Ang Tunay Na Búhay Ni P. Dr. José Burgos at Nang Mang̃a Nacasama Niya Na Sina P. Jacinto Zamora, P. Mariano Gómez at Ang Nadayang Miguel Zaldua

Ang tunay na búhay ni P. Dr.
José Burgos at nang mang̃a nacasama

niya na sina P. Jacinto Zamora, P. Mariano Gómez at ang nadayang
Miguel Zaldua / sinulat ni Honorio López.
López, Honorio.
Maynila : Imp. ni J. Martinez, 1912.
http://hdl.handle.net/2027/miun.apz1125.0001.001
Generated on 2015-11-06 11:16 GMT / http://hdl.handle.net/2027/miun.apz1125.0001.001
Public Domain in the United States

Public Domain in the United States / http://www.hathitrust.org/access_use#pd-us
http://www.hathitrust.org/access_use#pd-us
We have determined this work to be in the public domain

in the United States of America. It may not be in the
public domain in other countries. Copies are provided
as a preservation service. Particularly outside of the
United States, persons receiving copies should make
appropriate efforts to determine the copyright status
of the work in their country and use the work accordingly.
It is possible that current copyright holders, heirs or
the estate of the authors of individual portions of the
work, such as illustrations or photographs, assert copyrights
over these portions. Depending on the nature of subsequent
use that is made, additional rights may need to be obtained
independently of anything we can address.
7,.
TIPRETA, UBRMRIA AT PAP1EiA N 1J. MkRTNI
Plara Moraga big. 34 at 36, Calder6n de la Barea
big: 268 at Estraude big. 5.-Binumndok.
Ipinagbibili sa IIBRIERIANG ito ang mta
sumusunod na aklat sa uikang tagalog:
Buhay ni Aladino.,, Alejanar at D. Luis.,,, Almanor.,, Baldobino.,,, Beatriz.,,, Beant Maria.
Bernardo Carpio,,,, Bertong lseng.,, Blans Flor., Cabeyong Tabla..,, Oelira.
Oonde Urbano.,.,, COetanflo at Urbaol~.,,, Orieolda., Dama In6.,,,,.^ Marcela.,, D.a M.a ea Ahms.,,, Doce Pares.
Dr JosK RIWAL.,,, Dr. J~e6 Burgos.,, D. Diego atD.aJuana, Edmundo., Eliseo at ni Feliza., Bliseo at Hortensio.,hope.. Felisario.,l Fielee Amantee.
Florate at Lasra.
n, Florestina.
I,, lorifio.
o, omalo de 06rdova.
^ w Onlsr.. 99 Gunlbs.
ar,, ing Asuero..jt Oalabasa.,, Baul at David.
Salom6n.. Iboag Adarna.
leabels.
Buihay ni Jacobina.
99
P9
9i
99
9i
9,
it
9,
I I
lt
ti
I99
9)
99
9,
9,
99
9,,.
e9
J99
9t
9t
9l
99
9,.9, Jaime del Prado.,, Jos6 Flores.,, Jos Vendido., Juan Bachiller., Juan at Maria., Juan Patty.,, Juan Tifioso., Julieta at Romeo., Leopoldo,, Ludovico.,, Landis na Tuntunin.,, Ligaya a Lnit at Mundo.,, Maria Alinmano.,, Manrnqe,, iaria Magdalena.,NtrA. Sra. de Antipole.,, Pantinople., Principe Gimeno.,,,, Orontis.,,,, Igmidio.,,,, Oliveros.
Pit6ng Infantes de Laa., Proceso.,,Reina Mora.
Rodolfo.,, Rodrigo de Villas.,, San Alejo.,, santaAna.,, Eulalia.,,,, Jsabel.,, Regina.',, Segismundo., Tablante de Ricaaonut, Tatlong Numero.,,TomAs at Maria.,.Totoo at 8inunanliug,, Uliran nu Cabatiln.,, Urbanaat ni Feliii.
VillarttR.
)" t I
X
_
x-
X~
~,,
x~x
_ I
____
X, '.:
Ix I;1.
__H ___^
P.Dr. JOSE BURGOS

N..-4
=X
X ' H H _
X
f i M
X.~-:
e
I
3
p
3
I-
I,
It
--
r r
-~:
~:~ ~
~~-' ~
-
` T~ '. la
~..
~,. ~ ~~.. ~...
C* -;~~ `" ':~:
~~
l
~
~!,,~
"' I. ' ~...~ `O, t;..,,

h-.-~i-~C.r4it ):: `' ~~ â€”~: i: - I
~~':~
e..
*
1.,
~*
/ ~
AkITUJT'AY NA BAiy/
i ~NI
P. Dr. JOSE BURGOS
at nang manga nacasama niya
ila sina P. Jaeinto Zamora,
P. Mariano G6mez at ang
nadayang Miguel
Zaldua.
SINULAT NI
BO1NOUO p6PEZ
Periodistang tagalog, Director artistico sa Kapisanan nang
manga autores Ifrico-dramatico La Juventud Filipina
At Autor nang maraming casulatan: Kalendario,
istoria, biografia, etc., etc.
ICALAUANG PAGCAHAYAG.
MAYNILA: 1912.
IMPRENTA, LIBRERIA AT PAPELERIA
NI
J. WlARTIITqm:Z.
Plaza Moraga 34-36, Plaza Calderon 108 at Estraude 7.-Bins&dok.

r r
L.i,.
"'Cti
~~I '' 'r,. ~ I ~,
da brD.1
~rr 01 ~Q
~CI
BQP
.. QO
~;8" I/
)I 1 c
':I a E
~ D
~-~ io
aO M
- --;~
" I,so Pd
T~3 `QO
~ ~C, ~r
ea M FI
t "
rd 51
E: EP
Q, B 51
~i
.CY CEI
J"? ~X, (d
~; z
''' bO P
PI
i r r
Lt QO
~r= ~I ~O
1 k..1..
~r'
'A.e
c:; ~ ~~' i a:'~. ~ ~ ~ ' ~
-'- ~
-i.
~.,~ ~
IS~' I~
i.+.;~ 1
~i~ r
r~.~': ~'
In
C ~t
"e
4,i'P,::t~.~;' _~
Irr~
~ s
- I ~ c
I I
tr',
~..~
~~~:-~
Lt?:
%'1
1~. i.. (
t c
~Pf'I r ii;r ~ ~:~:r.~'f: `~ r
jf ~,
1.,.,
~I;:: -. ~ ~........ ~ '~
'~. ~ ~.?~ 1: *...~- ~ r~
Ii:.:~~~.~~~.r r~:1- rre : I:.. 1. 'G.

~ - *'.',- ':.::.5.?. *'e:;..... - _ ^,_ _.. â€”;-1
a,.?..... -.' '';.
- -.. ' " ' r '-.:: '.,,-,,, ' -.* "'
~-: ',.*
A ng ala-alang ha ndog-.,,.r, -~.~:
Sa cay'.P. Dr. Jose Burgos (30 ta6n), -
~~ i:-:,i
P. Jacinto Zamora.(35 taMn), P. Mariano G6- ".
mez (85 tao1 at sa nadamay na si Miguel, ':
Zaldua, lubos na dinaya nang manga fraile,,
" ' ~. i~:::
inihahanddg co itong abamg 'ala-ala, sa cai-.
-- ~ ~: '.
lang pageamaray sa bibitaydng itinayo sa pooe.-..
nang Espaldon 6 Bagumbayan.lang icd 28....
hang -Febrero nang 1872.- " *:
L~E, ONORtIO LOPEZ... '~-:":...
~-,
~ -t
-":, â€” ' *, '* ** â€” 4. t;1:\~~~ ~~'. ':". ".:* '.:.*., ",.., ".~.J.., -.. -.:,,~ -*. '. ' ',. -.'.,.
' - ' ' "' ";' ^ " "' ' ',. ". -.'... '-" '*' "'
P*^**., Ja.^..\ -,',';**-, -.-:.**:-...;:-^;;P^_. ll rinn Ca

-
a?*
'4~I.~~i
I
I. -.4
- ---- -- -
N N
H m - W - - m m.1. Nm 4 N 'm W m
III I Il
#:tf
X,
I.
I:
Ix
x?/.
iX
I - - --.
N xe N N N x - - M N x.~.
--
N N. P.DR. JOSt BURGOS.. I."t
r~ ~~~
rf --- â€”
Q T.:~; J
/~\
1
r
f
~
;
tF
i~
tC
t..
%;!
3-*
r.~ e
*~~~u
''
..: ~~
~......
_ + a: S
s.......
N
' - ',
~...
-
Ir ~ ~- --.;...;.
~ '....
l.
'- D?... _',~
Sa. ant naasag Iyag.
Sa.tapfit n'g nasang namuco sa dibdib,
tapit na, pagsintang namahay Ssa isip
na maipahayag' canila'ng sinapit,
tanaug, guni-guni'y linupig na 'tiquis.,
Cusang phiatuloy tumiim sa( hagap
ang, pinanghauacan aug nanasang hiag,
may ganip na~ bai't c~amahalang ingat,'
macapagpupuno -sa caculangang lahat.
Ito ngalt hindi iba. tunay. dinaana-n
canilang (4bhay > sa M~undong ibabao,
na cusang natapos sa abang bitayan,
sa pagsintang lubo's sa tinubuang bayan'.
Sila't hindi iba mnga sacsing tapat,
unang (<monumento > u pagpapahamac
-niyong mga- fraile- sa cainguitang' caguiat
ug, dunong at y,%inan tubong Filifihas,.
- N ~ ~ '* 'w "~if ~ k

Sila namang-tunay, ang unang larauan
na dap'at tularan nating ealahatan
sa pag-uusig nga ng caguinhauahan
nitong atin bayag lagul, sa Iig'a mgame..Caya aug marapt -oh mga cap~atid:
siagmga <<Martir > alalahalning tiquis,
huag lilim'utin' lagufing. isa-isip
alang-alang' baga sa mga' sinapit.
OGay-on din.-naman sa cailan. pa man
dptcasuclainan'..... mga. fraileng tana
na 'nagmeuunuari <<(Ministrong >) marangal
<((n Dios na Poo'n > bago'. ma huughang.
