Κωνσταντίνος Πίτσιος, MD, PhD

Ανεπιθύμητες
αντιδράσεις από
φάρμακα

Τύπου Α (85-90%) Τύπου Β (10-15%)

προβλέψιμες, βάσει απρόβλεπτες,
των φαρμακολογικών αντιδράσεις
ιδιοτήτων υπερευαισθησίας

"p-i μοντέλο"
αλληλεπίδρασης με
ανοσιακούς
υποδοχείς

Ψευδοαλλεργικές
αντιδράσεις

Ιδιοσυγκρασικές
(θεωρούνται Β) όπως
αιμόλυση λόγω
έλλειψης G-6-PD
 p-i concept
(pharmacologic interaction with
immune receptor)

1. Σύνδεση σουλφαμεθοξαζόλης
με TcR
"p-i μοντέλο" 2. Σύνδεση Τ λεμφοκυττάρου με
αλληλεπίδρασης με
ανοσιακούς HLA, με αποτέλεσμα την
υποδοχείς διέγερση του

Μηχανισμός απτίνης

1. Ο ενεργός μεταβολίτης της

SMX συνδέεται με κυστεΐνη
Συνήθης μηχανισμός και
αντιγονο-
παρουσιαζόμενου 2. αντιγονοπαρουσιάζεται
απτένιου συνδεδεμένος με HLA μόρια
3. Διέγερση των Τ

Schnyder B, Pichler WJ. JACI, 2013; 131: 256

ΨΕΥΔΟΑΛΛΕΡΓΙΚΕΣ Η ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΟΕΙΔΕΙΣ
 ΒΑΝΚΟΜΥΚΙΝΗ

ΓΛΥΚΟΠΕΠΤΙΔΙΑ
3,7-47% ασθενών/ 30-90% υγιών μαρτύρων!

Mississippi mud

Red man syndrome

Korman T, et al. J Antimicrob Chemother, 1997; 39: 371.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΑ
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ Ι - ΑΛΛΕΡΓΙΑ

Μεσολαβείται από ειδική έναντι του φαρμάκου IgE

Η κλινική εικόνα ποικίλει από εντοπισμένο εξάνθημα οξείας κνίδωσης,

σε γενικευμένη αντίδραση σε όλο το σώμα.
Η αναφυλαξία είναι μια άμεση και γενικευμένη αντίδραση, που
εκδηλώνεται με συμπτώματα σε περισσότερα από ένα συστήματα, ή με
καταπληξία με σύμπτωμα την κατακρήμνιση της Α.Π.

Να ρωτάτε για προηγούμενη λήψη του φαρμάκου

 ΑΣΘΕΝΗΣ 1
• Άρρεν, λαμβάνει Amoxil 500mg x 3/ημ, από 7ημέρου για λοίμωξη ανωτέρου
αναπνευστικού (είχε πυρετό, βήχα, καταβολή).
• Την 8η ημέρα λόγω επιγαστραλγίας λαμβάνει μαζί με το Amoxil και ένα χάπι
ομεπραζόλης.

• Σε 30’ εκδηλώνει:
• Γενικευμένο κνησμό
• Δύσπνοια
• Κοιλιακό άλγος
• Ζάλη
• Ποιος παράγοντας φταίει;

Περιστατικό από Ν. Μήκο, Αλλεργιολόγο, ΓΝΑ «Λαϊκό»

 ΑΣΘΕΝΗΣ 1

Περιστατικό από Ν. Μήκο, Αλλεργιολόγο, ΓΝΑ «Λαϊκό»

 ΑΣΘΕΝΗΣ 2
• Θήλυ, που δεν έχει αλλάξει αγωγή κατά το τελευταίο έτος, προσέρχεται με
κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα
• Πριν 2 μέρες έκανε CT με σκιαγραφικό
• Έχει ξαναπάρει σκιαγραφικό χωρίς πρόβλημα
• Προσέρχεται για αλλεργιολογικό έλεγχο, 8 εβδομάδες μετά

Περιστατικό από Ν. Μήκο, Αλλεργιολόγο, ΓΝΑ «Λαϊκό»

• Μπορεί να φταίει το σκιαγραφικό;
Διασταυρούμενη αλλεργία πενικιλλίνης-κεφαλοσπορίνης: 2%!

