Eit Me 003 - Smokecontrol

วิศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ
ee . p
s s a n
t a
ย ควันไฟ
มาตรฐานการควบคุ ม
ต ิ เ ว ท m
ย
ี  ผ า i l . o
แก9ไขปรับปรุงครั้งที่ 2
c
น
ทัศ et@gm a
พฤษภาคม 2562
h a t i w โดย
คณะอนุกรรมการมาตรฐานการควบคุมควันไฟ
คณะกรรมการสาขาวิศวกรรมเครื่องกล
ได9รับการสนับสนุนงบประมาณจากสภาวิศวกร
ปVงบประมาณ 2559
สงวนลิขสิทธิ์
ISBN 978-616-396-027-6 พิมพครั้งที่ 1

มาตรฐาน วสท. 032009-19 พฤษภาคม พ.ศ. 2562
EIT Standard 032009-19 ราคา 220 บาท
ชื่อหนังสือ มาตรฐานการควบคุมควันไฟ
ชื่อผูแ9 ตง คณะอนุกรรมการมาตรฐานการควบคุมควันไฟ
ข9อมูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแหงชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data.
วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2.
p
มาตรฐานการควบคุมควันไฟ.= Smoke control standard.--กรุงเทพฯ : วิศวกรรมสถาน
แห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2, 2562.
n ee .
148 หนUา
t a s sa
ท ย 
1. การปVองกันอัคคีภยั . 2. ควัน – การควบคุม., I. ชื่อเรื่อง.
ว
ผ า ต เ
ิ c o m
628.922
ย
ี  a i l.
ทัศน et@gm
ISBN 978-616-396-027-6
สงวนลิขสิทธิ์
a t
แก9ไขปรับปรุงครัง้ ที่ 2
พิมพครั้งที่ 1
h i w
พ.ศ. 2562
(พฤษภาคม พ.ศ. 2562)
จํานวนพิมพ 2,000 เล(ม
ราคา 220 บาท
จัดพิมพและ วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
จําหนายโดย 487 ซอยรามคําแหง 39 (เทพลีลา 1) แขวงพลับพลา
เขตวังทองหลาง กรุงเทพฯ 10310
โทรศัพท2 0-2184-4600-9 โทรสาร 0-2184-4662
http://www.eit.or.th E-mail : eit@eit.or.th
พิมพที่ สํานักพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย [6205-165/2,000]
ถนนพญาไท แขวงวังใหม เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ 10330
โทร. 0-2218-3548-50 โทรสาร 0-2218-3550
http://www. cupress .chula.ac.th
E-mail : cuprint@hotmail.com
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตลิ ขิ สิทธิ์ พ.ศ. 2551

ไม(อนุญาตใหUคัดลอก ทําซ้ํา และดัดแปลง ส(วนใดส(วนหนึ่งของหนังสือฉบับนี้
นอกจากไดUรับอนุญาตเปaนลายลักษณ2อักษรจากเจUาของลิขสิทธิ์เท(านั้น
วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 I
มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

อธิบาย รหัสมาตรฐาน
วิ ศ วกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชู ป ถั ม ภ (วสท.) ไดE มีก ารปรั บ กํ า หนดระบบ

รหัสมาตรฐานใหม โดยมีการเพิ่มกรอบมาตรฐานในตัวเลขลําดับที่ 3 แทนประเภทของมาตรฐานเพื่อความ
ชัดเจน และเปลี่ยนรหัสสองตัวสุดทEาย ซึ่งแทนปOที่จัดทําหรือแกEไขปรับปรุงจาก พ.ศ. เปPน ค.ศ. เพื่อความ
เปPนสากล สวนปOที่พิมพจะแสดงไวEที่หนEารองจากปกและหนEาบรรณานุกรม
ee . p
รหัสมาตรฐาน วสท. 032009-19 หมายถึง
s s a n
เลข 03 แทน สาขาวิศวกรรมเครื่องกล
ย  t a
เลข 2
ต เ
ิ ท
แทน การก(อสรUาง/การติดตั้ง/การปฏิบัติงาน ตามกรอบมาตรฐาน
ว m
กรอบมาตรฐานแบ(งเปaน 4 ประเภท ดังนี้
 ผ า i l
เลข 1 แทน การคํานวณออกแบบ
ย
ี . c o
น
ทัศ et@gm a
เลข 2 แทน การก(อสรUาง การติดตั้งหรือการปฏิบัติงาน
เลข 3 แทน การอํานวยการใชU และการบํารุงรักษา
เลข 4 แทน ขUอกําหนดดUานวัสดุและผลิตภัณฑ2
h a t i w
เลข 009 แทน ลาํดบัทข่ีองมาตรฐานในสาขาวศิวกรรมเครื่องกล
เลข 19 แทน 2019 (ปg ค.ศ. ที่พิมพ2)

II วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
คํานํา
สมาคมวิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 (วสท.) เปaนหนึ่งในสถาบันวิชาการ
ดUานวิศวกรรมที่มีส(วนร(วมรับผิดชอบต(อวงการวิศวกรรมของไทย นโยบายสําคัญของวสท. ประการหนึ่งคือ
ส(งเสริมการจัดทําตํารา คู(มือ และมาตรฐานดUานการประกอบวิชาชีพ เพื่อเปaนแหล(งอUางอิงที่เชื่อถือไดU และ
สามารถนําไปใชUประโยชน2ใหUเกิดประสิทธิผลต(อบุคคลและวงการวิศวกรรมของไทย ในกรณีที่มีกฎหมาย
. p
หรื อ ขU อ บั ง คั บ อื่ น ใดนอกเหนื อ จากมาตรฐานนี้ ใ หU ทํ า ตามกฎหมายหรื อ ขU อ บั ง คั บ อื่ น ที่ กํ า หนดไวU
ee
นอกเหนือจากนั้นใหUเปaนไปตามมาตรฐานการควบคุมควันไฟนี้
s s a n
 t a
การปรับปรุงมาตรฐานควบคุมควันไฟ แกUไขปรับปรุงครั้งที่ 2 พ.ศ.2562 นี้ สืบเนื่องจากมาตรฐาน
ย
ต เ
ิ ว ท
ฉบับเดิมปรับปรุงครั้งล(าสุดเมื่อปg พ.ศ. 2550 ซึ่งมีการใชUงานอUางอิงมานาน 10 ปg ปiจจุบันมาตรฐานอUางอิง
m
ย
ี  ผ า i l . c o
ที่เปaนมาตรฐานสากลไดUมีการปรับปรุงแกUไข จึงตUองทบทวนมาตรฐานการควบคุมควันไฟฉบับ พ.ศ.2550
เดิม และปรับปรุงแกUไขใหUทันสมัยเปaนปiจจุบัน และจัดหมวดหมู(ขUอกําหนดชัดเจนระหว(างมาตรฐานระบบ
น
ทัศ et@gm a
อัดอากาศและการระบายควันไฟ เพื่อใหUเขUาใจง(ายและใชUงานไดUส ะดวกมากยิ่งขึ้น มาตรฐานการควบคุม
ควันไฟฉบับ นี้เปaนหนึ่งในมาตรฐานที่ไดUรับการสนับสนุนงบประมาณปรับ ปรุง ประจําปg 2559 จากสภา
h a i w
วิศวกร ซึ่งสภาวิศวกรมีนโยบายส(งเสริมใหUสมาคมวิชาชีพ จัดทํามาตรฐานการประกอบวิชาชีพทั้งการร(าง
t
ขึ้นใหม(หรือปรับปรุงมาตรฐานใหUมีค วามทันสมัยขึ้น วสท.คาดหวังว(าโครงการนี้จะมีส(วนช(วยผลักดันใหU
วิศวกรและผูUเกี่ยวขUองมีการนํามาตรฐานไปใชUเพื่อใหUเกิดความปลอดภัยต(อการทํางานก(อสรUางต(อไป
วสท. ขอขอบพระคุณคณะทํางานทุกท(านไวU ณ ที่นี้สําหรับความร(วมมือที่ทุกท(านไดUเสียสละเวลาใน
การจัดทํามาตรฐานจนแลUวเสร็จ จนสามารถพิมพ2เผยแพร(ไดU และหากผูUใชUมาตรฐานนี้มีขUอคิดเห็นหรือ
ขUอแนะนําประการใด กรุณาแจUงใหU วสท. ทราบดUวยเพื่อจะไดUใชUเปaนขUอมูลประกอบการพิจารณาปรับปรุง
มาตรฐานในโอกาสต(อไป
(ดร.ธเนศ วีระศิริ)
นายกวิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
ประจําปg 2560-2562

วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 III
บทนํา
เมื่อเกิดเพลิงไหมUในอาคาร มักจะไดUยินการสูญเสียชีวิตของผูUใชUอาคารที่เกิด จากการสําลักควัน
เนื่องจากเมื่อเกิดเพลิงไหมUจะเกิดควันจํานวนมากแพร(กระจายจากตUนเพลิงไปสู(บริเวณอื่น ๆ อย(างรวดเร็ว
การควบคุมควันไฟเปaนสิง่ สําคัญมากในการปVองกันอันตรายจากการเสียชีวิตเมือ่ เกิดเพลิงไหมU ควันสามารถ
แพร(กระจายไดUอย(างรวดเร็ว สามารถไหลผ(านช(องเปlดต(างๆทั้งในแนวราบและแนวดิ่งไดU ควันจากเพลิงไหมU
จะมีความรUอน ประกอบดUวยมลพิษ ฝุnน ละออง กoาซพิษ ลดปริมาณอากาศบริสุทธิ์และลดความสามารถใน
การมองเห็น จึงทําใหUเปaนอุปสรรคในการอพยพออกจากอาคารเมื่อเกิดเพลิงไหมU
ee . p
a n
ดังนั้นจุดมุ(งหมายสําคัญของการควบคุมควันไฟ คือ (1) ปVองกันไม(ใหUค วันไฟเขUาสู(พื้นที่ปVองกัน
s s
ย  t a
หรือพื้นที่ปลอดภัยจากควันดUวยวิธีการสรUางแรงดันในพื้นที่ปVองกันใหUสูงกว(าภายในอาคาร พื้นที่ปVองกัน
ไดUแก( บันไดหนีไฟ พื้นที่หลบภัย โถงลิฟต2ดับเพลิง และ(2) ลดการแพร(กระจายของควันไฟดUวยวิธีการ
ต เ
ิ ว ท m
ระบายควัน กoาชพิษและความรUอนออกจากบริเวณที่เกิดเพลิงไหมU ช(วยใหUผูUอาศัยในอาคารสามารถหนีออก
ย
ี  ผ า . c o
จากอาคารไดU และช(วยใหUนักดับเพลิงมองเห็นตUนเพลิงทํางานไดUง(ายและปลอดภัยขึ้น รวมไปถึงชะลอความ
i l
น a
เสียหายของโครงสรUางจากอุณหภูมิความรUอนจากควันไฟ
ทัศ et@gm
มาตรฐานการควบคุมควันไฟ แกUไขปรับปรุงครั้งที่ 2 พ.ศ.2562 นี้ ไดUมีการแกUไขปรับปรุงโดยมี
w
การจัดกลุ(มมาตรฐานใหม(จากเดิมที่เขียนการควบคุมควันไฟไม(ว(าจะระบบอัดอากาศและระบายควันไฟ
a t i
รวมอยู(ดUวยกัน ฉบับแกUไขปรับปรุงครั้งที่ 2 นี้ ไดUแยกระบบทั้งสองออกจากกันอย(างชัดเจน เพื่อใหUสะดวก
h
ต(อการใชUงาน รวมไปถึงการปรับปรุงในเรื่องการควบคุมการทํางานของระบบอัดอากาศและระบายควันไฟ
ที่ตUองมีความสามารถในการสั่งไดUอย(างอัตโนมัติและสั่งการดUวยมือในทุกช(วงเวลาของการทํางานของระบบ
อาคารจะมีค วามปลอดภั ยจากควัน ไฟเมื่อเกิ ดเพลิงไหมUนั้นจําเปaนอย( างยิ่งที่ ผูUมีส(ว นเกี่ย วขUอง
จะตUองมีการปฏิบัติตามมาตรฐานในทุกขั้นตอน ทั้งการออกแบบ การติดตั้ง การทดสอบระบบก(อนการใชU
งาน การดูแลบํารุงรักษาอุปกรณ2 และถUาหากมีการเปลี่ยนแปลงสภาพอาคารที่อาจมีผลกระทบต(อระบบ
ควบคุมควันไฟ หรือมีการเปลี่ยนแปลงระบบใหม( จําเปaนตUองมีการทบทวนและออกแบบใหUเหมาะสม และ
สอดคลUองกับสภาพการใชUอาคารอยู(เสมอ ระบบควบคุมควันไฟจะตUองมีการทดสอบการทํางานของระบบ
และทดสอบสมรรถนะเปa นประจํ าทุ กปg ผลการทดสอบจะตUองเปa นไปตามเกณฑ2 มาตรฐานฉบับ นี้ห รือ
มาตรฐานอื่นที่น(าเชื่อถือและเปaนที่ยอมรับ
คณะอนุกรรมการมาตรฐานการควบคุมควันไฟ
แก9ไขปรับปรุงครั้งที่ 2 พ.ศ.2562