-Caya aug mabuti- ay tularang lub6s
mga- halimbaua ni na' Padre Burgos-,
G.6mez at, Zamora -na pauang taigalog
sa tinubuang- bayan marunong umirog.,
Sa ba-ua't' may nasang ibig na buim'atid
ug;. eauilang bi'hay tunay' ua siuapit
~basahing tultuyan pagtiagaang tiquis.
cusang ipatuloy itong ntttc
*Bahala na sona inyong. camahlian
mag lap'at nang gnpsalabis at- culang.
sa baua't, talatang; inyong matagpuian.uari' nalilihis7 doon sa catuiran.,

-9 -
Nguni't, ang sarno 'co -bago mg punahin
aug lihis sa uari, maiguing liningin
maca ca sacali namanw na' malinsil
sa daang casamaan malagos na tambing.
Cung mag-cacagayon anug pasasalamat
sa cam'ahalan mo aquing iguinagauad
At -mag-utos naman sa lahat naug oras
sa iaaug capatid- na. casuyog tapatlHonorio Lopez.

Kr
_.__-.~~.-
------
--- -I1 -
''. 'lI';.I ' i i ' - -y 3 ' ',_. _
-,,,.,r -! '
Dr' t. JOS BS,
AT NANG MANGA CASAMA.
PNO NANG, SALIT '
Sa ban n Vigan daraqui ciudad
Fernandinang sacdA. sagana sa galac
~o,....sa buong Iloco na ualang catulad k
doon naguing tauo si Burgos na hayAg.
Ta6ng isang lib'o ualong daang tunay
apat na puo't dalua siyang cabiiangan
nang siyay ianc nang inng hi.iran..
may tacot sa Dios, mabuting magmahaL
o. "..'. '.:....
*-:..:~~~~~~~~~~~~,~n ' r.:,:. -. ':.,.:.-.~.,,,...~~~~~~~~~~~~~.....:,.?_-. -~ -,........;..,,~.-,,.
o.. _ '. -.. -...Js~.,, â€”.e f.....~../...:.;ji,~,~,~,....: - ~..7

. -12 --Siya'y na-uucol sa isang.familia>
na iguinagalang natatangi baga
sa buting ugali at gauang maganda
sa ciudad& na yaong mayaman sa saya.
I' Mulang camusmusan nitong,,ating Burgos
sa bait na taglay ualah nang aayos
gayon din sa talas nang isip na imp6c,
' caya't maaga' siyang pinaturuang lub6s.,Hindi nalaunan caniyang pag-aaral:; naisipan- ngani nang mga magulang
I dito sa Maynila iluas na tunay
'- upang pag-aralin sa San Juan de Letran.: Caya iniluas itinuloy muna
sa bahay naug canyang ti6ng sinisinta
teniente prictico nang artilleria
Juan Antonio Aelle ang pangalan baga.
Siya'y itinira na hindi naluatan
sa Letrang colegio, ang nacacabagay
ay due-hang ulila sa mga magulang,
sa loob nang Dios tinangap din naman.
* Sisiyam na ta6n cabilangang, edad
n.ang siya'y parito at masoc na cagyat
' sa colegiong yaopg hinahangad-hangad
nang caniyang budhi at loob na ingat.

-13 â€”
Doon nga nag-aral na hindi nagtahan
hangan sa, sinapit at cusatg nacamtan
ang gradong "bachiller" gayong pag-aara
sa "artes" nahayAg ang siyang pangalan.
Nang ito'y macamtan nitong Burgos natin'.
gumising sa -aniyang puso ang.tunguhin'..
yaong "Pagpapari Sacerdociong" tambing
sa "eclesiisticong carrerang" mahinhin.
At hindi na niya tinuloy na lub6s
"carrerang derechong'' sinisintang puspus
nang mga magulang, ang cusang sinuuod.
ang buco nang dibdib gumising' sa loob.
Caya nga't pagdaca ay pinag-aralan
Teologiang mahal sa isang maalam
na fray Ceferino Gonzalez aug-ngalan.
na hindi nalaon ay naguing Cardenal.
Dito na tinam6 yaong mantong.azul
at belaug mapula na ualang caucol,
caya ang caniyang, familia nga noon.
ang toua nang dibdib ay hindi gagayon.
Madali't salita nang ito'y malaman
na 'sa Pagpapari ang pag-aaralan
nang caniyang magulang cusang binayaantanang hanap buhay sa ciudad nang Vigan.:
-14 -Dito -sa Maynila -.sila'y tumahan' na
Jdahil s'a pagsunod.sa anic. -na sjnta
na di. man' nangyari caibiga;n 'nifa
ano maing pamanhic. di nangyari baga.
Aug luhang tum-ulo, sa manga magulang
hindi. 'man -pinansin at pinagpilitan.
ang hilig u ga' niy-a na mag-pari'ng tunay
Ministio nang Dios' sa lupang ibabao.
Baga Ma't, gayon aug nangyaring Ilub6s
paibig ngAma y lumataln puspos
sa naquiquita niyalt napapanuod
sa:. caniyang anac carunungang- impoc.
Mula sa hindi nga na nahuhulog man
sa tanang "lexameng" pinagdadaanan,
at caya't baga man may lungeot mia taglay
ang galAc sa pnsoly, siyang gumiguitao.;
Gayong pag-aaral ay Jiin'di -naglua't
* "16rdenes menores" ay quinarntang ecagyAt
caya lalo na' nga aug "familiang" lahat
tou'a'y Mago't' inago sa dibdib namugad.
-Nguni't Uala pa siya na apat na buan
ng pagca tangap niya, ng. "6rden" quinatan
nagearoon nang g al s-tnthanan
Ooleg'io nang Letran sa- frailenDg- casaman.

- â€”: â€”. ----.. '.....'...'. - -: â€”.-....-::-..:.:-':'.
Mula. baga ito sa pagpapasunod
"sa-mgaa colegial" pauang filipinos.
nang mga Fraileng sa- sama ay supot.
ng mga abuso at gauang pag-ayop..
Caya nacaisip ang tanang Colegial
gayong pag-aalsa sa pacanAng tunay
binabago nila ang caugalian
na dating paquita sa canilang- tanan.,
Oras ng hapunan ng mangyari -ito
na aquing sinabi na pagcacagul6 -
caya ang guinaua ng Fraileng pangulo.sa justiciang bayan ay napasaclolo.
Dahil sa marami ang Fraileng nasactan- -
may ball ang but6 at mnay nasugatan;,
caya yaong habla umano sila rao -
ibig na patain nang tanang colegial.
' nnaintan-an na -na namin, nanoniln -. -
itong ating purgos sa nangyaring gul6,
datapua. ua: rin naguing hanga ito
cundi ang pasia iuan- ang Colegio.
Silang calahatan paalisin lamang
sa Colegiong yaon sa iba'y mag-aral
nguni't di nangyari pageca silang tanang
sa mga Fraile curang namanhican..
~1;::
~1:.
* ' c'
a'....,....:-~
~ â€”~ ~~-~ ~''.. ~ c"
~:.~I. X * CTh..~~,
-~. r~EIL "' ~.....~I:........:....~:..L;tl I;; ~l._r._i*:-~.*-I;- ~;5=;.nn15e C~:I.~' * ---r.~~ ~-~~'''1.,. ~ _~ i ~ c.
Dahil s-a marami di, nacatapo's pa
Q-1 ng canicanilang tunguhing carrera,
cayalt napilitan nagtii din il
amapau6d ng Fraileng lahat na..
Lalong lalo anga itong -ating Burgo
-dahil. sa, Derecho' Odmicong lubos
s'iyaly hindi pa na. nacacatapos
caya nagti aga rnf sa iba'y umayos.
HEindi â€”rin naluatanl ang. pagca Decano
sa, laong panahon ciisa ring tinam6
sa naugDios at dusang toto
na tfinitiis niya sa Fraileng abuso.
Caa dinalaon siy'a ayluia
ng hindi na siya tumagal sa, hirap
gamapasunod. niyong Fr'aileng lahat
Colegiong S.' Jose, aug tinungong agado'
Aug, namam'atirngot sa colegion'g it6
ang, quilalang doctor si Padre Mariano.
Garcia aug cauiyang dalang apellido.
tun~ay natgao ta u ng filipio
Nang siyaly matira at dito -mag-aral
ay hin'di n'agtag al siyaly in'ordinan
nang pagca <Di~cono,~ ga'yong'.cabataan
mu1 sa talino, nang isip na, t~gay
9
'-. f -= S,.~.....~..?,.~.. ~ ~~ 7~.' '.b...'~.~:.-.~: ~:.~
~..;,
Hindi.nacaraan ang ilang panaho6n,
sa madaling sabi nama,i', nagcataon
nagcaron nang isang- noong."oposicion"'.
s.a tanang Diacono mag<"cura" ang layon.
Noon ay "vacante" yaong catungeulan:
segundo -curato sa sagrariong mahal
nang bunying S. Pedro balitang 'Catedral
sa sangeapuruan nang Maynilang bayan.
Sa guinauang ito: "oposici6ng" tiqus
nanguna sa lahat si Burgos na ilig,.
caya tinam6 niya sa talas nang isip
gayong "Pagcucurang" caloob nang Langit.
Ang tungcol na ito hindi matatam6
nang sino't alin mang. cahit may "empeio",
cungdi ang may taglay pagea Presbitero
ay siyang marapat na magcamit nito..
Nguni at.sa dunong nitong ating Burgos
baga ma't Dicono ay. quinamtang lub6s
palibhasa dising. naasa sa Dios
matalinong lubha maganda ang loob.
Maca ilang buan ay quinamtang cagyat
) pagea licenciado sa bunying tfaculcad,
niyaong filosofia,sa gayong capahat,
gayong. pag-aaral na lubh-ag mahirap."
-BURGOS - s - 2
~Ir ~~-*~
F~
.4%;
~~
r,
~zr.~.~.
L -; ~~1).
"'..5 -~- I~~~
i ~":~::..~~ -.
L~
j~.
is ~-~?-~ ' c"- `~.; ~~:~'

~~:.::-"
L- i~~ -:~
'R76 1;.
e,.~.
i.L
~~~-. -.~,. -.e.r'"
~X~-,
"'
*~-:.~~r~
~:
Cs ': JZ~1 -I+r:~r
;6~
~~
f '
~ ~~~-.r:
r:ls
bb:;-~7
i ~~:_r
~! ' ~~:
-~:
~-.."L'E:;
-s
Ii~.t:~:~~
L;,:f
"~.~
~r
-18 -
Hindi nacaraan ang fialaong arao
nahalal na muli siya,i, maguing. "fiscal"
sa "juzgadong" sacdal "eclesiasticong" hirang
at sa "ceremonias" ay "maestro" din uaman.
