PREGLED GRADIVA

KEMIJE ZA 7. RAZRED
 ŠTA JE KEMIJA?
 Kemija je prirodna nauka koja se bavi
proučavanjem građe,svojstavai i promjene tvari.
 Kemija ima primjenu u proizvodnji i poboljšanju
kvaliteta različitih proizvoda,ocjeni kvaliteta i
zađtiti životne sredine i zdravlja.
 Pokus(eksperiment, ogled) je namjerno izazivanje
promjena u određenim uslovima radi njihovog
praćenja i proučavanja.
RAD U KEMIJSKOJ LABORATORIJI
Da bi rad u laboratoriji bio prijatan i bezbedan treba se
pridržavati osnovnih pravila rada:
 Ne sme se konzumirati hrana i piće

 Potrebno je nositi zaštitne naočare i mantile, a kosa

mora biti vezana
 Pokuse koji su u toku ne treba ostavljati bez nadzora

 Ako se ispituje miris tvari, ne sme se mirisati

direktno iz posude,vec se rukom iznad otvora pare
tvari usmeravaju ka nosu
 Treba obratiti posebnu pažnju na slike koje su na
etiketama:
 KEMIJSKO POSUĐE I LABORATORIJSKI
PRIBOR

KEMIJSKO POSUĐE LABORATORIJSKI PRIBOR

 Epruveta  Pinceta
 Erlenmajerova tikvica  Drveni stalak
 Menzura  Mašice
 Avan s tučkom
 Pipeta
 Tronoţac
 Stakleni balon
 Azbestna mreţica
 Stakleni lijevak
 Špiritusna lampa
 Špric boca
 MJERENJE
 Mjerenje je postupak kojim se odredjuje
vrijednost neke fizikalne veličine pomoću
mjernih instrumenata.
 Najčešće se mjere masa, volumen i
temperatura tvari.
 Masa se mjeri vagom.
 Volumen se odreduje sa mjernim sudovima koji
imaju obilježene podeljke .

 Temperatura se mjeri termometrom, a najčešće

se izražava u stupnjevima Celzijusove skale.(°C)
 FIZIKALNE I KEMIJSKE OSOBINE TVARI

Fizikalne osobine tvari Kemijske osobine tvari

 Boja  Zapaljivost
 Okus  Korozivnost
 Miris
 Eksplozivnost
 Agregatna stanja
 Rđanje
 Rastvorljivost
 Tvrdoća  Inertnost…

 Gustina
 Temp.topljenja
 Temp. ključanja
 Elektroprovodljivost…
 FIZIKALNE I KEMIJSKE PROMJENE
Fizikalne
Kemijske promjene
promjene(reakcije)
 Isparavanje  Gorenje
 Kondenzacija
 Stvaranje taloga
 Topljenje
 Kristalizacija  Izdvajanje gasa
 Ocvršćavanje  Pojava svjetlosti
 Sublimacija  Promjena boje
 Rastvaranje
 Pražnjenje
 Kovanje
 Sečenje akumulatora…
 Usitnjavanje
 Savijanje…
 ČISTE TVARI:
ELEMENTI I JEDINJENJEA

 Čiste tvari ne sadrže tragove nijedne druge tvari.

 Imaju stalan i točno odredjen sastav i osobine.

 Kemijski elementi su jednostavne čiste tvari koje
se ne mogu kemijskim promjenama razložiti na
jednostavnije tvari.
 Kemijska jedinjenja su slžzene čiste tvari koje se
sastoje od dva ili više kemijskih elemenata i
mogu se kemijskim promjenama razložiti na
jednostavnije tvari.
Kemijski elementi Kemijska jedinjenja
 SMEŠE
 Smeša je mešavina dvaju ili više čistih tvari.

 Smeše mogu biti homogene i heterogene.

 Homogene smeše su smeše kod kojih se sastojci

ne mogu vidjeti golim okom ili pod mikroskopom.

