¿ƒ«fÉ©æμdG ôLÉg :¿ƒ«≤«æ«ØdG
ôªMC’G OÓH …CG) á«≤«æ«a º°SG πMÉ°ùdGs »«fÉ©æc ≈∏Y ¿ƒ«fÉfƒ«dG ≥∏WCGh ,á«Hƒæ÷G ájQƒ``°S
,¿hó«°U (OGhQCG) ¢ShOGQCG ,¢Sƒ∏Ñ«H ,âjQÉZhCG :á«≤«æ«ØdG ¿óŸG ∂dÉ‡ ºgCGh ,(ÊGƒ``LQC’G
Ω.¥814 e{w{3#_* )sGs®' cGs±' ¢#' e{4/_D 1_? c,_7u? A' |w{3#'E 1{5
á°Sô°T ÜôM ó©H ,Ω.¥146 c{3 _BEuA' s ( c,_7u? e}{3E 1{yA c(_* c > )ud{wB
¡,_7uA' _` C_D _D/_?
.øn «r «u ≤p «r æp «r ØdG n pôNn :(10-2) πo μr °ûdG

p øp Wrp Gƒn en áo £j s
.áp £j p Ip Qrn É°†n ën dr G ™n bp ƒr en Or óu Mn -

n ≈∏n Yn áp «s ≤p «r æp «r ØdG
n pôîdG
,§p °Su ƒn àn ªo dr G ¢†p «n Hr n’G

C r pôër Ñn dr G πp Mrp É°Sn ≈r ∏n Yn Ik ôn °ûp àn ær eo ák ∏s ≤p àn °ùr eo Éfk óo eo áo ``«s ≤p «r æp «r ØdG
p Io Qrn É°†n ën dr G âp fn Éc
n óm Mrp Ghn ºm °SÉ
ƒg r Hp ¿ƒ n ªt °ùn jo hn ¿p ó``
o ªo dr G ∫p hn Oo ºp °SÉ r Hp ± o ôn ©r jo Éªn Hp É``¡n °†p ©r Ñn Hp ák £pn ÑJn ôr eo âr fn Ér cn É``¡n æs μp dn hn
.(¿n ƒr «t ≤p «r æp «r ØdG)
p
o Öp ào μo dr G óp Mn nCG hr nCG »Yp ôr ep óp «r Yp ¬ØdDƒªd ºp jr óp ≤n dG Éjs pQƒr °So ïp jr pQÉJn ÜÉ

»ap Ip ôn ap Gƒn àn ªdG p àn cp ≈dn pEG ™r Lp pQG
p
.∂n FrÓn en Ro ΩÉn en CGn ¬o °Vr pôYGr ºs Ko ,áp «s ≤p «r æp «r ØdG n Ip CÉn `°ûr fn ør Yn Gôjk pô≤r Jn Ör ào rcGh ∂n àp °Sn Qn ór en áp Ñn àn μr en
p Ip QÉn °†n ëdG
40
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCGhn »n Jp B’G ¢ü
s æs dG CGn ôn br G
,ΩÉp °ûdG s Op Ón Hp »r ap ºs gn nC’G …s pQÉr °†n ën dr G õn cp ôr ªdG n ót ©n Jo h ,É«dÉM v áp «s bp Pp ÓdG s ∫Én ªn °Tn ™o ≤n Jn (Gôn ªr °Tn ¢Sn CGn Q)n âo jr pQÉr nZhr CGo
óp Hp É©n ªn dr G ≈dn EGp ák an Ér °Vn EGp ºp «r ¶p ©n dr G »u μp ∏n ªn dr G pô°ür ≤n dGhn ân jr pQÉr nZhr oCG áp js óp én Hr nCG ør Yn áo js pônKnC’G äÉ o js pôØr ën dr G âp Øn °ûn cn ór bn hn
âo jr pQÉr nZhr oCG är ôn p¡ào °TGh r ,ø« p ™n en Ik ón gÉ
n «u ãu ëdG n ©n eo ón ≤n Yn …r òp dq G »fp Éãs dG (Oo ón g) n É¡cp ƒr ∏o eo pRôn Hr CGn ør ep hn .äƒ`` p «o Ño dr Gh
Éªv p¡eo GQk hr On âr Ñn ©p dn hn ,ôn °ür ep hn ø`` n «r £p °ùr ∏n ap h ¥rp Gôn ©p dr G øn «r Hn Éen Am É≤n àp dr G án £n ≤r fo πo ãq ªn Jo É``¡fC
q ’ ;áp js pôër ÑdG p én àq dÉH
n IQÉ``
n pQÉén °Tr CGn hn Ωp hr ôo μo dr G áp Yrn GQn pR π``
¿p ƒr ào jr õdG p ãr ep áp YGn Qn õdÉ
u Hp är ôn p¡ào °TG r ∂n dp òn cn hn ,iôn ¨r °üdG t É«n °SBr G ™n en Ip QÉn én àu dG »`àp
pQõo Lo ¢† p ©r Hn hn ¿É p fn ƒr «o dr G øn ep âr en óp bn »àp ds G pôër Ñn dr G Üp ƒr ©o °To πp Ñn bp ør ep Ap Gón àp Y’G r ≈dn pEG â`` r °Vn ôq ©n Jn óbr hn ,í p ``ªr ≤n dr Ghn
.(áo «s æp «r £dG
u ìG o ƒrn dnC’G) »t æp «£dG u ºo br ôdG s ’Es G É¡n ær ep ≥n Ñr jn ºr dn hn ák ∏n erp Écn áp æn jr óp ªn dr G ¥G
p ôn MEr ÉHp Gƒero Ébn åo «r Mn §p °Su ƒn àn ªro dG pôër Ñn dr G
.ân jr pQrÉ nZhr oCG ‘ p °Sn CGn hn ºo Mp Ón en ,áëjôa ¢ù«fC
r p Òo r WÉ o G
s Orp Ón Hp »r ap ºs gn nC’G …s pQÉ°†n ën dr G õn cp ôr ªn dr G (Gôn ªr °Tn ¢Sn rCGQ)

?ΩÉp °ûdG n âo jr pQÉr nZhr oCG ót ©n Jo rGPn Én ªdp -
s πp es nCÉJ áp «s ≤p «r æp «r ØdG
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG o pô¡n °Tr nCG ánp a pô©r ªn dp hn
p ¿p óo ªdG
o ôo ¡n °Tr nCG
áp s«≤p «r æp «r Øp dG ¿p óo ªdG
oπ«r nÑLo Ql ƒr °Uo Gón «r °Un

On Qn hn ,ôn °ür ªp Hp ák ∏n °Up ¿p óo ªdG o ôo ãn rcnCG ,oIôn îr °üdG s ÉgÉ n æn ©r en hn p ©n dr G »n gp hn
.áo ªn °UÉ
¢ù n jr pQRn hr oCG Ip Qn ƒr £°So oCG »ap É¡n ªo °SG
r ón ©r Hn án ern ÉYõdG s âp ds ƒn Jn
.…u Op ôr ÑdG
n ¥p Qn ƒn Hp ôo p¡àn °ûr Jn hn .Gón «r °Un
p ¿p óo ªo dr G ôo ¡n °Tr nCG :(11-2) πo μr °ûdG

.áp «s ≤p «r æp «r ØdG s
?áp «s ≤p «r æp «r ØdG m bn Ó
p Ip Qrn É°†n ën dr Gh áp js pô°ür ªp dr G Ip Qrn É°†n ën dr G øn «r Hn Ér en äÉ n Yn Op ƒr Lo ho ≈r ∏n Yn πo «r dp ódG
s Éen -
p eRo ΩÉenCG É¡°Vr pôYGr h ,(ân j pQÉr nZhoCG) áp æn jóp e äG

.∂n FÓ n n n n r r r n p õn én ær eo ør Yn ák js pƒ£r en ºr ªu °Un
41
:»∏p jn Éen ±
r ôu Yn -1
.ân jr pQÉr nZhr oCG ,ø«
n «u ≤«p æp «r ØdG
p
:»∏p jn Éªs ep πx μo dp ÉÑk Ñn °Sn §p Yr nCG -2

.ân jr pQÉr nZhr oCG áp æn jr óp en áp «s ªu gn nCG - CG
. pôër Ñn dr G ƒn ër fn ø« p √Ép én Ju G -Ü
s Ip Qrn ÉÑn ©p dr G Ωrn Éen GnC (√) In Qrn É°Tpn EG ™r °Vn ºs Ko ,∑n pôàn ar On ≈r dn EG päG
(×) In Qrn É°Tpn EGhn ,áp ën «r ëp °üdG p Qrn ÉÑn ©p dr G π``
p ≤o fr G -3
:»Jp CÉr jn Éªn «r ap áp Än Wrp Éîn dn G Ip Qrn ÉÑn ©p dr G Ωrn Éen nCG
( n μo «r fp rGƒon a) ºn °SG
) .(¢ù r ø« p ≈∏n Yn ¢So ôr Øo dr G ≥n ∏n Wr nCG - CG
( ) . pôër Ñn dr ÉHp ám bn Ó n «u ≤«p æp «r Ø∏p dp øp μo jn ºr dn -Ü
r n Yn …t nCG ø«
( ) .…u Op ôr Ñn dr G ¥p Qn ƒn Hp Gó«r °Un áo æn jr óp en ôo p¡àn °ûr Jn -`L
( ) .ân jr pQÉr nZhr oCG áp æn jr óp en »r ap ºo «r ¶p ©n dr G ôo °ür ≤n dr G ™o ≤n jn - O
42
ُ ‫س اﻟ ﱠﺮ ْاﺑ‬
‫ِﻊ‬ ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫ﱠ‬
áo «s ≤p «r æp «r Øp dG ên Ér Wn ôr bo Io Qn Ér °†n Mn
ø«n «u ≤«p æp «r ØdG p Ωrn Ébn nCG

p áo dn hr On âr Øn ©o °Vn Éªs dn hn ,»Hp ôn ©n dr G Üp pô¨r ªn dr G πp MGp ƒr °Sn ≈∏n Yn ák js pQÉr én Jp õn cGp ôn en ¿n ƒr «t ≤p «r æp «r ØdG
u r
πp °†r Øn Hp âr æn μs ªn Jn ,¢ù n fo ƒr Jo »r ap ™o ≤n Jn ák js pQÉén Jp ák ``μn ∏n ªr en âr fn ƒs cn hn áo Lrn ÉWn ôr bo âr ∏s ≤n àn °SGr ΩÉp °ûdGs Orp Ón Hp »`` r a
p
Égon Pƒr Øo fo ós àn eGr ám ©n °Srp Ghn ám Mrn É°ùn en ärp GPn ám dn hr On øp jr pƒμr Jn ør ep áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn É``én àu dG ƒu ªo fo hn áp js pôμn °ùr ©n dr G É¡n Jp ƒs bo
≈r ∏n Yn ®É p Øn ëp ∏r dp ¿É p en hr ôdG
t hn ¿É p fn ƒr «o dr G ™n en ´rm Gôn °Up »ap âr ∏n Nn On ór bn hn ¥m pQÉr Wn πp Ñn Ln ≥p «r °†p en ≈às Mn É«ps Ñ«r dp ør ep
r
.áp js pQÉr én àu dG É¡n ëp dp Ér °ün en
:É¡«n ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,án «n Jp B’G án £j n pôîdG n πp es nCÉJn
.êrn ÉWn ôor b áo £n jr pôNn :(12-2) πo μr °ûdG

s
.êrn ÉWn ôr bo áp dn hr On Orp Góàp eGr ≈dn GpE áp £j n ≈∏n Yn ôr °Tp nCG -
n pôîdG
43
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCGhn »n Jp B’G ¢ü
s æs dG CGôn br G
øn μs ªn àn an ,ºr ¡o dn Éjv pôμn °ùr Yn Gók Fp Ébn Oo ƒr æo éo dr G √o Qrn Éàn NG r ,êrn ÉWn ôr bo áp æn jr óp ªn Hp ón dp ho …w pôμn °ùr Yn ól Fp Ébn ∫É o Ñn «r fp Égn
Ébk ôr Nn ∂n dp P Éen hr Qo är nCGQn ór ≤n an Gòn dp ;§p °Su ƒn àn ªo dr G pôër Ñn dr G πp Mrp Gƒn °Sn ≈r ∏n Yn êrn ÉWn ôr bo Pp ƒr Øo fo §p °ùr Hn ør ep
n Ñn «r fp Égn âr Ñn dn ÉWn hn ,≈dn hr oC’G á``
,¬p °ùp Ør fn ºp «r ∏p °ùr àn Hp ∫É p «s fp ƒÑdG
o Üp ôr ën dr G ôn Kr EGp är ón ≤p Yo »àp ds G Ip ó`` n ©n ªo ∏r dp
n gÉ
»ap ¿É p en hr ôdG t án ªn jr põgn ´É n £n àn °SG
r hn ,á`` p «n fp Éãs dG áp «s fp ƒr ÑdG
o Üp ôr ën dr G ´p ’n óp fr G »n ap Ön Ñs °Sn Éªs ep ¢``†n n aônn a
áp cn ôn ©r en »r ap ¬p àp ªn jr põgn ≈r dn pEG är Os CG äG n ≤r fn ¿s GnC ôn «r nZ Im ós Yp ∑n pQÉ©n en
p On Gón epr E’G án ∏s bp hn áp js pô°ûn Ñn dr G Ip ƒs ≤o dr G ¢ü
ôn Kn BG ¬o fs nCG ’Es G ,¿É``
p en hr ôdG n r ∏o £r ªn dr G øn ep ¿É
t ≈dn EGp ¬o °ùn Ør fn ºn ∏u °ùn jo ¿r GC Üp ƒ`` n cn hn Ω.¥ 202 án æ°S É`èGn Rn
.Ap Gón Yr nC’G óp jn »ap Gôk «r °Sp nCG ™n ≤n jn ¿Cr G ≈r ∏n Yn ºu °ùdG t ∫n hÉ o æn Jn
.áo «q fp ƒÑdG êÉ
o Wn ôor b ,¬«fQƒH »dP pq
t É°ûdG
.êrn ÉWn ôr bo hn Éen hr Qo øn «r Hn Éen ´rp Gôn °üdG u Ürn ÉÑn °Sr nCG ôr cro PG -
?πo ©n Ør àn °Sn GPÉªnn a ∫n ÉÑn «r fp Égn óp Fp É≤n dr G ¿rn Éμn en ân ær co ƒr dn -
?¿É t ™n en ¿n ƒr «t Lrp ÉWn ôr ≤o dG É¡n °Vrn ÉNn »àp ds G Üp hr ôo ëo dr G ºo °SG
p en hr ôdG r Éen -
áp æn jr óp en pQhr On ør Yn Gô`` r n »a áp «s îp jr pQÉàs dG pQOÉ``

k jr pô≤r Jn Ör ào rcG ,áp Ñn àn μªdG p °ün ªdG
n ó`` p Mn nCG ≈dn pEG ´p ƒr Lo ôdÉH q
r n en Ro Ωrn Éen nCG ¬o °Vr pôYGr ºs Ko ,»u fp Éen hr ôdG
.∂n Fp Ó t phõr ¨n dr G áp en hrn É≤n eo »r ap êrn ÉWn ôr bo
áo js Qp Ér °†n ën dr G ôo gp Ér ¶n ªn dr G:’k hCG
»u ap Gôn ¨r éo dr G º``
r p¡©p bp ƒr ªn dp Gô``
k ¶n fn ;Ip Qrn É``°†n ën dr G pô°ûr fn »`` p k «pr Ñcn GQk hr On ¿n ƒ``
r a Gô`` r «t ≤p «r æp «r ØdG
p Ö``n ©p dn
U ¤R ¡R R 6
R lU IQ fFUQ 3S(*S 6X §Q kQ R GU * S ªQ +U Q&¸* S|tU gQ GU *dS :*S §Q 7
Q Ü Q <Q ¬V S4fU qQ kX G*UQ fQ ¡V G*S S¤kS 6Q 4f Q R HR KQ
Éen Orp Ón Hp »r ap äG p Qrn É°†n ën dr G øn «r Hn ∫Ém °ün Ju G án £n ≤r fo âr fn Écn hn ¿ƒ o æo Øo dGh áo an É≤n ãs dG É¡n ©n en hn ™n Fp Ér °†n Ñn dr G π≤
o ær Jn
.ÉHn hr Qo hr oCG Üp ƒr æo Ln ≈às M »u Hp ôn ©dG n Üp pô¨r ªn dr Gh áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr Ghn ôn °ür ep hn øjp ôn ¡r æs dG øn «r Hn
44
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp ’ s πp es nCÉJ áp «s ≤«p æp «r ØdG
B G πn μr °ûdG p áp js pQÉ°†n ëdG
n pôgÉ¶n ªn dr G ánp a pô©r ªn dp hn
øt Øn dG
:»ap ¿n ƒr «t ≤p «r æp «r ØdGp ń ôn Hn
.¢ùp Hp Ón ªn dr G áp YÉ
n æn °Up »ap âr en óp îr ào °SG r »àp ds G áp «s fp Gƒn Lo Qr oC’G äÉp ¨n Ñr °üdG s -
.π«n Kp ÉªJn πp μr °Tn ≈r ∏n Yn pQÉîs Øn dGhn ±p õn îdG n áp YÉ n æn °Up -
p hn On nCGhn ÉjGn ôn ªn dr Ghn ¢Sh o πã
s hn áp æn jõdG
.¢ûp ≤r æs dGhn âp ër æs dGhn ºp °Sr ôdG u äG p Dƒo μdG p ep êÉ p Ln õdGt áp YÉ n æn °Up -
p cÉp μn °ùdG
ø« s :π`` p ãr ep áp °†s ØdG
p hn Öp gn òdGs hn pô``jr óp °ür ≤n dr Ghn ó`` p jr óp ën dr Ghn õp fr ôo ÑdGh
o ¢``Sr p Éëæt dG á`` p YÉ n æn °Up -
.ΩÉp àn Nr nC’Ghn ¥É p Ñn Wr nC’Ghn áp ën ∏p °Sr n’G C r hn
øo rjóu dG áo ¨n ∏t dG
áp ©n «pr Ñ£dG
s iƒn bo óp «r ép ªr Jn ≈r ∏n Yn Ωƒ o ≤o jn r øp en ∫n hs nCG ¿ƒ``
ń ôn àn NG n «t ≤p «r æp «r ØdG
p ó``t ©n jo
u gn nCG ør ep hn ,á``
áp ¡n dp B’G º`` p Hn ƒr °üo îo dr Ghn
p
¢Sn rCGQ{
n â`` n jr pQÉr nZhr oCG »`` p p n
r a án js óén Hr C’G
áo sjpQÉ°†n ëdG
n ôo gÉ¶n ªdG n
, ¢ùp ªr °ûdG s ¬o dpEG ¿ƒl ªo Mn l π©r Hn ºr go ón ær Yp ø« « p
≤
n u rr « p
æ « p
Ø ∏d
G ør ep án ``HÉn àn μdG
p â`` p dn ƒs ënn a ;zGô`` n ªr °Tn
p áo ¡dBG QÉ
.Öp °ür îdG o àn °ûr Yh
n ám «s Fp Één gp ±hm ôo Mo ≈dn pEG mRƒr eo Qo hn mQƒn °Uo
r
.∫É u ≈dn pEG øp «r ªp «n dr G øn ep Öo àn μr Jo
p ªn °ûdG
ºp μr ëdG
o ΩÉ¶ o fp
ál °UÉN
s ál eƒ n μo Mo áp æn jóp en πμd
u ¿É n μan ;áp «WGp ô≤r ªjo ódG
s n u ≈∏n Yn Ωƒ o ≤o jn ø« p ón ær Yp ºp μr ëdG
n «u ≤p «r æp «r ØdG o ΩÉ¶ o fp ¿É n cn
ºp μr ëdG p Qn pƒdÉH É¡ªo μo ër jn ∂
o Ip QGn On pEG »`à √o óo YÉp °ùn jo ;lIón «s ≤n eo ¬o ào £n ∏r °So ,á``KG l ∏p en hCG º``
l cÉM p É¡°So CGn ôr jn ,É``¡Hp
≈dn pEG ák an É°VpEG (AÉ«æZC
o ’G) ±G p ôn °Tr nC’G ¢ù o ∏p éeh n ,(øn «r Yp ô°û o øn ep ál Än «r g)
u ªdG n Ö© p °ûdGs ¢ù o ∏p éen :¿É p °ùn ∏p ér en
.∂p ∏p ªdG
n Ip ón YÉ o ºp μr ëdG
n °ùn eh o ΩÉp ¶n fp Ip QGn On pEG »a ô«p l On º¡o dn ¿Éc
l Ñcn Qh n øj n òp qdG (øjp ódGu ∫É p Ln pQ) áp æn ¡n μn dr G
.áo «s ≤p «r æp «r ØdG n :(13-2) πo μr °ûdG

p áo js pQÉ°†n ën dr G ôo gÉp ¶n ªdG s
45
.áp js óp én Hr nC’G ±É
p °ûn àp rcG án «s ªu gn nCG ør «u Hn -
p ón ær Yp ºp μr ëo dr G ΩÉp ¶n æp Hp ∂n jCo GQn Éen -
n «u ≤p «r æp «r ØdG
?ø«
n Ip Qrn É°†n ën dr Gh áp «≤p «æp «ØdG
.áp «s fp É©n ær μdG s r r p Ip Qrn É°†n ëdG
n øn «r Hn ¬p Ñn °ûdG
s ¬n Lr hn ôr cro PG -
nø««u ≤p «r æp «r Øp dG ón ær Yp áo jq Op Ér °ün àp br ’G Io É«n ën dr G :É«k fÉK