Ito ay caloob nang daquilang Rector
sa Sto. Toras nga, mula sa di gayong
carunungan niya na ualang caticol
na napagquiquita nang tanlang naroon
Nang ito'y matam6 dito na nagcamit
nang dangal na lalong ualang cahulilip
caya ang bala na nga nagalang na tiquis
baga ma't matanda't caniyang cauangis.
Ang boong. Maynila dito na nagtaca'
sa dunong na ingat ualang macapara
nitong ating Burgos na caaya-aya
pati nug ugali at loob na dalk..
-Di pa nagluluat ang panahong ito
ng caniyang pagtangap ng lahat ng ~grado>,
ano't nagcataon sa Espanang reino
nagcaron ng isang malaqui ngang gulo.
Itq'y noong ta6ng isang libong ganap
ualong dcan anim na- puo't ualohg singcad. buan ng Septiembre sa istoriang saad
ng ito'y mangyari caguluhang cagyat.

0
*; *.
19
Dalauang binata ang naguingi pangulona taga Maynila, Manuel. at Antonio
Regidor ang ngalan sa nangyaring gulo
sa bayang \Espaa niyaong unang- daco.
Caguluhang ito ay ualang ano man,
na hindi nga gulo ng pagpapatayan,
cung di isa lamang na pag-uusapan
ng Fraile't Tagalog s& Gobiernong mahal.
Pagtatalong ito ay di nai-iba
ccung di yaong gusto nito ngang dalaua
ang. magcaron dito mabuting reforma
' ng pamamahala.tayong lahat baga.-.
Ang tanang cl6rigo, ang dapat nga lamang
mag cura sa lahat mga bayan bayan
nitong Filipinas, at magearon naman
ng representaci6n de Cortes ang ngalan.
At cusang baguhin, pag-ayusing cagyat
ang escuelang bayan at colegiong lahat, i
at ito'y ibigay ang siyang marapat
sa Paring tagalog tubong Filipinas.
Ang gayong usapin ay lumaquing tunay.
ang. lahat (nang Fraile'y pauang naguluhan,
caya't napilitang sila ay naghall
ng Procuradores na Fraile rin naman.

~i~~ ~..
r.f ~.r
- I..
I5
el. "' '. " '!*..
/.. -: " I /
I I I I..
- 20 -
Si Fray Jose' Checa at Fray Joaquin Coria
ang naguing defensor taga usig baga
ng usaping ito sa dalaua'y habla: na taga Maynila sa baya'y may sinta.
' Sa lahat ng <diario> ang usaping ito
sa Corte ng Madrid nalagdang totoo't
pauang naaayon tanang -articulo.'-..sa tanang tagalog, Fraile -siyang talo., Baquit ang isa pa naquiayong tunay.':-. -isang tubo rito na naguing general
D. Jose Orosco Zuniga ang ngalan
at iba pa.ngani na may catungculan..
-.' Na sina D. Juan Zaenz de Vismanos (1)
Jose Ochoteco (2), Rafael (3) na bantog, Garcia L6pez ngani ang pangalang lub6s. ng mga- nag-usig na pauang tagalog.: Sa, pagtulong nito na lubhang malihim,
ang lahat ng Fraile ay di napatiguil,
lalong inululan ng galit na tambing
-sa dalauang-ito na Regidor natin.. _
(1) Isang mayaman.
(2) Coronel.
- () Naguing alcalde' sa Kagayan.:....*.,. -....*. -

iLr~.
~"~ "'
~C ~" 'awrr
4i:~~ 'f
I:I -~;i"i "' "":,~.~I" ~t;': ,~~~~r..;r ~;'~J;
~.~1. r,,,, *.I. t 4: :~I~~:IV-I-. â€”JL~Lllil
L Z.~
~r~ Y .-..Le`
r r re i J r- S r:,~;.u ~a~
r- i LI.~~~~-.-~ â€”..... s
2. ~;
~r~. ".'
~,
i .r.t-..
~.~..~....
r *.: I ~~
r~.~.:~
+ ~r r frl
I 2r ''
I i
- ~
Lalong lalo na nga ng silafy lantaean
sa diariong <(Discuci6nf (1) halos arao arao J.
ng binatang Manuel, Fraileng calahatan' ' â€”:
lalong nangag-usig panalo'y macamtan. - i
Dito na si Burgos cusang sumulat na:..
ilang <articulong> casagutan baga::
sa lagdang sinulat ng Fraileng si Coriang,
naquiquipagtalo mag-uagui ang pita..::
Sa usaping ito ng cusang malaman,- -::
ang ating si Burgos dito ay capisan, - i 1.1.:
ang lahat ng Fraile lub6s ng tumahan, ':tinimpi sa loob yaong cagalitan....
Dito na.umusbong sa canilang dibdib '
si Jose Burgos nga ay-sinumpang: tiquis ^
at paghigantihan gauan niyaoig pangit:

lihim na pacana na asal balauis.. '
Baga ma't gayon na ay. cusang tumiguil
ang lahat n'g Fraile sa gayong usapin,

di rin naampat at napatuloy rin
sapagca't tumauid sa lupain natiin.
*.....) icong ca t -. M d.
(1) Peri6dicong castila na inihayag sa Madrid..,,- ~~
3. ~'o
'
-~
2,
~~
....
~ â€”~~. rr
%-922
Sa boong â€”lauigan nitong Filipinas
caguluhang ito cusang lumaganap
dahil-sa ang lahat na Fraileng dulingis
ay pauang nagbago ng ugaling ingat.
Yaong pangangamcam siyang natutuhan.
nang lupa at buquid sa catagaluga't
cusang pataasin ang dating cabuisan,; ' 'hg mga hacienda na atin di't tunay.
Caya siyang mula ng panghihimagsic
niyaong si Eduardo Camerinong sulit
^: na taga Caviteng naJiaal na tiquis:pangulo sa hoobo na pauang nilupig.
sa pang casama ni Eduardong hirang
- ay yaong si Luis Parang ang pangalan
na siyangrnamuno sa bayan ng Tanguay
ng paghihimagsic sa Fraileng sucaban.
Ang bayan ng Imus noo'y gulongulo
sapagca't nacuha pitong si Eduardo
caya't ng mahuli ang dalauang "lego"
sa "casa hacienda" binitay nga nito.
Ng- ito'y matanto ng bunying general
nagulo ang diua caya't naisipan
tumauag ng pulong sa lahat ng mahal
- na mga tagalog ng ito'y mahusay.
*
-23 -Pagca't yaong gul6 lubhang malaqui na
'di na naapula ano mang gauin niya,
hangang sa inabot ang <(casa hacienda~>
sinilabang tunay ng-nag si pag als.
Caya naisipan ng upang tumahancaguluhang ito nasabing general,
ang tatang tagalog pa may carunungan. v
at caunting yaman bigyang. catungculan.
Caya nga't inipon si Roxas, Vismanos,
Ascarraga't Tuason, Gonzilez na lub6s,
Padilla't Esquivel, si Calder6ng bantQg.:
saca si Icasa pauang filipinos.,
Sila hindi iba ay cusang nahalal '
<vocales civiles na puto sa bayan,
saca nga sinunod ang ilang cabanghay
niyong fay Regidor freformasj na tanan..
Dito na naghalal sa corte ng Madrid:
ng isang Comisi6n sa nag-uusig
nitong si Regidor. na di naiidlip
tayong calahatan mapaiguing tiquis.
Caya ang Ministro de Ultramar noon
-ay siyang namuno gayong pagpupulong,,
at ang mga vocal sa ganitong layon
mga generales na ualang caucol.
/.,
~ a ~. *. \.v.
* o;. * - - '..-, '* r "" r '' s;. v ';,

-24 -
-Na sina Orosco, Saportillang tunay
G-andara. at sina Ochoteco naman,.-Coballes na pauang coroneles. lamang
Rodriguez,- Bona't Pillon iba pang apisa
Ang puong na ito pauang nag caisa
at pinaayunan ang tanang "reforma"
nitong si Regidor. na capisan nila
gayong pag-uusap sa guinauang junta.
Caya ng matapos itong;pag-uusap
dito sa Maynila'y pinahatid agad
niyaong capulungan. sa Madrid na hayag
-ang naguing pasiya ng upang malutas.. Nguni sa sami din ng pamamahala.
ng Gobierno rito'y isinalamuha
sa "junta" nga rito yaong, fraileng madla
uala ng inimbot cundi ang masama.
Dina naalala itong ating Burgos
doo'y isinama't cusang inilah6c
caya sa uala rin dito'y napanuod
na "caliuanagan" tanang filipinosSa gayong nangyari: yaong caguluhan
dito sa Maynila, Builaan at Tanguay
Silanga't iba pang gAlalauigan
' ay lalong lumubha apuy ang cabagay.'
-,
CI.:~
i~
~r ~; re
~~,r
i-.
c ~:.r~;P ~ ~ 'e
-r.~~..:
r -t
I.~,~~ -.t.2..
r -h
-25
Ang manga pinuno't tanang autoridad
dito sa Maynila'y nagulong cagyat
caya napatulong sa loob na- tapat
ng mgaa tagalog may dunong na ingat.
Ng upang'maampat cusang mapatiguil
caguluhang ito na ualang cahambing
caya sinunod na ang lahat ng hiling
ng tanang tagalog may dunong na tambihg.
Si Padre G6mez nga ang siyang guinaua
comisi6ng' nahalal cusang papayapa
sa. cay Camerino na naghimagsic naga
sa bayan ng Tanguay, Imus na daquila.
Ng ito'y parunan niyaong Padre G6mez
ay hindi nalaon ang paghihimagsic,
dahil sa,pangaco ng autoridades '
* sa tanang tagalog na nag-alsang tiquis.
Caya ang "tratado" biglang pinirmahan
sa bayang Navotas ng bunying general
sa pinamansagang balitang tulisan
na si Camerino at si Luis Parang.
Ang lahat ng Fraile noo'y nangag-galae
pagca't napayapa caguluhang cagyat,
at tanang <hacienda>>. nilang ini-ingat,

ay muling 'babalic na di magluluat..;..
' ''
" ~-r~
~..,..... ',' a ' '-.
~...,.,:
r,: t. - - r..
i...
~..
~. '...... -..
l },.....' ' > ';.~..
B..
~r,
ir.~....,..