IV วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
รายนามคณะกรรมการอํานวยการ
พ.ศ. 2560 - 2562
คณะกรรมการ
p
1. ดร.ธเนศ วีระศิริ นายก
2. ดร.เกชา ธีระโกเมน อุปนายก คนที่ 1
n ee .
3. รศ.ดร. พิชยั ปมาณิกบุตร
t a s s
อุปนายก คนที่ 2
a
4. นายสมจิตร2 เปgยp มเปรมสุข
ว ทย  อุปนายก คนที่ 3
เ
ิ
5. ดร.พิชญะ จันทรานุวัฒน2 กรรมการและเลขาธิการ
6. ดร.ทศพร
ผ า ต
ศรีเอีย่ ม
 l c o m
กรรมการและเหรัญญิก
.
7. ผศ.ชลชัย
น ย
ี ธรรมวิวัฒนุกูร
a i กรรมการและนายทะเบียน
8.
9.
ดร.ธีรธร
ทัศ et@gm
นายสินิทธิ์
ธาราไชย
บุญสิทธิ์
กรรมการและประชาสัมพันธ2
กรรมการและประธานกรรมการสิทธิและจรรยาบรรณ
10.
11.
ศ.ดร. พานิช
นางสาวบุษกรh a t i w
วุฒิพฤกษ2
แสนสุข
กรรมการและประธานกรรมการโครงการและต(างประเทศ
กรรมการและกรรมการกิจกรรมพิเศษ
12. นายมนูญ อารยะศิริ กรรมการและประธานวิศวกรอาวุโส
13. นางสาวศุทธหทัย โพธินามทอง กรรมการและประธานวิศวกรหญิง
14. นายกฤตวัฒน2 สุโกสิ กรรมการและประธานยุววิศวกร
15. รศ.อเนก ศิริพานิชกร กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมโยธา
16. ผศ.ดร. อุทยั ไชยวงค2วลิ าน กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมไฟฟVา
17. ผศ.ดร. จิรวรรณ เตียรถ2สุวรรณ กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมเครื่องกล
18. รศ. ดร. ประจวบ กล(อมจิตร กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมอุตสาหการ
19. รศ.ดร.ขวัญชัย ลีเผ(าพันธุ2 กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมเหมืองแร(
โลหะการและปlโตรเลียม
20. รศ. ดร. อัญชลีพร วาริทสวัสดิ์ หล(อทองคํา กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมเคมีและปlโตรเคมี
21. รศ.สุเทพ สิริวิทยาปกรณ2 กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมสิ่งแวดลUอม
22. ศาสตราภิชาน พูลพร แสงบางปลา กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมยานยนต2
23. ดร.พิศาล จอโภชาอุดม กรรมการและประธานสาขาวิศวกรรมคอมพิวเตอร2
24. รศ. ดร. เสริมเกียรติ จอมจันทร2ยอง กรรมการและประธานสาขาภาคเหนือ 1
25. รศ.วิชยั ฤกษ2ภูริทัต กรรมการและประธานสาขาภาคเหนือ 2
26. นายจีรวุฒิ ภูศรีโสม กรรมการและประธานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 1

วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 V
27. ผศ.นัฐวุฒิ ทิพย2โยธา กรรมการและประธานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2

28. ดร.กิตติ จันทรา กรรมการและประธานสาขาภาคตะวันออก 1
29. นายอิทธิพล เนธิยคุปต2 สิงขรแกUว กรรมการและประธานสาขาภาคตะวันออก 2
30. นางสาววรรณิษา จักภิละ กรรมการและประธานสาขาภาคตะวันตก
31. นายธนินท2รัฐ เมธีวัชรรัตน2 กรรมการและประธานสาขาภาคใตU 1
32. รศ.ดร. อุดมผล พืชน2ไพบูลย2 กรรมการและประธานสาขาภาคใตU 2
p
33. นายณัฐพล สุทธิธรรม กรรมการกลาง
n ee .
t a s s a
ว ทย 
ผ า ต เ
ิ c o m
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
h a t i w

VI วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
รายนามคณะกรรมการสาขาวิศวกรรมเครื่องกล
ประจําปV พ.ศ. 2560-2562
ที่ปรึกษา
1. ศ.ดร.จุลละพงษ2 จุลละโพธิ
2. ศ.ดร.ทนงเกียรติ เกียรติศิริโรจน2
3. ศ.ดร.ปรีดา วิบูลย2สวัสดิ์
ee . p
n
4. ศ.ดร.สมชาติ โสภณรณฤทธิ์
5. ดร.เกชา ธีระโกเมน
t a s s a
ว ทย 
1. ผศ.ดร.จิรวรรณ
ผ า ต เ
ิ
เตียรถ2สุวรรณ
c o m ประธาน
2. นายบุญพงษ2
น ย
ี  กิจวัฒนาชัย
a i l . รองประธาน
ทัศ et@gm
3. รศ.ดร.ธนากร วงศ2วัฒนาเสถียร กรรมการ
4. รศ.ดร.วิทยา ยงเจริญ กรรมการ
w
5. รศ.วิชยั พฤกษ2ธาราธิกูล กรรมการ
6. ผศ.ธวัชชัย
h a t
7. ผศ.ดร.ธิบดินทร2
i นาคพิพฒ
แสงสว(าง
ั น2 กรรมการ
กรรมการ
8. ผศ.ดร.วรศิษฐ2 ตรูทัศนวินท2 กรรมการ
9. นายธีระศักดิ์ ประกายบุญทวี กรรมการ
10. นายปราโมทย2 สมชัยยานนท2 กรรมการ
11. นายวุฒินันทน2 ปiทมวิสทุ ธิ์ กรรมการ
12. นายศิริ เตชะลปนรัศมี กรรมการ
13. ดร.ปราโมทย2 ลายประดิษฐ2 กรรมการและเลขานุการ

วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 VII
คณะกรรมการสาขาวิศวกรรมปjองกันอัคคีภัย
พ.ศ. 2560 - 2562
ที่ปรึกษา
1. พ.ต.อ.โชคชัย ยิ้มพงษ2
p
2. พ.ต.อ.เทวานุวัฒน2 อนิรุธเทวา
3. พ.ต.ท.ดร.บัณฑิต ประดับสุข
n ee .
4. พ.ต.ท.กUองกาญจน2 ฉันทปรีดา
t a s s a
5. ผศ.ชลชัย
ว ทย 
ธรรมวิวัฒนุกูร
เ
ิ
6. ดร.เดชา ครุฑทิน
7. ดร.ธเนศ
 ผ า ต
วีระศิริ
l . c o m
8. ดร.เกชา
น ย
ี ธีระโกเมน
a i
10. นายเจนวิชทัศ et@gm
9. นายจักรพันธ2 ภวังค2คะรัตน2
วิสัยจร
11. นายชัยโรจน2
h
12. นายทวีศักดิ์ a t i wโฆษิตศิริทวีพร
อัญชลีนุกลู
13. นายธวัช มีชยั
14. นายดิลก เลิศเกรียงไกรยิง่
15. นายไตรทศ โถวสกุล
16. นายณ.พงษ2 สุขสงวน
17. นายนิยม กรรณสูต
18. นายบุญพงษ2 กิจวัฒนาชัย
19. ดร.พิชญะ จันทรานุวัฒน2
20. นายภานุ วิทยอํานวยคุณ
21. นายลือชัย ทองนิล
22. นายวันชัย บัณฑิตกฤษดา
23. นายวิรัตน2 เลาหนิวัตร
24. นายวิเชียร บุษยบัณฑูร
25. นายวสวัตติ์ กฤษศิริธีรภาคย2
26. นายศุภเชษฐ2 สมรูป
27. นายสินิทธิ์ บุญสิทธิ์
28. นายสวง กิตติสิริพันธุ2

VIII วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
29. นายอุทยั คําเสนาะ

30. นายอรรณพ กิ่งขจี
1. นางสาวบุษกร แสนสุข ประธาน
2. ผศ.ดร.ณัฐศักดิ์ บุญมี กรรมการ
3. นายกาญจน2 รักศิริพงษ2 กรรมการ
4. นายจุลดิษย2 จายนียโยธิน กรรมการ
ee . p
5. นายธเนศ จิตต2กูลสัมพันธ2
s
s a n
6. นายธานินทร2

เติมวัฒนพงศ2
ย t a กรรมการ
7. นายนที
ต เ
ิ ว ท
รื่นวิชา กรรมการ
m
8. นายมาเฮศ
ย
ี  ผ าราย
i l . o
c
9. นายรณรงค2
10. นายรัตนชัย
11. นายวรพร
น
ทัศ et@gm
กระจ(างยศ
a
รัศมีเวสารัช
หยาดผกา
12. นายสุรเชษฐ2
13. นายปlติ h a t i w สีงาม
อนนตพันธ2
กรรมการและเลขานุการ
14. นายเมธี รจิตวิวัฒน2 กรรมการและผูUช(วยเลขานุการ

วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 IX
รายนามคณะผู9จัดทํารางมาตรฐานการควบคุมควันไฟ
แก9ไขปรับปรุงครั้งที่ 2
(พ.ศ. 2558-2562)
คณะกรรมการประจํามาตรฐาน
1. รศ.ฤชากร จิรกาลวสาน ประธาน
ee . p
n
2. นายสินิทธิ์ บุญสิทธิ์ กรรมการ
3. ดร.พิชญะ จันทรานุวัฒน2
t a s กรรมการ
s a
4. นายบุญพงษ2 กิจวัฒนาชัย
ว ทย  กรรมการ
5. ผศ.ดร.ณัฐศักดิ์ บุญมี
ผ า ต เ
ิ c
o m
6. นางสาวบุษกร
น ย
ี 
แสนสุข
a i l . กรรมการและเลขานุการ
ทัศ et@gm
คณะอนุกรรมการรางมาตรฐาน
1. นางสาวบุษกร แสนสุข ประธาน
2.
3.
นายรัตนชัย
นายประพุธ
h a t i w
รัศมีเวสารัช
พงษ2เลาหพันธุ2
อนุกรรมการ
อนุกรรมการ
4. นายประชานาถ เนียมนํา อนุกรรมการ
5. นายวุธชิรา แจUงประจักษ2 อนุกรรมการ
6. นายจิรวัฒน2 วงศ2ขUาหลวง อนุกรรมการ
7. ผศ.ดร.พลกฤต กฤชไมตรี อนุกรรมการ
8. นายปlติ อนนตพันธ2 อนุกรรมการ
9. นายจุลดิษย2 จายนียโยธิน อนุกรรมการและเลขานุการ
10. นางสาวสโรชา มัฌชิโม ผูUช(วยเลขานุการ

X วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
สารบัญ
หน9า
ภาคที่ 1 นิยาม 1
ภาคที่ 2 มาตรฐานระบบอัดอากาศ
ee . p 7
n
บทที่ 1 วัตถุประสงคและขอบเขต 9
2.1 วัตถุประสงค2และขอบเขต
t a s s a 9
2.1.1 วัตถุประสงค2
2.1.2 ขอบเขต
ว ทย  9
9
บทที่ 2 ข9อกําหนดทัว่ ไป
ผ า ต เ
ิ c o m 10
น ย
ี 
2.2 ขUอกําหนดทั่วไป
a i l . 10
ทัศ et@gm
บทที่ 3 ข9อกําหนดระบบอัดอากาศและอุปกรณ 12
2.3 ขUอกําหนดระบบอัดอากาศและอุปกรณ2 12
h a t i w
2.3.1 การออกแบบและติดตั้ง
2.3.2 ท(อลมสําหรับระบบอัดอากาศ
2.3.3 พัดลมและมอเตอร2
12
15
16
2.3.4 ชุดแผ(นปlดกันไฟ (fire damper) 18
2.3.5 ระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบ 18
บทที่ 4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ 24
2.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ 24
2.4.1 การตรวจสอบส(วนประกอบอาคารเบื้องตUน 24
2.4.2 การทดสอบการทํางานของระบบ 24
2.4.3 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ 25
2.4.4 การทดสอบระบบอัดอากาศตามคาบเวลา 31
บทที่ 5 การบํารุงรักษาระบบอัดอากาศ 32
2.5 การบํารุงรักษาระบบอัดอากาศ 32
บทที่ 6 การจัดเก็บเอกสารระบบอัดอากาศ 33
2.6 การจัดเก็บเอกสารระบบอัดอากาศ 33
2.6.1 การจัดเก็บระบบเอกสารตามขUอกําหนด 33
2.6.2 เอกสารรายงานการออกแบบ 33
2.6.3 คู(มือการใชUงานและบํารุงรักษา 33

วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2 XI
ภาคที่ 3 มาตรฐานระบบระบายควันไฟ 35
บทที่ 1 วัตถุประสงคและขอบเขต 37
3.1 วัตถุประสงค2และขอบเขต 37
3.1.1 วัตถุประสงค2 37
3.1.2 ขอบเขต 37
บทที่ 2 ข9อกําหนดทัว่ ไป 38
3.2 ขUอกําหนดทั่วไป 38
บทที่ 3 ข9อกําหนดระบบระบายควันไฟและอุปกรณ
ee . p 41
n
3.3 ขUอกําหนดระบบระบายควันไฟและอุปกรณ2 41
3.3.1 ขUอกําหนดการออกแบบ
t a s s a 41
ว ทย 
3.3.2 ขUอกําหนดอุปกรณ2และการติดตั้ง
3.3.3 ระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ
46
51
า ต เ
ิ
บทที่ 4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบระบายควันไฟ
ผ c o m 53
น ย
ี  i l
3.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบระบายควันไฟ
a . 53
ทัศ et@gm
3.4.1 ทั่วไป 53
3.4.2 การตรวจสอบอาคารเบื้องตUน 53
w
3.4.3 การตรวจก(อนการทดสอบระบบการทํางานและส(วนประกอบ 53
h a t i
3.4.4 การทดสอบระบบการทํางานและส(วนประกอบของระบบระบายควันไฟ
3.4.5 การทดสอบส(วนประกอบต(างๆ ของระบบระบายควันไฟ
54
55
3.4.6 การตรวจรับงาน 55
3.4.7 การทดสอบระบบระบายควันไฟในโถงสูงและช(องเปlดขนาดใหญ( 56
3.4.8 การทดสอบระบบระบายควันไฟตามคาบเวลา 57
3.4.9 การเปลีย่ นหรือดัดแปลงระบบระบายควันไฟ 58
บทที่ 5 การบํารุงรักษาระบบระบายควันไฟ 59
3.5 การบํารุงรักษาระบบระบายควันไฟ 59
บทที่ 6 การจัดเก็บเอกสารระบบระบายควันไฟ 60
3.6 การจัดเก็บเอกสารระบบระบายควันไฟ 60
3.6.1 การจัดเก็บระบบเอกสารตามขUอกําหนด 60
3.6.2 เอกสารรายงานการออกแบบ 60
3.6.3 คู(มือการใชUงานและการบํารุงรักษา 60
ภาคผนวก ก ทฤษฎีการควบคุมควันไฟ 63
ก.1 บทนํา 65
ก.2 ขอบเขตของระบบควบคุมควันไฟ 65
ก.2.1 การพิจารณาในการออกแบบเบื้องตUน 65
ก.2.2 การสั่งใหUระบบทํางาน 66
ก.3 ทฤษฎีเบือ้ งต9นเกี่ยวกับการเคลือ่ นทีข่ องควันไฟ การไหลของอากาศ 67
อัตราการไหล และการอัดอากาศ

XII วิศวกรรมสถานแห(งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ2
ก.3.1 ปรากฏการณ2ลมลอยตัว 67
ก.3.2 การลอยตัวของกoาซเผาไหมU 71
ก.3.3 การขยายตัวของกoาซเผาไหมU 72
ก.3.4 อิทธิพลของลมภายนอกอาคาร 72
ก.3.5 ระบบปรับอากาศและระบายอากาศ 73
ก.3.6 การเคลื่อนทีข่ องลิฟต2 73
p
ก.3.7 ทฤษฎีการไหลของอากาศผ(านช(อง รู หรือรอยแยก 73
ee .
ก.3.8 อัตราการไหลของอากาศในอาคารสูงเนื่องจากปรากฏการณ2ลมลอยตัวอย(างเดียว
n
80
s s a
ก.3.9 อัตราไหลของอากาศในอาคารหรือบันได (ช(องท(อ) ที่มีการอัดอากาศ
t a
83
ว ทย 
ก.4 หลักการและการคํานวณระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ 87
เ
ิ
ก.4.1 อัตราอากาศที่อดั เขUาบันไดขณะประตูปดl 90
 ผ า ต c o m
ก.4.2 อัตราอากาศที่อดั เขUาบันไดขณะประตูเปlด
l .
92
น ย
ี a i
ก.5 ระบบอัดอากาศสําหรับโถงลิฟตดับเพลิง 95
ทัศ et@gm
ก.5.1 การอัดอากาศเขUาปล(องลิฟต2
ก.5.2 การอัดอากาศเขUาโถงลิฟต2
95
98
a t i w
ก.6 ระบบควบคุมควันไฟสําหรับพื้นที่ปoด
h
ก.6.1 เขตควบคุมควันไฟ (Smoke Control Zone)
104
104
ก.6.2 การระบายควันไฟออกจากเขตควันไฟ (Smoke Zone Venting) 104
ก.6.3 การนําระบบปรับอากาศมาใชU (Use of HVAC System) 113
ก.7 ระบบควบคุมควันไฟสําหรับโถงสูงหรือชองเปoดขนาดใหญ 115
ก.7.1 ขนาดของเพลิงที่ใชUออกแบบ 116
ก.7.2 ระดับของพวยควันไฟเมื่อควันไฟไม(มีทางออกหรือไม(มีการระบายควัน 117
ก.7.3 อัตราการระบายควันไฟและตําแหน(งตUนเพลิง 118
ก. ควันไฟเกิดกลางโถง (Axisymmetric Plume) 119
ข. ควันไฟเกิดที่ผนัง (Wall Plume) 121
ค. ควันไฟเกิดที่มุมหUอง (Corner Plume) 122
ง. ควันไฟเกิดใตUระเบียง (Balcony Plume) 124
จ. ควันไฟจากหนUาต(างหรือช(องเปlดบนผนัง (Window Plume) 126
ก.7.4 อุณหภูมิของชั้นควันไฟ 127
ก.7.5 การเติมอากาศเพือ่ ชดเชย (Make up Air) 128
ก.7.6 การจํากัดการแพร(กระจายของควันไฟโดยการใชUอากาศตUาน (Opposed Air) 128
ก.8 เอกสารอ9างอิง 131

ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ าภาคที ่ 1i l . c o
น
ทัศ et@นิgยmาม a
h a t i w

2 ภาคที่ 1 นิยาม
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

ภาคที่ 1
นิยาม
1.1. การปjองกันชองเปoด (opening protection) หมายถึง การปlดช(องเปlดที่ท ะลุผ(านผนังทนไฟ
ดUวยวัสดุที่มอี ัตราการทนไฟเทียบเท(ากับอัตราการทนไฟของผนังที่ชอ( งเปlดทะลุผ(าน เพื่อจํากัดการ
. p
แพร(กระจายของไฟและลดการเคลื่อนที่ของควันไม(ใหUผ(านผนังที่เปaนส(วนกั้นแยกทนไฟของอาคาร
ee
n
(fire barrier)
s s a
1.2. การปjองกันชองเปoดในแนวดิ่ง (vertical opening protection) หมายถึง การปlดช(องช(องเปlด
t a
ย 
ทะลุพื้นดUวยวัสดุทนไฟที่มีอัตราการทนไฟเท(ากับพื้นส(วนที่ทะลุผ(าน เพื่อปVองกันควันและไฟลาม
ว ท
ผ า ต เ
ิ
ช(องเปlดทะลุผ(านพื้นตามนิยามนี้ รวมไปถึงช(องเปlดพื้นเพื่อติดตั้งท(องานระบบ ช(องส(งผUา ช(องทิ้ง
c o m
น ย
ี  a .
ขยะ ช(องลิฟต2 ช(องเปlดเพื่อการสื่อสารระหว(างชั้น
i l
1.3. กองเพลิ ง เกิ ดที่ ก ลางโถงกองเพลิ งเกิ ดที่ ก ลางโถง (axisymmetric plume) หมายถึ ง
ทัศ et@gm
ตําแหน(งกองเพลิงอยู(บนพื้นที่ของโถงสูงบริเวณกึ่งกลาง
h a i w
1.4. ขนาดของไฟหรือเพลิงเพื่อการออกแบบและวิเคราะหระบบระบายควันไฟ (designed fire)
t
หมายถึง อัตราการปล(อยพลังงานความรUอนของกองเพลิงเพื่อใชUในการคํานวณหาอัตราการเกิด
ควันไฟ
1.5. ควันไฟ (smoke) หมายถึง กลุ(มละอองสารแขวนลอยในอากาศ พรUอ มกับ น้ําและกoาซ อั น
เนื่องจากวัสดุเกิดแตกสลายทางเคมีเพราะความรUอน หรือเกิดการเผาไหมUขึ้น และมีอากาศเขUาไป
ปนรวมกลุ(มอยู(ดUวย โดยควันไฟตามนิยามนี้เปaนควันที่เกิดจากอัคคีภัยโดยไม(รวมถึงควันไฟที่เกิด
จากการทํางาน
1.6. ความหนาของชั้นควันไฟ (smoke layer depth) หมายถึง ความหนาของชั้นควันไฟที่กักเก็บ
ใตUเพดานวัดจากทUองของชั้นควันไฟถึงเพดาน
1.7. ความสูงของชั้นควันไฟ (smoke layer height) หมายถึงความสูงของควันไฟ วัดจากฐานของ
กองเพลิงถึงทUองของชั้นควันไฟ
1.8. ชองเปo ด (opening) หมายถึ ง พื้ นที่ เ ปl ด ที่ พื้นหรื อ ผนั ง เพื่ อติ ด ตั้ ง ท( อในแนวดิ่ง และท(อ ใน
แนวขนานกับพื้นซึ่งต(อเขUามาหรือต(อออกไป ซึ่งทําใหUเกิดช(องว(าง ควันและไฟอาจลามไปชั้นอื่นไดU
จึงตUองกรุปlดเพื่อปVองกันไฟลาม
1.9. ชองเปoดระบายควันไฟ (vent) หมายถึง ช(องเปlดที่เพดานหรือบริเวณใกลUเคียงเพดาน ทําหนUาที่
ระบายควั น ออกสู( ภ ายนอกโถงสู ง ดU ว ยวิ ธี ธ รรมชาติ โดยอาศั ย แรงลอยตั ว ของควั น ไฟเปa น
แรงผลักดันใหUควันไฟไหลออกสู(ภายนอก
1.10. ชองบันไดหนีไฟปลอดควัน (smoke-proof enclosure) หมายถึง ช(องบันไดหนีไฟปลอดควัน
ที่มีการระบายอากาศดUวยวิธีทางธรรมชาติ (natural ventilation) หรือวิธีทางกล (mechanical