≈r dn pEG ∫Ép Ñn ép dr G ìn ƒ`` r Øo °So Gƒdo ƒs ënn a , pô`èr nC’G Çp OÉp Hn »`` p p u ≈∏n Yn ¿ƒ``
r a áYrn GQn õdG n «t ≤p «r æp «r ØdGp ó`` n ªn àn YGr
áp Yrn Éæ°Up hn ∂p ªn °ùdG s óp «r °ün Hp Gƒ∏o ªp ©nn a pôër Ñn dr G ≈∏n Yn ºr ¡o ∏o ªn Yn õn scôn Jn ºs Ko ,áp Yrn GQn õ∏ u dp ám ``ën dp Ér °Un ≥n WÉ p æn en
Ip QÉn én àu dG »ap GƒYo ôn Hn Ér ``ªn cn ,øp Øo °ùdG t
ám js pQÉén Jp Im ƒs bo ôn Ñn rcnCG Gƒ``ëo Ñn °Ur GnC ≈às Mn
ôr °üp ën ær jn º``r dn hn ,âp br ƒn dr G ∂dn n P »`` p
r a
™p Fp É°†n ÑdGn ™`` p «r Hn »r ap §`` r ≤n an º`` r ¡oo aón gn
¿p OÉp ©n ªn dr G ø`` p Yn ¿ƒ n ão ën Ñr jn Gƒfo Écn rπHn
,Ö`` p gn òdGh s ,á`` p °†s ØdÉ p cn á`` p æn «r ªp ãs dG
Gòn gn hn , pô``jr óp °ür ≤n dr Ghn ,¢``Sr p Éëæt dGhn
.ám «s ≤«p æp «ap ám æn «Øp °ùn dp Io Qn ƒr °Uo :(14-2) πo μr °ûdG
,ºr p¡Jp ÉYÉ n æn °Up ∫p Ón Np ø`` r ep í``l °VG p hn
s
Égn ƒr æn Ñnn a ¿p óo ªo dr G ºp «r ¶p ær àn Hp GƒeÉo bn É``ªn cn
ºr ¡o æo Øo °So ƒn °So ôr Jn ≈às Mn ;Å`` p WÉ s øn ep ám Ñn jr pônbhn ≥p ªr ©o dr G áp ∏n «r ∏p bn √m É``«n ep pQGƒn ép Hp √m ôn «r ¨p °Un mQõo Lo ≈``
p °ûdG
r ∏n Yn
.¿p óo ªdG o øY ´Én p aódGu án dn ƒr ¡o °So hn øp er ’G Cn r ¿ÉÑ p °ùr ëo dr G »a òp Nr C’ n G ™n en ám dn ƒr ¡o °ùo Hp
.Ip ôn «r ¨p °üdG
s pQõo éo dr G ≈∏n Yn ¿p óo ªo dr G Ap Éæn Hp ør ep án jrn É¨n dG øp «u Hn -
t áp YÉ
? GnPÉªdn ,øp Øo °ùdG n æn °Up »r ap ¿ƒ
n «t ≤p «r æp «r ØdG
p ń ôn Hn
46
r ôq Yn -1
n Ñn «r fp Égn ,QÉ
.∫É n àn °ûr Yn ,án «s fp ƒr ÑdG
o Ün ôr ëdG
n
.∂n jp CGôn Hp É¡n àp «s ªu gCn G Ön °ùn Mn án «s ≤p «r æp «r ØdG

p ¿n ƒr æo Øo dr G øp «u Hn -2
n Ñn °Sr nCG §p Yr nCG -3

:»∏p jn Éen ÜÉ
.êrn ÉWn ôr bo ón ær Yp …u pQÉén àu dG pQƒt £n às dG - CG
.ø« p ón ær Yp »WGôp
u ≤r ªo jr ódG u Ωrp É¶n æu dG Op ƒr Lo ho -Ü
?êrn ÉWn ôr bo ≈r ∏n Yn (Éern GRn ) áp cn ôn ©r en ôn Kn nCG ír °Vu hn -4
n °Trn EGhn ,áp ën «r ëp °üdG

In QÉ n Ñn ©p dr G Ωrn Éen nCG (√) In QÉ
s Ip QÉ n °Tpn EG ™r °Vn ºs Ko ,∑n pôàn ar On ≈r dn pEG án «JB’G äGQÉ p Ñn ©p dr G πp ≤o fr G -5
:»Jp CÉr jn Éªn «r ap áp Än WÉ n Ñn ©p dr G Ωrn Éen nCG (×)
p în dr G Ip QÉ
( s »n gp ¿ƒ
) .Öo gn òdG n «t ≤p «r æp «r ØdG
p QÉ o én àt dG É¡n eo óp îr àn °ùr jn ¿Éc
n »àp ds G áo ∏n ªr ©dG o - CG
( ) . pôªn ≤n dr G ¬o dpEG ¿ƒ p Égón Ñn Yn »àp ds G áp ¡n dp B’G ôo ¡n °Tr nCG -Ü
n «t ≤p «r æp «r ØdG
( ) p án Hrn Éàn μp dr G ¿ƒ
.án js pQÉr ªn °ùr ªdG n «t ≤p «r æp «r ØdG
p Ωn ón îr àn °SG
r -`L
47
:»∏p jn Éen ±
r ôu Yn -1
.ø« p ,ø« n ,ân jr pQÉr nZhr oCG ,án «fp ƒr ÑdG Ün ôën dr G ,ø««ep hr Oo nC’G
n «u fp É©n ær μdG s o r u
n «u ep hr Oo nC’G ón ær Yp Ip Qrn É°†n ën dr G ôn gÉp ¶n en ør «u Hn -2
.ø«
:»n Jp B’G ∫n hn ór én dr G πp ªp rcnCG -3
¿p óo ªro dG ºt gn nCG áo nfÉr njóu dG ¿p Ér μs °ùdG

t oπªn Yn ™o bp ƒnr ŸG Ip Qn Ér °†n ërn dG ºo °SG
r
n
áo «s fp É©n ær μdG
áo «s ≤p «r æp «r ØdG
p
êro ÉWn ôr bo
áo «s ep hr Oo nC’G
p în dr G äG
:án Än WÉ p Qrn ÉÑn ©p dr G Üp ƒu °Un -4
.( ) ¿ro É©n ær cn ƒn go …t pôμn °ùr ©n dr G »t LÉ p Wn ôr ≤o dG óo Fp É≤n dG - CG
.( ) Gón «r °Un »n gp án js óp én Hr nC’G âp Yn ôn àn NG r ám æn jr óp en ∫o hs nCG -Ü
.( o «r Øp Jn »àp ds G ¢V
) Éàk jr Rn ¢† n Qr nC’G ≈ªq °ùn Jo ¿rn É©n ær cn ¢V o Qr nCG âr fn Écn -`L
.( ) ¿u Oo Qr oC’G ∫É n ªn °Tn ø««u ep hr Oo nC’G Io QÉ
n °†n Mn âr ern Ébn - O
48
»t Jp GsòdG Ëp
o r ƒ≤r às dG
n »Jp B’G ∫p hn ór én dr G ∫rp Ón Np ør ep áp «n fp Éãs dG Ip ón Mr pƒdr G »ap Arn ÉLn Ée Ön °ùn Mn ∂n ªn ∏t ©n Jn ºr «u bn

Ip pQÉr °Tpn EG ™p °Vr ƒH
:∂n ªn ∏t ©n Jn Öo °SÉp æn Jo »àp ds G Ip QÉ p Ωrn Éen nCG (√)
n Ñn ©dG
s
n «u ep hr Oo nC’G Ip Qrn É°†n Mn ™n bp ƒr en ¿u Oo Qr o’G

.ø« n pôNn ≈∏Yn øo «u Yn oCG
C r án £j 1
n «u ≤p «r æp «r ØdGh
≈r ∏n Yn ,êrn ÉWn ôr bo h ,ø« p ,øpn ««u fp É©n ær μdGn äG p Qrn É°†n Mn øo «u Yn CGo
2
.§p °Su ƒn àn ªo dr G pôën Ñn dr Ghn ΩÉp °ûdG
s Orp Ón Hp áp £j
n pôNn
.ΩÉp °ûdG p Qrn É°†n ën dr G ôn grp É¶n en Oo óu Mn oCG

s Orp Ón Hp »r ap äG 3
n «q ≤p «r æp «r ØdG
,ø« p hn ,ø« n áp dn hr On ør ep x πμo dp ºn °Urp Gƒn ©n dr G »ªu °Sn oCG
n «u fp É©n ær μdG 4
n «u ep hr Oo nC’Ghn ,ø«
.ø« p Wn ôr ≤o dGh
n «u LÉ
.ø« p ión dn áp js pôër Ñn dr G Ip Qrn Één àu dG pQÉr gn Op Rr G Ön Ñn °Sn ôo °ùnu aoCG

n «u ≤p «r æp «r ØdG 5
n «u ep hr Oo nC’G áp «n ªp °ùr Jn Ön Ñn °Sn ±

r Gòn ¡n Hp ø«
.ºp °S’G o pôYr nCG 6
49
‫اﻟﺜﺎﻟ َِﺜ ُﺔ‬
‫اﻟﻮ ْﺣ َﺪ ُة ﱠ‬
ِ
áo ªn jr óp ≤n dr G áp «s Hp nô©n dr G Ip nôjr õp én dr G ¬p Ñr °Tp äo Gr Qn Ér °†n Mn 3
t áo «q ªu gn nCG Éen t
?Op hr óo °ùdG
.¿u Oo Qr oC’G »ap É¡on a pô©r Jn »àp ds G Op hr óo °ùdG

t Arn Éªn °Sr nCG ôr cro PGt
ِ‫ﻟﻠﻮِ ْﺣ َﺪة‬ ّ ‫اﻟﻌ‬
ُ ‫ﺎﺟ‬
.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQrGƒn dr G äÉ

p ën ∏n £n °ür ªo dr Ghn ºn «r gÉp Øn ªn dr G Ön Yp ƒr àn °ùr jn
.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jp õr én dr G ¬p Ñr °ûp Hp án £n «r ëp ªo dr G ∫n hn ódG

t ± n ôn ©s àn jn
.áp ªn jr óp ≤n dr G áp «s æp ªn «n dr G ∂p dp Éªn ªn dr G In nCÉ°ûr fn ±

n ôn ©s àn jn
.áp ªn jr óp ≤n dr G áp «s æp ªn «n dr G äG
p Qrn É°†n ën dr G ôn grp É¶n en ¢ü
n ∏p îr àn °ùr jn
p Rn Ér én fr pE’G Rn ôn Hr nCG èn àp ær àn °ùr jn
.øp ªn «n dr G ∂p dp Éªn ªn dp áp js pQÉr °†n ën dr G äG
p ,kCÉÑn °Sh
.ôn «n ªr Mh n ,¿rn ÉÑn àr bp h ,øn «r ©p en áp dn hr ón dp Ip Qrn É°†n ën dr G ôn grp É¶n en øn «u Ñn jo
p Qrn É¡n ªn dr G Ön °ùp àn μr jn
.Ip ón Mr pƒdr G »ap In On pQGƒn dr G äG
.rÉgn On hr óo Mo hn áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp ™n bp ƒr en On óu ën jo
.Ωrp Ón °Spr E’G πn «r Ñn bo É¡n Hp án £n «r ëp ªo dr G ∫n hn ódG

t áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp áp £n jr pôNn ≈r ∏n Yn øn «u ©n jo
.áp ªn jr óp ≤n dr G áp «s æp ªn «n dr G ∂p dp Éªn ªn dr G ™p bp rGƒn en ≈dn pEG øp ªn «n dr G áp £n jr pôNn ≈r ∏n Yn ôn «r °ûp jo
.Ip ón Mr pƒdr G »ap In On pQrGƒn dr G ärp Égrn Één Ju ’Ghn ºn «n ≤p dr G πn ãs ªn àn jn

‫او ُل‬
‫س ﱠ‬ ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫ﱠ‬
áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr õp én dr G ¬o Ñr °Tp
™o bp ƒr ªn dr G :’k hq nCG
É«n °SBr G Ip Qrs Ébn ør ep »u Hp ôr ¨n dr G Üp ƒr æo én dr G »ap áp js pQÉr én àu dG ¥p ôo £dG t ≈∏n Yn áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jp õr én dr G ¬o Ñr °Tp ™o ≤n Jn
pôªn Mr nC’G pôër Ñn dr G πp Mrp Gƒn °Sn ≈r ∏n Yn (É«s ≤p jr pôraCGn ,ÉHn hr Qo hr oCG ,É«n °SBr G) ºp jr óp ≤n dr G ºp dn Ér ©n dr G äG p Qrn Ébn §n °Sn hn
Ro Ér én ëp dr G É¡n ªt gn nCG ºn «r dp Ér bn nCG In ós Yp áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jp õr én dr G ¬o Ñr °Tp πo ªn °ûr Jn hn ,Üp ôn ©n dr G pôër Hn hn »u Hp ôn ©n dr G è p «r ∏p îdr
n Ghn
.øo ªn «n dr Ghn
?áp «s Hp ôn ©dG n ¬o Ñr °Tp ™o ≤n Jn Im QÉ
n Ip ôn jr põédG s bn …u nCG »r ap t
:É¡n dn øjp Qn phÉén ªdG o ø« t øp Yn Ör Lp nCGh ,(1-3) án «Jp B’G án £j
p dn GDƒn °ùdG n pôîdG n πp es nCÉJ
áp £j n pôîdG n ≈∏n Yn ør «u Hn -
Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp On hr óo Mo
?áp «s Hp ôn ©n dr G
án «s dp Éën dr G ∫n hn ódG t ºu °Sn -
¬o Ñr °Tp É¡n ∏o ªn °ûr Jn »àp ds G
.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G
n pôNn :(1-3) πo μr °ûdG

.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp áo £j s
52
óp Mn nCG hCG …Q u hr ódG t põj põ©dG n óp Ñr ©n dp áp «s Hp ôn ©dG n áp es oCÓdp »u îp jr pQÉàs dG øp jr pƒμr às dG ÜÉ p àn cp ≈dn pEG ´ t Hp
p ƒr Lo ôdÉ
ør ep áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp »r ap áp «s Hp ôn ©n dr G πp Fp ÉÑn ≤n dr G øp Yn Gôk jr ôp ≤r Jn Ör ào rcG ∂n «r dn pEG áp MÉ o Öp ào μo dr G
n àn ªdG
.∂n Fp Óen Ro ΩÉn en nCG ¬o °Vr pôYGr ºs Ko ,∫o ƒr °Uo oC’Gh ,øo Wp ƒr ªdGh p
n ,™o bƒr ªdG n :åo «r Mn
pÜôn ©n dr G πo °Ur nCG :É«k fp ÉKn
.(Üp ôn ©n dr G Oo Ón Hp ) ºr p¡ªp °SÉ r a pôYo »àp qdG Op Ópn ÑdG »ap är nCÉ°ûn fn »àp ds G áp ªn jr óp ≤n dG Üƒ
r Hp ân p ©o °ûdG t øn ep Üo ôn ©dGn
Ghk ór Hn ºr ¡o ªo ¶n ©r eo ¿É n cn hn ,ºr p¡àp ¨n do ¿É
p «n Hn hn ºr p¡fp É°ùn dp áp MÉ n °ün Øn dp ºp °Sr ’Gp Gò¡n Hp Gƒªt °So º¡fs pEG ∫É o ≤n jh
o
.ΩÉp æn Zr nC’Gh ∫É p ªn édG p øn ep ºr p¡«°TGp ƒn en ™n en ¿ƒ n ∏o ≤p àn ær jn
:Éªn go ø« p °ùn «Fr Qn øp «r Yn ônr a ≈dn pEG Üo ôn ©dGn ºo °ùn ≤r jo hn
º¡ær ep hn ¿ƒ n «t fp Éfn ór ©dG
n º p¡«∏n Yn ≥o ∏n £r jo ∂dòdh ,¿É n fn ór Yn ºgp óu Ln ≈dEG ¿ƒ p ªn °ûdG
n Ño °ùn ær jo hn ∫É s Üo ôn Yn
.ºm «r ªp Jn hn ,án ©pn «Hr Qn hn , môμr Hh n ,¢ûjm ôn bo πo Fp ÉÑn bn
,¿ƒ n «t fp É£n ër ≤n dG ºo p¡«∏Yn ≥o ∏n £r jo ∂n dp òn dp hn ,¿É n £n ër bn ºgp óu Ln ≈dn EG ¿ƒ n Ño °ùn ær jo hn Üp ƒr æo édGn Üo ôn Yn ºs Ko
p ,êp Qn õr în dr Ghn ,¢Sp hr n’Gh
.nIón ær ch C r ,áp æn °SÉ p °ùn ¨n dGhn ,Op Rr nC’G πFÉ r ær ep hn
o Ñn bn º¡
:»Jp B’G πp μr °ûdG

s ≥an hn áp «s Hp ôn ©dG
n πp Fp ÉÑn ≤n dG ¢†
p ©r Hn AÉn ªn °SCr G Ör ào rcG ∂n ∏p «eRn ™n en ¿p hÉ
o ©n às dÉHp
Üo ôn ©dG
n
n «t fp É£n ër ≤n dG
¿ƒ n «t fp Éfn ór ©dG
¿ƒ n
.(2-3) πo μr °ûdG
s
53
r n °Spr E’G πn «r Ñn bo áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr õp én dr G ¬p Ñr °ûpp H áo £n «r ëp ªo dr G ∫o hn ódG
Ωp Ó t :Éãk dÉKn
n
,Ωp hr ôdGt áp dn hr On hn ¢Sp ôr Øo dr G áp dn hr On πo ãr ep iôn Ñr co ∫l hn Oo áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °ûp Hp âr Wrn ÉMn CG
áp dn hr ódG
s ™n en ´rm Gôn °Up »ap âr fn Écn hn ,É«v dp ÉMn ¥rp Gôn ©p dr G áp ≤n £p ær en ≈r ∏n Yn ôo £p «r °ùn Jo ¢Sp ôr Øo dr G áo dn hr On âr fn Ér chn
Öo ≤s ∏n jo ∂l ∏p en ¢Sp ôr Øo dr G án dn hr On ºo μo ër jn ¿É n cn hn ,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp ≈r ∏n Yn Ip ôn £n «r °ù∏
s dp áp «s fp Éen hr ôdG
t
Ées nCGhn ,( pQÉr æs dG Io On ÉÑn Y) u ¢Sp ôr Øo dr G øn «r Hn är ôn °ûn àn fr G óp br hn ,¢Sp ôr Øo dr G (iôn °ùr c)
p áo «s °Sp ƒr éo ªn dr G áo fn Ér jn ódG p `Hp
iôn ¨r °üdG t É«n °SBr G ≈r ∏n Yn är ôn £n «r °Sn åo «r Mn ,án «s ëp «r °ùp ªn dr G É¡ào fn Éjn Op âr fn Éμnn a (áo £n fr õn «r Hp ) Ωp hr ôdG t áo dn hr On
p Yn ám «s bp ôr °Tn :øp «r ªn °ùr bp ≈r dn EG p âr ªn °ùn ≤n fr Gh ,É«s ≤p jr pôranCG ∫É
É¡n ào ªn °UÉ p ªn °Tn hn ôn °ür ep hn ΩÉp °ûdG s Orp Ón Hp hn
.( pô°ün «r ≤n dr ÉHp ) Öo ≤s ∏n jo É¡n μo ∏p en ¿Én cn hn Éen hr Qo É¡ào ªn °Urp ÉYn ám «s Hp ôr nZhn ,áo «n æp «r £p ær £n °ùr ≤o dr G
t øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,án «n Jp B’G án £j

p dn GDƒn °ùdG
:É¡àn ër Jn øjp òn ∏s dG ø« n pôîdG
n πp es nCÉJn
p
¢SôØdG ádhO
Ωp hôt dG ádhO
n pôNn :(3-3) πo μr °ûdG
.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G áo £j s
?¢Sp ôr Øo dr G áp dn hr On Pp ƒr Øo fo ≥o WÉ
p æn en »gp Éen -
n
t áp dn hr On Pp ƒr Øo fo ≥o WÉ
?Ωp hr ôdG p æn en »gp Éen -
n
54
r ôu Yn -1
.án £n fr õn «r Hp ,án «s °Sp ƒr éo ªn dr G
p ôn °üp dp ÉÑk Ñn °Sn §p Yr nCG -2

t áp dn hr On ™n en ¢Sp ôr Øo dr G áp dn hr On ´G
.Ωp hr ôdG
n ônn Ødr G πp ªp cr nCG -3