 Heterogene smeše su smeše kod kojih se sastojci

mogu razlikovati golim okom ili pod
mikroskopom.
 Homogene smeše Heterogene smeše

 Bistri sok  Sok sa pulpom

 Zrak  Gazirani sok

 Legure  Dim

 Nafta,benzin  Čorba

 Ulje  Čokolada

 Mastilo…  Mlijeko

 Jabuka

 Sunđer

 Mesne prerađevine…
 RAZDVAJANJE SASTOJAKA SMEŠE

 Iz heterogenih smeša sastojci se mogu razdvojiti

sublimacijom, resublimacijom, pomoću magneta,
ceđenjem(filtracijom), odlivanjem(dekan-
tovanjem.
 Iz homogenih smeša sastojci se mogu razdvojiti
destilacijom,i sparavanjem i kristalizacijom.
 Destilacija je postupak koji se primjenjuje za
razdvajanje sastojaka smeše na osnovu različitih
temperatura ključanja.
 Kristalizacija je postupak za odvajanje
rastvorenih čvrstih tvari iz smeše,a zasniva se na
različitoj rastvorljivosti tvari u zavisnosti od
temperature.
 ATOM
 Atomi su čestice veoma malih dimenzija i mase.

 Atomi su najsitnije nevidljive čestice koje

izgrađuju tvari.
 Atomi različitih elemenata mogu se spajati u
nove čestice, od kojih su izgrađena kemijska
jedinjenja.
 KEMIJSKI SIMBOLI
 Kemijski simboli su znaci kojima se skraćeno
predstavljaju nazivi kemijskih elemenata.

 Kemijske simbole kako se danas zapisuju uveo je

Jons Jakob Bercelijus.

 Kemijski simboli pišu se latinicom i isti su u

cjelom svijetu.
 Broj atoma elemenata označava se koeficijentom
(3Al-3atoma aluminijuma, 2S-2 atoma sumpora)
 GRAĐA ATOMA
 Atomi su izgrađeni od elementarnih čestica:
nukleona i elektrona.
 Nukleoni čine jezgro atoma, a elektroni čine
elektronski omotač.
 Maseni broj označava se slovom A i predstavlja
zbroj broja protona i neutrona u jezgru atoma.
A=N(p+)+N(n°)
 Atomski broj predstavlja broj protona u atomu.

Z=N(p+)
 N(n°)=A- Z

 Z uvek manji od A, osim kod H.

 IZOTOPI
Izotopi su atomi istog elementa koji se razlikuju po broju
neutrona i po masenom broju.

Isto Različito
 Z  A
 Isti broj p+ i e-  Različit broj n°

 Iste kemijske osobine  Različite fiz. osobine

 ELEKTRONSKI OMOTAČ
 2· n 2 n=1,2,3,4,5,6,7
 1.sloj, n=1, 2· 1 2 =2e- u K sloju

 2.sloj, n=2, 2 · 4 =8e- u L sloju

 3.sloj, n=3, 2· 9 =18e- u M sloju

 4.sloj, n=4, 2· 16 =32e- u N sloju

 Energetki nivoi obiljezavaju se brojevima od 1 do

7,ili slovima K,L,M,N,O,P,Q
 PERIODNI SUSTAV
ELEMENATA(PSE)
 Periodni sustav elemenata je tablica koja sadrži
sve poznate elemente.
 U PSE nalazi se 118 elemenata

 PSE je podjeljen na grupe i periode

 18 grupa -grupe su vertikalni nizovi

 7 perioda -periode su horizontalni nizovi

 Periode se dijele na:

-male:1, 2, 3
-velike:4, 5, 6+lantanoidi,7+aktinoidi
 VRSTE KEMIJSKIH ELEMENATA
Kemijski elementi se dijele na:

 Metali(kovine) -najbrojniji čine 2/3 PSE

 Metaloidi –prelaz iymeđu metala i nemetala

 Nemetali(nekovine)- ima ih 10

 Plemeniti plinovi – najstabilniji, postoje sami

za sebe u prirodi (18. grupa)
 KEMIJSKE VEZE
 Privlačne sile koje drže čestice na okupu nazivaju
se kemijske veze.
 Postoje kovalentna i jonska veza

 Kovalentna veza moze biti jednostruka,

dvostruka i trostruka.
 Kovalentna veza postoji medju atomima
nemetala.

