RỐI LOẠN

CHỨC NĂNG THẬN

ThS.BS Lý Khánh Vân
BM SL - SLB - MD
 MỤC TIÊU
1. Trình baøy ñöôïc caùc nghieäm phaùp thaêm doø chöùc
naêng thaän.
2. Neâu ñònh nghóa, nguyeân nhaân, cô cheá cuûa caùc
bieåu hieän trong beänh thaän.
3. Giaûi thích ñöôïc cô cheá beänh sinh cuûa suy thaän
caáp.
4. Trình baøy ñöôïc caùc roái loaïn trong suy thaän mạn.
 ĐẠI CƯƠNG
Thaän giöõ nhöõng vai troø thieát yeáu vaø soáng coøn cuûa cô theå
1. Thaønh laäp nöôùc tieåu, baøi xuaát nhöõng chaát caën baõ cuûa
chuyeån hoùa trong cô theå, ñaøo thaûi chaát ñoäc .
2. Duy trì söï haèng ñònh noäi moâi : ñieàu hoaø löôïng nöôùc,
noàng ñoä caùc chaát ñieän giaûi trong huyeát töông, cân
bằng acid - baz .
 ĐẠI CƯƠNG
renin -> giữ nước, điều hoà huyết áp
3. Chöùc naêng noäi tieát : tieát Renin, Erythropoietin...
4. Taân sinh ñöôøng khi bò ñoùi keùo daøi
5. Toång hôïp cholecalciferol → vitamin D
VỊ TRÍ CƠ THỂ HỌC CỦA THẬN
CƠ THỂ HỌC
 ĐƠN VỊ THẬN (NEPHRON)
Laø ñôn vò caáu truùc vaø chöùc
naêng ñeå thaønh laäp nöôùc
tieåu, bao goàm:
- Caàu thaän : nôi maùu ñöôïc
loïc
- OÁng thaän : nôi dòch loïc
ñöôïc taùi haáp thu vaø baøi tieát
ñeå trôû thaønh nöôùc tieåu
 1 phút có 650 ml máu đến
ĐƠN VỊ THẬN (nephron) nhưng chỉ có 125ml đc lọc
MÀNG LỌC CẦU THẬN
Gồm 3 lôùp
- TB noäi moâ mao maïch
- Maøng ñaùy (maøng cô
baûn)
- TB bieåu moâ caàu thaän coù
chaân giaû (podocyte)
 MÀNG LỌC CẦU THẬN
Albumin kích thước bằng lỗ lọc nhg ko
qua đc do điện tích âm
 ĐẠI CƯƠNG
Chức năng lọc tại cầu thận
Hieän töôïng loïc taïi caàu thaän bò aûnh höôûng bôûi caùc
yeáu toá :
- Aùp löïc loïc
- Maøng loïc caàu thaän
 Chức năng lọc tại cầu thận
Aùp löïc loïc : Ñöôïc tính theo coâng thöùc :
Pl = Pc - ( Pk + Pn )
Trong ñoù
-Pl : laø aùp löïc loïc.
-Pc : laø aùp maùu taïi mao maïch caàu thaän.
-Pk : laø aùp löïc keo cuûa maùu trong mao maïch caàu thaän.
-Pn : laø aùp löïc thuûy tónh cuûa nang Bowmann.
CƠ CHẾ THÀNH LẬP NƯỚC TIỂU
CÁC NGHIỆM PHÁP THĂM DÒ CHỨC
NĂNG THẬN
1. Nghieäm phaùp thanh thaûi.
2. Ñònh löôïng caùc chaát trong maùu maø bình
thöôøng thaän thaûi ra ngoaøi.
3. Phaân tích caùc tính chaát lyù hoaù cuûa nöôùc tieåu.
1. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU
2. XÉT NGHIỆM MÁU
định lượng chỉ đánh giá được cầu thận
chỉ đánh giá gián tiếp, phải kết hợp lâm sàng