:»∏p jn Éªn «r ap ÆG
................... Ip Qrs Ébn ør ep .................»r ap áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬o Ñr °Tp ™o ≤n Jn - CG
................hn ..............»n gp áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °ûp Hp áo £n «r ëp ªo dr G ∫o hn ódG
t -Ü
t ∂o ∏p en Öo ≤s ∏n jo hn ..............`Hp ¢Sp ôr Øo dr G ∂o ∏p en Öo ≤s ∏n jo -`L
.................`Hp Ωp hr ôdG
55
‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
n r ónp ≤dr G pøªn «n dr G oäGQn Ér °†n Mn
áo Á
πn eGp ƒn Yn Io ós Yp är ônn aÉr °†n Jn ór bn hn ,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp Üp ôr nZ Üp ƒr æo Ln »ap øp ªn «n dr G Oo ÓHp ™o ≤n Jn

:É¡n ªt gn nCG ,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G Ap Gõn Lr nCG ºp ¶n ©r eo ≈dn pEG är ós àn eGr É¡n «r ap Im Qn ƒu £n àn eo Im Qrn É°†n Mn ΩÉp «n bp ≈r ∏n Yn är ón Yrn É°Sn
Üp ôn ©n dr G pôër Hn hn Üp ó`` p ær ªdG n Ürp ÉHn ≥p «r °†p en ≈r ∏n Yn ± o pô``°ûr jo …r òp ds G õo «u ªn àn ªdG o »`` p o ™`` o bp ƒr ªdG
t aGôn ¨r édG n -1
.áp ªn jr óp ≤n dr G áp «s Hp ôn ©n dr G äG
p Qrn É°†n ën ∏r dp án «s Hp ƒr æo én dr G án HGn ƒs Ñn dr G É¡n ∏n ©n Ln Éªu ep ;¿m ór Yn èp «r ∏p Nn hn
S|tU gQ GU *¨Q <Q ¢Q ªU S U Q DS ¨CC Q HS zV kQ H* U ¬[ S|tU +Q KQ ¬[ |X +Q ¬[ S4fqQ -S fCC P Q IQ R fCCªES 2
U GQ S(*f+N §U ¡R /Q ¢S Q ªQ GU *¢CC Q
.’Ék ªn °Tn §p °Su ƒn àn ªo dr G
.áp Yrn GQn õdG
u pQÉr gn Op Rr G ≈∏n Yn ón YÉ r °Sn Éªs ep áo «s ªp °Sp ƒr ªdG n QÉ o £n er n’Gh
C r áp Hn ôr àt dG áo Hn ƒr °üo No -3
?Gôk μu Ñn eo øp ªn «n dr G Op Ópn H »ap Io QÉ

n °†n ën dr G äp ôn gn On Rr G GPn Éªn dp
≈∏n Yn Éªk jr óp bn ¿É o en hr ôdG t hn ¿É o fn ƒ«o dr G ≥n ∏n Wr nCG ór bn hn ,áp cn ôn Ñn dr Ghn øp ªr «o dr G øn ep øp ªn «n dr G áo «n ªp °ùr Jn är AÉn Ln
r n Hp hr nCG ôn °†n Nr nC’G øn ªn «n dr G Üo ôn ©n dr G √Éo ªs °Sn hn ,nIón «r ©p °ùdG
;án js pô£r ©p dr G Üp ôn ©n dr G On Ó s Üp ôn ©n dr G On Ó r n Hp øp ªn «n dr G
p én àn ær ªo dr G ´p ƒt æn Jn hn áp js pQÉén àu dG »MGƒ
äÉ p æs dG »ap mQÉgn Op Rr G øp ep Io Qrn É°†n ën dr G √p òp gn ¬o àr an ôn Yn Éªn dp Gôk ¶n fn
.áp «s YGp Qn õdG
u
? pô°†n Nr nC’G øp ªn «n dr ÉH øo ªn «dG

n »n ªu °So GnPÉªn dp -
56
:áp ªjn óp ≤n dr G øp ªn «n dr G ärp GQrn É°†n Mn πo ãu ªn jo »Jp B’G πo μr °ûdG
s
o fn ôr bp É¡n ào ªn °UÉ
hÉ p Yn hn øo «r ©p en
p Yn hn CÉl Ñn °Sn
É¡n ào ªn °UÉ áo ªn rjóp ≤n rdG pøª«dG äGQÉ°†M o Ñn àr bp
p Yn hn ¿É
™o æn ªr Jn É¡n ào ªn °UÉ
o
ìGo hn ôr °Up
p Yn hn ô«ªr Mp
o Øn Xn É¡ào ªn °UÉ
QÉ on
.áo ªjn óp ≤n dr G øp ªn «n dr G äro GQrn É°†n Mn :(4-3) πo μr °ûdG

s
øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,án «n Jp B’G án £j n πp es nCÉJn ,ïj

p pQÉr às dG »a ¬p àp «s ªgC p
n pôîdG u Gh øp ªn «n dr G ™p bƒr en ≈dn pEG ±p ôt ©n às ∏dp hn
o áp ∏n Äp °Sr nC’G
:É¡n dn Ip Qn phÉén ªdG
»àp ds G pQÉr ëpn Ñdr G AÉn ªn °Sr nCG ôr cro PG -

.øp ªn «n dr G áp ≤n £p ær ªn Hp §o «r ëp Jo
.øp ªn «n dr G ™p bp ƒr en án «s ªu gn nCG ír °Vu hn -
p p
n ∂dp Éªn en ™n bƒr en Or óu Mn -
øp ªn «dG
.áp £n jôr îdGn ≈∏n Yn áp ªn jr óp ≤n dG
.øp ªn «n dr G áo £n jr pôNn :(5-3) πo μr °ûdG

s
57
nø«r ©p en áo μn n∏ªr en
»àp ds Gh ,øn «r ©p en áo μn ∏r ªn en É¡n ær ep hn Orp Ón «r ªp dr G πn Ñr bn »fp Éãs dG ∞p dr nC’G »a øp ªn «n dr G »ap ∂o dp Éªn en âr eÉn bn
≥p jr pô£dGs ≈∏n Yn är ôn £n «r °Sn åo «r Mn ,än ƒr en ôn °†r Mn hn ¿rn Gôn ér fn øn «r Hn Ér en ±p ƒr éo dr G áp ≤n £p ær en »ap ™o ≤n Jn
≈r dn pEG πn °Un hn ≈às Mn …t pQÉén àu dG ºo goo Pƒr Øo fo ós àn eGh r ák js pQÉr én Jp ärm É£s ën en GƒeÉo bn nCGhn ,…u ôu ÑdG n …u pQÉén àu dG
,áp «s fp Éfn ƒr «o dr G pQõo éo dr G ¢†
p ©r Hn hn ,ôn °ür ep hn ¥rp Gôn ©p dr Ghn ΩÉp °ûdG
s Orp Ón Hp hn áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp ∫É
p ªn °Tn
.É¡n dn ák ªn °Urp ÉYn hrn Éfn ôr bp ør ep är òn în Js Gh
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJn
»w Kp GQn ph »w μp ∏n en ºp μr ëo dr G ΩÉo ¶n fp
ºp μr ëo dr G »ap ∂n ∏p ªn dr G óo Yrp É°ùn jo hn
…w pQÉr °ûn àp °SG l ∏p ér en
r ¢ù
án «s æp ªn «n dr G án «s Hp ôn ©n dr G án ¨n ∏t dG Gƒªo ∏s μn Jn
≈dn pEG iOs nCG Ωrp Éμs ë`` o dr G ∞ o ©r °Vn øn «r ©p en áo μnn ∏ªr en
ºr p¡«r ∏n Yn kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en Ap Ó
r n «r àp °SG
§s î```` n dr G Gƒ∏o ª`` r hn án ``ªn jr óp ≤n dr G
n ©r àn °SG
r
ºr p¡Jp ÉHÉn àn cp »ap ón æn °ùr ªo dr G
Ip Qrn Één àu dGhn áp Yrn GQn õdG

u »ap Gƒ∏o ªp Yn
»p Yr ôdG
s hn
.øn «r ©p en áo μn ∏n ªr en :(6-3) πo μr °ûdG
s
?øn «r ©p en áp μn ∏n ªr en »ap ºp μr ëo dr G Ωrp É¶n fp πo μr °Tn Éen -
?»u dp Ér ën dr G âp br ƒn dr G »ap …s pQÉr °ûn àp °S’G

r ¢ùn ∏p ér ªn dr G πo Hp É≤n jo GnPÉen
áp Mn ƒr dn ≈∏n Yn É¡n °Vr pôYGr ºs Ko ,áp ªn jr óp ≤n dr G øp ªn «dG
n äGp Qrn É°†n Mn ør Yn GQk ƒn °Uo ™r ªn LG p
.∂n àp °Sn Qn ór en »ap §p Fp ÉëdG
n
58
r ôu Yn -1
:»∏p jn Éen ±
.nIón «r ©p °ùdG n fn ôr bp
s Üp ôn ©n dr G On ÓHp ,™n æn ªr Jn ,hÉ
:áp Ñn °SÉæ p ∏o ©r ªn dr ÉHp »Jp B’G ∫n hn ór én dr G πp ªp rcnCG -2

p ªo dr G äÉeƒ
n
øn «r ©p en áo μn ∏n ªr en
™o bp ƒr ªn dr G
pQÉr gn Op Rr ’G πo eGp ƒn Yn
pQÉr «n p¡fr ’Gp πo eGp ƒn Yn
áo en ón îr àn °ùr ªo dr G áo ¨n ∏t dG
:»∏p jn Éªs ep πx co ÜÉ n Ñn °Sr nCG ôr cro PG -3

.áp ªn jr óp ≤n dr G øp ªn «n dr G ∂p dp Éªn en »ap Im QÉ n °†n Mn pQƒr ¡o Xo - CG
n jS Q Q U HQ zS MQ Ü Q <Q ¢Q ªU S HQ jS Q Q U HQ S §U R 6i
.kCÉÑn °S R
.án ªn jr óp ≤n dr G øp ªn «n dr G äG
p Qrn É°†n Mn Or óu Yn -4
59
‫ﺚ‬ ‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
Ò r n hn k CÉÑn °Sn áo μn n∏‡
n n ªr Mp áo μn n∏‡ rn
k CÉÑn °Sn áo μn n∏ªr en :’k hs nCG

Io nCÉ°ûr sædG -1
øn ep âr æn μs ªn Jn ¿r CGn ón ©r Hn Égn Oo hr óo Mo âr ©n °ùn Js Ghn øn «r ©p en áp μn ∏n ªr en Üp ôr nZ Ün ƒr æo Ln kCÉÑn °Sn áo μn ∏n ªr en âr eÉn bn
ør ep är òn în Js Ghn pRÉr én ëp dr G ∫rp Éªn °Tn ≈r dn pEG Égon Pƒr Øo fo ós àn eGr ≈às Mn øp ªn «n dr G ≥p WÉ p æn en ºp ¶n ©r eo ≈∏n Yn Ip ôn £n «r °ùdG
r s
.Ün pQrCÉen áp æn jr óp en ≈r dn EGp áo ªn °Urp É©n dr G âp ∏n ≤n àn fr G ºs Ko É¡n dn ák ªn °Urp ÉYn ìG n hn ôr °Up áp æn jr óp en
.kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr ªn dp ≈dn hr oC’G áo ªn °Urp É©n dr G Éen t
:Éªn go ø« p ers Égn øp jr Qn hr On »ap kCÉÑn °Sn áo μn ∏n ªr en är ôq en
.»u ∏p Ñn ≤n dr G ∞p ∏r ëp dr G ºo «r Yp Rn …Cr G Üm ôu μn eo Öp ≤n ∏n Hp Ωro Éμs ëo dr G É¡n «r ap Ön ≤s ∏n Jn Üo pQÉr μn ªdG n - CG
Ωo óu ≤n jo hn ,ºp μr ëo dr G »ap √o óo YÉp °ùn jo ¢ù C
l ∏p ér en ¬o dn hn ,kÉÑn °Sn ∂p ∏p ªn Hp Öo ≤s ∏n jo ºo cÉp ën dr G ¿Éc n ∑o ƒr ∏o ªo dr G -Ü
»àp ds G ¢ù n «r ≤p ∏r Hn án μn ∏p ªdG
n ¿Cs G óo ≤n àn ©r jo hn iQn ƒr °ûdG t ºp μr Mo Ωrp É¶n fp ≈dn pEG ôo «r °ûp jo Éªs ep ;nIQn ƒr °ûo ªn dr G ¬o ``dn
pQÉr gn Op Rr G ≈dn pEG º`` o jr pôμn dr G ¿Bo Gô≤o dr G QÉn °TCn G ór bn hn k CÉÑn °ùn dp ák ``μn ∏p en âr fn Écn øn «r ªp dn Ér ©n dr G Üu ô`` n Hp â`` r æn eBn G
:≈dn É©Jn ∫É n bn ,ám js Orp É°ün àp br Ghn ám «s °SÉ p «n °Sp ám «n Mrp Éfn ør ep kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en
(15 áo jB’G ,kCÉÑn °Sn Io Qƒ°S)
?áp ªn jr pôμn dr G áp jBn ’G áo dn ’n On Éen -

t ºp μr Mo ΩÉo ¶n fp πo Hp É≤n jo GnPÉen -
?»u dp Ér ën dr G pô°ür ©n dr G »ap iQn ƒr °ûdG
p ºp μr ëo dr G ∫É
?»u WGp ôn ≤r ªo jr ódG p μn °Tr nCG ør ep Ó
k μr °Tn iQn ƒr °ûdG
t QÉ o Ñn àp YGr øo μp ªr jo rπgn -
60
.∂n Fp Óen Ro ΩÉn en nCG ÉgrCGôn br Ghn ,kCÉ`Ñn °Sn áp °üs bp ≈dpEG ± p às dG Öp ào μo dr G óp Mn nCG ≈dn pEG ™r Lp QGr
n ôs ©n àn àn dp áp «s îjQÉ
áo sjOp Ér °üàr
n b’Gp Io Én«ërn dG -2
án js Orp É°ün àp br ’Gp án £n °ûp fr nC’G ¿ƒ C
s ¢Sn Qrn Éen ór bn hn ,kÉÑn °Sn »ap áo js Orp É°ün àp br ’Gp Io É«n ën dr G äp ôn gn On Rr G
n «t Än Ñn °ùdG
:É¡ær ep hn án Øp ∏n àn îr ªo dr G
ºr ¡o ∏n ©n Ln Éªs ep ;√Ép «n ªp dr G pôoaGƒn Jn hn áp Hn ôr àt dG áp Hn ƒr °üo No Öp Ñn °ùn Hp án YGn Qn õdG
u ¿ƒ n «t Än Ñn °ùdG
s ± n ôn Yn :áo Yn rGQn õu dG - CG
∫rp Ón Np ør ep áp Yrn GQn õdG u pô``jr pƒ£r Jn ≈r ∏n Yn Gƒr ∏o ªp Yn hn ,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬``p Ñr °Tp ≥p Wrp Éæn en ≈æn Zr CGn ø``
r ep
.Ün pQrCÉen ót °Sn É¡ær ep hn Oh t øn ep ójp óp ©dG
p óo °ùdG n Ap Éæn Hp hn …u ôdGs áp °Sn ón ær gn
t ≈``∏n Yn É¡©p bp ƒr en Öp Ñn °ùn Hp k CÉÑn °Sn »ap Io Qrn Één àu dG âp £n °ûn fn :Io Qn Ér ``én uàdG- Ü
pôoaGƒJn hn áp js pQÉr én àu dG ¥p ôo £dG
πn ªn °ûr àn dp É¡Jo QÉ n én Jp âr ©n °Ss ƒn Jn hn ,¿É p Ñn ∏t dGhn pQƒr £o ©o dr Ghn pQƒr îo Ño dr ÉHp är ôn Lrn ÉJn åo «r Mn äÉ p én àn ær ªo dr G
.øp ªn «n dr G πp MGp ƒn °Sn ør ep Gôk «pr Ñcn GAk õr Lo
Ip ôn jr põén dr G ¬Ñ°T Üp ƒr æo Ln »r ap âo Ño ær jn …r òp dq G ¿É
p Ñn ∏t dG pôén °Tn ør ep êo ôn îr àn °ùr Jo ál «s ¨p ªr °Un Il Os Ér en ¿É
o Ñn ∏t dG
óp Fp É°ùdGs OÉp ≤n àp Y’G
r Öp fp Ér Ln ≈dn pEG áp Ñn «u £dG
s ¬p àp ën Fp GQn Öp Ñn °ùn Hp Öp «r £dGu ´rp Gƒn fr nCG »r ap Ωo ón îr àn °ùr jo hn áp «s Hp ôn ©n dr G
.áp ¡n dp B’G É°Vn pQ Öp °ùr μn dp ¬o ær Yn ≈k æn Zp ’ ¬o fs CÉHp
Ap Éæn Hp »ap âr ∏n ãs ªn Jn »àp ds G áp js pQÉr ªn ©r ªp dr G áp °Sn ón ær ¡n dr G »ap GƒYo ôn Hn hn ,…u ôdG s án °Sn ón ær gn ¿ƒ`` n «t Än Ñn °ùdG
s ± n ôn Yn
.áp dn ƒr ≤o °ür ªn dr G Ip Qrn Één ëp dr G äGn
p P óp Hp Ér ©n ªn dr G
61
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G ¢ü
s æs dG CGn ôn br G
m≥«r °†p en »ap Ün pQrCÉèn ós °Sn ¿ƒ`` n «t Än Ñn °ùdG s ón «s °Tn

