Professional Documents
Culture Documents
Το Εργατικό Και Κομμουνιστικό Κίνημα Στην Καβάλα Του Μεσοπολέμου ΙΣΤΟΡΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Το Εργατικό Και Κομμουνιστικό Κίνημα Στην Καβάλα Του Μεσοπολέμου ΙΣΤΟΡΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
id=4476761&action=print
Σελίδα 9
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου
Η πόλη της Καβάλας αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά
βιομηχανικά κέντρα στην επεξεργασία του καπνού. Η μορφή και
οργάνωση του καπνεμπορικού κεφαλαίου (ξένου και ντόπιου)
υπήρξε ιδιαίτερα αναπτυγμένη συγκριτικά με την κατάσταση που
χαρακτήριζε γενικότερα το καπιταλιστικό επίπεδο ανάπτυξης της
χώρας μας στη συγκεκριμένη περίοδο. Ο λαός της Καβάλας
βρέθηκε αντιμέτωπος με την πιο άγρια εκμετάλλευση.
Η συμβολή των κομμουνιστών στην ανάπτυξη των ταξικών
αγώνων για την ικανοποίηση των δικαιωμάτων της εργατικής
τάξης ήταν καθοριστική. Ετσι δημιουργήθηκε το ΤΑΚ (Ταμείο
Ασφάλισης Καπνεργατών) το 1925, προκειμένου να
αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της χρόνιας περιοδικής ανεργίας.
Με αγώνες και με μπροστάρη τα ταξικά συνδικάτα εξασφάλισαν
καλύτερους όρους δουλειάς, μισθούς και μειωμένη εργάσιμη
μέρα. Εμπόδισαν το πλεονάζον προσφυγικό εργατικό δυναμικό
από τη Μικρασία και τον Πόντο να γίνει αντικείμενο Καπνεργάτες κομμουνιστές της Κομοτηνής γιορτάζουν
εκμετάλλευσης από το κεφάλαιο, για να χαμηλώσουν τα την Πρωτομαγιά του 1926
μεροκάματα του συνόλου της εργατικής τάξης ή ως διασπαστικό
παράγοντα στους αγώνες και τις διεκδικήσεις της.
Στην αντίπερα όχθη, δρούσε ο εργοδοτικός - κυβερνητικός συνδικαλισμός που κατ' εντολή των αφεντικών κήρυττε το δρόμο της
ταξικής συνεργασίας, πρωτοστατούσε στη διάσπαση του εργατικού κινήματος με τη δημιουργία εργοδοτικών συνδικάτων. Δρούσε
σε συνεννόηση με τις δυνάμεις καταστολής, για να υποτάξει την εργατική τάξη και στήριζε τα σχέδια «αποκομμουνιστικοποίησης»
του εργατικού κινήματος στην Καβάλα, όπως και σε άλλα καπνεργατικά κέντρα του Βορρά. Σχέδιο που συνοδεύτηκε με διώξεις σε
βάρος των κομμουνιστών, και άλλων πρωτοπόρων αγωνιστών εργατών, με προσαγωγές, φυλακίσεις, αποκλεισμό από την
εργασία, κλπ.
Το καπνεργατικό κίνημα της Καβάλας, η ανάπτυξη του οποίου
είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του κομμουνιστικού
κινήματος, αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τους
εργαζόμενους σήμερα, που δέχονται την άγρια επίθεση της
πλουτοκρατίας και των κομμάτων της, τη διαρκή υπονόμευση
από τον εργοδοτικό - κυβερνητικό συνδικαλισμό και καλούνται
να απαρνηθούν την τάξη τους, να υποτάξουν τις ανάγκες τους,
τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις τους στα επιτρεπτά όρια που
ορίζει το κεφάλαιο.
1 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
2 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
δίχως σοβαρές ενστάσεις και αντιδράσεις στη βάση των σωματείων που πρωτοστάτησαν για την πραγματοποίησή της. Οι
εργαζόμενοι εκείνοι, αν και ιδεολογικά αντίθετοι ή αδιάφοροι προς τον κομμουνισμό, δεν είδαν θετικά μια εξέλιξη που ουσιαστικά
επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα στη διεκδικητική ικανότητα μιας έως τότε μαζικής και ενωμένης Ομοσπονδίας.