sp của qtr thoái hoá protein sp của qtr chuyển hoá aa

3. NGHIỆM PHÁP THANH THẢI
đánh giá được chức năng của cầu thận và ống thận

✘Ñònh nghóa : Heä soá thanh thaûi (HSTT) cuûa moät

chaát laø theå tích huyeát töông ñöôïc toàn bộ thận loïc
saïch chaát ñoù trong 1 phuùt. inulin là chất ngoại sinh được tiêm
C = U x V vào NB để đánh giá chức năng thận
=> đánh giá gián tiếp cầu thận bằng
p ure và creatinin
U : nồng độ 1 chất trong nước tiểu
V : thể tích nước tiểu trong 1 phút
p : lượng chất đó trong huyết tương
3. NGHIỆM PHÁP THANH THẢI
ĐỘ LỌC CẦU THẬN (GFR)

Độ lọc cầu thận (GFR : Glomerular filtration rate)

- Là lượng huyết tương được lọc qua cầu thận
trong một đơn vị thời gian (lượng nước tiểu đầu
được toàn bộ cầu thận của cả hai thận tạo ra
trong một đơn vị thời gian)
- Chỉ xem xét đến khả năng lọc máu của cầu thận
mà không có sự tham gia của hệ thống ống thận
✘ Độ lọc cầu thận là lượng huyết tương được lọc
qua cầu thận trong một đơn vị thời gian.
✘Độ thanh thải thận là khả năng của thận loại
bỏ một chất ra khỏi huyết tương trong một đơn vị
thời gian.
✘ Độ thanh thải của một chất có thể khác với độ
lọc cầu thận vì chất đó có thể được bài hấp thu,
bài tiết hoặc chuyển hóa tại ống thận.
CÁC BIỂU HIỆN TRONG
BỆNH THẬN
 1. BIỂU HIỆN TOÀN THÂN
1.1. TĂNG HUYẾT ÁP
- Cơ chế : HA = SCNB x CLT
+ do taêng theå tích : ÖÙ ñoïng Na+ vaø nöôùc laøm taêng theå
tích dòch ngoaïi baøo vöôït quaù khaû naêng thaûi tröø cuûa thaän.
+ do co maïch : do taêng tieát Renin - Angiotensine II –
Aldosterone. hoạt hoá vasopressing -> co
mạch
thận thiếu máu nuối -> suy thận
 1. BIỂU HIỆN TOÀN THÂN
1.2. PHÙ

nước còn lại vào mạch bạch huyết

CƠ CHẾ GÂY PHÙ
1. Tăng áp lực thủy tĩnh : suy tim phải
 CƠ CHẾ GÂY PHÙ
2. Giảm áp lực keo :
- Xơ gan : không tổng
hợp được albumin
- HCTH : mất albumin
(hội chứng thận hư) >3,5g
qua đường tiểu
- Suy dinh dưỡng
CƠ CHẾ GÂY PHÙ

3. Tăng tính thấm thành mạch :

- Thành mạch là thành bán thấm
- Thoát protein ra ngoài
 CƠ CHẾ GÂY PHÙ

4. Tắc mạch bạch huyết :

- Bệnh giun chỉ phù chân voi
 CƠ CHẾ GÂY PHÙ
5. Tăng áp lực thẩm thấu :
- Tăng các chất thẩm thấu trong dung dịch
- Bệnh thận : tăng tái hấp thu Na+ → giữ nước
2. BIỂU HIỆN TOÀN THÂN

2.1. Tăng nitơ huyết (azotemia)

- Tăng chất có chứa N mà ko phải protein (ure,
creatinine)
- ≠ tăng protein máu
2. BIỂU HIỆN TOÀN THÂN
thận không tiết erythropoietin -> thiếu máu
2.2. Thiếu máu
- Thiếu erythropoietin
- Mất máu
- Tán huyết
2. BIỂU HIỆN TOÀN THÂN