…u ôn dp äG p ƒn æn ≤n dr ÉH É¡n ∏p ≤r fn hn √Ép «n ªp dr G pô°ür ën dp »∏p Ñn Ln
x
¬p dp Éªn °Th
p óu °ùdG øp «ªp jn ør Yn áp «YGp Qn õdG
n r s u »°VG p Qn nC’G
p μt ën às ∏dp äGƒ``
º`` p æn ≤n dGh Üƒ`` p ≤o ãt dÉHp √h o Oo hs Rr hn
.√Ép «n Ÿp ÉHp
∫É p Ñn ép dr G pQƒîo °Uo ør ep óu °ùdG Ip QÉn é n M p AÉo æn Hp ºJn hn
.Ün pQrCÉèn óu °ùn dp Il Qn ƒr °Uo :(7-3) πo μr °ûdG s s s
’pr q EG ,áp Øn «r æp ©n dr G ∫ƒ
p «o °ùdG
t hn ∫p pR’õdG s ΩÉn en nCG ân Ño ãr «n dp
ΩÉp ªn àp g’G
r Ωp ón Yn hn ,…u OÉp °ün àp br ’Ghn »u °SÉ p «n °ùdG
u ∞p ©r °†dG s Öp Ñn °ùn Hp pQÉ«n p¡fr ’Ghn ´p ót °ün às ∏dp ¢V n ôs ©n Jn ¬o fs CGn
p ªn °Tn ≈dn pEG áp «q æp ªn «n dr G áp «s Hp ôn ©n dr G πp Fp ÉÑn ≤n dG øn ep Om ón Yn Ip ôn ér gp ≈dn pEG iOs nCG …òp ds G pôer nC’G .¬p ªp «r ep ôr Jn hr nCG ¬p Hp
¬p Ñr °Tp ∫É
s Op Ón Hp hn ¥G
.ΩÉp °ûdG p ôn ©p dr Ghn áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G
.ºp jr óp ≤n dG »u °SÉ
p «n °ùdG
u ïp jr pQÉàs dG õo Ln ƒr eo ,hôédG ¿É¡ª°SC
o G
p p «ÄÑ°ùdG ΩÉo ªn àp grG ∫t óo jn Ωn Ón Yn -

t AÉæn Ñp Hp ø«
?Op hr óo °ùdG u n n sn
o G »ap Ol hr óo °So óo Ln ƒr jo rπgn -
.Égn ôr cro PG ?¿u Oo Qr C’
Ip Qrn GOn pEG »r ap ¬p àp ªn μr Mp hn »u æp ªn «n dr G ¿É

p °ùn fr pE’G áp js pôn≤Ñr Yn ≈∏n Yn ∫t óo Jn ák «s °Sp ón ær gn Ik õn ép ©r eo Ün pQrCÉen ót °Sn ót ©n jo
r
. pQÉ£n er nC’G √Ép «n ep
.√Ép «n ªp dr G ™p ªt én Jn øp cÉp en nCGhn Op hr óo °ùdG

t ≈∏n Yn áp ¶nn aÉr ën ªo dr G án «s Øp «r cn ¬p «r ap øo «u Ñn Jo É«v YÉp ªn Ln GQrk Gƒn Mp ór ≤p YGr
62
áHÉàμdGh á¨∏dG -3
,áp ªn jr óp ≤n dr G áp «s Hp ôn ©n dr G áp ¨n ∏t dG øn ep ál én ¡r dn hr nCG ´l ô``n
r a »n gp hn án «s Än Ñn °ùdG
s án ¨n ∏t dG ¿ƒn Ko ós ën àn jn ¿ƒ``
n «t Än Ñn °ùdG
s ¿É n cn
p p p
Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp Üp ƒ`` r æo Ln Üp ôn Yn ∫p hn Oo ™p «r ªén dp á``Hrn Éàn μdr G »ap óo æn °ùr ªo dr G §`` t în dr G Ωn óp îr ào °SG
r ó`` r bn hn
É¡n ∏o Hp É≤n jo Éen hn áp «s Hp ôn ©n dr G á`` p ¨n ∏t dG ± n hr ôo Mo πo ãu ªn jo …òp ds G ,(8-3) »n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es CÉn Jn .á`` p «s Hp ôn ©n dr G
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºK ,óp æn °ùr ªo dr G §u în dr ÉHp
.óp æn °ùr ªdG o hr ôo Mo :(8-3) πo μr °ûdG

o §u Nn ± s
?øp ªn «n dr G πo gr nCG É¡n ªn ∏s μn Jn »àp ds G áo ¨n ∏t dG Éen -

?øp ªn «n dr G ∂p dp Éªn en »r ap óp æn °ùr ªo dr G §u în dr G Oo ƒr Lo ho ∫t óo jn Ωn Ón Yn -
.................................................óp æn °ùr ªo dr G §u în Hp ∂n ªn °SG

r Ör ào rcG
63
(áo ©n Hp ÉÑn às dG)ôn «n ªr Mp áo μn n∏ªr en :É«k fp ÉKn
Io nCÉ°ûr sædG -1
´G l ôn °Up çn ón Mn ór bn hn ,Qrn ÉØn Xn ≈dn hr oC’G É¡ào ªn °UÉ p Yn âr fn Ér cn hn ø`` p ªn «n dr G »ap ôn «n ªr Mp áo μn ∏n ªn en â`` r eÉn bn
Ip ôn £n «r °ùn Hp ´ro Gôn °üdGu ≈¡n àn fr Gh ,iôn Nr oCG ám ¡n Lp ør ep ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr en hn ám ¡n Lp ør ep kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en øn «r Hn Éen
.kCÉÑn °ùn dp áp ©n Hp Éàs dG ≥p WÉ p æn ªn dr G ≈∏n Yn ôn «n ªr Mp áp dn hr On
pQÉHBn ’G √Ép «n ep pô`òaGƒn Jn Öp Ñn °ùn Hp är Qn ƒ`` s £n Jn »àp ds Gh áp YGn Qn õdG
u ≈``∏n Yn ø« p Oo É``°ün àp br G ó``
n uj pô«n ªr ëdG n ªn àn YGr
…x pQÉén Jp mQhr ón Hn ΩÉp «n ≤p dr G ≈``∏n Yn »t ∏p MÉ p °ùdG º¡o ©o bp ƒen ºgo ón Yrn É°Sn ór bn hn ,¢``VG
s r r p ƒn Mr n’GC r hn Op hr óo °ùdG t hn
.Ip Qrn Één àu ∏dp ák «s °SÉ
p °SCn G Os Gƒn en πo uμ°ûn Jo »àp ds Gh ≠o ªr °üdGs hn ¿É o Ñn ∏t dGhn Qo ƒr îo Ño dr G ºo p¡Jp Één àn ær eo ør ep hn ,ΩÉ x gn
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJn ,ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªª r dp áp js pQÉ°†n ëdG n pôgÉp ¶n ªdG n ≈dn pEG ±p ôt ©n às ∏dp h
ôn n«ªr Mp áp μnn ∏ªr ªn dp áo sjpQÉr °†n ërn dG ôo gÉp n¶ªrn dG
Op ƒr ≤o æt dG (Üo ôr °V)
n ∂t °Sn É¡n ær ep hn pQƒr °üo ≤o dr G AÉo æn Hp áp Yrn GQn õdG
u QÉo gn Op Rr G S Q ¡V G*4UR fJQ 2S 5U *
f
áp «s °†Ø
u dp Gh áp «ps Ñgn òdG
s ¿rn Gón ªn oZ ôo °ür bn …u pQÉr én àu dG
.ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr ªn dp áo js pQrÉ°†n ën dr G ôo grp É¶n ªn dr G :(9-3) πo μr °ûdG

s
?Op ƒr ≤o æt dG ∂u °ùn Hp ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr en ΩÉo «n bp ∫t óo jn Ωrn Ón Yn -
ôn n«ªr Mp áp μnn ∏ªr en QÉo n«p¡rfG -2
p æn en ón «r Mp ƒr Jn ôn «n ªr Mp áo μn ∏n ªr en âr YÉ
áp ©n Hp ÉÑn às dÉHp É¡n co ƒr ∏o eo Öo ≤s ∏n jo Im ón Mrp Ghn ám dn hr On »r ap øp ªn «n dr G ≥p WÉ n £n àn °SG
r
m jn óu ën Jn Ip ós ©p Hp áo μn ∏n ªr ªn dr G äp ôs en ór bn hn
:Égn Ro ôn Hr nCG äÉ
ôn °ür ep »dp rGh( n ¢``S n ƒr do Ér Ln ¢Sn ƒr «o ∏o jpr EG) Ip On É«n ≤p Hp á``
p «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ≈∏n Yn áo ``«s fp Éen hr ôdG
t áo ``∏n ªr ën dr G - CG
√p òp gn ¿Cs G ôn «r nZ ,…u ôu Ñn dr G …u pQÉr én àu dG ≥p jr pô£dG s ≈∏n Yn Ap Ó``«r àp °Sr ’Gp áo dhÉ n ën eo hn ¿É p en hr ôdGt πp Ñn bp ø``r ep
.øp ªn «n dr G ¢ùp jr pQÉr °†n Jn áp ©n «pr ÑWn Öp Ñn °ùn Hp âr ∏n °ûnp a án ∏n ªr ën dr G
64
m Yrn Gôn °Up »ap πp Fp ÉÑn ≤n dr G Ap Éªn Yn Ro ∫o ƒr No Oo -Ü
.ºr p¡°†p ©r Hn ós °Vp äÉ r
:É¡ær ep hn äÉ
p fn Éjn ódG
u øn «r Hn ´ro Gôn °üdG
u -`L
s hn Öp crp Gƒn μn dr Ghn Ωp ƒr éo æt dGhn ¿É
.¢ùp ªr °ûdG p Kn hr nC’G Io On ÉÑn Yp »n gp hn áo «s æp Kn ƒdG
n áo fn Éjn ódG.1
u
.¿ƒ
n jô p É¡n Hp ôn Ks nCÉJn ór bn hn áo js Op ƒr ¡o «n dr G áo fn Éjn ódG
t «n ªr ëdG u .2
p ªn dr G áo fn Éjn ódG
.øp ªn «n dr G »a É«v ép jr pQór Jn är ôn °ûn àn fr G ór bn hn áo «s ë«°ù u .3
.¢TÉ
p Ñn Mr C’ n G ho õr nZ - O
:≈dn É©n Jn ∫É n bn
(z7-4{ áo jBn ’G ,êhôÑdG
p Io Qƒ°S)
?áp ªn jr pôμn dr G áp jBn ’G ä’r
o ’n On Ér en -
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G ¢ü s æqs dG CGôn br G
u ∑n ônr J n¿Gôn ér fn πp gr nCG ør ep Ön ∏n £n an ,áp js Op ƒr ¡o «n dr G áp fn Éjn ódG
,á«fGô°üædG áp fn Ér jn ódG u ≈∏n Yn ¢SGm ƒn fo hr Po ∂o ∏p ªdG
n n¿Éc
Ön °†n Zn iQÉ°üæ∏d ¢SG m ƒn fo …Pp Oo É``¡n £p °VG r QÉn Kn CÉn an ;ºr ¡o dn √o ônn ØMn Oh m óo Nr CGo »ap º``
r ¡no bôn Mr CGn Gƒ°†o an Qn É``ªs dn hn
,¢SG m ƒn fo …P ºn μr Mo â`` r ¡n fr nCÉa ,øp ªn «n dr G ≈∏n Yn Ωƒ p °ûn Ñn ën dr G É¡àp Øn «r ∏p Mn ≈dn pEG är õn ``Yn hr nCÉan ,ná``£n fr õn «r Hp
p éo ¡o dr ÉHp á``
áo Kn OÉp ërn dG »n gp hn áp Ñn ©r μn dr G Ωn ó``
r gn ∫n hÉn Mn hn án μs en Gõn Zn …òp dq G »t °ûp Ñn ën dr G Ωo ôn °Tr C’n G áo gn ôn Hr CGn ø`` n ªn «n dr G ºn μn Mn º`` s Ko
¢TÉp Ñn Mr C’n G ∫o Ón àp MG r ºgo AÉn °Sn øp ªn «n dr G πo gr nCGh .ºo jr ôp μn dr G o¿BGôo≤dr G É¡«r dn pEG QÉn °Tn nCG »àp ds G πp «r Øp dr G áp Kn OÉp ën Hp áo an hr ôo ©r ªn dr G
¢Sn ôor Ødr G s¿GnC ’pq EG ¢TÉ
p Ñn Mr ’C n G Op ô``r £n dp ¢ûm «r én Hp √o hót en nCÉan ;¢Sp ôor Ødr ÉHp n¿õn ``jn …Pp øo Hr ∞o «r °Sn ón én ær àn °SÉ r an ,º``¡o dn
.Ωo Ón °Spr E’G Arn ÉLn r¿nCG ≈dn pEG ¢Sp ôor Ødr G ºp μr Mo ân ënr J âr ∏s Xn hn ,¢TÉ p Ñn Mr nC’G πs ëp en Gƒ∏t Mn
l Hn hn ál jGn ón gp áo «r fn BGôr ≤o dG áo °üs ≤dG
¿É« p ,»∏p «r Mn õdG
t t áo Ñn gr hn
?Op hr óo Nr oC’G ÜÉ
o ën °Ur nCG ºr go ør en -
?¿rn Gôn ér fn iQÉ°üf ør ep ¢Srm Gƒn fo …r Pp ∞p bp ƒr ªn Hp ∂n jo rCGQn Éen -
?GnPÉªdp hn ?¢Sp ôr Øo dr G øn ep ¿p ƒr ©dG
n Öp ∏n Wn »r ap ¿n õn jn …r Pp øp Hr ∞p «r °Sn ∞n bp ƒr en óo ujDƒn Jo rπgn -
65
Ürp Éën °Ur CGn ør Yn ço ós ën àn Jn »àp ds G án ``«s fp BGôr ≤o dr G In Qn ƒr °ùdG r hn ºp jr pôμn dr G ¿Bp Gôr ≤o dr G ≈dn GpE ™``
t êp pôîr àn °SG r Lp QGr
.∂n Fp Óen Ro Ωrn Éen nCG É¡n ∏o Jr G ºs Ko ,πp «r Øp dr G
áp «s æp ªn «n dr G ∂p dp Ér ªn ªn dr G ∞p ©r n°V πo ep rGƒn Yn :Éãk dÉK

´rp Éªn Wr nC’G pQƒr ¡o ¶o dp iOs nCG É ªs ep ;É¡æn «r Hn ´ro Gôn °üdGh u ¢``ùo o aÉr æn às dG On rGRn hn ,áo «s æp ªn «dG
n ∂o dp Ér ªn ªn dr G â``
p Øn ©o °Vn
:»∏p jn Ér en πp erp Gƒn ©n dr G √p òp gn ºu gn nCG ør ep hn ,áp js pQÉr én àu dG ¥p ôo £dG
t ≈∏n Yn Ip ôn £n «r °ù∏ s dp ≈©n °ùr Jn »r àp ds G áp «s Lp pQÉr în dr G
pôªn Mr C’n G pôër Ñn dr G »`àp áp Mrn Ón ªp dr G pQrGôn °Sr nCGhn á``
p «s æp ªn «n dr G áp js pQÉr én àu dG ¥p ô``
o £dG p en hr ôdG
t ≈dEG ¿É`` t ± o ô``
t ©n Jn -1
.Ip Qrn Één àu dG ™p Lro Gôn Jn ≈dn pEG iOs CG Éªs ep …u óp ær p¡dr G §p «r ëp ªo dr Ghn
s »ap áp js phón Ñn dr G πp Fp ÉÑn ≤n dr G ™o ªn Wn -2

.øp ªn «n dr G Op pQrGƒn en ≈∏r Yn Ip ôn £n «r °ùdG
≥n ar hn ∂n Jn Qrn Éjn pR ºr «u bn ºs Ko ,¿u Oo Qr o’G t óp Mn nCG ≈dn pEG Ik QÉ

C r »ap Op hr óo °ùdG n jn pR ºr ¶u fn ,∂n ªp ∏u ©n eo ™n en ≥p «r °ùp ær às dÉH
.»Jp B’G ∫p hn ór édG n

s
.áp ∏n Mr ôdG s áp ≤n £p ær en ≈∏n Yn ßo ap ÉMn oCG
u øn ep Ap É¡n àp fr ’G ón ©r Hn ák Øn «r ¶p fn óu °ùdG 1
C n r dp áp °ün °üs în ªdG

p Øn Wr Ó
.∫É o øp cÉp en nC’G »ap án MÉ u ¢So pQÉr en oCG
n Ñn °ùdG 2
s áp ≤n £p ær en Ün ôr bo Ö©∏q dG øp Yn óo ©p àn Hr nCG
.óu °ùdG 3
s ón ær Yp Ip On ƒr Lo ƒr ªdG
.óu °ùdG n äÉp àn ap ÓdG p ôn jr òp ër às dÉHp óo «s ≤n Jn nCG
q hn äG 4
.É¡n «r ap äÉ s √Ép «n ep ánp aÉ¶n fn ≈∏n Yn ßo ap ÉMn oCG

p jÉn Øn æt dG »p er Qn Ωp ón ©n Hp óu °ùdG 5
66
:»∏p jn Éen ±
r ôq Yn -1
.Op hr óo Nr oC’G ÜÉ
o ën °Ur nCG ,¿É
n Ñn ∏t dG ,ón æn °ùr ªo dr G §s îdG
n
.kCÉÑn °Sn áo μn ∏n ªr en É¡n Hp är ôs en »àp ds G πn MG

p ôn ªn dr G øp «u Hn -2
:án «n Jp B’G äG p Qrn ÉÑn ©p dr G Üp ƒr °Un -3

.¿rn Gón jr pQ áp ≤n £p ær en »r ap k CÉÑn °Sn áo μn ∏n ªr en âr ern Ébn - CG
.áp «s ªp °Sp ƒr ªn dr G pQÉr £n er nC’G ∫p ƒr «o °So Ωrn Éen nCG ón ªp °ür «n dp ;Ip Qrn Één ëp dr G øn ep Ün pQrCÉen ós °Sn ¿ƒ n «t Än Ñn °ùdG
s ón «s °Tn - Ü
k CÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en Ip ôn £n «r °ùn Hp ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr en hn kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en øn «r Hn çn ón Mn …òp qdG ´ro Gôn °üdG u ≈¡n àn fr G - `L
.ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr ªn dp áp ©n Hp Éàs dG »°Vrp GQn nC’G ≈∏n Yn
.¢TÉÑMC’G Oô£d ¿ÉehôdÉH ¿n õn jn …r Pp øp Hr ∞p «r °Sn óéæà°SG - O
.ôn «n ªr Mp áp μn ∏n ªr en »r ap …u Orp É°ün àp br ’Gp Ωrp É¶n æu dG pQÉr gn Op Rr G ÜÉ

n Ñn °Sr nCG ør «q Hn -4
o Ñn °Sr nCG Éen -5

?Ün pQrCÉen óu °Sn pQÉ«n p¡fr G ÜÉ
p Óàp Nr ’Gp hn ¬p Ñ°ûdG n n C n

.±r n s ¬o Lo hr CG åo «r Mn ør ep ôn «n ªr Mp áp μ∏n ªr en hn kÉÑn °Sn áp μ∏n ªr en øn «r Hn ¿r pQÉr bn -6
67
.ìrn Ghn ôr °Up ,Ün pQrCÉen ós °Sn ,Ün ôu μn ªo dr G
:»∏p jn Ér en Ürn ÉÑn °Sr nCG §p YCr G -2