Οι καρβαμενέμες είναι
ασφαλείς για χρήση σε
ασθενείς με αλλεργία σε άλλα
β-λακταμικά. Αποφυγή της
μονομπακτάμης αζτρεονάμη,
μόνο σε ιστορικό αλλεργίας
στη κεφταζιδίμη
 ΜΑΚΡΟΛΙΔΙΑ
Μακρολίδια
68%

Αλλεργία 2% !
Στην συγκεκριμένη μελέτη από 65 παιδιά με
υποψία αλλεργίας σε μακρολίδες 1 είχε θετικό
ID test και 1 θετική δοκιμασία πρόκλησης.

Σε παιδιατρικό πληθυσμό το 63,6% των αντιδράσεων σε μη-βήτα-λακταμικά ήταν στην

κλαριθρομικύνη. Μόνο 2% επιβεβαιώθηκε με τεστ, ως IgE-μεσολαβούμενη αλλεργία.

Guverin H, et al. Int Arch Allergy Immunol, 2016; 169: 45

ΚΙΝΟΛΟΚΕΣ

Τελευταία έτη: IgE-μεσολαβούμενες αντιδράσεις (μοξιφλοξασίνη)

Μπορούν να προκαλέσουν αποκοκκίωση
Διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ Α’ & Β’ γενιάς
Διαφορική διάγνωση

Κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα με κνησμό

Αιτιολογία: επιβραδυνόμενη φαρμακευτική αντίδραση, ιογενές εξάνθημα (πχ EBV).
Στην (οξεία) IgE-μεσολαβούμενη αλλεργία δεν υπάρχει πυρετός, λευκοκυττάρωση,
υψηλοί δείκτες φλεγμονής (ΤΚΕ, CRP), ενώ υποχωρεί γρήγορα με αντιισταμινικά
Διαφορική διάγνωση

Κνιδωτικό εξάνθημα με αρθραλγία και πυρετό,

1-2 βδομάδες μετά τη θεραπεία: ορονοσία.
με κνησμό
Κνιδωτικό εξάνθημα ή κηλιδοβλατιδώδες,
μέρες μετά την έναρξη αγωγής σε μακρολίδια:
συνήθως μη-IgE-μεσολαβούμενη.
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ ΙΙ - ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΕΣ

Η σύνδεση αντισωμάτων με τα αντιγόνα επιφανείας ενεργοποιεί την

κλασική οδό του συμπληρώματος που θα καταστρέψει τον ιστό

Η σύνδεση αντισωμάτων με τα αντιγόνα επιφανείας μπορεί εναλλακτικά να

αναγνωριστεί από κύτταρα όπως τα μακροφάγα, που θα καταστρέψουν τον
ιστό.
Απαιτούν υψηλά επίπεδα προσχηματισμένων IgG (σπανιότερα IgM), κάτι
που μπορεί να συμβεί μετά από χορήγηση υψηλής δόσης φαρμάκου, για
παρατεταμένο χρόνο ή επαναλαμβανόμενη χρήση
Αιμολυτική αναιμία

• Δύσπνοια
• Κόπωση
• Ωχρότητα δέρματος
• Ίκτερος και σκουρόχρωα ούρα
• Σπληνομεγαλία
• Ταχυπαλμία

Θρομβοπενία
• Πετέχειες σε δέρμα και στοματικό βλεννογόνο
• PLT< 20.000 /μL
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ ΙΙΙ - ΑΝΟΣΟΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΟΣ
Η συμμετοχή των IgG, η εμφάνιση μετά από παρατεταμένη χρήση
υψηλής δόσης φαρμάκου αλλά και η ενεργοποίηση του συμπληρώματος
αποτελούν κοινά στοιχεία με τις αντιδράσεις υπερευαισθησίας τύπου ΙΙΙ.
Η διαφορά τους με τις αντιδράσεις τύπου ΙΙ είναι πως σε αυτές τα
αντισώματα είναι έναντι διαλυτών φαρμακευτικών αντιγόνων,
οδηγώντας σε ανοσοσυμπλέγματα και η βλάβη συμβαίνει όταν
ανοσοσυμπλέγματα εναποτίθενται στο δέρμα, στις αρθρώσεις ή στο
σπείραμα.
ΟΡΟΝΟΣΙΑ
Μια ή περισσότερες εβδομάδες μετά την έναρξη (απαραίτητα τα IgG).
Ενοχοποιούνται συνήθως οροί (αντιοφικός, αντιλυσσικός) και
στρεπτοκινάση
• Πυρετός
• Αρθραλγία
• Κνιδωτικό ή κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα
• Πιθανή εκδήλωση οξείας σπειραματονεφρίτιδας
• Λεμφαδενοπάθεια
• Υψηλή ΤΚΕ
ΟΡΟΝΟΣΙΑ
ΑΓΓΕΙΙΤΙΔΑ
Πιθανή συμμετοχή:
• Πεπτικού
• Νεφρών
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΥΠΟΥ IV - ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΣΟΛΑΒΟΥΜΕΝΕΣ
Μεσολαβούνται από κύτταρα είναι επιβραδυνόμενες
Γίνονται 48 ώρες έως και μέρες μετά την έναρξη αγωγής