~'~. P.I_
a -~~~I
r -. -:~~-~~
:' ~..~ '';~d , " *'."'^n -s-~~-: ~...~~.....r L"
"~~ â€”' s'lu
~~~.. .7 t" Zl_,ri. ~ 8. r;,~,....

* 26 -Baga mnalt sila'y cusanig nagastahan
~nag-gugol ng pilac na hindi -mabilang,
-di na alum'an'a - humusay nga la~mang
lacad ng panahong manga caguluhan.
Ang general noong' balitang D. Chrlos,
de la Torre ngani ang pangalang Iubos,
na Inaguing mabuti sa manga tagalog
at sa tann raileng nagaal balaquiot.
Nabalita naman sa panahong yaoni
ang ating si G6me' 'cura sa Bacoor
dahil. sa guinaua at pag dedefens'or,
sa tanang tagalog n a piniit noon.At gayon din naman sa pagpapahusay
sa nangyaring gul6 sa bayan ng Tanguay,
caya, yaong Puri at 'uag~s -na daingal
eay -tinam6 niya -sa catagalugan.
Dahil sa mahiguit na tatlong libong ganap
ang napi-it -noon tagalog na lahat
na napacaualan cay Gomez- nagbuhat
sa carcel ng. du'sa na dilang bagabag.
At pati. ni -Parang sampuo ni Eduardo,
eusa ring nagcamit ng'lmabuting ~trato
sa mang-a castila tumtira pa rito
sa bayAng Maalat 'may <pencio'ngx >totoo.S

-27 -Saca sinunod pa alng pinag-u~sapan
niyaong' caayusang mageura sa bayan.
at yaong "reforna" niyaon g pag-aaral
ay pinaghusay d in na hindi naluatan.
N~agearoon- pa noont- ng carrera 'civil
l1ahat. ng. tagalog may dunong na tAmbing
f~aya si V~ivencio del -Rosa ri~o natin
*sa Lagunang bayan, ay nag alcalde rin.
At Si ID. Mariano Villafranca. naman
sa bayan'-g Misamis alcaldeng nahalal,na pauang tagalog may dunong na, taglay
nagcamit ng tungcol sa cac's-tilaani.
Nagearoon pa rito Dng mga Jueces
pauang filipino't manga Relatores,
at lahat pa' disin ng mga napiit,dito nacauala't cusang nacaalis.
Pinatiguil pa, flga aug pag-eembargo
sa tanang lupain ng naramay rito,
at pinagalang pa, meana bahay" dito
sa tanang jus-ticia nagalang totoo.
Sa madalit't Sabi ating pagbalican:
aug cusang sinapit nitong Si Luis Parang
-sampuo ni Edu'ardo 'Cameri nong hir-ang,
niyaong macaraan yaong ilang arao.

- 28 -
Pagea't di nalao'n sila apiniit
piata' bitay; sa namucng galit
sa dibdi'b n~tanang Fraileng mga ganid
uala ng inimbot cung. di gaua'ng. pan~it.~
Sil'yna-gs.t 'nfl lubhang, malihim
sa general ditong lumabp ang tingin
sa saganang pilac canilang inyahin
mapapatay lamang dalauang butihin.
Nauala'ng halaga ang pinag-usapan
tratadong guinaua sa Malab'ng bayan
at- cusang naniniig lubos na guinitao
pagtingin sa yaman nasabing general.
Nagngit-ngit na naman ng ito'y- natal6s
ang lahat. ng. dibdib ng mga tagalog,
nguni't sa uala rnfl dito ay intabot
* caguluhan,.baga gaya ng natapus.
Sa" pa'naho'ng ito siyang pagcacamit
'nitong ating -Burgos, ((ordeng' ninanais
niyaong Pageapari sa taidang tinfis
manga -cahirapan na ualang cauangis.
- Hindi uga nalaon -na -nagcantamisa,.sa atn Caedral nahalal na cura,
* Ats~iyang' patm ung mahal na <<borla >
niyaong,_pagca- "Doctor?' sa Santa Teologia.

naquiquialam na sa colegiong taran.- -
2...
Saca sa Derecho Canonicong mahaLl -:
ay gayon din naman "Doctor" na mahusay -
<?aya sa Tribunal ng exameng: tunay
naquiquialam na sa colegiong tanan.
Caya bala noong ibig na cumuha
mageamit ng grado sa facultad baga
sa Santa Teologia't bunying Filosofia
at sa Canonico daraan sa caniya,.
Sapagca't nga siya nahalal na cagyat
na "Examinador" at una sa lahat
cusang "eexamen" estudiong facultad
na sino ma't aling ibig macalabas.
Sa caniyang pagsunod sa tungcol na dala
naguing masama siya sa fraileng lahat na;
datapua gayon man di cumibo sila
ua hindi pansin tanang naquiquita.$Cusang nagsaloob higantihan lamang
'putulin ang gayong manga. cahigpitan
"I ng pag-eexamen sa sino't alin man
sa Fraileng capua lips. ng casam-an.
Caya ang nangyari ng lumubhang.tiquis -.yaong pag ngingitngit cay Burgos na ibig
dito na ang lahat; ang Fraile'y lumupi -
sa Paring tagalog na casanib-sanib. -
F -
I..
" `~
` 2
r ~ -Ib."
~..- ~.. ~ ~ ~ *;.
c-..
~-?~
I ~
14 i':
~~c.
'7
):r,-.~I i' ~..I. ~1,

YI~,-C' r . ~-Lt.~.l.y ~;
~i~;, fL.1..`:....
I "... s.:-'-:. i;
'30 -Ng itWY malaman nitong Burgos natin.
lahat ng capua ay inipong tambing
*pinaq'ui'pagtalo, lahat ng iniliug
na Paring tagalog' n- Frailenig butihin.
Sa nangy~aring ito, dito na inuisig
sa Arzobispado ang Ieyes ni Moret
ay sundin, totoo, pa-gca't mitititic
sa pinag-usapan itoly susunding pilit.
Ng-,. ito'ly matanto ng fraileng si Roxas
Cornejo,.Ariaga, Cabrerang duling.s,
Pardo, Ga-la't ibang. lumaho'c na cagyat
si Padre Burgos ~nga cusang pinaghanap..
At- ipinaglaban canilan'g.catuiran
cahit nalilic6' sa magandang daan;
nguni't sa uala rnf silang hinanganan
cung di yaong hiya- na 'ua1~ng cabagay..
Sapagca't nga sila'y nangabilang6 pa,
ang canilang ari enembargong sadiya
sa rnangyaring iko na, usapin nila
sa bunlying Ju'zgado Eclesifistico baga.
Ng ito'y masapit nilang calalitan'
silaly nacaisip pasaclolong tunay
sa. cay P. Burgos at, paquiusapan,
ug n sa pagcapliit macalabas lamang.

Ili:. 44 -
-31-.
Gayon din aug tanang. manga 'Presbi'tero
na pauang linupig, man a fraileng ito
sampuo niyaong ibang manga filipino,
cay P. Burgos din ay napasaclolol.
Sa nangyaring. ito itong ating Burgos,
hindi. nagmalaquit pinaquingan'g lub6o,
aug.- sa tana~ng Fraile;at manga tagalog
manga paquiusap, sa' gayong inabot.,,f
-Siya' n -a y naggugol Ilubos nageagasta
na hindi siningil capaguran niya,,
sa -fraile't tagalog ng macaintan nila
aung pagcacauala sa ca~rcel ut dusa.
I~tong si Fray Galan recoletong hirang
si Fray Ariaga'- franeiscano naman
*at si. Fray Cornejo, Dornenicong tunay:
Si Padre Burgos. nga siyang, nags'angalang.
Sila'y napabalic at cusang nageura
*sa bayang tagalog datfing lh'gay nila
at au g ari n'ila, na~ enembago baga
ay cusang nagbalic n'a caracar aca.
Sa =panah6ng ito, lubos' nagcaroon din
ng isang surnbong nga t'aga S.- RafaeL
scpng BulacanoM'mula baga'tdahil
sa -canilang cura -na nag-asal snail.

*, -3-32
-Caya ang guinaua dagling pinatauag
lii Padre, Burgos n-ua't inaralang cagyat.na sa uli't uli agguinauang'lht
huag ng:.gagauin sapagca't- di tapat.
Ito hin'di iba ay si Fray Antonio
Piernavieja ngani bunlying agustino,
totoong m-asinsay, cusang umabuso
sa ipinagy-uutos n' Eclesiastico.
Macaraan ito ay hindi naluata-n
sa corte nia Madrid may isang, lumitao
diariong casang-ayon n~ctagalugan'
C(Eco Filipino >> ang siyang painealan.,
Dio nga si Burgos acungtumulong
naggugol ng -y aman at Samwpuo' ngo dunong
upan ng lumauig at c'usang yumabong
magcaroon ng madla -na mga suscritor.
N agtay6' rnf nam~an isang capisanan
dito sa Maynila sa nagpapaaral
sa reinong Espania filipin'ong tanan,
ibig na dunaunong lahat ay malaman.
Caya sa dalauang Regidor una, tiquis%
nangyaring lamagda ng usiguing piliL.
~tanang filipinos may diniong sa Madrid
mageamit titulo't condecoraciones'.

'I,
43
At, gayon din naman aug catagalugan'
cusang natatanffi't may. ingat na' yaman
-nagcar6n nan ua~ uyn.tu~ngculan
-sa laha-t,-nang_ pooc nang sangeapuluan,
Saca isinunod na caniyang, inusig.
yaong pacucura, na-ng falng baais.
-sa bayang tagalog Oia'y mapaalis.
at' pauang c-lerigo aug slyang mapait
Djito pinasunod 'utos, sa Conejijo"
"ni Trento" aug tauag ~at biling 'totoo
marapat na sundin nang simibahan dito,nang. manga castila sa silanganang daco.'
At sinabi 'pa 'niyang ipinagmatigis'
sa lahat nang fraile cun aug caniyang hangad
ay, hindi susundin arao'y- -di l-.ilipas
sila'y pasasacop~ sa ingles na -cagyat.'
Caya aug nangyari lumagdA pagcuan
nang isang. "lescritoct". iniha'ying tunay
sa Ministrong hay- fg nang bunying Ultramar.
sa reinong Espai na aba'ltan
Nguni't. bago. ito ipifiadaag u,cay, Jzquierdong hir'ang. general na ban~t6g
py nuhang s~nguni't bitiing pahintulot
nang huag.masinsay sa0 catouiraug-_' pu'spoS.