.øp ªn «n dr G »ap Im Qn ƒu £n àn eo Im Qrn É°†n Mn ΩÉp «n bp - CG
.Ün pQrCÉen óu °Sn pQÉ«n p¡fr G- Ü
.kCÉÑn °Sn áp μn ∏n ªr en »ap Ip Qrn Één àu dG pQÉr gn Op Rr G -`L
.ºp °Sr ’Gp Gòn ¡n Hp øp ªn «n dr G áp «n ªp °ùr Jn - O
?CÉm Ñn °Sn áp μn ∏n ªr en âr ªn μn Mn »àds G áp μn ∏p ªn dr G ºo °SG

n Ée -3
:áp Ñn °SÉæ
p ªo dr G äÉ n ∏o ©r ªn dr ÉHp »n Jp B’G ∫n hn ór én dr G πp ªp rcnCG -4
p eƒ
Ip Qn Ér °†n ërn dG ôo gp Ér n¶en ™o bp ƒr ªrn dG áo ªn °Up Ér ©rn dG áo ªn rjóp ≤n dG áo s«æp ªn n«rdG ∂o dp Ér ªn ªnn dG
o ©r p en
ø«
CÉl Ñn °Sn
ôo «n ªr Mp
68
»t Jp rGòs dG Ëp
o r ƒ≤r às dG
n »Jp B’G ∫p hn ór én dr G ∫rp Ón Np ør ep áp ãn dp Éãs dG Ip ón Mr pƒdr G »ap Arn ÉLn Ée Ön °ùn Mn ∂n ªn ∏t ©n Jn ºr «u bn

Ip Qrn É°Tpn EG ™p °Vr ƒH
:∂n ªn ∏t ©n Jn Öo °SÉp æn Jo »àp ds G Ip QÉ p Ωrn Éen nCG (√)
n Ñn ©dG
s
.øp ªn «n dr G ™n bp ƒr en áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp áp £n jr pôNn ≈∏n Yn øo «u Yn oCG 1
.áp ªn jr óp ≤n dr G øp ªn «n dr G Ip Qrn É°†n Mn pQÉr gn Op Rr G Ürn ÉÑn °Sr nCG Oo óu Yn oCG 2
.áp ªn jr óp ≤n dr G øp ªn «n dr G ärp GQrn É°†n Mn »ªu °Sn oCG 3
.áp «s æp ªn «n dr G ∂p dp Ér ªn ªn dr G ∞p ©r °Vn Ürn ÉÑn °Sr nCG øo «u Hn oCG 4
69
‫ﻌ ُﺔ‬
َ ‫ا ْﻟ ِﻮ ْﺣ َﺪ ُة اﻟ ﱠﺮ ْا ِﺑ‬
Ωp Ón °SEr ’Gp πn «r Ñn bo Rp Ér én ëp dr G ¿p óo eo Io Qn Ér °†n Mn
?Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp hn Ip ôn jr põén dr G øn «r Hn ¥o ôr Øn dr G Éen t
s ¬o ær ep âr ≤n ∏n £n fr G …òp dq G ¿rp Éμn ªn dr G ≈dn GpE áp £n jr pôîn dr G ≈∏n Yn ôr °Tp nCGt

.áo «s ep Ón °SEr ’Gr Io ƒn Yr ódG
ُ ‫ﺎﺟ‬
n áp n£°ûp rfn’Gh
C r äÉ n Qn Op ón ©r nH Öp dp És£dG øn ep ™so bƒn nàoj
.Ip ón Mr pƒdr G »ap Ip On pQrGƒn dr G äÉ
p ën ∏n £n °ür ªo dr Ghn ºp «r gÉp Øn ªn dr ÉHp On ƒr °üo ≤r ªn dr G Ön Yp ƒr àn °ùr jn
.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp »r ap pRÉr én ëp dr G ¿n óo eo ±
n ôs ©n àn jn
,Ün pôãr jn hn ,án μs en ør ep πx co »r ap áp «s YÉp ªn àp Lr ’Gp hn áp «s æp jr ódG
u hn áp js Orp É°üà n br ’Ghn áp «s °SÉ u Irp É«n ën dr G πn μr °Tn ±
p «n °ùdG n ôs ©n àn jn
.Ωp Ón °Sr pE’G πn «r Ñn bo ∞p Fp É£dG
s hn
.É¡LQÉNh áμe πNGO á«eÓ°SE’G IƒYódG πMGôe í°Vƒj
.ø«ª∏°ùªdG ≈∏Y ÉgôKCGh á©WÉ≤ªdG áØ«ë°U OƒæH ø«Ñj
.≥n Fp É≤n ën dr G èn àp ær àn °ùr jn hn án «s îp jr pQÉr às dG ¢U
n ƒr °üo æt dG nCGôn ≤r jn
n μn ar nC’G ¢ü
.QÉ n ∏p îr àn °ùr jn hn §n Fp rGôn în dr Ghn Qn ƒn °üdG n μn °Tr nC’G πn ∏u ën jo
t hn ∫É
¢ùp «r °Sp CÉrJn hn …u pô``ér p¡dr G ïp jr pQrCÉàs dG áp jrn Gópn Ñdp π``
m °Urp Éan çm ón ën cn áp js pƒÑn æs dG Ip ô`` n n àp ær àn °ùjn
n ér p¡dr G áp Kn OÉp Mn án «s ªu gn CG è`` r
p °Spr ’G
.»u eÓ E r ™p ªn àn ér ªo dr G
.Ip Qn ƒs æn ªo do G áp æn jr óp ªn dr G »ap »u eÓ
p °Spr ’G
E r ™p ªn àn ér ªo dr G ºp «r ¶p ær àn dp U∫p ƒr °So ôdGs ∫Ép ªn Yr CGn ºs gn CG ¢ü
n n ∏p îr àn °ùjn
r
t dp áp js Orp É°ün àp br ’Gp Irp É«n ën dr G pQÉr gn Op Rr G »ap øp er nC’G Qn hr On Qn óu ≤n jo
.∫p hn ó∏
p °ùn fr pE’G IÉp «n Mn pôjr pƒ£r Jn »ap πp ªn ©n dr G án ªn «r bp Qn óu ≤n jo
.¿É
.É¡æY ´ÉaódGh IƒYódG AGƒd πªM »a ¬HÉë°üdGQhO øªãj
o »°Vp Q áp HÉë°üdÉHh
. º¡n ær Yn ˆG n n n n s U∫p ƒr °So ôdÉH
s … óà≤j
.Ip ón Mr pƒdr G »ap In On pQGƒn dr G äÉ
p grn Één Ju ’Ghn ºn «n ≤p dr G πn ãs ªn àn jn
‫او ُل‬
‫س ﱠ‬ ُ ‫اﻟﺪ ْر‬
‫ﱠ‬
p r ¿p óo eo Io Qn Ér °†n Mn
Rp Ér én ◊G
É¡n dn ák ∏q ≤p àn °ùr eo ák «s °SÉ

p «n °Sp Ik ón Mr hn áp æn jr óp en πt co πo ãu ªn Jo h ,∫n hn ódG t ¬o Ñp °ûr Jo pRÉr én ëp dr G »ap Il ós Yp ¿l óo eo är ôn ¡n Xn
In É«n Mn ¿ƒ n °ûo «r ©p jn Gƒfo Éμnn a pRÉr én ëp dr G ¿É p μs °So áo «s ≤p Hn Éeq nCG ,…t OÉp °ün àp br ’Gp hn »t YÉp ªn àp Lrr ’Ghn »t °SÉp «n °ùdG
u É¡n ero É¶n fp
.Ip hGn ón ÑdG
n
áo js pQÉr °†n ën dr G ôo grp É¶n ªdG n É¡n Hp är ôn ¡n Xn »àp ds G pRÉr én ëp dr G ¿p óo eo ºs gn nCG ∞ o Fp É£dGh
s ,Üo pôãr jh n ,áo μs en ó`` t ©n Jo hn
.Ωp Ón °Spr E’G πn Ñr bn
Rp Ér én ërp dG ¿o óo eo
∞o Fp És£dG (Io Qn ƒs næªro dG áo nærjóp ªrn dG) Üp

o ôãr nj áo en ôs μn ªro dG áo μs en
. pRrÉén ëp dr G ¿o óo eo :(1-4) πo μr °ûdG
s
¿Éo μs °So É¡n °TÉ n Yn »``àp ds G Irp É``«n ën dr G áo ©n «pr ÑWn Ér `èn -
? pRÉén ëp dr G
ºs Ko ,(2-4) In Qn phrÉén ªdG o án £n jr pôîn dr G πp es nCÉJn
t øp Yn Ör Lp nCG
:øp «r dn GƒD n °ùdG
.áp £n jr pôîn dr G ≈∏n Yn pRÉr én ëp dr G ¿p óo eo ≈dn EGp ôr °Tp nCG -
p Ñr °Tp ør ep ám ¡n Lp …u nCG »`àp -
áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬`` r
?¿o óo ªo dr G √p òp gn ™o ≤n Jn
.áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp áo £n jr pôNn :(2-4) πo μr °ûdG
s
72
áo en ôs μn ªo dr G áo μs en :’k hs nCG
E r t
±ro Ón rjp’G ΩÓ p °Spr E’G πn Ñr bn áp en ôs μn ªo dr G án ``μs en áo «s ªu gn nCG är ó``n æn àn °SG r
o »u æp jr ódG
Op ƒr Lo ƒo Hp πp ãu ªn àn ªdG u πp eÉp ©n dr G :øp «r æn Kr G øp «r ∏n erp ÉYn ≈r ∏n Yn
É¡n Jr ón ≤n Yn ál ``js pQÉr én Jp äÉ l «s bp ÉØn Ju G »`` p
n g √o óo dn hn hn º«gGôHEG Éfn óo «°Sn ÉgÉ
o u n æn Hn »àp qdG ánp aôs °ûn ªo dr G áp Ñn ©r μn dr G
p «s Hp ôn ©n dr G π``
á`` p Fp ÉÑn ≤n dr G ™``
n en ¢``û l jr ôn bo
âr ën Ñn °Ur nCG »``àp ds Ghn -ΩÓ o °ùdG s Éª p¡«r ∏p Y-
n π`` o «r YÉp ªn °SEr G
,É¡n Jp Qrn Één Jp ¥p ô`` o Wo ≈r ∏n Yn á`` p ªn «r ≤p ªo dr G
p jn põén dr G ¬``p Ñr °Tp Ap Éën fr nCG ™p ``«r ªp Ln »ap Üp ôn ©n ∏r dp É``ék ën en
Iô r
n °Sn øp «r ep rCÉàn dp ≈∏n Yn ™p bp ƒªdr ÉHp π``
áp js pQÉr én àu dG πp ap rGƒn ≤n dr G áp eÓ
p ãu ªn àn ªo dr G »fp Éãs dG πp eÉp ©n dr Ghn ,á`` p «s Hp ôn ©n dr G
r n
Ωrp É°ûdG
s ™n en äÉn m aÓjpr EG áo ©n Hn Qr nCG ∑É n æn go hn
Ωrp É°ûdG
s OÓp p ÑHp ÉHk ƒr æo Ln øn ªn «n dr G §o Hp ôr Jn »àp ds G Ip Qrn Één àu dG ¥p ôo Wo
.áp °ûn Ñn ën dr Ghn ¥G p ôn ©p dr Ghn øp ªn «n dr Ghn
pQhór Hn ΩÉ«≤dG
n ∂dPn ør ep ¿ƒ n «t μu ªdGn On ÉØn àn °SGhr ,k’É``ªn °Tn
áp js pQÉén àq dG äG p ón grn É©n ªo dr G ∫p Ón Np ør ep áp js pQÉén àq dG ºo p¡∏p ap Gƒ≤n dp øn er nC’G ôun aƒn Jo ¿r nCÉ``Hp …u pQÉén àu dG §p «r °Sp ƒn dr G
.ÉHk ôr nZ áp °ûn Ñn ën dr Ghn Ébk ôr °Tn ¥G p ôn ©p dr Ghn ’k Éªn °Tn Ωrp É°ûdG s Op Ón Hp hn ÉHk ƒr æo Ln øp ªn «n dr G ™n en (±p Ón jpr E’G)
:É¡n dn øjp Qn phÉén ªdG

o ø« t øp Yn Ör Lp nCGhn ,áp «n Jp B’G áp js pQÉr én àu dG ¥p ôo £dG
p dn GƒDn °ùdG t án £n jr pôNn rπes nCÉJn
»àds G π`` o Fp É°Shn É`è -
p ≤r æs dG π``
k bn Üo ôn ©n dr G É¡n en ón îr àn °SG
É ªjó r
?™p Fp É°†Ñn dr G πp ≤r fn »ap
äÓ
o Mn ôdG s â``¡ p én Js G øn jr nCG -
?án μs en πp gr nC’ áo js pQÉr én àu dG
.áp js pQrÉén àu dG ¥p ôo £o dr G áo £n jr pôNn :(3-4) πo μr °ûdG

s
73
t …t nCÉan Éªk jp ór bn Üp ôn ©n dr G pQÉés Jo ón Mn nCG ân ær co ƒr dn
?GnPÉr ªn dp hn ∂o ∏o °ùr àn °Sn ¥p ôo £dG
.zÉëk Hp rGQn ºo «r ≤p ªo dr Ghn Éæk eBp G ôo ap Ér °ùn ªo dr G ín Ñn °Ur nCG ±p Ón jpr E’ÉHp { :ßo Mrp Één dr G ∫É
n bn
:É¡n «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr n’G

C r øp Yn Ör Lp nCGhn ,án «n Jp B’G ¢U
n ƒr °üo æt dG CGn ôn br G
áo s«æp rjóu dG Io Ér n«ërn dG
áp Ñn ©r μdGn Op ƒr Lo ho p ÖÑ°ùn Hp ák «æp jr Op ák «ªu gn nCG áo μs en âr Ñ°ùn àn crn G
n s s n
¢ùp jr óp ≤n Jn h ,πo «r YÉª p °SEr G √o óo dn hn hn ºo «r grp Gôn HEr G Éfn óo «u °Sn ÉgÉ n æn Hn »àp ds G
Üo ôn ©n dr G Égn ón Ñn Yn mΩÉæn °Ur GnC ør ep É¡n dn ƒr Mn Éen hn án Ñn ©r μdG n πp Fp ÉÑ≤n dr G
n
áo «s Øp «r æp ën dr G áo fn Éjn ódG
u ∑É n æn go âr fn Écn Éªn cn ,iõq ©dGh o äp ÓdÉc s
âr ën Ñn °Ur nCÉan . X ºn «r gGp ôn HEr G É``fn óp «u °Sn ´ p ÉÑn Jr CG áo «s ≤p Hn ºr go hn
¬p Ñr °Tp Ap Éën fr CnG ™`` p «r ªp Ln ør ep Üo ôn ©n dr G √o óo °üp ≤r jn Éfk Éμn en áo ``μs en
.èu ën dr G ºp °Sp ƒr en ∫n Ón Np áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G
p n«°ùdG
áo s«°SÉ u Io Ér n«ërn dG
ºn ¶s fn án μs en án ern ÉYn Rn Ür m Ócp øo Hr »°ün bo ≈ds ƒn Jn É`èn ón ær Yp
t
Ip hn ór æs dG QGn On ¢ù n °Ss nCGhn ¢``ûmp jr ôn bo áp ∏n «pr Ñbn »ap ºp μr ëo dr G Qn ƒ`` r eo oCG
¢ù n °SCs Ghn áp «s °Tp ôn ≤o dG äÉ s ´rp É``ªn àp Lr p ’p ¿É
p eÉn Yn õdG l μn en ƒn go hn
ør ep ¢ûm jr ôn bo Ap Éªn Yn Ro ø`` r ep ¿n ƒs μn Jn …r òp dq G Ó C n ªdG n ¢``ù n ∏p ér en
¢ûm jr ôn bo áp ∏n «pr Ñbn hn ák eÉs Yn án μs en ¿p hr Dƒo ``°To »r ap pQhÉ o °ûn àn dG πp Lr nCG
.ák °UÉ
s Nn
74
áo sjOp Ér °ün àp b’r G Io Ér n«ërn dG
QjV HQ R JU Q&* Q fU EQ KQ ,S 4Q fU qQ kX G*¨Q <Q ¬W 2fS Q kS E¸U *QjV HQ R fU QQIzQ Q kQ <*U
áp ∏n Mr pQhn ,øp ªn «n dr G ≈``dn pEG Ap Éàn u°ûdG áp ∏n Mr pQ :ø«p àn js pQÉr én Jp ø``
p «r àn ∏n Mr ôpp H Éªk jr óp bn
s Op Ópn H ≈dn EG ∞``
áp eÉn bn EÉHp …t pQÉén àu dG º``¡o Wo Én n°ûnf ™n °Ss ƒnn Jhn ,Ωp Ér ``°ûdG p p «r °üdG
s
áp n°ûÑn ën dr Ghn ø``
p ªn «n dr Ghn Ωp Ér °ûdG
s Op Ó``p t ™n en ám ``js pQÉén Jp äÉ``
n Hhn Ωp hr ôdG m bn Ón Yn
äGl ón gÉn ©n eo är ón ≤p Yo ¥p ôo £dG t ≈∏n Yn øp er ’nC G ôp °ûr fn πp Lr GnC ør ep hn ¥Gp ôn ©p dr Ghn
.áp js pQÉén àq dG πp ap Gƒnn ≤dG áp jn Éªn Mp hn øp er nC’G ôp «r ap ƒr àn dp (±p Ón jpr E’G) ºp °SÉp
r H
áo s«ap Ér ≤n sãdGhn áo s«Yp Ér ªn àp Lr ’Gp Io Ér n«ërn dG

ärl GOn Ér Yn ¬p «r ap är On Ér °Sn É``«k ∏p Ñn bn É©k ªn àn ér eo án μs en ™`` o ªn àn ér eo ¿É n cn
Gƒr °ùo °Ss nCGhn Ωp ƒ``
r ∏o ¶r ªn dr G Ip ôn °ür fo hn áp Yrn Één °ûdG n
s hn pΩô`` n μdr Écn ál ``æn °ùn Mn
ál Än «u °Sn är n ∏r Mp ∂``
n ,∫p ƒr °†o Øo dr G ∞``
l GOn Ér ``Yn É°†k jCr G är On Ér ``°Sh n dp òn dp
.äÉ p æn Ñn dr G Op rCGhn hn pQrCÉãs dÉcn
Gƒfo Écn »àp ds G á``
p HÉn £n în dr Ghn pô``©r °ûdÉ o gr nCG ôn ¡n àn °TG
u Hp án μs en π`` r ó``
r bn hn
.®É m nμYo ¥p ƒ°So πp ãr ep º p¡Hp ám °UÉ s Nn ¥G m ƒn °Sr nCG »ap É¡fn ƒr °So pQÉªn jo
r r
?¢ûm jr ôn bo áp ∏n «pr Ñbn án eÉn Yn Rn ≈qdƒn Jn …òp dq G øp en -