Μια από τις πρώτες συνέπειες του διαχωρισμού των
συνδικαλιζομένων καπνεργατών σε συντηρητικούς και
κομμουνιστές, ήταν η υιοθέτηση της πρακτικής εκ μέρους
μιας μερίδας καπνεμπόρων να προσλαμβάνουν για εργασία
αποκλειστικά εργάτες - μέλη συντηρητικών σωματείων. Οι
εργοδότες προτιμούσαν βεβαίως να προσλαμβάνουν
εργατική δύναμη καθ' υπόδειξη των συγκεκριμένων
συνδικαλιστικών οργανώσεων, οι οποίες διασφάλιζαν για
αυτούς την απαραίτητη «εργασιακή ειρήνη» στον χώρο
δουλειάς. Σαφής όσο και χαρακτηριστικός ως προς αυτό
είναι ο «κανονισμός πειθαρχίας στοιβαδόρων» του
Σωματείου «η Αγάπη» (μέλους της νεοϊδρυθείσας ΕΟΚΣΕ),
στον οποίο αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Πας Στοιβαδόρος
οφείλει να είναι πειθαρχικός εντός του Καταστήματος,
συμπεριφερόμενος καλώς τόσον έναντι του αρχιεργάτου
και Διευθυντού του Καταστήματος, όσον και έναντι του
Πληρεξούσιού του συμμορφούμενος με την τυχόν
δοθησομένην αυτού οδηγίαν...».4
Α' Ενωτικό Συνέδριο καπνεργατών και στοιβαδόρων
στην Καβάλα, τον Μάρτη του 1927 Τα μέτρα αυτά γνώρισαν ορισμένο βαθμό επιτυχίας, ιδιαίτερα στο
να ωθούν μακροχρόνια άνεργους καπνεργάτες να ενταχθούν στα
συντηρητικά σωματεία, προκειμένου να εξασφαλίσουν κάποια μεροκάματα. Βρέθηκαν ωστόσο συχνά αντιμέτωπα με την
αποφασιστική αντίσταση που πρόβαλλε ο ταξικός συνδικαλισμός, του οποίου η ισχυρή παρουσία σε πολλές επιχειρήσεις πέτυχε στο
να αποτρέψει σημαντικές «απώλειες». Η τακτική πρόσληψης εργατών, που ανήκαν σε συντηρητικά σωματεία,
εφαρμόστηκε επίσης και ως μέσο αποδυνάμωσης των απεργιακών αγώνων. Οι απεργοσπαστικές αυτές μεθοδεύσεις
εργοδοσίας και εργοδοτικού συνδικαλισμού οδήγησε - σε ουκ ολίγες περιπτώσεις - στη βίαιη αντίδραση των
απεργών, ανεξαρτήτου πολιτικής αποχρώσεως, αναγκάζοντας τους απεργοσπάστες να μεταφέρονται στα εργοστάσια
με τη συνοδεία αστυνομικών αρχών.5
Επιπλέον, τα «κίτρινα» σωματεία εκμεταλλεύτηκαν τα λοκ-άουτ των
καπνεμπόρων (όπως για παράδειγμα τον Μάη του 1927), προκειμένου να
προσεγγίσουν μέλη των «κόκκινων» και να εξαγοράσουν την αλλαγή
συνδικαλιστικού στρατοπέδου με αντάλλαγμα την εξασφάλιση εργασίας. Την
ίδια ώρα, λοιπόν, που τα «όργανα ασφαλείας» συλλάμβαναν τους
κομμουνιστές συνδικαλιστές και τα ταξικά συνδικάτα καλούσαν σωματειακές
συνελεύσεις, «εκ παραλλήλου προς τας ενέργειας των Κομμουνιστών», όπως
αναφέρει και η εφημερίδα «Κήρυξ» στο φύλλο της στις 27 Μάη 1927, «οι
ενωτικοί συντηρητικοί επέδειξαν την εκ των περιστάσεων επιβαλλόμενην
δραστηριότηταν». Ποια ήταν αυτή; «Ούτω από πρωίας κατήρτισαν συνεργεία
τα οποία ενέγραφον τους διαρρέοντας εκ της ΚΕΚ ταξικά σωματεία και
εξέδιδον δελτία εργασίας εις τα μέλη των Σωματείων "Πρόοδος" και
"Αγάπη"». Ο απολογισμός κρίθηκε ικανοποιητικός: «Η παρατηρηθείσα
διαρροή ανέρχεται κατά την πρώτην ημέραν του λοκ-άουτ εις 15% επί του
όλου των καπνεργατών».6
Συνεπεία του γενικευμένου αποκλεισμού των ταξικών
συνδικαλιστικών οργανώσεων από τη δύναμη του κρατικά
ενσωματωμένου συνδικαλισμού (βλέπε 4ο Συνέδριο ΓΣΕΕ), ξεκίνησαν
την περίοδο 1928 - 1929 οι διεργασίες για τη συγκρότηση μιας
εναλλακτικής, ταξικά προσανατολισμένης Συνομοσπονδίας εργατών.