BURGOS 3
_, i..
34
Aug escritong ito'y pinaayunan, niya
at pinapirmahan bag inadalat.
cay Padre Mendoza (1) Lana (2) at Sevilla. (3).
Dandalt (4) del Rosario (5) Guevaralt (6) Zamora (7).
Napisang parto, sina Desiderio, 8
Hilario del PilarG i at Gimeno,(9)
Roxas, (1Q) Regidor, (11) Ramirez (12) p-aritok
Calder6~t (13)- Esquivel (14) iba pang totoo..
Gaya' ni -na Tisca - (1 5) at sina'- de. la Rosa (1 6)
Acuelle (17j at Agustin (18) pauang nagsipirma.
sa escrito'ng yaon. cusang, pinad al
sa Corte nang Madrid nang caracaraca.
Pa'rang naligalig fraileng calahatan
sa naingyaring itong manga c'aisipan
niton'g "Burgos natin caya silang tanansini'laban. ngani niyaong cagalitan.
(1) Si P, Agustin Mendoza, nagcura sa Sta. Cruz sa May'nila. (2) Si P. Miguel Lasa, Prbro. (3) -Si Dr. Mariano Se- villa, Prbro. (4) Si P. Pedro Dandan, Prbro. (6) Si P. Vi.
cente del Rosario, Gapellan Militar. (8).Si P. Jos6d Guevara,
caaaKiapo. (7) Si P. Jacinto Zamora, Prbro (8) Si P.
Anacleto Desiderio,.- Prbro. (9) Manga, castilang obisPo. (10).
Si D. Jos6 Bonifacio, Roxas, Alcalde na' icalauang hal6.l ea
Ayuntamiento. (11) Si ID. Antonio Regidor. (12) Si P. Ram6n Ramirez, Provisor.,(13)' Si D. R~m6n GonzIl~ez Calder6n, Conc'ejero ea Administra'ci6n. (14) Si ID. Jos6 'Gabriel
Gonzilez Esquivel na Nagaing-Alcalde na unang halal ea Ayuntamiento. (16). -Si ID. Javier' Tiscsr, castilja. (16) -Si D. Joe&-.de' la Rosa. (17) Si ID Juan Antonio Aenlle', amain ni Burgos coronel ietirado'. (18) ID. Girnen~o Agustin- Intendente'de
Hacienda.
/
- 35- -
IDito na is'inuinpa nag;Misp nu.agat
na paghigantihfin, caya silang l ahat
cusaag, nagpupulong halos oras-.Oras.
-cung anong ~magaling nang itocy maampat.
Lalong-lalo na nga, frail~eng recoletoat ang dominico siyang gul6ng-gul6
dito sa nan'gyaring hindi'mamage'ano
caya silang tunay ang mausig dito.
I..
-1.1,
Caya niy'aong minsang sila ay inagjunta
Prior. sa convento, nang Recoletos baga'
sa bayan nang Tanguay' na aug4 ugala'ng dalia
Fray Mariano- G6nmez 'dito naquisama.
A4t gayon din naman aug - castilang uldo'g
Fray Antonio Rufian 6rden -S. Juan de Dios,,,
ay nacasama rin at silang ti'bobos
nangacong gagaua ng. higanti cay BurgO-s.
Sa pangacong ito dito nangagalac
aug.lah-at ug fraileng may galit' na ingat.
sa cay Dr.- Jose' At maipahahamac
nang- dalauang' ito na magcapua oslac.
Hindi' na naglicat nang )magcahiualay
itong man ga fraile. na 'aquing sinay'say
mabuting..paraan mapapatay. lamang
ang naguing catotong - quinagagalitan.
I*,I I
I. I
I,
2.24.22
- 36 ---
Cay'a ang. na-isip nitong si Fray Gomez
- ~ si Miguel Zaldu~a (1) at ang casin'g ibig
cusang hinic'ayat na sulsulaug pilit
*tanang'. sa Arcenal jornalerong tiquis'.
Upang silang tanang tumutol na ca'g at
sa upahaug dati cung hindi itaas
at siyang- bahala cusang magliligtas
cung itoly umabot sa di hinahagap..Sa paquiqjiinyig nga ni-! Miguel Zaldua,
saarlna~ng fraile'y cusang inaqui na,
tanang jornalero 'sa Arcenal baga,
na sila'y turnutol sa ugaling upa.
Cung, sacasacaling 'hyao. na itaas
sila'y- mangag-alsa- huag na magulat
sapagcalt tutulong aug caual na' la hat
sa May'nila't Tang~uay at'..pauang_ casabUat.
Napahinuhod nga ag lahat ngjonal
sa mabuting aquit ni Zalduang nasinsiy
caya, aug guiiiaua nitong Fray Rufiaiu
umisip naman' siya, nang ibang paraan.
(1) Hindi, Francisc gaya nang hulani Eulogio Julialn Tandiama.
C.
- 37 ---
Caya aug suma~u aciyuaala
sina Montegino't Mor-quechong daquila'
pinaquiusapan. na -tultlzngang sadiya
aug lahat nang. jornal' sa pag-aalsa nga.
Ang dalauang itO ay castilang. taal
na capua tenienteng -napipiit 1am'aug
sa (Dastillong -sacdal sa bayan nang T~n~guay
ngala'y SA' Felipe lipo's cahirapan.
Sa sabing matamis sa dalauan~ ito
ay hindi! turnangui surnagot nan'g 00
upang sila- larnang. maca'labas dito
Sa pagcacapiit doon sa Castillo.''
Aug lihim -na ito ay hindi nagdaan
ara'o nang. shbado durnating na tunay
nang pagbabayaraft sa lahat nang jor'nal,
na n~agsisigaua doon sa Arcen-al.
Jcadalaua~ng' PUG buan nang Ene'ro
siyang cabilangan -nang arao na ito
ceaya nagsitutol; sinunod, ang trato
nang sila'y bayaran sa di nila gusto.
Nang ito'y. matanto nang, coronel Battler
buolying Gobernador ngcuanaaming
sa i1alauigang Tanguay.-ay hid pin~ansin
1reclamo, nang jornal, na ualang cahambing,

-38
Ang can~yang guinaua- umaga, nang lingo
humingi nang "fuerza" sa General dito
hayfig na izquierdo 'pagealt natanto nito
ang lah'at nang jornal ibig na mangulo.
Naisipang isa pahaliling tu'nay
nang oral aigiossang. capantay
-nang coronel Rox'as nang di niya- ca'mtan
yaong.. caguluhan naramdamang tunay.
Saca pinaglirip sa sariling isip
magcar~on man siya nang caual. na 'cabig,
cung uiala nmnsiyang escuadra sa tubigc
ay uala rnf anyang tunay masasapit.
Pagcalt ang nangyari guinaua ni Mac-Rohon
contra almirante sa escuadra noon
tanang cafionero nang pamahong yaonay, pauang dinala sa lisla del Sur (1).
Sucat na natira dito ay 11sa,
caya't si Buttler nagpumilit baga
ang lupa nang Tanguay iuan- muna niya
nang huag nang datnim caguluhang sadya.
Caadca ua caniyang cahilingan
ayagad inmnbigla'ng pinayagan
(1). Isla1,1el Sur: ang mania pulong cabisayaan at camorohan..

na'ng caniyang 'general Jzquierdong -marangal.
nang urnagang ykon- na hindi- lumiban..
~Nguni'lt bago -siya sa Tanguay urnalis
sina Montesino't Morquechong nasambit
ay canlyang Whiiging dito na mapiit
-sa Manln iddn acdal nang diquit.
Cahilingang ito ay di na nahintay
sapagcalt g uI6 na ang lahat nang jornal
-sa hindi pagpayag sa ibinibigay'
dating caupahin, caya binayaau.
Ugali't salita madaling nialutas
nang itoly matanto ni Rufling dulingfis
l1along sinulsulan jornal na alingas
sila'y maghimagsic sa castilang.- lahat.Sinabi pa nito huag mag~alaala'
sila'y tutuhin~gan tanang canal baga
dito' sa, Maynila, Infanteria't Gui a
sampuong artillero na ualang-pagsala.
At hindi dadaAn dugtong na. sfina-mbit
ang rnamay'ang gabi rnag-aalsang pilit
aug, taga Maynila cung inyong maringig,
ang, putucan doon sumabay nu tiqui's.
Aco maly castila, muli pang uinicabiitong, si Fray Rufian uld6g na 'cuhila,
- 40 â€” ~
ngunitt sa aua co sa inyo ngang -paua.
dug coy nackuo. sa tanan casta.
Cay'a sa' hatol co cayo -ay su-munod
nang cayoly lumaya na manga tagtilog
*huag npman cayong magearoong *lub6s
niyaong <<desconfianza>> sa ipinatal6s.
Sapagea ngalt aco'y catotong rnahigpit
ni Burg'os nga ninyo at caisang isip
-sa nilalayon niya na lubhanig ma pilit
ang pananari'li ay macamtang' tiquis.
Caya cunn sacali cayo'y mangAgdiuang
ay iyon ihyao si Burgos mabuhay
at aug- Filipinas guilio ninyong bayan
*Espa~fa'Wy mamatay, maniatay 'na tunay.
Sa ((engaflong)> ito 1sa hina nang isip,
niyaong manga jornal sila ay naquinyig
sa hicayat. nitong lalaquing maba'it
uaha nang inimbot cundi gauang lihS.,
Sa tiaalig tcbnang pan-aholt o-ras,
yaong caga'bihan sumapit na cagyat
ano 't nagcataon parang pinagtjiyap.
'pistasa San Anton (1) guinauang magalc
(1) San Anton ay isang nayon nang bayang Sampaloc (Mfaynila).

-41 -Nagcaroon nang puto'c castillo. at bomnba,
cuites saca luces'na nalan'g capara
sa boong- m'agdamag- at i'ba pang sayAi
na nacauiuili sa guinauang pista.
~Caya -nga't, maraming tauong nagsidal6
taga ibang pooc- na di mamagecano
sa canilang- toua'"sa pistang ~ganito
na sa.cailan man -di naquiquita ito.
Baquit nasaba'y pa ang pista' ng Calm'e-n
na pinagsasayfi na ualang cahambing,
frailen'g recoletol pauan~g nahihimpil
sa San Sebastian nga pooc na mnaalio.
Sa sabing matulin itong casayahan
dito sa Maynila nang cu-sang malaman'
j ornales sa Tan guay paua nang gumala'o
hindi naapula' nang sino't ain man.