.án μs en πo gr nCG Éªn p¡Hp ΩÉn bn ø«p às ∏s dG øp «r àn js pQÉén àu dG øp «r àn ∏n Mr ôdG
u ºu °Sn -
?án js pQÉén àu dG ºo ¡o bn ôo Wo án μs en πo gr nCG øn es nCG ∞ n «r cn -
.É©k «r ªp Ln AÉo «pn Ñfr nC’G É¡n dn ÉYn On »àp ds G óp «r Mp ƒr às dG áo fÉjn Op »n gp án «s Øp «r æp ëdG u ¿s nCG
n án fnÉjn ódG
75
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yp Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G ¢ü
s æs dG CGn ôn br G ,¬àp «s ªu gn nCGh ∫ƒ
p °†o Øo dG ∞p ∏r Mp ánp a pô©r ªdn hn
p °†r Øo rdG ∞ro ∏Mp

∫ƒ
¬p Jp ôn °ür æo dp án μs en πp gr CÉn Hp øp ªn «n dr G πp gr nCG ør ep mπLo Qn áp Kn Ér ¨n àp °SG
r pô``Kn CGn ≈∏n Yn ∫p ƒr °†o Øo dr G ∞ o ∏r Mp ¢``ùn °Ss nCÉJn
p
p G óp Ñr Yn pQrGOn »ap án μs en πo Fp ÉÑn bn âr ©n ªàLr
ˆ r n Éa ¬o ≤t Mn ™n æeo hn ¬o ào Yrn É°†n Hp är òn Np oCG ¿r nCG ón ©r Hn ¬p ≤u Mn Ip On Ér Ypn EGhn
ºn ∏n ¶r jo ’r ¿r nCGhn É¡Hp Éën °Ur nCG ≈dn pEG (¥p ƒr ≤o ëo dr G) ∫p ƒ`` r °†o Øo dr G Ou Qn ≈∏n Yn ¬p «r ap Ghóo gÉ n ©n Jn hn ¿É
n Yn ór Ln ø`` p HGr
.¬o Mn ón àn eGr hn ∞ n ∏r ëp dr G Gòn gn ¬p Hp ÉÑn °Tn »r ap U ∫o ƒr °So ôdG s
s ón p¡°Tn hn án μen »r ap ól Mn CG
n
?∫p ƒr °†o Øo dr G ∞p ∏r Mp ¢ùp «r °Sp CÉr Jn Öo Ñn °Sn Éen -

s n r
?πp Lo ôdG s øn ep án μen πp gr CG ∞p bp ƒr ªn Hp ∂n jo CGQn Éen -
. pô°Vrp Éën dr G âp br ƒn dr G »ap ∫p ƒr °†o Øo dr ÉHp ≈æn ©r Jo ák °ùn °Ss nDƒeo ôr cro PG -
Üpo ôãr jn : É«k fp ÉKn

p en ƒr ∏o ©r ªn dr G øn ep óp jr põªn ∏r dp hn ,Ip Qn ƒs æn ªo dr G áp æn jr óp ªn dr ÉHp U ∫p ƒr °So ôdG
äÉ s Ip ôn ér gp ón ©r Hn Üo pôãr jn âr «n ªu °So
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCGhn ,»n Jp B’G πn μr °ûdG
s πp es nCÉJn ,É¡n ær Yn
76
(Io Qn ƒs næªro dG áo nærjóp ªdG)
n Üp o ôãr nj
É¡n °Vo Qr nCGhn ,É``Ñ

k jr pô≤r Jn án μs en ∫É``ª
n °Tn ºc400 óp ©r Ho ≈``∏Yn ™o ≤n Jn ™o bp ƒr ªrn dG
o én °Tr nCG É¡ªt gn nCG pôén °ûdG
.πp «r îp æs dG QÉ s hn √Ép «n ªp dr G Io ôn «r ãp cn ál £n °ùp Ñn ær eo
,êo Qn õr în dr Ghn ¢So hr nC’G É¡n ∏p Fp ÉÑn bn ôo ¡n °Tr nCG hn Éªk jr óp bn Üo ôn ©n dr G É¡æn μn °Sn
’Eq G ¬p àn æJn º``d o μr °ùdG
¿É
r Il ôn «r ãp cn Ü l hr ôo Mo hn äÉ`` l YGn ôn °Up ºr ¡o æn «r Hn Qrn GOn ó``r bn hn t
É¡æn μn °Sn Éªn cn Ωn Ón °Spr ’G E r ºo p¡bp Éæn àp YGr hn U ∫p ƒr °So ôdG s Ip ôn ér gp ón ©r Hn
( oπFp ÉnÑ≤n rdG)
.´É≤m æo «r bn »æp Hn hn pô«r °†p æq dG »æHh án ¶n jr ôn bo »æp Hn πp Fp ÉÑn bn πo ãr ep Oo ƒ¡o «n dr G
äG u Hp Ün pôãr jn πo gr nCG πn ªp Yn
p hGn ôn °†r în dr Ghn πp «r îp æs dG áp YGn Qn põcn áp YGn Qn õdÉ
Io Én«ërn dG
πo gr GnC πn ªp Yn É``ªn cn ,√Ép «n ªdG
p pôoaGƒn Jn hn á`` p Hn ôr ào dG áp Hn ƒr °üo No Ö`` p Ñn °ùn Hp
áo sjOp Ér °ün àp br ’Gp
™p ∏n °ùdG u ´p ƒt æn Jn Öp Ñn °ùn Hp áp «s ∏p NG
u ™p «r Hn hn ™p ∏n °ùdG p ódGs Ip QÉ n én àu dÉHp Ün pôãr jn
.áp «s ap ôr ëdG
p äÉ p YÉ u Hp Ün pôãr jn πo gr nCG ôn ¡n àn °TG
n æn °üdÉ r hn ,áp «s ∏u ëp ªn dr G
u hn ΩÉp æn °Ur nC’G Io On Ér Ñn Yp är ôn °ûn àn fr G

É¡àr ≤n æn àn YGr »àds G áo js Op ƒr ¡o «n dr G áo fn Éjn ódG
p ¡o «n dr G πo Fp ÉÑn ≤n dr G áo s«æp rjóq dG Io Ér n«ërn dG
m ≤n æo «r bn ƒæo Hn hn pô«r °†p æq dG ƒæo Hn hn án ¶n jr ôn bo ƒ``æo H)
(´É n áo jn Oƒ
.Ün pôãr jn »r ap
.(oIQn ƒs æn ªo dr G áo æn jr óp ªn dn G) Üo pôãr jn :(4-4) πo μr °ûdG
s
.án μs en ≈r dn pEG áp Ñn °ùr æu dÉHp Ün pôãr jn ™n bp ƒr en ør «u Hn -

?Ün pôãr jn πo gr nCG πn ªp Yn GnPÉªn Hn -
.Ün pôãr jn »r ap áp Yrn GQn õdGu pQÉgn Op Rr G Ön Ñn °Sn ør «u Hn -
77
? Ωn Ón °Spr E’G ºo p¡dp ƒr No óo Hp Ün pôãr jn πp gr nCG πp Fp ÉÑn bn øn «r Hn Üo hr ôo ëo dr G âp ¡n àn fr G ∞
n «r cn ør «u Hn
o∞Fp É£dG
s :Éãk dp Ér Kn
øn ep ºr p¡àp jÉn ªn ëp dp áp æn jr óp ªn dr G ∫n ƒ``
r Mn GQk ƒr °So Gƒæn Hn É¡n ∏n gr CGn ¿s nC’ ; ºp °Sr ’Gp Gò`` n ¡n Hp ∞ o Fp É£dG
s â`` p «n ªu °So
.Ap Gón Yr nC’G
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr nC’G øp Yn Ör Lp nCGhn ,»n Jp B’G πn μr °ûdG
s πp es nCÉJn
án μs en ør ep »u bp ôr °ûdG
s Üp ƒr æo én dr G ≈dn pEG ™o ≤n Jn
™o bp ƒr ªn dr G
.∫m óp àn ©r eo ñÉ
m æn ªo Hp ™o às ªn àn Jn hn
.¿n pRGƒn gn hn ∞m «r ≤p Kn Éàn ∏n «pr Ñbn É¡n àr æn μn °Sn o μn °ùdG

(πo Fp ÉÑn ≤n dr G) ¿É t
∞o Fp És£dG
Ip QÉ`` p Fp É£dG
n én àu dÉHp ∞`` o gr nCG π``
s π`` n ªp Yn
áo js Orp É°ün àp br ’Gp Io Ér «n ën dr G
.áp YGn Qn õdGh
u
.ΩÉp æn °Ur nC’G Io On ÉÑn Yp ºr ¡o æn «r Hn är ôn °ûn àn fr G áo «s æp jr ódG

u Io Ér «n ën dr G
.∞ s :(5-4) πo μr °ûdG
o Fp É£dG s
?∞p Fp É£dG
s ¿É o μs °So πn ªp Yn GnPÉªn Hp -
?É¡n àr æn μn °Sn »àp ds G πp Fp ÉÑn ≤n dr G ºt gn nCG »n gp Éen -
.ºp °Sr ’Gp Gòn ¡n Hp ∞p Fp É£dG
s áp «n ªp °ùr Jn Ön Ñn °Sn ôr °ùnu a -
78
.∫p ƒr °†o Øo dr G ∞ n Ón jpr E’G ,CÓ
n ∏r Mp ,± n ∏p ér en :»∏p jn Éen ±
n ªn dr G ¢ù r ôu Yn -1
?¢ûm jr ôn bo án ∏n «pr Ñbn ón Ms hn …òp qdG øp en -2
? áp Yrn GQn õdÉ s πo gr nCG πn ªp Yn GnPÉªn dp -3

u Hp ∞p Fp É£dG
u án «s ªu gn nC’G øp «u Hn -4
.án μs en áp æn jr óp ªn dp án «s æp jr ódG
.Ün pôãr jn âr æn μn °Sn »àp ds G πp Fp Ér Ñn ≤n dr G AÉn ªn °Sr nCG ôr cro PG -5
? U∫p ƒr °So ôdG o

s Ip ôn ér gp ón ©r Hn Ün pôãr jn ≈∏n Yn ≥n ∏p Wr CG …òp dq G ºo °Sr ’Gp Éen - 6
:áp Ñn °SÉæ p en ƒr ∏o ©r ªn dr ÉHp »n Jp B’G ∫n hn ór én dr G πp ªp rcnCG -7

p ªo dr G äÉ
áo nfÉr njóu dG ¿Ép μs °ùdG

t oπªn Yn É¡n àr næμn °Sn »àp sdG oπFp ÉnÑ≤n rdG áo nærjóp ªrn dG
áo μs en
Üo pôãr jn
o Fp É£dG
∞ s
79
‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
áo «s ep Ón °Spr ’G
E n Io ƒn Yr ós dG
áp dn hr ós dG Io nCÉ°ûnr f:’k hs n CG
IÉp «n Mn ør ep Üp ôn ©n dr G IÉp «n Mn ∫p ƒt ën Jn »r ap âr ªn grn É°Sn Im ós Yp πn MG p ôn ªn Hp áo «s ep Ón °Spr E’G Io ƒn Yr ódG
s äp ôs en
.IGp hrn É°ùn ªo dr Ghn áo dn Gó©n dr G √o Oo ƒ°ùJn ¿m phÉ©àn eo p ™ªn àn ér eo ≈dn pEG áp «s ∏p gÉp én dr G
n G øp Yn Ör Lp CGn ºoK »Jp B’G πn μr °ûdG
:¬p «r ∏p Jn »àp ds G áp ∏n Äp °Sr C’ s πp es CÉn Jn
s n
áo s«∏p gp Ér édG
n
áp «q æp jr ódG
u áp «n MÉ
p ædG
s øn ep ƒn go πp ¡r érn dÉHp É¡n o£Hr Qn hn Ωp Ón °Spr E’G nπÑr bn Üp ôn ©rn dG ánp dÉën dp ∞ l °Ur hn
r n n Ñ©p cn áp Än «°ùdG äG
Üp ôr °To hn äÉ p æn ÑdG n Op CGhn hn ΩÉp æn °Ur C’G Ip OÉ n u s p OÉ o ©r Hn ºr p¡jr ónn d ¿É
n ©rn dG ¢† n nc å o «r Mn
. pQÉãn jpr E’Ghn áp YÉn én °ûdGs hn Ωp ôn μrn dÉ nc Ip ón «r ªp ërn dG äÉ
p Øn °üdG
u ¢† o ©r Hn ºr ¡no d ¿Én nchn pôªr îrn dG
»p Mr ƒdG
n o∫hr õo of
n Ñn Yp ∑p ôr Jn hn √o óMh
Ip OÉ n ˆ n Ñn Yp ≈ndpEG U »Ñ
p G Ip OÉ``
u ædG r nCGón Hn án μs ªn Hp Ip ƒn Yr ódG
s Ip ƒn Yr ón Hp ä s áo ``n∏Mn ôr en
.Ip Qn ƒs æn ªro dG áp æn jr óp ªrn dG ≈ndEGp U ∫ƒ°S o ôdG s ôn LÉg n ¿r nCG ≈dpEG ,ΩÉp æn °Ur nC’G
áp næjóp ªn ∏r dp Io ôn ér p¡rdG
.É¡«nr dEGp U óm ªs ën eo ∫p ƒr °So ôdG p p p p p p p s ΩÉ
s Iôn ér g ón ©r Hn IQn ƒs æn ªro dG áæn jr óªrn dG »a ándhr ódG o «n bp
.áp «s eÓ
p °Spr E’G Ip ƒn Yr ódG p ôn en :(6-4) πo μr °ûdG
s πo MG s
?¬o àn dn hr On U ól ªs ën eo Éfn óo «q °Sn Ωrn Ébn nCG øn jr nCG -

Üp ôn ©n dr G ón ær Yp án Än «u °ùdG
s äG p On Ér ©n dr G ¬p «r ap øo «u Ñn Jo ’k hn ór Ln º``
p On Ér ``©n dr G ph án æn °ùn ën dr G äG r ªu °Un
E r πn Ñr bn
.Ωrp Ón °Spr ’G
80
øn «r Hn Ön °ûn ær Jn ¿r CGn Üp hr ô`` o ëo ∏r dp øo μp ªr jo ¿É
n cn hn ,»u ∏p Ñn ≤n dr G ™`` p HÉp £dÉ
s Hp ∞ o °üp às Jn Üp ôn ©n dr G Io É``«n Mn â`` o fn Écn
Ik ôs ªp àn °ùr eo ÉHk hr ôo Mo óo dq ƒn jo Éªs ep ;ºp ∏r ¶∏
t dp É©k ar On ΩCr G ák jq OÉp °ün àp br G âfÉcCG AGl ƒn °Sn ÜÉ p Ñn °Sr nC’G ∞p ∏n àn îr ªo dp πp Fp ÉÑn ≤n dr G
. pQrCÉãs dG QÉ
o fn Égn óo bp ƒr Jo
Éfk É«n Mr CGn Gƒfo Écn hn ,É``¡n dn »w Yp ôr °Tn ≥w Mn ƒn go …r òp ds G çG n ep ák en hr ôo ër en âr fn Éμnn a Io nCGô``
p ôn «r ªp dr G ø`` n
r ªn dr G É`ès CG
.êrp Ghn õdG s ≈∏n Yn É¡fn ƒr ªo Zp ôr jo
U óm ªs fi
n o ∫p ƒr °So ôs dG Io É«n Mn :É«k fp ÉKn
U óm ªs ën eo ∫p ƒr °So ôdGs Io Én«Mn

¬o ∏o ªn Yn ¬o oàndÉr Øn cp ¬o oJnCÉ`°ûr nf ¬o oàYn É°Vn Qn ¬o oJOn ’ph
rn
∫o ƒr °So ôdG n ªp Yn óo Ñr Yn √o ót Ln ¬o ∏n Øp cn ∫o ƒr °So ôdG
s π``
n
s CÉ```````°ûn fn ¬o àr ©n °Vn Qr nCG U ól ªs ën eo ∫o ƒr °So ôdG
s ón dp ho
U ó``` l ªs ën eo Ip ót ªo dp Öp ∏p £s ªo dr G Éªk «r àp jn U ó`` l ªs ën eo áo ªn «r ∏p Mn Io ón «u °ùdG p p s
s (12) »a Éªk «r àjn án μen »r a
p
p n p «r Hp Qn ør ep
ΩÉp æn Zr nC’G »p Yr ôn Hp ø``
r ep hn ø``
p «r àn æn °Sn â``r «un aƒo Jo å`` o «r Mn s Ωrp ÉYn »a ∫p hs C’G ™``
.áo js óp ©r °ùdG
.Ip Qrn Één àu dGhn √p óu Ln IÉnp ahn óp ©r Hn âp ær Hp áo æn eBp G ¬o ``Jo ón dp Ghn √o óo dp Ghn »un aƒo Jo åo «r Mn πp «r Øp dr G
ƒHo nCG ¬o ªt Yn ¬o ∏n Øp cn øs °Sp ≠n ∏n Hn Éªs dn Öm gr hn Öp ∏p £s ªdG o óp Ñr Yn øo Hr ˆ p G óo Ñr Yn
.Öm dp ÉWn .áp °Sn OÉp °ùdG

s .¬p Jp On ’r n ph πn Ñr bn
?Ωp Ón °Spr E’G πn Ñr bn U ól ªs ën eo Éfn óo «u °Sn πn ªp Yn GnPÉªHp -
?áp dn ÉØn μp dr ÉHp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Éen
81
Ωp Ón °Spr E’G πn Ñr bn U ∫p ƒr °So ôs dG áo fn Éμn en :Éãk dn ÉKn
¿É t °ün àn dp ák én «r àp fn áp Ñn ©r μn dr G Ap É``æn Hp »r ap ¢ûm jr ôn bo πn gr nCG U ∫o ƒr °So ôdG
n cn hn ,É¡fp GQn ór Lo ´p ó`` s ∑n QÉ``
n °Tn
.¢ûm jr ôn bo πp gr nCG ™n en In Qrn Één ëp dr G πo ≤o ær jn U ∫o ƒr °So ôdG
s
s æs dG CGô
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G ¢ü n P ≈dn pEG ±p ôt ©n às ∏p dp h
n bn rG ∂dn
∂n dp Pn ≈∏n Yn πm «r dp On ôo «r Nn hn ,á`` m jr ôn bo ón ær Yp Il õn «u ªn àn eo ál ``fn Éμn en U ∫p ƒ``