Οι ζυμώσεις και προετοιμασίες ενόψει του επερχόμενου Συνεδρίου της υπό
σύσταση Ενωτικής ΓΣΕΕ εκτιμήθηκαν ως «επιτυχέστατες». Πάνω από 3.500
καπνεργάτες στην Καβάλα συμμετείχαν στις διαδικασίες εκλογής
αντιπροσώπων.
Η ισχυρή παρουσία των καπνεργατών στα πλαίσια του νέου συνδικαλιστικού Ωρα ξεκούρασης για καπνεργάτες και
οργανισμού αντικατοπτριζόταν και στη σύνθεση του κεντρικού καπνεργάτριες στην Καβάλα επί
καθοδηγητικού του οργάνου: 7 από τα 25 μέλη του ήταν καπνεργάτες. Μία τουρκοκρατίας (1890 - 1900)
δε ήταν καπνεργάτρια (η εκλογή γυναίκας εργάτριας σε ανώτατο
συνδικαλιστικό όργανο αποτελούσε πραγματικά σπάνιο φαινόμενο για τη χρονική περίοδο που εξετάζουμε).7
Αξίζει να τονιστεί η επιμονή του Κομμουνιστικού Κόμματος στην όσο το δυνατόν ευρύτερη και ενεργότερη συμμετοχή των
γυναικών, τόσο στις κομματικές όσο και στις συνδικαλιστικές διεργασίες και δραστηριότητες. Το ΚΚΕ ενθάρρυνε την παρουσία
γυναικών στα ανώτερα διοικητικά όργανα σωματείων και οργανώσεων, ενώ προωθούσε σταθερά τη δημιουργία
γυναικείων επιτροπών στα εργοστάσια, καθώς και την ίδρυση - και ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων - επαγγελματικών
μορφωτικών ομίλων στα Εργατικά Κέντρα. Από την άλλη μεριά, αντιτάχθηκε με συνέπεια σε οποιαδήποτε μορφή οργανωτικού
3 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
(ή άλλου) διαχωρισμού των γυναικών από το υπόλοιπο εργατικό κίνημα, φαινόμενο διόλου ασύνηθες για τα κοινωνικά δεδομένα
της μεσοπολεμικής Ελλάδας.8
Σύντομα, ο ρόλος του κρατικά ενσωματωμένου συνδικαλισμού άρχισε να αποκαλύπτεται, δρομολογώντας την τελική του
χρεοκοπία. Αναφερόμενος στη μεγάλη απεργία του 1928, ο Επιτελάρχης Φεσσόπουλος του Δ΄ Σώματος Στρατού, τόνισε: «Οφείλω
να ομολογήσω ότι οι Αρχηγοί των συντηρητικών εξελιπάρησαν ελαχίστην, έστω και εικονικήν, αύξησιν του ημερομισθίου διά να
καταφέρουν ούτω βαρύ πλήγμα κατά της κομμουνιστικής παρατάξεως. Προσέκρουσαν όμως εις την κατηγορηματικήν άρνησιν των
Καπνεμπόρων. Κατόπιν υπέδειξαν εις τας τοπικάς Αρχάς όπως βοηθήσουν τα λοιπά υπ' αυτούς Σωματεία και επιτύχουν τινά των
αιτημάτων των ίνα ανεξαρτήτως της επιτυχίας ή μη του Καπνεργατικού αγώνος, αποδειχθεί ότι τα υπό τους συντηρητικούς
Σωματεία πέτυχαν κάτι. Εσημείωσαν την αυτήν αποτυχίαν».9