Sapagcalt acala nitong nanga-aquit.-nang -fraileng si Rufian puto'c n anaringig.
dito sa Maynila ay paghihimagsic
manga taga rito cay ~Burgos na abig.
Ang manga marino, sampuo'ng. infanteria'
manga artilierong n asa sa muraila
na pauang tagalog, dito sumuno'd na,
na naquigalao din, sa jornal' sumnama..-I

Dito si Lamadrid sargentong ilongo.
hindi nagpabayalt agad sumaclolo
pinat Ay aug piho. ~panang -castellano
aug gradong teniente nilagay n''a rito.
Sina Montesino at Morque~eho' nainan
lumaigay sa lugar- sumanib sa canual
caya't pinaghati. aug. tuerzas na tanan
saca namiyapisnn ualang cbgy
Caya aug puftiican nang canl6n at bari'l
saboong magdanaag hindi nagtitiguil
natalacs~iug.b bagcay di maipagturing
nang mannat castila't tagalog na tambing.
Go'bernadoir Roxas. mabu-ti na, lamang,
agad na'catacas - at hindi napatfiy
caya't n ucuha pa sa acay na canal
ni coronel- Sawa cusang naquiipi~san;
Sil' y nagsihanay hangang umum aga
$a calle.principal niyaong Porto Vaga
na, naquiquisag6t sa putucan baga
nang naghihimagsic na' aquing bi'nadya.
At caracaraca esiyaly nagpa-atas
cay Jzquierdong hayfig ng i-sang c'alatas
ang bagay' na itoly -ipinatalastas
-upang sila doon abuluyang cagyat.

.43 -Nang ito'y matanto nitong si Jzquierdo
sumub6 aug -galit na di mamnagcario
eaya capagda'ca aug tann aundalo'dito sa Maynila ay pinasaclolo.,
-Aug segundo, cabong gener'al E s pi'nar
ay siyan'g umalay sa dinalang c'aual
pauang volun'tarlo cubano ngang 'tunay,
aug iba'y castila't tagaltog din naman.
Siag calahfa agiulang cagyat
sa manga~ vapores na hindi 'nagluat
at doon, huminto n'a cusaug sumadsad
Pa Perto naug Tangaay -na ualang bagabag.
Naug sa -Kabite nga sila'y magsidating-,general Espinar nag-utos.na tambiug
ua aniya't panhiquilt agad salacayin
aug muog. na yaoug ualaug macahambiug.
At an~g baualt doo'y inyong maabutan
babaye ma't, bfita- ay pataying tankr
huag paligtasin ang sino't Ain ma
tungco'l filipino naguing. cautus~n.
Aug ".itos, n'a ito ay biglang sinunod
'naug lahat naug.caual na pAuaug cubanos.
caya namani dito aug mauga tagalog*
cusaug nagpaquita na~g. tapang na ii~OC.

Ang palptmayan sabihin pa baga
dug6"y u.umaos batis ang eapara
b~a-ngcay natalacS'in- SA- guitna nang plaza
ni'yaong. Porto Vaga gayong pagbabaca.
Nguni't sa dayucdoc at quinanatang puyat
nang manga tagalog sa b-oong magdamag
quinulan'g nang palad' caya't na'paha'mac
sila ay4 nlagapi n-ang manga 'calamas.
Baquit -quinulang pa nang Polvoralt, bala
lalong cailangan s'a paq'uiq'uibaca.caadi mangyaring turnagal p a sila
sa paghihimagsic' nilang lahat baga.
Utos ni' Espinar dito na' sinuno~d
militar malt hindi ay cusang tinapos
sargento' Lamadrid at si Montesinos,
siyaflg unang. unang namathy na' Iub6s,
Yaong -si Morquiecho. ang quinana, naman
nang caniyang niaquita na uala' nang daan
nireyvolver ni~yi acaniyang palipisan
sa nasang naatapos ang ingat na buihay..
Dapouat'tdi -nangyaring 'namatay. na iquis
cung di nang ica'tlong aronn uapi
siyang pageatapos,nang- Wibuhay n a qipi
nitong si Morquecho na aquing sinambit.

-45 â€”
Lahat nang naculougna di, naealabs
sa muogr nang Tanguay ay pannut's
parang hinocoman aug naeacatulad
caniang sinapit gayojng paglala'Mas
Ang ibaly sa tacot sa da at -nagtal6n
tiasang mnailigtas, ang 'biuhaf sa lango6y
ngunit nahuli' rin4 nang caflonero rocon
cusang nagtatanod na'- ualang caucol
Ang ibang uagtago at hindi gumala&'Y
sa sariling' bah-ay tinacas na. tinan V
at pinagbabaril, yaong iba nam an
dito sa Maynila ay dinalang tunay.
Hindi uga -nalao't bi'nitay -na cagyat
-nang ica'dalauang, pnOct isa aug saad
nang buang Enerolt ualang nacaligtas
-ni isa -man lamang sa canilang lahat.
Tanang manga presong cusang. nagdudu84a_.doon sa Arcenal di nacalabas bags
sa paghihirnagsic ay biglang dinala~
cusang dinestierro, doon sa- Para-gua.
Aug, f raileng Si Rufian na. urnaquit dito
sa9 nangapahaniac d~on sa Castillo
nhang niagcagulo, naly nagtagong totoo
~Aug toua'y malaqui na di marnageano.

,,-46 -
- 'Pagca't ina'cala'y cusang masusunod
ang bumucong -nais nang capuA balaquiot
fraileng, s'olopi'cft caisa, x'ang suot
na 'maipabitay ang atiug si Burgos
Caya nang 'maquita at- si'ya'y matuclfis
nang. capua, castila inalpas'ang agad
pagcalt quinatuiran siya raocy nalalaba's
sa alsahang yaon nang' n'angapahamac.
Dito sa Maynila ay 4hindi nagtagal
sa Beinong Espafilay omnoui pagcuan
sapagcalt in'isip -maca a macunan
niyaong deelaracwin gay ne c'uluhan,
Sa, nangyaring ito" ang la'hat nang fraile~
-paua~ng nangagalac hindi -mapacali
at eusang nilacad lihim.sa sarili
si P. Burgos ngay'y cusang ipaputi.
Ugali't salita caguluhang ito
ipagpatuloy co -sa, ianga marino,
na nasa Arcenal n ang matanto ito
dito nagsilaban nang di mamagcano.
Halos patay na, nga nagsisilaban pa
sa mnanga castilan~ can'ilang cabaca
at -isinu'surupa -fraileug lahat -baga
* hangang ipiniquit- yaong ina. matA.f

-47 -Ang ibang nahuli doon sa Arcenal
babaye at bata matandalt hin di man
Sa cafionero nga'y pauang isinaca'y
saca ipinii na pinarusahan.,
Hindi 'naluata't sa. corte nang Madrid
ibinigay alam ang paghihimagsic
nang ta'ga Kabite ni Jzquierdong tiquis
general na hayag na sacdal nang lup't.
Sa bunlying Ministrto n-g Guerra't Marina'
doon nga dum'atal bigay Ialan niya.
caya capagdaca ay, sinag&t siya
maghala'l nang Fiscal taga u-8ig baga.
-Dito na inusig at cusang hinusay
nang naturang Fiscal ang tanang nadamay
sa anaghimagsic sa lauigang Tan~guay
at pinarusahan ang may casalanan.
Binigyang indulto iba naman' dito
ualang ma'nga malay. s~a nangyaring gul16
nouni't yaong -ibang' may salang totoQ
lalong nahigpitan sa pagcaca-preso.
Dito na hinuli si Miguel Zaldua'
naguing artillero nang panahong una,~
na nangangalacal- nang 'Otalacsang' baga.
doon sa Kafiacaw, sa Udioing, ang cuha.,

-48 -Caya nang. piniit siyaly cabubu~ at,
sapangangalacal na dati' niyang h~ap
nasa locap ~ agdacping cagyat
pafi' na-ng asauang' pi~nacaliliya'g.
Sila'y itinuloy nang 'caracaraca
doon -sa -Bilibid na piitang sadiya.
na di man quinuna4 declaraci6n-baga
at caagad-agad 'silay pinagdusa.
Yaong diligenciacy cusang' itinuloy
nang nasabinag Fiscal nahala'l unga noon,
upang mapag-usig nanugtlo sa gayong
managa, caguluhan na ualang ca'ucol.
Nang- maliuanagan dito lumabas na
s~adeclaraciones na guinaua nila
ang cusang nangulo, sa caguhrhban ba~ga
na nangyari noon na ualang capara.
Aug unang lumabas di umano y Imperio
aug' nasang itay6. tanang filip'no
at aug Emp'erador na, lumabas dito
si D. Joacju'in Pardo, de Taverang totoo.
Aug manga rninistros si Btirgos at Basa.
* Antonio iRegidor, Parais~lt iba
dito ay n~adamay ualang malay baga
c aya nang dirnaquip, pauang napat~aca

- -49 -
Nang itocy m'atanto manga fraileng lahat
pauang nangagul6. apg isip, na, in'gat
caya, ang guinaualy canilang nilacad
Upang nang mabago sang -sa- unang haga p
Dito na nga 'sila gumaua. nang pulong
anila'y mabuti magcontribucion.
nang ang ating nasang nilalayoni-layonu
ay cusang matupad sa habang pana'hon.
Sa pasiyang -ito'y pauaing nagsi-amin
ni.-isa'ly uala mang tuunutol. na tlambing
cayalt, nangag-gugol naug lubbang malihim
sambuntong salapi cay Izquierdo'ng saquim
Ipinagpilitan ang nangulo dito
ang bunying s i Bargos sa nangyaring.gul6.caya. ang marapat baguhing totoo
ang sa diligenciang guinaua nang daco.
Caya sa pagdingig at cusang pagtitig
niyong si' Jzqui'ei~o sa salaping. tiquis
yaong diligencia' ay binagong pilit
sinunod ang nasa -nang fr'aileng balauis.
Dito -na, lumabas nang 'ito~y. mabago
caya nangag-alsa' manga, fili-pino.
sa lalaulga'ng Tanguay ang nasang totoomaguing -.Repu'blica anig lupaing it.
BURGOS 4
'A
At cusan'g nTahalAli Presidetiteng lub'0s
ang -ating! -marunong na- si Dri.' Burgos
at ang manga hayag- na mga, Ministro's
ay ang, na tata1' dito ay casunod.