2.3. Toan máu

- Thận không thải trừ H+ ra ngoài
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU

3.1. Số lượng
lượng nước tiểu nhiều
 Đa niệu : vöôït quaù 3 lít/ngaøy, trong khi löôïng nöôùc
uoáng vaøo vaãn bình thöôøng
 ĐA NIỆU
 Ñaùi thaùo nhaït : khác đái tháo đường do ko có đường trong nước tiểu

- Thể trung ưông (Theå nhaïy caûm vôùi ADH) :

haï ñoài-tuyeán yeân bò toån thöông → giaûm tieát ADH
- Thể ngoại biên (Theå khoâng nhaïy caûm vôùi
ADH ) : teá baøo oáng thaän giaûm ñaùp öùng vôùi ADH.
- Hiếm gặp
 ĐA NIỆU

 Đa niệu thaåm thaáu : glucose, manitol, urea...kéo nước theo ->

tiểu nhiều
seõ laøm giaûm taùi haáp thu nöôùc ôû oáng thaän.

 Đa niệu do taêng Natri nieäu : do khaû naêng taùi

haáp thu NaCl cuûa oáng thaän bò toån thöông laøm
thaûi moät löôïng lôùn NaCl vaø nöôùc NaCl kéo nước theo
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU

3.1. Số lượng
 Thiểu niệu : < 400 ml/ngaøy đối vs BN ăn uống bth
- Là biểu hiện nghiêm trọng của suy thận → dấu hiệu
báo động Vô niệu: <100ml/ngày
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Đạm :
- Bình thường : 150 mg/24h
Alb : 10-15 mg/24h
> 30 mg/24h : tiểu
đạm vi thể (biểu hiện
sớm nhất của tổn thương
thận

- > 200 mg/24h : tiểu đạm

- > 3500 mg/24h : tiểu đạm ồ ạt (HCTH)
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
5 bth, 4 nc tiểu cô đặc
 Máu : 1,2 chứa hemoglobin do rối loạn huyết học (HC bị vỡ)
3 tiểu ra máu
- Tieåu maùu trong beänh caûnh xuaát huyeát cuïc boä :
* Do toån thöông taïi caàu thaän : Vieâm vi caàu
thaän, Vieâm oáng thaän moâ keõ.
► tieåu maùu keøm theo ñaïm nieäu, truï vaø teá baøo
* Do toån thöông gaây vôõ maïch maùu vaøo ñöôøng
tieát nieäu : soûi nieäu, nhieãm truøng ñöôøng tieåu, u taân
sinh, chaán thöông. sỏi rớt xuống làm xước niêm mạc
nhiễm trùng -> viêm niêm mạc
► Thöôøng chæ laø tieåu maùu ñôn thuaàn.
- Tieåu maùu trong beänh caûnh xuaát huyeát toaøn
thaân
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Trụ niệu :
- Do tính chất lý hóa của nước tiểu thay đổi (acid hoặc
nhiều protein) → protein đông vón thành dạng gel, đúc
khuôn theo ống thận
- 2 loại : trụ không có TB
trụ TB
 3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Trụ không có TB :
✘ Truï trong (truï hyaline) :
- laø truï khoâng coù teá baøo, chỉ là
protein
- coù nhieàu trong tiểu albumin
naëng trong HCTH
 3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Trụ TB :
✘Truï hoàng caàu : Do hoàng
caàu thoaùi hoaù vaø protein
taïo thaønh.
- chắc chắn có tiểu ra máu
- beänh lyù caàu thaän
- vieâm thận-beå thaän
3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Trụ TB :
✘Truï baïch caàu, truï haït :
Do teá baøo baïch caàu thoaùi
hoaù taïo thaønh vôùi protein
keát tuï
- vieâm thaän moâ keõ
- vieâm thaän-beå thaän
 3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU
3.2. Thành phần
 Trụ TB :
✘Trụ tế bào biểu mô
- TB bieåu moâ thoaùi hoaù
taïo thaønh vôùi protein keát
tuï
- thường gặp ở hoại tử
ống thận cấp
 3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU

3.2. Thành phần

 Trụ TB :
✘Trụ mỡ
- TB ống thận ứ mỡ
- gặp ở HCTH nhiễm
mỡ
 3. THAY ĐỔI NƯỚC TIỂU

3.2. Thành phần

 Tinh thể oxalat
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊNG THAÄN
Khả năng phải lọc máu, chạy thận nhân tạo
độ lọc GFR
Suy thaän caáp (Acute Renal Failure -ARF) <60ml/phút
Laø tình traïng giaûm nhanh choùng (trong voøng töø vaøi
giôø ñeán vaøi tuaàn) ñoä thanh loïc caàu thaän ñöa ñeán :
- tích tuï caùc chaát pheá thaûi coù chöùa nitô (taêng nitô
huyeát)
- roái loaïn caân baèng nöôùc, ñieän giaûi, acid-baz
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊNG THAÄN
Khác suy thận cấp ở chỗ tổn thương thì diễn tiến qua nhiều mức độ, có khả năng chữa
Tổn thương thận cấp (Acute Kidney Injury - AKI )
Là hội chứng với nhiều mức độ trầm trọng thay đổi, diễn
tiến qua nhiều giai đoạn, đặc trưng bằng giảm đột ngột độ
lọc cầu thận trong vài giờ đến vài ngày gây tăng ure,
creatinine máu, gây triệu chứng ure huyết cao, rối loạn thể
tích dịch ngoại bào, rối loạn nước điện giải và rối loạn
thăng bằng kiềm toan
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊNG THAÄN

AKI/ARF :
- Là suy giảm chức năng thận < 3 tuần
- Có khả năng hồi phục hoàn toàn
 NGUYÊN NHÂN3 ARF/AKI
nguyên nhân xảy ra suy thận cấp: trước thận (tỉ lệ
cao ở tổn thương thận cấp, vd thiếu máu nuôi) , tại
thận, sau thận
NSAIDs: co tiểu ĐM đến -> ít máu đến
ACE: dãn tiểu ĐM đi
Kết hợp gây thiếu máu
trc Gọi là suy thận cấp chức năng
HC vỡ dập nát cơ
1. Chất độc nội sinh : hemoglobin, myoglobin
tại 2. Chất độc ngoại sinh : KS, kháng virus,
NSAIDs, ACE, chất cản quang
3. Hoại tử ống thận cấp

sau Sỏi, u bướu sỏi 2 bên mới bị

thiếu máu nuôi thường gây tổn thương thận cấp trc
thận
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊNG THAÄN
SUY THAÄN MAÏN
1-ÑÒNH NGHÓA:
Suy thaän maïn laø tình traïng suy giaûm daàn
daàn > 6 tháng vaø khoâng hoài phuïc
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊCHA
nguyên nhân hàng đầu: tiểu đường, NG THAÄN
SUY THAÄN MAÏN
2- Nguyeân nhaân :
- vieâm vi caàu thaän
- tieåu ñöôøng
- cao huyeát aùp
- beänh thaän ña nang,
- vieâm thaän keõ,
- beá taéc ñöôøng tieåu,
- caùc beänh di truyeàn ...
 CAÙC TÌNH TRAÏNG ROÁI LOAÏN CHÖÙC
NAÊNG THAÄN
SUY THAÄN MAÏN
3- Cô cheá
- Ñoä loc caàu thaän > 50% : khoâng coù bieåu hieän
vì caùc nephron coøn laïi taêng hoaït ñoäng buø tröø.
- Ñoä loc caàu thaän < 50 % môùi coù tình traïng taêng
nitô huyeát.
- Ñoä loc caàu thaän < 25% môùi coù bieåu hieän cuûa
suy thaän