Καταλήγοντας δε ο Γ. Φεσσόπουλος στην Εκθεσή του έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με το μέλλον του κρατικά
ενσωματωμένου συνδικαλισμού στον κλάδο των καπνεργατών: «Οφείλω να τονίσω ότι εάν η συντηρητική παράταξις δεν τύχει της
αμερίστου λελογισμένης ηθικής ενισχύσεως του Κράτους και της Κοινωνίας, οι κομμουνισταί θ' αναλάβουν και πάλιν την επιρροήν
την οποίαν μέχρι του 1926 είχον παρά τοις Καπνεργάταις».10
Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να τεθεί φραγμός σε αυτό που διαφαινόταν από τις Αρχές ως μια ασυγκράτητη
μετατόπιση προς τον «κόκκινο» συνδικαλισμό, αποφασίστηκε από την Επιτροπή Ασφάλειας της πόλης στα τέλη του
ίδιου έτους η εκτόπιση ολόκληρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Καπνεργατικής Ενωσης Καβάλας.
Παρ' όλα αυτά, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920, η πλάστιγγα έγερνε σαφέστατα υπέρ του ταξικού συνδικαλισμού. Σύμφωνα
με τα στοιχεία που παρουσίασε η Οργάνωση Καβάλας του ΚΚΕ στο Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος (17 Μάη 1929), το ταξικό
Εργατικό Κέντρο της πόλης μετρούσε στις γραμμές του 15 σωματεία με συνολική αριθμητική δύναμη μελών 10.997 εργάτες.
Ταυτόχρονα, ο αριθμός των καπνεργατών που καταγράφηκαν ως ανήκοντες στα συντηρητικά σωματεία δεν ξεπερνούσε τους 700
- 800.11
4 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
Η άνοδος του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος βεβαίως υπήρξε κυρίως το αποτέλεσμα της όξυνσης της ταξικής πάλης σε
συνδυασμό με την πολιτική (τακτική και στρατηγική) του ίδιου του κινήματος. Σημαντικό σταθμό στην ιστορία των
κινητοποιήσεων που γνώρισε η πόλη στη δεκαετία του 1930 αποτέλεσε η απεργία που πραγματοποιήθηκε στα τέλη
του Ιούλη 1933, με αφορμή την απόλυση εργαζομένων στην καπνοβιομηχανία «Γκλεν». Τα αντανακλαστικά της
εργατικής τάξης στην Καβάλα ενήργησαν με αξιοθαύμαστο τρόπο: Σχεδόν ταυτόχρονα με τη διάδοση της είδησης για την απόλυση
των συναδέλφων τους κατέβηκαν αλληλέγγυοι σε στάση διαμαρτυρίας οι εργαζόμενοι σε άλλα τέσσερα καπνεργοστάσια. Την
επομένη όλες οι καπνεργατικές εταιρείες είχαν βάλει λουκέτο, ενώ γενική απεργία κήρυξαν και οι επαγγελματίες της πόλης. Την
ίδια μέρα κατέβηκαν σε 24ωρη απεργία συμπαράστασης οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, ενώ κινητοποιήσεις
πραγματοποιήθηκαν και στον Πειραιά.