Si Pardo Taver~a siyang sa' Estado
sa. H1acienda naman- a~y si Paraiso
Si A.0 Regidor siyang. sa Gobier no
si Maria Basa ~nama'y siyang sa Fom ento.
At si., Maurante siy'ang sa Marina
at si Maur'icio- siyang sa, de Guerra
marami pang iba dito ay nasama
cusang idinamay binigyan nang sala'.
Caya nga. pagdaca an~g lahat nang -ito
sa, lacas nang cuarta ay pauang napreso
a15'g abang catui-ran nalugmoc na, rito,
sa abftn ean.dun an nang dusang totoo.
Bucod pa- sa rito ay paui ang nadamday
sin-a Padre Lara, Se-villa at flandan,
Rosario, G-uevarra, Hilario -del Pilar,
Tuason, De'sider'io tagalog na tana'n.
Saca sina, Sfinchez, Leou -at Carrillo,
Enri~quez at Slerra., Matxirno Paterno'
ay pauang natapon c'usan g dinestierrb.
sa ibalt iba ngang bahagui nang -Mundo.
9, 1
- ol -
Natarigi n,&a lamaug -s'ina Padre Burg'os,
Gomez at Zamora -at si Z~alduang' puspos.ang -hin'di natapon at -cusang n sno
sa nanga de'stierrong. bal6t nang himuto'c.
Palibliasa disin sa salapiung laca's
sa diligencia. _nga pilit.:na lurnabas
ang apat na ito. sa castillong cagyat
sila ay mapa-soe' na cusang maghirap.
Madali't salita ay hin di. nagdaau
yaong isang buan apat na tinuran
sa sadyang Cons~qjo de 'Guerr~a ang ngalan.
sila 'y ipinasoc nang pin-uiong tanan.
Lahat na'ng% matouid ii na- Padre Burgos,
G6mez at Zam'ora ay 'pauang naayop
nang laca's at bisa n ang salapin g- hando~g
niyong rnanga fraile'ng -a;,al ay balaquj ot.
Ang Consejong ito nang- cusaing. minulfin
icadalauang puo't anim' yaong -bila'ngnang buang Febrero hapon.; yaong. lagay
tiang panah6ng' Iubos na~ lubhang inapanglao.
Ba-quit aug nahalal Presidenteng -tiquis
sa -gayong Consejo ang sacdal -nang- lupi't
Coronel na'ng hocb6, ang ngalan- at sambit
Francisco- Moscoso na ualang cauangis.,

52 -
Fiscal 'instructor. si Manuel BoscasaCornandante, namnan catungeulan 'niya
na isa' sa mnanga caututan bagfi
nang dila nang~j~2ilieng mainga palamara.
A jlas cuatro ngani nan~g itoly minulin,
Si Padre Burgos nga ang uina, sa tanfin
saca~ isinunod si Zamoranag hirang
at sacki si Gomez na casamnang tunay.
Anopa~t ang lahbt na mainga - defensor
ay ualang-nagaua sa Consejoing yaon
palibhasa disin caalam nan~g pusO.ng
na fraile'ng sucaban -caya napagayo~n.
-Pagcalt aug lurnabas 6" hatol na tunay
aug Pena de, Muterte aug siyang cacarnthn
nang a-pat na i~to. sa pagcacadamnay
na parang namuno sa gul onig nagda'an.
Ang hatol na ito matanto ni- Burgos.
ay -cusang'tumugon sa -Consejong banto'g
siya'y di papayag sa defensang lubos
nang caniyang- defens'or sa fraileng caumpoc.
Pagca't aniya siya'y hi~ndi -umaamin'
na siyptng namuno -sa bintang na tainbing
caya't aug tutol niya sa tan~ng ~jasalio
siya'y ualang M-alay -niyatonig pagtatacsil.

- 53 -
Ang bagay na, it6' di nfl. piaqung
nang-tanfing doroon cay Burgos-na saysay.palibhasa- nghni sila'y binayaran
niyong mnanga frailenig higuit sa hali'mao.
Uala ring nangy'ari cundi.ang maghari
s~cnilang dibdib ang masam6ang budhi
na maipap'ata~y s'i B urgos na, bunyi
at pati nang tatl6 na casamang tangi.
Caya n~aa't au-g hatol ng Consejong hirang
apat, na may* 'sala alisa'n, -nang bi'hay
daihin sa Capilla do on ay ilagay
harigaug. -may panahon macapangumpisad
Sumuno'd na arao- nang pagca-umaga
ang plaza de armas pinatanuran na
isang regrimiento hocbo~ng infanterla
sac1h aug escuadro~n ni'yaong caballeri'a.
Caramihang tan4"o an-g siyang casun6d
na â€” pauang -nagtaglay ng muc-hang malungoot
sa pagcacaabap nang pala'd na capos
niyaong- tatlo'ng -paring bibitaying lub6s.
Si padre Burgos n~ga siyang- unan'g una
-at si padre Gme at par amora
paan alag mala'y sa at'ng na sala
saca.ang.diiia'yang Francisco Zaldua.

1- 54 -
Ang -apat na itolt pauang filipinos
sa bay'ang tinubua'y 'maalam umirog
lalong lalo na _n~a ang daquilang,Burgos
na- anac iia tunay tubo s& IlOcoS.
Si* padre Zamora tagalog -na tunay
at tubong Maynila, sa dacong Pandacan
na naguing Rector nga't Cura sa Catedral:niyag ncaraang panahan n n -at arao.
>Si P. Goomez naman ay -tauong Sta. Cri'z
sacop nang Maynila sa diqui't ay pus-pos
s9a lahing mabuti nagbuhat na l ubo's
ang ama' at ina' mabuti aug loob.
Sa greni'on~g Mestizo nang mga Sangleyes
siyang nasasacop cusang natititic
pageact- siya'y ancfin nang manga, japones,
sa, unang, daco pa dito'y nagsi-alis.
Nang ito'y mag-aral camusmusang edad
dahil sa naquita sa gayong capahaft
manga catalasan nang i'sip na, ingat
at bait na t~an gi" na ualang catulad.
Caya sa talino, at' dun'ong na taglay
siya ay nagpari at -nageurang tun~ay
saca nag Vicario Forfineo naman
sa bayang' Bacoor na, sacop n.t Tan~ru Y.

- 55 -
Cahulihulihan -nacamtfing tibobos
pagca Examina'dor 91nodal na. lubos~
8a Arzobispado na ualang caayosm a carunungan na caniyangr inimpoc.
At siya ri-n naman naguing sugong tunay,
naug m~a castila.sa cay Luis Parang9,cusang naghimagsic niyaong dacong arao
caya siyarig mula nang capayapaan.,
Tumulong din naman sa mga pag-usignang toga- tagalog' sa' c-6rte nang -Madrid
ang lahat nang -fraile dito'y mapa-alis
siyang naguing dahif caniyaug pagcapiit.
Aug naguing sundalong si Migu'el Zaldua
taga Carnarines Vico'l na: talaga
cusang naguing quintos na nahulog baga'
sa batallong. hayaig niyao'ng Artilleria
I~to'y nadestino sa laulgaug Tan-uay
naguing asistente -nang tenienteng hirang.
na si Faustino- Villabrilleng -tunay
saca -nag-asaua. sa isang timtiman.
Aug ti mtimang ito na naguing, asaua
ay isang babaye lubeis caquilala
-nang fraileng si Gomez Recoleto baga
na Prior sa Tanguay sa, simbahan nila.

-56 -
I1tolt hindi iba siyang humicayat
na masamfing fraile sa Dmagcasing' Iiyag
na paghim'agsiquin jornaalerong lahat
doon sa Asenal eusaing napahamac.
I t oc y 1Y iyn~g mula nang pageacasama
at pageacadamay nang caua'ua'ng -Zaldua
na cusang naclaya pati nang asaua
nitong tnga frailenag lilo't palamara.
Sa sabi at saad nang mga inagsulit
ang babayeng ito ay cusang napiit
sa cArcel nang dusa, ngalan ay Bilibid
siy~a ay napasoc nagtiis n'ang sfiquit.
Bayaang -co ito ang ipagtuturing
ang oras nang gabi nDang cusang dumating
'may isang dalaga na lubliang mahinhing
inag-isip ang tatlo -ay cusaing agau'in.
Ang ingala'y Clarita na sacda'l nang gandAi,
cusang. nagmasaquit nagnasaing iadyAi
Asi na P. -Burngos, -Gomez at Zamora
naing gabi -ring yaon doon sa Capilla.
Caya n~a hurnanap nang macacatulong
at may aniin na, puo ang caniyang. Laipon,
pauag 1 sadatahatn nag xna.talib6ng
ang. ibaly revolver pistolalt remington.

- 57 --
A las.do'ce ngani canilang tiapaun
ang lahat na'ng cuartel cusaug, lolooba
nguni't di nangyari pagcalt piniguilan
nang i1fing cl6rigo, cusan'g nacaalm
Caya pa n,&a ito nang maalamang htib6s
nang m~a clarign nasabi cong pusp6s.
suot lalaqul na sa* bay-uang may sucsoc,
nang isang rnagairalt mainam, na guloc.
Aug bagay na ito'dapat ngang pagmasdfin
at tularan sana nang babayeng tanfin
manga filipinang aqu'ing cababayan
marunong uinibig sa. tinubuang bayan.
Aug bagay na it6 ay iiuan co nua
at(nu sasabihin madaling tirnaga
nan~g arao-nang s'quit binatbat nang ds
ang, apat ngang-,it6' bibitaing sady~a.'
Jtot hindi' ibA di- dapat limutin
mapangtao na 'arao na calaguiin-laguim'
dalauang puo't ual6 aug bilang na tambing
naang Febrero-ng buan sa, sabi at turing.
Nanga mag A~ las seis ang lahat nig caual'
nang mnanga castila- 'cusang ---pinatahfn,,sa Santa Luci~a.uga at sa Bagumnbayan
na-panang bai1. n -at may caix6ng tagi y.

V -58 -Saca' sa mur'alla naug Faerza Santiago,
ang liocb6ng. castilang man'ga artille'ro
-pauang naca-abfing sa maguiguing gul6
-na -nababalita sa pnhpn ito.
Nang cusang sumapi't 'a las' sieteng oras
yaong bbitayfing. bi-nacod- na cagyat
nang manna sundalo na da1l'.t aquibat
nang Segundo Cabo Espinar xia haya~g.