p ãn ©r Ñn dr G πn Ñr bn ¢û r °So ô∏ t dp ¿É n cn
Gòn ¡n dp âr ©n ªn àn LGr áp Ñn ©r μn dr G Ap Éæn Hp In On ÉYpn EG án μs en πo Fp ÉÑn bn är On rGQn CGn Éen ón ær ©np a ,áp Ñn ©r μn dr G Ap É``æn Hp »r ap ¬o ào cn Qrn É°ûn eo
±p ôn °Tn ∫n ƒr Mn É¡æn «r Hn Éªn «r ap πo Fp ÉÑn ≤n dr G âr Øn ∏n àn NG r Op ƒn °Sr nC’G pô``én ën dr G ≈dn pEG âr ∏n °Un hn Éen ón ær Yp hn , pô`èr nC’G
ør en ∫o hs nCG º¡æn «r Hn »n °†p ≤r jn ¿Cr G Gƒ≤o Øn Js G º¡fs GnC ’ps EG ,º¡æn «H Öo °ûn ær jn ∫É p On Écn hn ,¬p fp Éμn en »ap ¬p ©p °Vr hn
o àn ≤dG
r
Gòn gn Gƒdo Ébn √o hr nCGQn Éªs ∏n an ,πn Nn On ør en ∫n hs nCG U ól ªs ën eo Éfn óo «u °Sn ¿É n μnn a ,ÜÉ``ÑdG Gòg ør ep π`` o No ór jn
Ip AÉn Ñn ©n dr G øn ep ám «n Mrp Éæn Hp òn No nCÉJn ¿r CGn ám ∏n «pr Ñbn πs co ôn en CGn hn Ik AÉn Ñn Yn U òn Nn nCÉan ,√Éo æn «r °Vp Qn øo «r ep nC’G ¥o OÉ``
p °üdG
s
.√p ó«p Hp U ˆp G ∫o ƒ°SQ ¬o ©n °Vn ƒnn a ¬©n °Vp ƒr en ¬Hp Gƒö ∏n Hn ≈àq M É©k «r ªp Ln √o ƒr ©no aQn hn
?On ƒn °Sr nC’G ôn én ën dr G ™o °†n «n °Sn ør en ≈∏n Yn πo Fp ÉÑn ≤n dr G âp Øn ∏n àn NG
r GnPÉªn dp -
?ΩÓ p °Spr E’G πn Ñr bn U ∫o ƒr °So ôdG s É¡n Hp ± n pôYo »àp ds G äÉ o Øn °üdGu Éen -
? Op ƒn °Sr nC’G pôén ën dr G áp °üs bp »ap U ∫p ƒr °So ôdG

s πo ©r ap ∫t óo jn Ωrn Ón Yn
Ip Qn ÉéuàdÉpH U ∫ƒ°S
p ôs dG πo ªn Yn :Ék©HGQ
n dp ônn aÉ°Sh
p ≈dEG ∂dò
OÓH n àu dÉH U ∫o ƒr °So ôdG
n ,Öm dp ÉWp »HCG ¬p ªu Yn ™n en áp ãn ©Ñr dr G πn Ñr bn Ip QÉé n ªp Yn
s π``
.®Éμ p hn áp æs én ªp dr G ¥ƒ°S
m Yo ¥ƒ°S p °Sr nC’ÉHp ôo LÉà
p πp ãr ep ,¥Gƒ p jo É°†k jCr G ¿Éc
n hn ,ΩÉp °ûdG
s
82
p Nr C’n G Ωp ôn cn hn á``
âr Ñn ∏n Wn ,¥Ó u øn ep U ∫ƒ°S
p fn ÉeC’Ghn ¥p ór °üdG p ôdG s øp Yn ± n pôYo Éªdp Gô``
k ¶n fn hn
≥n ≤u Mn åo «r Mn ,∂n dp Pn ≈∏Yn ≥nn aGƒa ;ΩÉp °ûdG
s ≈dEG É¡Jp QÉéJp »`à êhôî
n dr G áo éjó
n Nn Io ón «u °ùdG
s ¬``p «r dn EG
n cn ám js pQÉéJp Ö°SÉμ
.Im ô«Ñ n en É¡d
n Jp »a êh
?É¡JQÉé o U ∫p ƒr °So ôdG
n ôo îdG s ≈dEG - - áo én jr óp Nn Io ón «u °ùdG
s âp Ñn ∏n Wn GnPÉªn dp -
»p Mr ƒn dr G ∫o hr õo fo :É°ùk eÉp nN
n cn Éeón ær Yp ,√p pôªo Yo ør ep øn «r ©p Hn Qr nC’G »ap ƒn go hn U óm ªs ën eo Éfp ón «q °Sn ≈∏n Yn »o Mr ƒn dr G ∫n õ``
óo Ñs ©n àn j ¿É n fn
,Çm pQÉ≤Hp Éfn nCG Éen ∫É n ≤n an ,CGr ôn br G ¬o ``dn ∫É
n ≤n an - ΩÓ
o °ùdG s ¬p «r ∏n Yn – πo jr pôÑr Lp √o AÉn Ln å«M o ,Am Gôn Mp pQÉ nZ »`` r a
p
U ól ªs ën eo Éfn óo «u °Sn Égn ón ©r Hn On ÉYn hn ,≥n ∏n Nn …òp ds G ∂n Hu Qn ºp °SÉr Hp CGr ôn br G ¬o dn ∫Én bn ºs Ko ,ÉKk Ón Kn ¬p «r ∏n Yn ÉgOn Os Qn hn
.¬o àn Fn óp ¡r Jn âr dn hrn Éënn a ,∞ o ép Jn ôr jn án én jr óp Nn ¬p àp Ln hr Rn ≈dn pEG
án en ôs μn ªo dr G án μs en »r ap É¡ær ep ÉeÉ k Yn ô`` n °ûn Yn án Kn ÓKn ,ÉeÉ k Yn øj n pô°ûr Yh p ák Kn Ó r n Kn »p Mr ƒn dr G ∫o hr õo fo ô``
s ªn àn °SGr hn
.Ip Qn ƒs æn ªo dr G áp æn jr óp ªn dr G »ap É¡n ær ep ΩGƒ m Yr nCG Io ôn °ûr Yn hn
áp «s ep Ón °Spr E’G Ip ƒn Yr ós dG πo MGp ôn en :É°Sk Op É°Sn

p ôn en ≈∏n Yn ∂n dp Pn hn Ωp Ón °Spr EÓdp Ip ƒn Yr ódÉ
πn MG s Hp nCGón Hn U óm ªs ën eo Éfn óp «u °Sn ≈∏n Yn »p Mr ƒn dr G ∫p hr õo fo ón ©r Hn
.øn «r Hp ôs ≤n ªo dr Ghn ¬p àp «r Hn πp gr CÉn Hp nCGón Hn åo «r Mn
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCGhn ,»n Jp B’G πn μr °ûdG s πp es nCÉJn
áp s«ep Ór n °Spr E’G Ip ƒn Yr ós dG oπMp rGôn en
án μs en ên pQÉr Nn án μs en πn Nrp GOn
.áp «s erp Ón °Spr E’G Ip ƒn Yr ódG p ôn en :(7-4) πo μr °ûdG

s πo MG s
.áp «s erp Ón °Spr E’G Ip ƒn Yr ódG p ôn en ôr cro PG -
s πn MG
83
áp °ûn Ñn ën dr G ≈dn pEG Io ôn ér ¡p dr G:É©k Hp É°Sn
øn ep øn eBn G ør en ∫o hs CGn ¿Én cn hn ,U ∫p ƒ`` s øn ep ø«H
r °So ôdG n ôs ≤n ªo dr G ø`` E r dp Io ƒ``
n «r Hn Ωp Ón °Spr Ó s äp nCGó``
n Yr ódG n Hn
»r Hp nCG øo Hr »t ∏n Yn ¿É p øn ep hn óm ∏p jr ƒn No âo ær Hp áo ``én jr óp Nn Ap É°ùn æu dG øn ep hp ,≥p jp ór °üdG
p «n àr ØdG u ôm μr Hn ÉHnCG ∫É``
p Ln ôdG
u
¿r nCG ’ps EG ºr ¡o ær ep ¿É s Hp U ∫o ƒ``
n cn Éªnn a ,É``¡Fp ÉªYn Ro hn ¢ûm jr ôn bo ≈dpEG Ip ƒn Yr ódÉ m dp ÉWn
s ¬n Ls ƒn Jn ºs Ko ,Ö``
r °So ôdG
nCÉén ∏n an ,»YÉp ªn àp Lr ’Gp hn …u OÉ``p °üàp br ’Gp º`` p¡©p °Vr hh º¡p àp fn Éμn e ≈``∏n Yn ÉkaƒNn ;nIƒ``Yr ódG
n n n r n r n s Gƒ`èhÉ n bn
u
≈Yn ór jo - É«v ëp «r °ùp en Éμk ∏p en É¡«n ap ¿s C’n ;án °ûn Ñn ën dr G U ∫o ƒ`` r °So ôdG
s QÉ r hn ,Ip ôn ér p¡r∏dp ¿ƒ
n àn NG n ªo ∏p °ùr ªo dr G
√p òp gn hn ,áp ãn ©r Ñn ∏r dp á``
p °ùn eÉp în dr G áp æn °ùdG
s »ap ∂n dp Pn ¿É l Mn nCG √o ón ær Yp ºo ∏n ¶r jo ’ ’k OÉp Yn -»``
n cn hn ó`` p
t °TÉéæs dG
ón «r ©p jo p ¿r CÉn Hp »u °TÉp én æs dG ´É n æn br pEG Gƒdo hrn ÉMn øn «r cp pô°ûr ªo dr G AÉn ªn Yn Ro ¿s nCG ºn Zr Qn hn ,Ωp Ón °Spr E’G »ap Im ôn ér gp ∫o hs nCG
.øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G In On ÉYn GpE »u °TÉ
p én æs dG ¢† p ar Qn Öp Ñn °ùn Hp ∂n dp Pn »r ap Gƒ∏o °ûnp a ºr ¡o fs nCG ’ps EG ø«
n ªp ∏p °ùr ªo dr G
≈dn EGp øn «r ªp ∏p °ùr ªdG n ér gp Öo Ñn °Sn Éen -
o Ip ô``
?áp °ûn Ñn ëdG
n
s »ap án £n jr pôîn dr G πp es nCÉJn
,(8-4) πp μr °ûdG
:»Jp B’G ∫rp GnDƒ°ùdG
t øp Yn Ör Lp nCG ºs Ko
áp °ûn Ñn ën dr G ≈dn pEG øn «r ªp ∏p °ùr ªdG
o ôn «r °Sn ™r Ñs àn Jn -
.áp £n jr pôîdG
n ≈∏n Yn
.áp °ûn Ñn ën dr G ≈dn pEG Ip pôén p¡rdG ≥o jr pôWn :(8-4) πμr °ûdG
s
84
:áp Ñn °SÉæ
p ªo dr G äÉ n CÓ
p en ƒr ∏o ©r ªn dr ÉHp »n Jp B’G ∫n hn ór édG n n eGr
øn ep Ωrp Ón °Spr E’G ≈dn pEG øn «r ≤p Hp É°ùdG s πo Fp Ghn nCG
s áp HÉn ën °üdG
....................................................................................................................................................................................... ∫rp ÉLn ôdG
u
....................................................................................................................................................................................... Ap É°ùn æu dG
....................................................................................................................................................................................... ¿É p
p «n àr ØdG
85
ºno ∏©r nJ rπgn
p æs dGhn ,Öm dp ÉW »HnCG øp Hr pôØ©r Ln ø«
»u °TÉé n ëp dr G πo ãu ªn jo …òds G »n Jp B’Gr ¢ü
n …òds G QGƒ
r Hn QGO s æs dG πp es nCÉJn
:áp °ûn Ñn ën dr G ∂p ∏p en
;»æjOp »a ¬p Hp Gƒ∏No ór Jn ºr dn hn ,ºr μo en ƒr bn ¬p Hp ºr ào br QÉa n …òds G øj o ódG
u Gòg n Ée :»t °TÉép æs dG -
πo co CÉr fn hn ,ΩÉæ
n °Ur ’G p πn gr nCG Éek ƒnr b Éæs co ,∂o ∏p ªn dr G É¡tjnCG :Öm dp ÉW »HnCG øo Hr ôo Øn ©r Ln -
nC r óo Ño ©r fn ,ám «s p ∏p gÉL
.∞«© n °†dG s Éæs ep …t ƒnp ≤dr G πo co CÉr jn hn ,QGƒ n ép dr G A»°ù
o fo hn ,ΩÉM n Qr n’GC r ™o £rn ≤fn hn ,¢ûn MGp ƒnn Ødr G »Jp rCÉfn hn ,án àn «r ªn dr G
;¬o an ÉØYn hn ¬o àn fn ÉenCGhn ¬o bn ór °Up hn ¬o Ñn °ùn fn ±o pô©r fn ,Éæs ep ’k ƒr °So Qn Éæ«r dn pEG o ˆG ån ©n Hn ≈às Mn ,∂n dp P ≈∏Yn Éæs μno a
p G ≈dn pEG ÉfÉYónn a
n ëp dr G øn ep ¬p fp hO ør ep ÉfoDhÉHBGhn øo ër fn óo Ño ©r fn Éæs co Ée ™n ∏n îr fn hn ,√o ón Ño ©r fn hn √o ón Mu ƒn æo dp ˆ
Ip QÉé
, pQGƒép dr G øp °ùr Mo hn ,ºp Mp ôdG nC r Ap GOnCGhn ,åjóp ën dr G ¥p ór °üp Hp Éfôn en n CGhn ,¿ÉK
s áp ∏n °Up hn ,¬n fn Ée’G p hrn ’G
C r hn
,º«à p πp cr nCGhn , pQhõt dG ∫p ƒnr bhn ,¢ûp MGƒn
p «n dr G ∫Ée p Ødr G øp Yn ÉfÉ¡fn hn ,Ap ÉeódG u hn Ωp pQÉëªn dr G øp Yn ∞ u μn dr Ghn
p õs dGhn Ip Ó°üdÉ
IÉc s Hp Éfôn en n CGhn , kÉÄ«r °Tn ¬p Hp ∑o pô°ûr fo ’ √o ón Mr hn n ˆG ón Ño ©r fn ¿r nCG Éfôn en CGn hn ,äÉæ
p °ün ër ªo dr G ±p ònr bhn
Éfƒr Ln Qn hn ,∑n pQGƒLp »a ÉæÑr Zp Qn hn ,∑Gƒ
n °Sp ør en ≈∏Yn ∑Éf
n ôr àn NG
r hn ,∑n OÓ
p Hp ≈dpEG ÉæLr ôn Nn hn ...ΩÉ« p °üdG
u hn
.∂o ∏p ªn dr G É¡jt nCG ∑n ón ær Yp ºn ∏n ¶r fo ’ ¿r nCG
Óna ≥r ∏p £n fr G ,Im ón MGh
p Im Éμ°ûr ep ør ep êo ôo îr «n dn ≈°ù«Y ¬p Hp AÉL
n …òds Ghn Gòg ¿ps EG :»t °TÉép æs dG ∫Éb n -
.ºr p¡«r dn pEG ºr μo ªo ∏u °Sn oCG ’ ˆ
p Ghn
.¢ûm jr ôn bo ≈dEGp øjô p ªo dr G º«∏

n LÉ¡ p æs dG ¢†
n °ùr Jn »u °TÉé u æs dG øn ep èr àp ær àn °SG
p ar Qn Ön Ñn °Sn ¢ü r -
86
?¬o en ƒr bn ∫o põàn ©r jn U ól ªs ën eo Éfóo «u °Sn ¿É
n cn GnPÉªn dp -1
?ºp jr pôμn dr G ¿Bp Gôr ≤o dG øn ep ∫n õn fn Éen ∫o hs nCG Éen -2
. U ∫p ƒr °So ôdG
s Ip ƒn Yr On ør ep ¢ûj n bp ƒr en ír °Vu hn -3
m ôr bo ∞
?án μs en πp gr nCG ón ær Yp áp Ñn ©r μn dr G áo «s ªu gn nCG Éen -4
n ôn Øn dr G πp ªp rcnCG -5
:áp «n Jp B’G πp ªn éo dr G »ap ÆG
.......................... »p Mr ƒn dr G ∫p hr õo fo ón ær Yp U ∫p ƒr °So ôdG s ôo ªo Yo ¿É n cn - CG
............................ ≈ndpEG âr fn Écn ¿n ƒr ªo ∏p °ùr ªo dr G Égn ôn Lrn Égn Im ôn ér gp ∫o hs nCG- Ü
..................................... `H Öo ≤q ∏n jo U ∫o ƒr °So ôdG s ¿É n cn -`L
?øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G øn ep »u °TÉ

p én æs dG ∞p bp ƒr en áo dn ’r n On Éen -6
87
‫ﺚ‬ ‫س ﱠ‬
‫ﱠ‬
áp æn jr óp ªn ∏r dp Io ôn ér ¡p dr Ghn áo ©n WÉn
n ≤ªo dr G
n ≤ªo dr G :’k hq nCG

áo ©n WÉn
Qn ôs bn áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬Ñ°T ≈dn pEG øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G In On ÉYpn EG áp °ûn Ñn ën dr G ∂o ∏p en »t °TÉp én æs dG ¢†n n aQn Éªæn «r Mp
≈r ∏n Yn Gƒ≤o Øn Js Ghn Öm dp Ér Wn »r Hp nCG (…OGp h) n Öp ©r °Tp »r ap Gƒ©o ªn àn LÉn r a øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G án ©n WÉ
n ≤n eo ¢ûm jr ôn bo AÉo ªn Yn Ro
:É¡ær ep hn Op ƒr æo Ño dr G øn ep Gôk «r ãp cn âr æn ªs °†n Jn åo «r Mn ,áp Ñn ©r μn dr G πn Nrp GOn áp ©n WÉ n ≤n ªo dr G áp Øn «r ëp °Un ≥p «r ∏p ©r Jn
:áp ©nn WÉ≤ªro dG áp Øn «r ëp °Un Oo ƒr oæoH

.Öp ∏p £s ªdG p gn »æp Hn ™n en Gƒ∏o eÉn ©n àn jn ’s CGn -1
o óp Ñr Yn »æp Hn hn ºm °TÉ
o Lo hu õn jo ’n hn º¡o ær ep GƒLo hs õn àn jn ’s nCG -2
.ºr gƒ
.ºr ¡o ©n en Ghôo LÉ p àn jo ’s nCG -3
áp ©n Wrn É≤n ªo dr G AÉ``

n ¡n fr EGp ¢ûm jr ôn bo Ap Éªn Yn Ro ¢``†
o ©r Hn Qn ôs bn ≈àq Mn ,äG m ƒ`` n æn °Sn çr n Ón Kn áo ``©n Wrn É≤n ªo dr G äp ô`` s ªn àn °SG
r
.áp Øn «r ëp °üdGs ≥p jr põªr Jn hn
?áp ©n Wrn É≤n ªo dr G ≈æn ©r en Éen -
n ≤n ªo dr G äp ôn Ks nCG ∞
?øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G ≈∏n Yn áo ©n WÉ n «r cn ør «u Hn -
U ∫ƒ°S p ôdG o bp ,º¡
s ΩÉ« r àp jP s CGn hn º``¡
r «r ∏n Yn É¡≤««°†r Jn hn ø«ª∏n °ùr ªo ∏r dp ¢ûm jr ôn bo á`` p ©n WÉ≤n eo ør Yn è`` n àn fn
áo ªFp Óªo dr G ±hô`` o t ¬«a
¶dG p ôno aGƒàn Jn \ ¬p Hp Éë°Ur nC’hn ¬o ``dn øm eBp G ¿Éμ m en ø`` r Yn åp ër Ñn dr G á`` p dn hÉën ªo Hp
.áp «s eÓ
p °Spr E’G Ip ƒn Yr ódG
s pô°ûr fn áp ©n HÉà n ªo dp
88
Ip Qn ƒs æn ªo dr G áp æn jr óp ªn ∏r dp Io ôn ér ¡p dr G :É«k fÉK
≈∏n Yn É°Uk ôn Mp ºr p¡Hp »≤p àn ∏r jn hn áp «s Hp ôn ©n dr G πp Fp ÉÑn ≤n dr G On ƒor aho Öo WÉ p în jo ¬p Jp ƒn Yr On »ap U ∫o ƒr °So ôdG s ôs ªn àn °SG
r
∫ƒ s êp Qn õr în dr G øn ep ¢UÉ
p °So ôdÉH m în °Tr CGn áo ``©n Ñr °Sn ≈≤n àn dr G áp ãn ©r Ñn ∏r dp In ôn °ûr Yn án jn OÉp ëdG
n áp æn °ùdG
s »`àp hn ,ºr p¡àp jGn ón gp
,ºn jr pôμn dr G ¿Bn Gô≤o dr G ºo p¡«r ∏n Yn ÓJn hn Ωn Ón °SEr ’G ºo p¡«r ∏n Yn ¢V n ôn ©nn a ,án μs en ør ep Üp ôr ≤o dr ÉHp áp Ñn ≤n ©n dr G á≤£æe »ap U
¿r nCG ≈∏n Yn ¬o ©n en Gƒ≤o Øn Js G ¿p nCG ón ©r Hn Ün pôãr jn ≈dn pEG GhOo ÉYn ºs Ko ,¬p Jp ƒn Yr ón dp GƒHÉo én àn °SrGh ,ºr go Qn hr óo °Uo o ˆG ìn ôn °ûnn a
.Ωp OÉp ≤n dr G ΩÉp ©n dr G »ap √o ƒr ≤n ∏r jn
:¬p «r ∏p jn Éªs Yn Ör Lp nCG ºs Ko ,»n Jp B’G ¢ü

s æqs dG CGn ôn br G
≈ndhr oC’G áp nÑ≤n ©rn dG áo ©n «r nH

√o ƒr ©o ªp °Sn Éªn Hp ºr ¡o en ƒr bn Ghôo Ñn Nr GnC ¿Cr G ó`` n ©r Hn áp ãn ©r Ñn ∏r dp ôn °ûn Yn »n fp Éãq dG ΩÉp ©dG n »a êp Qn õr în dr G óo ar hn On É``Yn
øn ep Ó k Lo Qn ôn °ûn Yn »æKG ºgo Oo ón Yn ¿É n cn hn ,≈``dn hr oC’G án ©n «r Ñn dr G √o ƒr ©o jÉn Hn hn U ˆ r ep √o hr nCGQn hn
p G ∫p ƒr °So Qn ø``
;ºr ¡o ©n en Gók Mn CGn å`` n ©n Ñr jn ¿r nCG ¬o ær ep GƒÑo ∏n Wn hn ,≈dn hr oC’G á``Ñ p ≤n ©n dr G án ©n «r Hn âr «n ªu °So hn êp Qn õ``
r în dr Ghn ¢``S p hr nC’G
Ωo Ón °Spr E’G nCGón Ñnn a ºn jr pôμn dr G ¿Bn Gôr ≤o dG ºo ¡o ªn ∏u ©n «o dp mô«r ªn Yo øn Hr Ön ©n °ür eo »n Hp Éën °üdG s Uˆ p G ∫o ƒ°So Qn ån ©n Ñnn a
.Ün pôãr jn »ap ôo °ûp àn ær jn
áo n«fp ÉsãdG áp nÑ≤n ©rn dG áo ©n «r nH