Ο απεργιακός αναβρασμός, ο οποίος εξαπλώθηκε αστραπιαία σε όλους τους κλάδους, έληξε τελικά στις 26 του μηνός
με νίκη των εργατών: Μεροκάματο σύμφωνα με το κόστος ζωής, οκτάωρο, για ίση δουλειά ίσο μεροκάματο για τις
γυναίκες. Ενίσχυση του Ταμείου Ασφάλισης Καπνεργατών από την Κυβέρνηση. Επιδόματα ανεργίας για τους άνδρες
και τις γυναίκες σε όλο το διάστημα της ανεργίας. Πλήρης ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη. Ελεύθερη λειτουργία
της ταξικής Καπνεργατικής Ενωσης Καβάλας και του Εργατικού Κέντρου. Δικαιολογημένα, λοιπόν, ο «Ριζοσπάστης» έκανε
λόγο στις 26 Ιουλίου 1933 για την «τεράστια σημασία της νίκης της Καβάλας», υπογραμμίζοντας πόσα πολλά μπορούσαν να
πετύχουν πραγματικά οι «ανεξάντλητες δυνάμεις της εργατιάς». Αντίστοιχα η Ενωτική ΓΣΕΕ μίλησε για «νίκη του ενιαίου μετώπου
από τα κάτω».17
Και η απεργία στα καπνομάγαζα της Καβάλας την περίοδο του μεσοπολέμου δεν ήταν απλή υπόθεση. Ενας καπνεργάτης της
εποχής θυμάται με ιδιαίτερη παραστατικότητα: «Ολη η Καβάλα στο πόδι. Εφτά μέρες κλεισμένοι μέσα. Τα παράθυρα ανοιχτά και
φωνάζαμε εκεί. Πεινούσαμε. Νερό δεν είχαμε. Από έξω γυρνούσαν οι περιπολίες, η αστυνομία, ο στρατός. Και μας απειλούσαν με
δακρυγόνα αέρια... Θα σας κάψουμε, θα σας ρημάξουμε, θα σας ρίξουμε αέρια. Εμείς τίποτα. Τι οργάνωση τότε, η οργάνωση του
σωματείου τότες!».18
5 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
κινητοποιώντας εκατοντάδες - ή ακόμα και χιλιάδες σε ορισμένες περιπτώσεις - λαού. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο
αποχαιρετισμός των συναγωνιστών που στέλνονταν εξορία λάμβανε πολλές φορές διαστάσεις κορυφαίου κοινωνικοπολιτικού
γεγονότος. Στο βιογραφικό του σημείωμα, ένας μαθητής τότε του Δημοτικού, ανέφερε σχετικά με τον αντίκτυπο τέτοιων
γεγονότων: «Παιδιά της 6ης Δημοτικού μαζευόμασταν στις Γραμμές του τρένου και φωνάζαμε σε αυτούς που
έστελναν εξορία "εσείς αν φεύγετε, εμείς μεγαλώνουμε"».23
Η «κόκκινη δημαρχία»
Ωστόσο, παρά την ένταση και την έκταση του αντικομμουνισμού, παρά την πληθώρα των κατασταλτικών μεθόδων που
επιστρατεύθηκαν από τις Αρχές (τοπικές, περιφερειακές και εθνικές), η ανοδική πορεία του Κομμουνιστικού
Κόμματος, όχι μόνο δεν κατέστη εφικτό να ανακοπεί, αλλά καθώς πλησίαζαν οι τοπικές εκλογές του 1934, το
ενδεχόμενο μιας κομμουνιστικής πλειοψηφίας φάνταζε όλο και πιο αναπόφευκτο. Οι προεκλογικές περίοδοι στην Καβάλα
δε διέφεραν και πολύ από την υπόλοιπη χώρα, συνοδευόμενες δίχως εξαίρεση από παρενοχλήσεις υποψηφίων, διώξεις μελών,
οπαδών και φίλων του Κόμματος και ούτω καθ' εξής. Ετσι, παρότι το ΚΚΕ δεν ήταν (επισήμως τουλάχιστον) παράνομο, οι
μετέχοντες στην προεκλογική προσπάθεια του Κόμματος συλλαμβάνονταν ακόμα και μέσα από το εκλογικό του κέντρο. Βάσει του
Ιδιωνύμου, καθίσταντο παράνομοι «διότι κατείχον κομμουνιστικάς προκηρύξεις»!24
Οι δημοτικές εκλογές του 1934 υπήρξαν οι πιο πολωμένες στη μεσοπολεμική ιστορία της πόλης. Τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα
των Φιλελευθέρων και των Λαϊκών, όντας αντιμέτωπα με το ενδεχόμενο εκλογής κομμουνιστή δημάρχου στην Καβάλα,
αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους πίσω από έναν κοινό υποψήφιο. Η εφημερίδα «Ταχυδρόμος» έγραφε στις 21 Μαΐου
1933: «Κατόπιν των αποτελεσμάτων των τελευταίων βουλευτικών εκλογών κατά τας οποίας το ήμισυ των ψηφοφόρων της
πόλεώς μας εψήφισαν το ψηφοδέλτιον του Ενιαίου Μετώπου (κομμουνιστών), τα διάφορα αστικά κόμματα, διά να αντιμετωπισθεί
η ενδεχόμενη εκλογή κομμουνιστού υποψηφίου, προσεπάθησαν να επιτευχθεί η υπόδειξις κοινού υποψηφίου όλων των
κομμάτων». Αντίστοιχα τα «Πρωινά Νέα», «στρατευμένα» και αυτά στον κοινό αγώνα, εξήραν τον «αλτρουισμό» των αστικών
κομμάτων που κατάφεραν να παραμερίσουν τις μεταξύ τους διαφορές προκειμένου να σωθεί η πόλη από την ηθική και πολιτική
«κατάπτωση»: «Είναι προφανές ότι ο κίνδυνος αυτός ήνωσε δύο κόσμους πολιτικώς αντιθέτους, διότι μόνον διά της ενώσεως
αυτής αποσοβείται ο κίνδυνος του να παρουσιασθεί η Καβάλα των ευγενών και δημοκρατικών ιδεωδών ως αναρχούμενη και
μπολσεβικοκρατούμενη».25
Πόσο εύκολα οι δυνάμεις του δικομματισμού τότε παραμέρισαν τις φαινομενικά αγεφύρωτες διαφορές τους (και
μιλάμε για τις αντίπαλες δυνάμεις του λεγόμενου «Εθνικού Διχασμού») μπροστά στον «κίνδυνο» του ανερχόμενου
λαϊκού κινήματος!
Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων γέμισαν με τίτλους όπως «Προτιμήσατε μεταξύ αστισμού και κομμουνισμού»! Ο «Ριζοσπάστης»
από την άλλη μεριά τόνιζε πως η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο εκλογικών μπλοκ δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια αναγωγή της
ταξικής πάλης στο επίπεδο των τοπικών εκλογών: Εκπρόσωποι της εργατικής εναντίον των εκπροσώπων της αστικής τάξης.26 Η
ταξική διαφοροποίηση των δύο παρατάξεων αντικατοπτριζόταν στην πράξη και στην κοινωνική σύνθεση των συνδυασμών τους. Ο
λεγόμενος «συνδυασμός των εθνικών μας κομμάτων» περιελάμβανε 28 άτομα, εκ των οποίων κανένας δεν προερχόταν από τα
φτωχά λαϊκά στρώματα, κανείς δεν ήταν απλός εργάτης ή αγρότης. Σε αντίθεση, ο εκλογικός συνδυασμός του Ενιαίου Μετώπου
(ΚΚΕ) αποτελούνταν στην πλειοψηφία του από καπνεργάτες, τρεις εκ των οποίων βρίσκονταν στην εξορία για τη συνδικαλιστική
τους δράση.27 Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν ένας θρίαμβος για το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο έλαβε πάνω από το 50% των
ψήφων - το υψηλότερο εκλογικό ποσοστό του στην πόλη έως τότε.
Η πρώτη συνεδρίαση του «κόκκινου» Δημοτικού Συμβουλίου πραγματοποιήθηκε ανοικτών των θυρών, με τους
εργάτες να κατακλύζουν κυριολεκτικά την αίθουσα. Οι αλλαγές στο χαρακτήρα και τη νοοτροπία της νεοεκλεγείσας
Δημοτικής Αρχής καταγράφηκαν από τον ανταποκριτή του «Ταχυδρόμου», ο οποίος δεν παρέλειψε να επισημάνει πως ακόμα και
οι σύμβουλοι της μειοψηφίας «διεπίστωσαν ότι μαζί με τα πρόσωπα άλλαξαν και οι μέθοδοι της διοικήσεως... Πότε αφίχθησαν οι
σύμβουλοι της πλειοψηφίας δεν ηδυνήθημεν να το εξακριβώσωμεν. Λόγω της εργατικής της εμφανίσεως δεν εγένετο αισθητή η
εμφάνισίς των. Και μόνο όταν κατέλαβον με την έναρξιν της συνεδριάσεως τας θέσεις των προέβημεν εις την ...αναγνώρισίν
των!»