 Jonska veza postoji medju jonima metala i jona

nemetala.
 KOVALENTNA VEZA
 H· +H· => H:H
 H· je LUISOV SIMBOL

 H:H- ELEKTRONSKA FORMULA

 H-H=> STRUKTURNA FORMULA

 H2 – BRUTO MOLEKULSKA FORMULA,

 2 je INDEKS
 Molekuli elemenata imaju nepolarnu kov. vezu
 Molekuli jedinjenja imaju polarnu kov. vezu
 Pravilo: Slično se u sličnom rastvara (otapa)!
 polarno u polarnom, jonsko u polarnom, nepolarno u nepolarnom!
 JONSKA VEZA
 Joni su naelektrisane čestice za razliku od atoma
i molekula koji su elektroneutralni!

 Atomi metala otpustaju elektrone i grade

pozitivno naelektrisane jone-KATJONE.

 Atomi nemetala primaju elektrone i daju

negativno naelektrisane jone-ANJONE.
 VALENCE ELEMENATA


grupa la lla llla lVa Va Vla Vlla Vllla

valenca I II III IV III II I 0

H Na Mg, Fe, C, N, P O S Br I
Ca Al Pb
I I II II, II, III, Il II, I I
III IV V IV,
Vl
 KRISTALNE REŠETKE
 Postoje 3 vrste kristalnih rešetki:
atomske,molekulske i jonske.
 Atomski kristalni sustavi su kristalne strukture
u kojima su osnovne čestice atomi (takvu
strukturu imaju metali (osim Hg) i ugljenik)
 Molekulski kristalni sustavi sadrze molekule
elemenata i molekule jedinjenja.(led, šećer, jod…)
 Jonski kristalni sustavi sadrže osnovne čestice
jone:katjone i anjone (kuhinjska so, sve soli)
 RASTVORLJIVOST U VODI
 Rastvor je homogena smeša koja se sastoji od
rastvarača i rastvorenih tvari.
 Rastvorljivost je broj grama rastvorene tvari koja
može da se rastvori u 100g rastvarača (otapala)
na određenoj temperaturi.
 Rastvori mogu biti: zasićeni,nezasićeni i
prezasićeni.
 Vodeni rastvori su rastvori koji kao rastvarač
sadrže vodu.
PROCENTNA KONCENTRACIJA
RASTVORA
%=mRS/mR · 100
m =mRS+mRČ
R

m RS-masa rastvorene supstance

m RČ- masa rastvarača

m R - masa rastvora
 KEMIJSKE JEDNADŢBE
 Kemijskim reakcijama nastaju nove tvari.

 Sinteza je kemijska reakcija pri kojoj od dve ili

vise čistih tvari nastaje nova tvar.

 Analiza je kemijska reakcija pri kojoj

razlaganjem neke složene čiste tvari nastaje
jedna ili više čistih tvari.
 ZAKON O ODRŢANJU MASE
 Ukupna masa reaktanata jednaka je ukupnoj
masi reakcionih proizvoda.
 Kemijske reakcije predstavljaju se kemijskim
jednadžbama.
 Jednadžba kemijske reakcije mora biti
izjednačena: broj atoma svakog elementa mora
biti isti sa leve i desne strane jednadžbe.
 Za izjednačavanje se koriste koeficijenti.
 IZRAČUNAVANJA U KEMIJI
n=m/M
 n-količina tvari [mol]
 m-masa [g]

 M-molarna masa [g/mol]

m=n · M