Υπάρχουν 4 υποτύποι κυτταρομεσολαβούμενων αντιδράσεων

IVa
ΑΜΙΝΟΓΛΥΚΟΣΙΔΕΣ
 ΑΜΙΝΟΓΛΥΚΟΣΙΔΕΣ
Νεομυκίνη
Γενταμικίνη 20% σε βαζελίνη
Τομπραμικίνη

Στρεπτομυκίνη 1% σε βαζελίνη

Διασταυρούμενη αντίδραση 50%

Σπάνια παρατηρείται διασταυρούμενη

δερματίτιδα εξ επαφής
με στρεπτομυκίνη
IVb
Drug Rash with Eosinophilia and Systemic Symptoms
• Πυρετός και μετά εξάνθημα
• Κηλιδώδες, με πιθανές βλατίδες, φυσσαλίδες, φλύκταινες
• Λεμφαδενίτιδα
• Περικαρδίτιδα / Πνευμονίτιδα / Ηπατίτιδα / Διάμεση νεφρίτιδα
• Ηωσινοφιλία

• Αλλοπουρινόλη, αντιεπιληπτικά, β-λακτάμες, αντιρετροϊκά

Διακόπτω κάθε ύποπτη αγωγή

Χορηγώ κορτιζόνη μέχρι ύφεσης
Χορηγώ ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη IgG
IVc
Πολύμορφο ερύθημα
Βλάβες σε βλεννογόνο (στόμα, μάτια, κόλπο)
Βλάβες-στόχοι με κνησμό
Εκτός από φάρμακα ενοχοποιούνται ιοί

Μόνο τοπικά στεροειδή και ανακουφιστική αγωγή

 Σύνδρομο Stevens-Johnson
Πυρετός και συμπτώματα «ίωσης»
Περιποίηση βλαβών
Βλάβες σε βλεννογόνο (στόμα, μάτια, κόλπο) Όχι κορτιζόνη
Βλάβες στόχοι με κνησμό Υποστηρικτική θεραπεία
Αποκόλληση βλαβών < 10% της επιφανείας
TEN
ΣΗΜΕΙΟ NIKOLSKY
Θέτει τη διάγνωση ΤΕΝ:
Αποκόλληση μετά από ήπια τριβή σε φαινομενικά υγιές δέρμα
 ΟΞΕΙΑ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΙΚΗ ΦΛΥΚΤΑΙΝΩΣΗ
Acute generalized exanthematous pustulosis
IVd Οξεία γενικευμένη εξανθηματική φλυκταίνωση

24 ώρες μετά την έναρξη αγωγής

• Ανθενοσιακά
• Αμοξυκιλλίνη
• Αναστολείς διαύλων ασβεστίου
GELL & COOMBS
2% σε HIV(-)

40-80% σε HIV(+)
“ΣΟΥΛΦΑΝΥΛ-ΑΜΙΔΕΣ”
3 πρώτες ημέρες θεραπείας

Διακοπή

Γρήγορη αποδρομή
 1-2 εβδομάδες μετά την έναρξη αγωγής

Πυρετός + κακουχία + πολυοργανική συμμετοχή

SJ
TEN
DRESS

1-2 εβδομάδες μετά την διακοπή

Σε 24 περίπου ώρες μετά την επαναχορήγηση

Schnyder B, Pichler WJ. JACI, 2013; 131: 256
ΤΕΤΡΑΚΥΚΛΙΝΕΣ

Fixed-Drug eruption

Αντίδραση φωτοευαισθησίας
ΧΛΩΡΑΜΦΑΙΝΙΚΟΛΗ
ΚΛΙΝΔΑΜΙΚΙΝΗ
Σύνδρομο Sweet’s
• Επώδυνες ερυθρές/ιώδεις βλατίδες
• Συνοδεύονται από πυρετό
• Μεγαλώνουν ταχέως
• Συρρέουν σε πλάκες
• Σχηματίζουν φυσαλίδες
• Ουδετεροφιλική διήθηση