Πρώτο θέμα στην ατζέντα: Η έγκριση χορήγησης επιδόματος στους ανέργους ύψους 200.000 δραχμών. Οι αντιδράσεις
της «αστικής» αντιπολίτευσης, αν και μετρημένες, δεν επέτρεψαν την υπερψήφιση του μέτρου. Και αυτό γιατί η «κόκκινη»
πλειοψηφία βρισκόταν ουσιαστικά ...στη μειοψηφία: Δύο από τους νεοεκλεγέντες κομμουνιστές δημοτικούς συμβούλους δε
μετείχαν στην ψηφοφορία γιατί ήταν εξόριστοι. Τελικά όμως - και υπό την πίεση των εργαζομένων που παρευρίσκονταν στην
αίθουσα - οι σύμβουλοι της «μειοψηφίας» αναγκάστηκαν να συμφωνήσουν στη χορήγηση τουλάχιστον του ποσού των 150.000
δραχμών. Η κατάκτηση αυτή υπέρ των εργαζομένων και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, τα οποία δοκιμάζονταν έντονα από την
ανεργία και την ανέχεια, δεν ήταν η μόνη που πέτυχε η «κόκκινη» δημαρχία στη σύντομη διάρκεια της θητείας της. Ανάμεσα στα
μέτρα που ελήφθησαν σχεδόν από την επομένη της ανάληψης των καθηκόντων της περιλαμβάνονταν: Δωρεάν
ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (που ως τότε χορηγούνταν επί πληρωμή), αγορά φαρμάκων με έξοδα της τοπικής αυτοδιοίκησης
για τους μη έχοντες, άμεση καταγραφή των απόρων της πόλης ώστε να τους δοθεί ειδικό επίδομα κ.ά.28
Στο σύντομο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της εκλογής του «κόκκινου» Δημοτικού Συμβουλίου και της
ουσιαστικής κατάλυσής του, πραγματοποιήθηκαν διάφορες ενέργειες για την υπονόμευσή του: Οι κομμουνιστές
δημοτικοί σύμβουλοι παρενοχλούνταν επανειλημμένως από τις αστυνομικές αρχές, διώκονταν, συλλαμβάνονταν ή
απολύονταν από τις εργασίες τους.29
Δύο μόλις μήνες μετά τις δημοτικές εκλογές, ο δήμαρχος και το σύνολο της «πλειοψηφούσας» παράταξης βρέθηκαν ενώπιον της
δικαιοσύνης διωκόμενοι βάσει του Ιδιωνύμου! Ως μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη εκλήθησαν να καταθέσουν οι: Ι. Καλλέργης
(επιτελάρχης Δ΄ Σώματος Στρατού), Στ. Μπριλλάκης (διοικητής Χωροφυλακής), Γ. Δούλος (αντισυνταγματάρχης Μηχανικού), Ε.
Αλεξάκης (ανθυπασπιστής του Τμήματος Ασφάλειας), τρεις άλλοι από την αστυνομία και το στρατό, καθώς και δύο συνδικαλιστές
6 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
7 of 8 9/18/2023, 10:07 AM
Το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Καβάλα του μεσοπολέμου ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=4476761&action=print
8. Βλέπε για παράδειγμα «Πρόγραμμα Δουλειάς» (Ιανουάριος -Μάρτιος) Περιφερειακή Επιτροπή Ανατολικής Μακεδονίας και
Θράκης του ΚΚΕ προς όλους τους πυρήνες, σελ. 5 (Φάκελος 5), Αρχείο ΚΚΕ.
9. Εκθεση του επιτελάρχη Φεσσόπουλου, Δ΄ Σώμα Στρατού προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Γραφείο
Υπαρχηγού, Καβάλα 31/7/1928, σελ. 4-5, Αρχείο Ε. Βενιζέλου, Φάκελος 173/87 (Μουσείο Ε. Μπενάκη). Η έμφαση δική μας.