Bitay~ng nasabi itinayong tunay
doon sa Espaldo'n pooc na malunabay
at may sampuong metro yaong cataasan
sa lupang tuntungan sa sabi ~at saysay.
Ang -tugtog nang tambor at mga corneta
dito na miinula'n na hinipan baga
casabaiy ang ayos nang manga mi'sica
sa tinig nang marcha' ang pagcacabadya~.
Dito na quinuha ang na sa Capilla
apat' na taan na na mama'ta'y ba-g' ',
ang manga sundalo nPaghihi's de -gala
saca n -a baril'n, na may qbayoneta.
Casama sa lacad ang ma Cofradila
nang Misericor'dia na caacbiy. bagap
tanang Qomunidad ~nang. Religio'n Santa
nang.Poong si Cristo'ng'sum~acop' sa sala.

59 -
Si Miguel 'Zaldua' ang una sa lahat.cusang inalaead balo't niyaong po'sas
isang Franciscano at â€” Recoletong cagyat
slyang caagapay -na cumacausap.4
Sackr ang casunod ya'ong i'sAng lupong
sari-saring 6rden nang fraileug puluto'ng
dalauang Jesuita na -capu-long-plong
-ni, Padre Zarnora na nagcura Rector.
Isang Agustino at Re-coleto naman
ang siyang casun-od cusang umaacba'y,sa cay.. Pad-re Gomez na nagcura naman
at Examinador Vicario sa Tanguay.
Cahuli-hulihan ay si padre Burgos
na ina-acbay6au nang dalauang puspo's
na m~a Jesuitang natauag sa Dios
ija nananalangin -nang lubhang tibobos-,
Bauact -isa n~ani sa. apat na ito
ay binabantayfin apatz na sun dalo
at isang oficial saca' isang cabo
at may m-ga h'auac isang cruciffijo.
Nang sila'y dumating sa laang bitayan,
slla'y -inahint6' sack 'binasahan
nang bunyinag-sentenciang sila'y mamamatay
-cusang bibitayin sa salang quinamtan.

-.60 -
Matapos mabasa arig 'senteuciang titic
ang zaadayang' Zaldua unang ipinanhic,
doon sa bitayfin at inaupong I tiquis
sac6 yaoug lug ay- cusa-ng inipit.,
Si Pa'dre Zamora ang siyang surnuno'd
si Padre Gomaez narnan aug icatlong. PUS-Po's
na cusarigt tumutol hangang sa matapos.
ang hiningang ibig sa mga balaquio't.Bilang na icapat at -huling binitay
ay si Doctor Burgos na di nagulat man
nagturing sa harap nang caniyang calaban
aniya; iMiserables! cayong fraileng tantin.
~Saca nang maupo sa uupaing- cagyat
tumi~agin sa lanagit sa Dios tumauag
1POOH co, mla co, caloioua eo'y tctngdp
nang' ccrniahalan. met ito'y di co. tatap!1
Nang masaibi ito panaho'y nagdilina
at paraing. nagluesa aug' Ian git na tabing
sucat isang sinag sa Arao- na ningning.
ang siyang. tunitig sa& apat ina MAIRTIR.
'Ang' tanang nanood na mga, tagalog
pauang lumuluha -sa quinamta'ng- lungc6t
caya aung i'ba n~ga nagluesang tibobos
bilang na pagdamay sa mga natapos.

- 61 â€”
Nang ito'y mangyari ay- nagsi-ouing -lahat
yaong. mga fraile masayh'-t ruaalfc
baga ma't ang sin'dac sa dibdib narnugad
hindi ini-in6' niyaong manga ~sucfb.
D i naman. nalaon aug apat na ban~gcay.
Hiong ualang paia ayquinuhan g tu'nay
nang carro fii'nebre nang _bunying Hospital
-ni San Juan, de Dios, cusang nalalaan.
Saca uga dina16, Atunay inihatid
niyaong sa Herinandad Misericordiang tiquis
Ba Pacong libingan cusaug nalilibid
nang Caballerfia't sundalong maquisig.
HAngfing nilalacad nagsunod-sunoran
'aug. maratning tauo hangang sa libin-gan.at ualang usapan na bulong-bulongan
eundi aug sa- fraile na manga, casamfin.
Sucat hangfia'g dito ititiguil co na,
itong pag-aauit nang aba' cong, Musa
-yarnang natanto. na guilio cong nanasa.aug aba'ng- sinapit nitong aPat baga.
Aug hiling co lamang huag lilimutin
Ma cailan pa'man uala'ng pagmamalio
ng rnga K&IVATm aba'ug mga- MARTIR
*sa tinubuan'g l1upa (PAT~RIANG) guiniguilio.,

-62 -At cung matagyayari -atin pan g alayan
sa, tao'n-tao'n nga isang capistahan
'bilang pa ala-ala* sat canila'rig tanan
touinig 28 NG. FEBRERONG buan.
Para baga nam an atinv gu'inagaua
cung cusang nadating afao na, mistula,
ng pageacabaril sa MAPAGPALAYAnitong FILIPINAS, RlZAL na~ daqui'la.
Cung magcacagayo~n cusang nalala~au
sa, mga. Capa'tid pag-utusang 'tunay
acong inyong ling'cod, rnagpoacailan manat HOiNQRIO0 LO PEZ ang aquingr pangalan.
K~atalpusa 3a
~
L
4
Ap
4;
~1.
_ to
~: ~r
&
~i ~i~
~~f,~:
t,~-~: ~
- -:.I X;
' f.1,,,sr

Ang Tunay Na Búhay Ni P. Dr. José Burgos at Nang Mang̃a Nacasama Niya Na Sina P. Jacinto Zamora, P. Mariano Gómez at Ang Nadayang Miguel Zaldua

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ang Tunay Na Búhay Ni P. Dr. José Burgos at Nang Mang̃a Nacasama Niya Na Sina P. Jacinto Zamora, P. Mariano Gómez at Ang Nadayang Miguel Zaldua

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ang tunay na búhay ni P. Dr.

José Burgos at nang mang̃a nacasama

Public Domain in the United States

We have determined this work to be in the public domain

TIPRETA, UBRMRIA AT PAP1EiA N 1J. MkRTNI

Plara Moraga big. 34 at 36, Calder6n de la Barea

big: 268 at Estraude big. 5.-Binumndok.

Ipinagbibili sa IIBRIERIANG ito ang mta

sumusunod na aklat sa uikang tagalog:

Buhay ni Aladino.,, Alejanar at D. Luis.,,, Almanor.,, Baldobino.,,, Beatriz.,,, Beant Maria.

Bernardo Carpio,,,, Bertong lseng.,, Blans Flor., Cabeyong Tabla..,, Oelira.

ar,, ing Asuero..jt Oalabasa.,, Baul at David.

Salom6n.. Iboag Adarna.

Pit6ng Infantes de Laa., Proceso.,,Reina Mora.

P.Dr. JOSE BURGOS

"' I. ' ~...~ `O, t;..,,

P. Dr. JOSE BURGOS

at nang manga nacasama niya

ila sina P. Jaeinto Zamora,

P. Mariano G6mez at ang

Periodistang tagalog, Director artistico sa Kapisanan nang

manga autores Ifrico-dramatico La Juventud Filipina

At Autor nang maraming casulatan: Kalendario,

istoria, biografia, etc., etc.

IMPRENTA, LIBRERIA AT PAPELERIA

Plaza Moraga 34-36, Plaza Calderon 108 at Estraude 7.-Bins&amp;dok.

~~I '' 'r,. ~ I ~,

c:; ~ ~~' i a:'~. ~ ~ ~ ' ~

~Pf'I r ii;r ~ ~:~:r.~'f: `~ r

~I;:: -. ~ ~........ ~ '~

'~. ~ ~.?~ 1: *...~- ~ r~

Ii:.:~~~.~~~.r r~:1- rre : I:.. 1. 'G.

a,.?..... -.' '';.

- -.. ' " ' r '-.:: '.,,-,,, ' -.* "'

A ng ala-alang ha ndog-.,,.r, -~.~:

Sa cay'.P. Dr. Jose Burgos (30 ta6n), -

P. Jacinto Zamora.(35 taMn), P. Mariano G6- ".

mez (85 tao1 at sa nadamay na si Miguel, ':

Zaldua, lubos na dinaya nang manga fraile,,

" ' ~. i~:::

inihahanddg co itong abamg 'ala-ala, sa cai-.

lang pageamaray sa bibitaydng itinayo sa pooe.-..

nang Espaldon 6 Bagumbayan.lang icd 28....

hang -Febrero nang 1872.- " *:

L~E, ONORtIO LOPEZ... '~-:":...

P*^**., Ja.^..\ -,',';**-, -.-:.**:-...;:-^;;P^_. ll rinn Ca

N N. P.DR. JOSt BURGOS.. I."t

Sa.tapfit n'g nasang namuco sa dibdib,

tapit na, pagsintang namahay Ssa isip

na maipahayag' canila'ng sinapit,

tanaug, guni-guni'y linupig na 'tiquis.,

Cusang phiatuloy tumiim sa( hagap

ang, pinanghauacan aug nanasang hiag,

may ganip na~ bai't c~amahalang ingat,'

macapagpupuno -sa caculangang lahat.

Ito ngalt hindi iba. tunay. dinaana-n

canilang (4bhay &gt; sa M~undong ibabao,

na cusang natapos sa abang bitayan,

sa pagsintang lubo's sa tinubuang bayan'.

Sila't hindi iba mnga sacsing tapat,

unang (&lt;monumento &gt; u pagpapahamac

-niyong mga- fraile- sa cainguitang' caguiat

ug, dunong at y,%inan tubong Filifihas,.

Plaza Moraga 34-36, Plaza Calderon 108 at Estraude 7.-Bins&dok.

Ii:.:~.~.r r~:1- rre : I:.. 1. 'G.

P*^., Ja.^..\ -,',';-, -.-:.**:-...;:-^;;P^_. ll rinn Ca

canilang (4bhay > sa M~undong ibabao,

unang (<monumento > u pagpapahamac

siagmga <<Martir > alalahalning tiquis,

na 'nagmeuunuari <<(Ministrong >) marangal

<((n Dios na Poo'n > bago'. ma huughang.

sa ciudad& na yaong mayaman sa saya.