KURSUS PERSIJILAN KEMAHIRAN AL-

QURAN

ULUM QURAN
Ustazah Siti Khadijah binti Anuar
 BAB 4:
SEJARAH PENULISAN
AL-QURAN
OLEH : USTAZAH SITI KHADIJAH BINTI ANUAR
 ISI :
SEJARAH PENULISAN AL-QURAN
MENGENALI BENTUK PENULISAN
KHAT RESM UTHMANI
KELEBIHAN RESM UTHMANI
PERSOALAN DAN PENILAIAN
TAHAP - TAHAP PENULISAN
MUSHAF
 PADA ZAMAN
RASULULLAH SAW

Pada zaman Rasullullah saw.

• Proses penulisan Al-Quran bermula pada zaman
Rasulullah saw.
• Rasullullah saw melantik juru tulis Al-Quran dan
mengarah sahabat-sahabat mencatat setiap kali
diturunkan wahyu.
• Penulisan Al-Quran ditulis pada pelepah tamar,
kepingan batu, tulang-tulang dan sebagainya.
 ZAMAN SAIDINA
ABU BAKAR AS-SIDDIQ

• Beliau mengarahkan sahabat Zaid bin Tabit al-

Ansari menyalin semula Al-Quran yamg telah ditulis
di zaman Rasulullah saw.
• Penulisan tersebut dikumpulkan dalam bentuk
mashaf.
 ZAMAN SAIDINA
UTHMAN BIN AFFAN

• Al-Quran ditulis semula kerana terdapat perbezaan bacaan dikalangan

umat Islam yang semakin berkembang.
• Membentuk jawatankuasa penulisan Al-Quran yang diketuai oleh Zaid bin
Thabit Al-Ansari.
• Jawatankuasa ini menyalin semula ayat-ayat AL-Quran daripada
lembaran mashaf dan dijadikan satu mashaf.
• Tulisannya berdasarkan bacaan Qurra’ dan mengikut bahasa Quraisy.
• Terdapat enam naskhah kemudian disalin semula kepada satu naskhah
dan disimpan oleh Saidina Uthman bin Affan r.a dan selebihnya dikirim ke
Mekah Al-Mukarramah, Kufah, Basrah, dan Madinah.
• Lembaran-lembaran asal dikumpulkan dan dibakar oleh Saidina Uthman.
KELEBIHAN RASM
UTHMANI
• Rasm Uthmani ditulis berdasarkan kepada Riwayat Mutawatir.
• Tulisan Al-Quran Rasm Uthmani adalah mengikut sunnah Rasulullah saw saw
dan telah diwarisi oleh penulis-penulis mashaf Al-Quran hingga kini.
• Merupakan satu rumusan munurut keasliannya iaitu tertib, susunannya sesuai
dengan tertib surah dan ayat yang dikenali hingga kini.
• Rasm uthmani sudah disepakati oleh para ulama’serta diterima pakai dengan
susunan ayat-ayatnya, kalimah-kalimah dan huruf-hurufnya tidak dapat
dipertikaikan oleh sesiapa pun.
• Berpandukan kepada pendapat Imam Malik, Al-Quran hendaklah ditulis dengan
Rasm Uthmani manakala Imam Ahmad bin Hanbal berpendapat “ haram
menyalahi tulisan Mashaf Uthmani baik pada “‫ ”ي‬atau selain daripada itu.”
Pendapat ini disokong oleh Mazhab Syafie dan Mazhab Hanafi.
• Menggunakan Al-Quran Rasm Uthmani pada ketika membaca Al-Quran adalah
satu rukun membaca Al-Quran.
.
KELEBIHAN RESM
UTHMANI
• Kandungan Al-Quran mengikut Rasm Uthmani mengandungi rahsia
yang tersendiri daripada segi mengekalkan dan memansuhkan
huruf-hurufnya.
• Mashaf Rasm Uthmani mampu membezakan sesuatu yang bukan Al-
Quran seperti Tafsiran yang dihasilkan oleh sebahagian sahabat
dalam mashaf peribadi mereka.
• Dapat menyatu dan menyeragamkan kaum Muslimin dalam satu
Mashaf yang satu bacaan dan tulisan.
• Merupakan penyatuan dalam bacaan walaupun perbezaan dalam
Qiraat.
• Al-Quran Rasm Uthmani merupakan sumber rujukan atau hujjah
bahasa Arab yang sahih.
Penulisannya berdasarkan cara yang dapat menghimpunkan
berbagai bentuk Qiraat kerana tulisan asalnya daripada khat
kuffi tidak berbaris dan bertitik , maka dapat dibaca dengan
salah satu Qiraat yang tujuh.
MASHAF AL-IMAM
• Merupakan sebuah naskhah yang disusun pada zaman
Saidina Uthman ra oleh sahabat yang diketuai oleh Zaid bin
Thabit al-Ansari bersama Abdullah bin Zubair , Said bin Al-
‘Ass dan Abdul Rahman bin Al-Harith.
• Ia merupakan sebuah mashaf yang dikemas kini daripada
mashaf dizaman Abu Bakar r.a.
• Salinan asal disimpan oleh Saidina Uthman bin Affan r.a
yang dikenali sebagai Mashaf Al-Imam ( ia mula digunakan
pada tahun 25 hijrah) dan selebihnya disebarkan ke
wilayah-wilayah Islam yang lain untuk digunakan oleh
umat Islam.
 TAHAP-TAHAP PENULISAN MASHAF