10. Εκθεση του επιτελάρχη Φεσσόπουλου, Δ΄ Σώμα Στρατού προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Γραφείο
Υπαρχηγού, Καβάλα 31/7/1928, σελ. 20, Αρχείο Ε. Βενιζέλου, Φάκελος 173/87 (Μουσείο Ε. Μπενάκη).
11. Εκθεση Οργάνωσης Καβάλας του ΚΚΕ προς το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ, 17/5/1929 (Φάκελος 10), Αρχείο ΚΚΕ.
12. Μαρτυρία νο. 2 Χρ. Αλτικουλάκη, στο «Προφορικές Μαρτυρίες Νομού Καβάλας» (Δημοτικό Μουσείο Καβάλας).
13. Μαρτυρία νο. 18 του Μαυρίδη Γεώργιου, στο «Προφορικές Μαρτυρίες Νομού Καβάλας» (Δημοτικό Μουσείο Καβάλας).
14. «Ταχυδρόμος» 1/4/1933.
15. «Πρωινά Νέα» 31/1/1934.
16. «Πρωινά Νέα» 3/12/1933.
17. «Ριζοσπάστης» 23-26/7/1933, 29-30/7/1933, 2/8/1933 και 4/8/1933.
18. Μαρτυρία νο. 2 Χρ. Αλτικουλάκη, στο «Προφορικές Μαρτυρίες Νομού Καβάλας» (Δημοτικό Μουσείο Καβάλας).
19. «Ριζοσπάστης» 7/8/1933.
20. «Κήρυξ» 24/5/1931.
21. «Κήρυξ» 27/7/1929 και 28/7/1929.
22. «Κήρυξ» 27/5/1926 και 13/1/1927.
23. Βλέπε για παράδειγμα, Εκθεση της Περιφερειακής Επιτροπής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης του ΚΚΕ για την
Πρωτομαγιά, 5/5/1930, σελ. 1 (Φάκελος 14), Αρχείο ΚΚΕ και Βιογραφικό Σημείωμα Μεγκίσογλου Β., στο Φάκελο «Μορφές
Αγωνιστών Μ-Ο» (ΚΜΙΕΑ).
24. Βλέπε «Ταχυδρόμος» 22/9/1932 και «Κήρυξ» 21/4/1929.
25. «Ταχυδρόμος» 21/5/1933 και «Πρωινά Νέα» 27/1/1934.
26. «Πρωινά Νέα» 8/2/1934 και «Ριζοσπάστης» 25/1/1934.
27. «Πρωινά Νέα» 1/2/1934.
28. «Ταχυδρόμος» 6/4/1934, «Ριζοσπάστης» 7/4/1934, 13/4/1934, 19/4/1934, 20/4/1934.
29. «Ριζοσπάστης» 20/4/1934, 4/6/1934.
30. «Ταχυδρόμος» 26/4/1934 και 15/6/1834, «Πρωινά Νέα» 11/4/1934.
31. Προεκλογική προκήρυξη (χωρίς ημερομηνία - στο φάκελο συγκαταλέγεται με προεκλογικά του 1930) του Ενιαίου Μετώπου
Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων για τις δημοτικές εκλογές, Φάκελος 37, Ιστορικό και Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας.
32. Βύζικας Ι. Θ. (1994) «Χρονικό των εργατικών αγώνων» (Καβάλα: Δημοτικό Μουσείο Καβάλας και ΓΣΕΕ) σελ. 88.
33. Εκτακτος Εκδοσις «Ταχυδρόμου» - «Πρωινών Νέων» και Μαρτυρία νο. 17 του Μανάφη Γιώργου, στο «Προφορικές Μαρτυρίες
Νομού Καβάλας» (Δημοτικό Μουσείο Καβάλας).
34. «Πρωινά Νέα» 6/5/1936. Η έμφαση δική μας.
Του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ*
*Ο Αναστάσης Γκίκας είναι Δρ. Πολιτικών Επιστημών, συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.
8 of 8 9/18/2023, 10:07 AM