áp ãn ©r Ñn dr G øn ep ôn °ûn Yn å``n dp Éãs dG pΩÉ©dG
n »ap ¿É p Jn nCGôn eGr hn Ó
k Lo Qn ¿ƒ`` r n Kn áp æn jr óp ªn dr G øn ep Ωn ó``
n ©o Ñr °Sn hn ál Kn Ó p bn
√o ƒr ªo ër jn ¿r GnC ≈∏n Yn √o ƒ`` r ©o jÉn Hn hn U ˆ p G ∫p ƒr °So Qn ™n en Gƒ°ùo ∏n énn a ,êp Qn õ`` r în dr Ghn ¢Sp hr ’ Cn G »àn ∏n «pr Ñbn ø`` r ep
»æKG º¡ær ep GhQÉ r Ip Qn ƒs æn ªo dr G áp æn jr óp ªn ∏r dp Ip ôn ér p¡dr G ≈∏n Yn U ∫p ƒr °So ôdG
o àn NGh s ™n en Gƒ≤o Øn Js Ghn √h o ô`` o °üo ær jn hn
.ÉÑk «r ≤p fn ôn °ûn Yn
?ºp °Sr ’Gp Gòn ¡n Hp áp Ñn ≤n ©n dr G áo ©n «r Hn âr «n ªu °So GnPÉªn dp -
89
Gƒ°†no aQn án ``μs en πo gr CGn øμdh
r r ep ÉÑk «r Mp ôr Jn U ∫o ƒ``
p æn jr óp ªn dr G πp gr nCG ø``
,á`` r °So ôdGs ó``
n Ln hn
.∂n dp Pn ír °Vu hn ,Im ós °ûp Hp √o ƒr eo hÉ
n bn hn ,Ωn Ón °Spr E’G
o ©o jÉn Hn ¬Jp ƒn Yr ón Hp hn U óm ªs ën eo Éfn óp «u °ùn Hp áp æn jr óp ªn dr G πo gr GnC Ön Ms Qn Éen ón ©r Hn

, áp jrn Éªn ëp dr Ghn Ip ôn °ür æqt dG ≈∏n Yn √ƒ
¿r GnC ≥jp óu °üdG C n U ∫o ƒ``
u mô``μr Hn »r Hp nCG ør ep Ön ∏n Wn hn áp æn jr óp ªn dr G ≈``dn EGp Ip ôn ér p¡dr ÉHp ¬p Hp Éën °Ur ’ r °So ôdGs í`` n ªn °ùnn a
.¬o dn É≤k «r ap Qn ¿n ƒr μo jn
r øn jr òp ds G Ées nCGhn ,øj
Gƒ∏o Ñn ≤r àn °SG p ¡n ªo dr ÉH U ∫p ƒr °So ôdG
n pôLÉ s ™n en Ghôo LÉ n gn øn jr òp ds G áo HÉn ën °üdGs »n ªu °So óbh r
C n Gƒªt °So ó≤a ,áp HÉn ën °üdG
. pQÉ°ün fr ’ÉH s øn ep áp æn jóªdG »a U ∫n ƒr °So ôdG s
.(U) ∫ƒ°SôdG ó¡Y »a ádhódG ΩÉ«b »a Iôé¡dG án «s ªu gn nCG
90
r ôq Yn – 1
:»∏p jn Éen ±
n hr n’G
p ¡n ªo dr G ,ên Qn õr în dr Ghn ¢``S
,øn jr pôLÉ C r ,án «n fp Éãs dG áp Ñn ≤n ©n dr G án ©n «r Hn ,≈``dn hr o’G
C r áp Ñn ≤n ©n dr G án ©n «r Hn ,nIô``
n ér p¡dr G
n °ün fr nC’G
.QÉ
.áp ©n WÉ p æo Ho ºs gn nCG ôr cro PG - 2

n ≤n ªo dr G áp Øn «r ëp °Un Oƒ
?áp «n fp Éãs dG áp Ñn ≤n ©n dr G áp ©n «r Hn »a U ∫n ƒr °So ôdG n

s êo Qn õr în dr Ghn ¢So hr C’G ™n jÉn Hn Ωrn Ón Yn -3
Co r áp Ñn ≤n ©n dr G áp ©n «r Hn ón ©r Hn áp æn jr óp ªn ∏r dp U ∫o ƒr °So ôdG
?GnPÉªn dp hn ?≈dn hr ’G n
s ¬o ∏n °Sn Qr CG …r òp dq G »t Hp Éën °üdG
s ƒn go ør en -4
p nZGôn Øn dr G πp ªp rcnCG -5
p æn jo Éªn Hp án «n Jp B’G äÉ
:É¡Ño °SÉ
..................... »n gp áp Ñn ≤n ©n dr G »a U ∫n ƒr °So ôdG s âp ©n jÉn Hn »àp ds G πo Fp ÉÑn ≤n dr G - CG
.................ƒn go áp æn jr óp ªn ∏r dp Ip ôn ér p¡dr G »ap U ∫n ƒr °So ôdG
s ≥nn aGQn …òp dq G »t Hp Éën °üdG s -Ü
91
.án ãn ©r Ñdrn G ,Ip hn ór æs dG Qrn GOn ,Ip ôn jr põén dr G ¬n Ñr °Tp
,án μs en :ør ep πx co »r ap áp «s æp jr ódG
u hn áp js Orp É°ün àp br ’G Irp É«n ën dr G pôgÉp ¶n en øn «r Hn ¿r pQÉr bn ,»Jp B’G ∫p hn ór édG n ≈∏n Yn -2
:∞p Fp É£dGhs ,Ün pôãr jh n
áo «s æp jr ódG
u Io Ér «n ën dr G áo js Orp É°ün àp br ’Gp Io Ér «n ën dr G pRÉr én ëp dr G ¿o óo eo
áo μs en
Üo pôãr jn
o Fp É£dG
∞ s
.Ωp Ón °Spr E’G πn «r Ñn bo Üp ôn ©n dr G ón ær Yp ák «s æp jr Op ák fn Éμn en áo μs en âr Ñn °ùn àn rcG GPÉªd- 3
92
ør «u Yn áp «n Jp B’G Ap Ér ªn °üdG
s áp £n jr pôîdG
n ≈∏n Yn -4
,áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ô``
n jr põén dr G ¬n ``Ñr °Tp :»``∏p jÉn en
s ,Ün pôãr jn ,án μs en
n Fp É£dG
.∞
p Qrn ÉÑn ©p dr G πp ªp rcnCG -5

:án «n Jp B’G äG
πp Fp ÉÑn ≤n dr G øn ep hn ......................Éªk jr óp bn ∞p Fp É£dG
s »ap âr °TÉ
n Yn »àp ds G πp Fp ÉÑn ≤n dr G øn ep - CG
.................................. Éªk jr óp bn Ün pôãr jn »r ap âr °TÉ
n Yn »àp ds G
.............................≈dn pEG âr fn Écn ≈dn hr oC’G øn «r ªp ∏p °ùr ªo dr G Io ôn ér gp - Ü
áp ©n «r Hn ón ©r Hn áp æn jr óp ªn dr G ≈dn GpE êp Qn õr în dr Ghn ¢Sp hr nC’G ™n en U ∫o ƒr °So ôdG n
s ¬o ∏n °Sn Qr CG …r òp dq G »t Hp Éën °üdG
s -```L
................................. ƒn go ≈dn hr oC’G áp Ñn ≤n ©n dn G
93
s §u Nn ≥n ar hn án «n Jp B’G án «s îp jr pQÉr às dG çrn Gón Mr nC’G Öp Ju Qn -6
:»dp Éàs dG øp en õdG
n ≈dn EGp Io ôn ér p¡dr G ,»p Mr ƒn dr G ∫o hr õo fo ,áp °ûn Ñn ën dr G ≈dn pEG Io ôn ér p¡dr G ,≈dn hr oC’G áp Ñn ≤n ©n dr G áo ©n «r Hn
Io On ’n ph ,áp æn jr óp ªdG
n ≤n ªo dr G ,áo «n fp Éãs dG áp Ñn ≤n ©n dr G áo ©n «r Hn ,U ∫p ƒr °So ôdG
.áo ©n WÉ s
n nC’G
ák Ñn Js ôn eo çro GóM
94
»t Jp rGòs dG Ëp
o r ƒ≤r às dG
Ip Qrn É°Tpn EG ™p °Vr ƒn Hp »Jp B’G ∫p hn ór én dr G ∫p Ón Np ør ep áp ©n Hp GôdG
s Ip ón Mr pƒdr G »ap Arn ÉLn Ée Ön °ùn Mn ∂n ªn ∏t ©n Jn ºr «u bn
.∂n ªn ∏t ©n Jn Öo °SÉp æn Jo »àp ds G Ip QÉ p Ωrn Éen nCG (√)
n Ñn ©dG
’r n ºr ©n nf p
QÉo n«©r ªdG ºro bôdG
s
¿p óo ªo dp án «s YÉª
p àp L’G
r hn án js OÉp °ün àp br ’Ghn án «s °SÉ«
p °ùdG u In É«ën dr G ∞
u hn án «æs jp ódG o °Up CGn
1
.ΩÓ
p °Spr ’G E r πn Ñnr b pRÉén ëp dr G
r dp Éfk Éμen áp °ûs Ñë

Ip ôn é¡ n ∏r dp U ∫ƒ°S
p ôdGs pQÉ«àp NG o pôYr nCG
r Ön Ñn °Sn ± 2
n ∏p °ùr ªo dr G
.ø«ª
. pRÉr én ëp dr G ¿p óo eo ™n bp Gƒn en áp «s Hp ôn ©n dr G Ip ôn jr põén dr G ¬p Ñr °Tp áp £n jr pôNn ≈∏n Yn øo «u Yn oCG 3
p °ùn fr pEÓdp πp ªn ©n dr G án ªn «r bp Qo óu bn oCG

.¿É 4
95
p G óp ªr ën Hp ”
≈dn É©n Jn ˆ sn

كتاب التاريخ للصف السادس الفصل الاول

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

كتاب التاريخ للصف السادس الفصل الاول

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ISBN 978-9957-84-601-5

E-mail: Humanities.Division@moe.gov.jo :ǠſȶǍƄƳŽȁȚ ǋƁǍƃŽȚ ǟƴŸ ȶȖ

º«∏©àdGh á«HôàdG IQGRƒd áXƒØëe ¥ƒ≤ëdG ™«ªL

:øe πc ÜÉàμdG Gòg ∞«dCÉJ ≈∏Y ±ô°TCG

:á«°SQóªdG ÖàμdG á©LGôe áæéd

áÑdGƒ£dG ≈``°Sƒe »``aÉ°T .O : É¡````````©````````LGQ …OÉÑ©dG ÜGô°ûdG ≈ª°SCG .O : á``YÉÑ```£dG ≥```qbO

Ω2017 / `g1438 á«fÉãdG á©Ñ£q dG

?áp «s îp jr pQÉàs dG pQƒ°üo ©dG n «r cn t

.áp ªn jr óp ≤n dr G áp js pôén ën dr G pQƒr °üo ©o dr G ôn gÉp ¶n en øn «u Ñn jo

n °†n ën dr G pQÉ«n p¡fr G Ürn ÉÑn °Sr nCG πn ∏u ën jo

C r ™n bp Gƒn ªn dr G É¡n «r ∏n Yn øn «u ©n jo hn ¿u Oo Qr oC’G án £n jr pôNn ºn °So ôr jn

.Ip ón Mr pƒdG »ap In On pQrGƒn dr G äÉ n én Ju ’Ghn ºn «n ≤p dr G πn ãs ªn àn jn

.…u pQÉr °†n ën dr G pQƒt £n às dG »ap ºp jr óp ≤n dr G ¿É

p ¡o μo dr G »ap Im ôn «r ¨p °Un ám js pô°ûn Hn äÉ

ïp rjpQÉsàdG nπÑnr b Ér en Qo ƒr °üo Yo

?ïp jr pQÉàs dG πn Ñr bn Ér en Qo ƒr °üo Yo är nCGón Hn ≈àn en -

pQƒ°üo Yo ør ep ál «s fp rGƒs °Un äGl hn On CG :(1-1) πo μr °ûdG

:πp «r °üp Ør às dÉH pQƒr °üo ©dG p ≈dn pEG ±

UR fQ kS GU ¸*KQ S4fU Q nX G*R U /Q KQ zR ªU G*&

?¿É p °ùn fr EÓdp pQÉæs dG óFGo ƒnn a Éen -

.§p «r °Sp ƒrn dG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en

ám «s fp Gƒs °Un ärm Ghn On nCG ôo jr pƒ£r Jn πp LÉ n áo Yrn Éæn °Up

.§p «r °Sp ƒn dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo gÉp ¶n en :(2-1) πo μr °ûdG

óm «r °Un äro Ghn On nCG 3

»m ¡r Wn äro Ghn On nCG 5

? Im ón jr óp Ln ∫rm Éμn °Tr nCÉHp áp «s fp rGƒs °üdG

.åp rjóp ërn dG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en

pQÉîs Øn dG áo Yrn Éæn °Up - ¢Sh

.åp jr óp ën dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en :(3-1) πo μr °ûdG

p fn Gƒn «n ën dr G øp «r Lp ór àn Hp Oo ƒr °üo ≤r ªn dr G Éen -

?áp Yrn GQn õdÉ

,ºp jr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¿É

p ën tædG …pt ôén ërn dG ôo °ür ©rn dG -4

.»u °Sp Ér ën tædG …pu ôén ërn dG ôp °ür ©rn dG ôo gp Ér n¶en

.»u °Srp Éën æt dG …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en :(5-1) πo μr °ûdG

p ën æt dG …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ±p ƒr ¡o μo dr G ¿Gp Qn ór Lo ≈∏n Yn äÉ

:¿u Oo Qr oC’G »ap »u °Srp Éën æt dG pô°ür ©n ∏r dp áp js pôKn nC’G ≥p WÉ

∫Én ªn °Tn ∫p ƒr °ùo ¨o dr G ärp Ó``«r ∏n Jo hn óm eÉp Mn »``HCG áo ≤n £p ær en -1

r °Up ºs Ko ,∫p ƒr °ùo ¨o dr G ärp Ón «r ∏n Jo hr nCG ¿rn Éæn «nr a á``

?ºp jr óp ≤n dr G …u pôén ën dr G pô°ür ©n dr G »ap ¿É

o aÉr °ûn àp cr ’Ghn äÉ

§o «r °Sp ƒn dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G

»t °Srp Éën æt dr G …t pôén ën dr G ôo °ür ©n dr G

.(áo «q Øp «r ∏p Zp hr ôo «r p¡dG) ál ªn jr ónp b ál js pô°ür ep äÉHÉàc

pE r Irp É«n Mn »r ap Gôk «t ¨n Jn áo Hrn Éàn μp dr G âp Kn ón Mr nCG -

.É¡Jn QÉ n ºp en oC’G ïn jr pQÉr Jn ßo Øn ër Jn áo Hrn Éàn μp dr G -

r Gòn ¡n Hp …t óp jr óp ën dr G ôo °ür ©n dr G »n ªu °So GnPÉªn dp -

.∞ s áp Mn ƒr dn ≈r ∏n Yn É¡n °Vr pôYGr ºs Ko ,…u põfr ôo ÑdG

…t pôér p¡dr G …t Orp Ón «r ªp dr G Op Ón «r ªdG

:»∏p jn Éªn «r ap Ærn Gôn Øn dr G πp ªp rcnCG -2

?…u óp jr óp ën dr G pô°ür ©n dr G ôo grp É¶n en »n gp Ér en -3

o pô°ür ©n dr G ôn grp É¶n en ør «u Hn -4

o fp Ér én dr G πo ªn °ûr jn hn ,¿rp É°ùn fr EÓ

. §p Fp Ér ën dr G áp ∏s én en ≈r ∏n Yn É¡n ≤r °üp dr nCGhn äG

?rGPn Ér ªn dp hn ,lIôs ªp àn °ùr eo ál «s ∏p ªn Yn In Qrn É°†n ën dr G ¿s nCG óo ≤p àn ©r Jn rπgn

äGp Qn Ér °†n ën dr G Ωp É«n bp πo eGp ƒn Yn :’k hs CG

Ωrp É«n bp πo erp Gƒn Yn

.Ip Qrn É°†n ën dr G Ωrp É«n bp πo erp Gƒn Yn :(11-1) πo μr °ûdG

.∑n pô¶n fn áp ¡n Lr ph ør ep »u dp ÉëdG

áp «s fp É°ùrn fpE’G Ip Qn Ér °†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :É«k fÉK

áp s«fp É°ùn rfpE’G Ip Qn Ér °†n ërn dG ôo gÉp n¶en

áo s«æp rjóu dG ôo gÉp n¶ªdG-2 p n«°ùdG

.áp «s fp Ér °ùn fr pE’G Ip Qrn É°†n ën dr G ôo gÉp ¶n en :(12-1) πo μr °ûdG

.äG o Ñn °SCr G :(13-1) πo μr °ûdG

UR fQ kS GU ¸KQ S4fU Q nX GR U /Q KQ zR ªU G*&