TAHAP 1

penandaan baris ( ‫)نقطة االعراب‬. Orang yang pertama

memperkenalkan baris dalam bentuk Kaedah Titik

TAHAP 2
ialah Abu al-Aswad Ad-Duwali. Beliau menjadikan
satu titik diatas huruf sebagai tanda baris atas ( ‫)فتحة‬,
satu titik dibawah huruf sebagai tanda baris dibawah
( ‫ )كسرة‬satu titik dicelah bahagian huruf sebagai
tanda baris dihadapan ( ‫ )ضمة‬dan dua titik sebagai
tanda baris mati ( ‫)سكون‬.
ditandakan titik ( ‫ )نقطة اإلعجام‬pada huruf-huruf
Hijaiyyah. Contohnya titik pada huruf “ ‫ “ب‬dan
“ ‫“ج‬. Ia dipelopori oleh Yahya Ya’mur Al-
‘Adawatni ( ‫يحيى‬
‫ )يعمر العدواتني‬dan Nasru bin ‘Asim Al-Laithi ( ‫)نصر بن عاصم الليثى‬. TAHAP 3
 GALERI ILMU
Pada masa pemerintahan Abdul Malik bin Marwan (65
hijrah) setelah pembesar Negeri marasa bimbang dan
mencurigai akan berlaku penyeleyengan dan kesalahan
dalam nas Al-Quran jika sekiranya mashaf Uthmani itu
dikekelkan terus dalam keadaan tidak berbaris dan
bertitik. Lalu mereka memikirkan untuk mengadakan
bentuk-bentuk baris tertentu yang boleh menolong
pembaca membaca dengan betul.
 ABU ASWAD AD-DUWALI

Ianya dipelopori oleh Kholil bin Ahmad Al-Farahadi yang

lahir pada zaman pemerintahan Bani ‘Asbasiyah. Beliau
telah mengubah titik-titik yang telah direka oleh Abu Al-
Aswad Ad-Duwali dan dijadikan dalam bentuk yang
digunakan sekarang
 TAHAP-TAHAP PENULISAN MASHAF

‫ )ضمة‬baris dihadapan dalam bentuk ( ‫ )و‬kecil yang diletakkan

diatas huruf, ( ‫ )فتحة‬baris diatas dengan bentuk alif kecil yang
TAHAP 4
dibaringkan, ( ‫ )كسرة‬baris dibawah dengan bentuk ( ‫ )ق‬kemudian
diletakkan tanda ( ‫)تشديد‬- ( ) seperti kepala ( ‫)ش‬, tanda ( ‫)سكون‬
seperti kepala ( ‫)خ‬, tanda panjang ( ‫ )مد‬dan lain-lain.

ditambah dengan tanda waqaf dan lain-lain tanda.

TAHAP 5
 MENGENALI
BENTUK
PENULISAN KHAT
 Khat Hijazi Khat Kufi
‫خط ِح َجا ِزي‬ ‫خط ُكويف‬

Khat Nabati
‫خط نبطي‬

Khat Thuluth
Khat Nasakh
‫خط ثُلث‬
‫خط نَ َسخ‬
Khat Raihan
‫خط َرحيَان‬
 KHAT NASAKH
Khat nasakh: dimulakan pada tahun 1113 hijrah
bersamaan 1694 masihi
 KHAT NABATI
ُْ ُ‫ ُمتَشَا ِبكُْ ال ُح ُروف ويرج ُْع تاريجع تاريخه ما بين – َمنْ ق‬9 ‫ق م‬. - 57 ‫م‬.
‫وش على َح َجر‬
Terukir diatas batu- perkataan yang menyerupai huruf Hijai bertarikh 9
sebelum masihi hingga 75 masihi.

‫ف ه ِْر فِي‬ َ ‫اريخَه (اُمْ ال َج َمال )نَقشْ ن‬

َْ ْ‫ب ََ ِطي َعلَى قَْ بر‬ ِ َ ‫ق االُردُن ت‬
ِْ ‫ان فِي شَر‬
ِْ ‫ور‬
َ ‫ب َح‬ ُْ ‫فِي َج‬272 ‫ه‬
َْ ‫ن و‬
( terukir Khat Nabati diatas pusara kubur Fahri ( ummul Jamal) dijumpai pada
250 hijrah hijrah diselatan Hauran di Timur Jordan)
BERSAMBUNG...