ventilation) ซึ่งตUองมีหUองโถงหนUาบันไดหนีไฟ (vestibule) หรือดUวยวิธีการอัดอากาศในบันได
(stair pressurization) วิธีใดวิธีหนึ่งเท(านั้น
1.11. ชองลิฟต (lift shaft) หมายถึง ช(องที่มีผนังโดยรอบ รวมทั้งประตูลิฟต2 ที่มีอัตราการทนไฟไม(
นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
1.12. ชั้นควันไฟ (smoke layer) หมายถึง ชั้นของควันไฟที่ถูกกักเก็บเปaนแอ(งใตUเพดาน
1.13. ชุดแผนปรับลมโดยใช9น้ําหนัก ถวง (barometric damper/gravity damper) หมายถึ ง
p
อุปกรณ2ปรับปริมาณลม ซึ่งติดตั้งปlดช(องระบายลม ทํางานโดยอาศัยแรงลมดันยกแผ(นปlด ลมขึ้น
ee .
หากลมหยุดไหลชุดแผ(นปรับลมจะปlดลงดUวยน้ําหนักของตัวเอง ชุด แผ(นปรับลมนี้สามารถตั้งค(า
n
s s a
ความดันไดUโดยใชUกUอนน้ําหนักถ(วง และการทํางานจะเปaนลักษณะเปlดและปlด ลมจะไหลไปไดUทาง
t a
เดียวที่ใบเปlดออก
ว ทย 
ผ า เ
ิ
1.14. ชุ ด แผนปรั บ ลมระบายความดั น แบบใช9 ม อเตอรไฟฟj าเปo ด -ปo ด -หรี่ (relief damper/
ต c o m
motorized damper) หมายถึง แผ(นปรับลมชนิดทีม่ ีบานปรับปริมาณลม แบ(งเปaนชนิดคันโยก
น ย
ี  a i l .
และชนิดพวงมาลัย (gear damper) ซึ่งติดตั้งปlดช(องระบายลม ทํางานโดยอาศัย มอเตอร2ไฟฟVา
ทัศ et@gm
ขับเคลื่อนชุ ดบานปรับ ลมใหU เปlด -ปlด-หรี่ ซึ่งชุดมอเตอร2ไฟฟV าจะรับคํา สั่งใหU เปlด หรือปl ดจาก
ตูUควบคุมความดัน (differential pressure controller) ซึ่งรับขUอมูล จากอุปกรณ2ตรวจวัดค(า
h a t i w
ความดันแตกต(าง (differential pressure sensor) ติดตั้งไวUในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิง
กับในอาคาร ตรวจวัดค(าความดันแลUวนํามาสั่งควบคุมชุดแผ(นปรับลมดUวยมอเตอร2ไฟฟVา ลมจะ
ไหลไปไดUทางเดียวที่ใบเปlดออก
1.15. ชุดแผนปoดกันควัน (smoke damper) หมายถึง เปaนอุปกรณ2ที่ติดตั้งไวUเพื่อกันมิใหUควันถูกส(ง
ต(อไปยัง ส(วนอื่ นๆ ของระบบส(ง ลม อุ ปกรณ2นี้ตU องทํา งานโดยอัต โนมัติ โดยระบบควบคุ มการ
ทํางานของอุปกรณ2ตรวจจับควันไฟสั่งใหUทํางาน
1.16. ชุดแผนปoดกันไฟ (fire damper) หมายถึง เปaนอุปกรณ2ที่ติดตั้งไวUเพื่อกันมิใหUไฟถูกส(งต(อไปยัง
ส(วนอื่นๆ ของระบบส(งลม อุปกรณ2นี้ตUองทํางานโดยอัตโนมัติเมื่อถึงอุณหภูมิที่ตั้งไวU และตUองมีค(า
การทนไฟไดUไม(นUอยกว(าโครงสรUางที่ติดตั้งอยู(
1.17. ชุดแผนปoดกันไฟและควัน (combination fire and smoke damper) หมายถึง อุปกรณ2ที่
ติดตั้งเพื่อปVองกันไม(ใหUค วันไฟเขUาไปยังส(วนอื่น ๆ ของระบบส(งลม โดยจะทํางานอัตโนมัติโดย
ระบบควบคุ มการทํางานของอุปกรณ2ตรวจจับควันไฟสั่งใหU ทํางานและทําหนU าที่ในการปV องกั น
ไม(ใหUไฟลามเขUาไปยังส(วนอื่นของระบบส(งลม โดยจะทํางานอัตโนมัติเมื่อถึงอุณหภูมิที่ตั้งไวU และมี
อัตราการทนไฟไม(นUอยกว(าโครงสรUางที่ติดตั้งอยู(
1.18. โถงสูงหรือชองเปoดขนาดใหญ (atrium and large opening spaces) หมายถึง โถงหรือช(อง
เปlดที่พื้นขนาดใหญ(ที่เปlดทะลุพื้นต(อเนื่องกันตัง้ แต( 2 ชั้นขึ้นไป โดยช(องเปlดตามนิยามนี้ไม(รวมถึง
ช(องเปlดสําหรับติดตั้งท(องานระบบ ช(องลิฟต2 ช(องบันไดเลื่อน ช(องบันไดหนีไฟที่ปlดลUอมทนไฟ

1.19. ปรากฏการณลูกสูบ (piston effect) หมายถึง ปรากฏการณ2ของลิฟต2ที่เคลื่อนขึ้นลง เนื่องจาก
เจUาหนUาที่ดับเพลิง ใชUงานระหว(างดับเพลิง ทําใหUเกิด สภาวะการเคลื่อนที่ของอากาศในลักษณะ
เหมือนการสูบและการอัดอากาศภายในกระบอกสูบ ปรากฏการณ2นี้อาจก(อใหUเกิดการพาควันเขUา
ช(องลิฟต2 ผ(านบานประตูลิฟต2
1.20. ภาวะการดูดอากาศใต9ชั้นควันไฟ (plugholing) หมายถึง ภาวะที่พัดลมระบายควันไฟมีอัต รา
การระบายควันไฟที่สูงมากจนทําใหUอากาศบริสุทธิ์ใตUชั้นควันไฟถูกดูดออกไปแทนการดูดควัน
1.21.
ee p
มานกันควัน (smoke curtain or draft curtain) หมายถึง วัส ดุที่เปaนฉาก แผ(น หรือม(าน
.
ติดตั้งเพื่อกันควันไฟไหลไปยังพื้นที่อื่น โดยจะเปaนแบบติดตั้งถาวรหรือแบบเลื่อนปlดอัตโนมัติดUวย
s
ระบบควบคุมการทํางานของอุปกรณ2ตรวจจับควันไฟสั่งใหUทํางาน
s a n
1.22.
ย  t a
ระบบระบายควันไฟสําหรับพื้นที่ปoด (smoke exhaust system for confined space)
ต เ
ิ ว ท
หมายถึง ซึ่งเปaนระบบระบายควันไฟที่ใชUกับพื้นที่ที่มีขอบเขตแน(นอน เช(น บริเวณที่มีการปlดลUอม
m
ผ า
กําแพง และเพดาน หรือหลังคาที่ชัดเจน
ย
ี  i l . c o
1.23.
น
ทัศ et@gm a
ระบบแจ9งเหตุเพลิงไหม9 (fire alarm system) หมายถึง ระบบที่ทํางานไดUโดยอัต โนมัติหรือ
ทํางานดUวยคนเพื่อแจUงเตือนเมื่อเกิดเหตุเพลิงไหมU ซึ่ งประกอบดUว ย อุปกรณ2ตรวจจับอัตโนมั ติ
w
(detection devices) อุป กรณ2แ จUงเหตุดUวยมือ (manual alarm) และอุปกรณ2แจUงเตือนภัย
1.24. a t i
(notification devices)
h
ระบบอัดอากาศ (pressurized system) หมายถึง การสรUางความดันภายในพื้นที่ปVองกันควัน
ไฟดUวยการใชUพัดลมเติมอากาศเขUาในพื้นที่ปอV งกัน เพื่อใหUค(าความดันแตกต(างระหว(างพื้นที่ปอV งกัน
กับในอาคารใหUไดUค(าตามที่กาํ หนด ซึ่งพัดลมอาจเปnาโดยตรงหรืออาจจะประกอบเขUากับท(อลมเพื่อ
ใชUส(งลม พื้นที่ปVองกัน ไดUแก( บันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิง
1.25. ระบบอัดอากาศแบบจุดเดียว (single-injection pressurized system) หมายถึง ชนิดของ
ระบบควบคุม ควันไฟที่มีการอัดอากาศเขUาในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงจากตําแหน(งเดียว
หรือจากจุดเดียว
1.26. ระบบอัดอากาศแบบหลายจุด (multiple-injection pressurized system) หมายถึง ชนิด
ของระบบควบคุ มควันไฟที่ มีการอั ดอากาศเขU าในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2 ดับ เพลิ งจากหลาย
ตําแหน(งหรือจากหลายจุด
1.27. สถาบั น ที่ เ ชื่ อ ถื อ ได9 หมายถึ ง หน( ว ยทดสอบที่ เ ปa น หน( ว ยงานราชการ รั ฐ วิ ส าหกิ จ หรื อ
สถาบันการศึกษาทีม่ ีบคุ ลากรและเครื่องมือ เพื่อการทดสอบ วิเคราะห2 ประเมินผล และรับรองผล
1.28. สวนปoดล9อมทางหนีไฟ (exit enclosure) หมายถึง ส(วนปlดลUอมที่ก(อสรUางดUวยวัสดุทนไฟ เพื่อ
ปV องกั นอั น ตรายที่ เ กิ ด จากอั ค คี ภั ย ความรU อ น หรื อ ควั นใหU แ ก(ท างหนี ไ ฟ ส(ว นปl ด ลU อมนี้ ตU อ ง
ต(อเนื่องกันตลอด เพื่ อปVอ งกั นเสUนทางสั ญจรจนถึงภายนอกอาคารที่ระดั บพื้นดินหรือระดับ ที่
กําหนดไวU

ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

ภาคที่ 2 มาตรฐานระบบอัดอากาศ 7
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ
ภาคที ท
ว ่ 2 om
ย
ี  ผ า i l . c
น
ัทศมาตรฐานระบบอั g m aดอากาศ
w e t @
h a t i

8 ภาคที่ 2 มาตรฐานระบบอัดอากาศ
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

บทที่ 1 วัตถุประสงคและขอบเขต
2.1. วัตถุประสงคและขอบเขต
2.1.1 วัตถุประสงค2
e . p
บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงในอาคารจะตUองเปaนพื้นที่ปลอดภัย จากควัน ซึ่งจะตUองปlด ลUอมดUวย
e
a n
วัสดุทนไฟและการปVองกันควันไฟ โดยอาจเปaนการระบายอากาศแบบธรรมชาติ กรณีที่มีผ นังดUานใด
s s
t a
ดUา นหนึ่ ง อยู(ติ ด กับ ภายนอกอาคาร หรื อมี ระบบควบคุ มควั นไฟ ซึ่ งต( อไปในมาตรฐานนี้จะเรี ย กว( า
ย 
ต เ
ิ ท
“ระบบอัดอากาศ” โดยจะเพิ่มความดันภายในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงใหUสูงกว(าภายในอาคาร
ว m
า
ในระดับชั้นเดียวกันและมีกระแสลมไหลตUานเพื่อผลักดันควันดUวยความเร็วที่เหมาะสมตามขUอกําหนดที่
ย
ี  ผ i l . c o
ระบุในมาตรฐานนี้ สําหรับปVองกันควันไหลเขUาสู(บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิง
a
2.1.2 ขอบเขต น
ทัศ et@gm
มาตรฐานนี้ค รอบคลุมขUอกําหนดการออกแบบ ติดตั้ง ตรวจสอบ ทดสอบ และบํารุงรักษาระบบอัด
h a t i w
อากาศเพื่อควบคุมควันไฟสําหรับบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดบั เพลิงสําหรับทุกอาคารที่มีระบบนี้ติดตัง้ อยู(
เพื่อใหUระบบอัดอากาศมีประสิทธิภ าพในการปVองกันควันไหลเขUาสู(บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิง
หรือพื้นที่ปลอดควัน

บทที่ 2 ข9อกําหนดทั่วไป
2.2 ข9อกําหนดทั่วไป
2.2.1 บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงตUองเปaนพื้นที่ปลอดภัยจากควันไฟ โดยจะตUองก(อสรUางปlดลUอมหรือกั้น
e . p
แยกจากส(วนอื่นของอาคารดUวยวัสดุทนไฟและมีการควบคุมควันไฟไม(ใหUไหลเขUาสู(บันไดหนีไฟหรือโถง
e
a n
ลิฟต2ดับเพลิง เพื่อใหUพื้นที่ดังกล(าวใหUเปaนพื้นที่ปลอดควัน สําหรับรองรับ การอพยพหนีไฟและการเขUา
s s
t a
ช(วยเหลือจากหน(วยงานภายนอกไดUอย(างปลอดภัย
ย 
ต เ
ิ ว ท
2.2.2 ช(องบันไดหนีไฟจะตUองก(อสรUางดUวยวัสดุทนไฟทีม่ ีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 1 ชั่วโมง ประตูและอุปกรณ2
m
ย
ประกอบมีอัต ราการทนไฟไม(นUอยกว(า 45 นาที สําหรับบันไดหนีไฟสูงไม(เกิน 3 ชั้นและไม(นUอยกว(า 2
น
ทัศ et@gm a
ชั่วโมง ประตูและอุปกรณ2ประกอบมีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 90 นาที สําหรับบันไดหนีไฟที่สูงตั้งแต( 4
ชั้นขึ้นไป โถงลิฟต2ดับเพลิงจะตUองก(อสรUางดUวยวัสดุทนไฟที่มีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง ประตู
และอุ ป กรณ2 ป ระกอบมี อัต ราการทนไฟไม( นUอยกว(า 90 นาที ขU อกํ า หนดบั นไดหนีไฟ ประตู แ ละ
h a t i w
รายละเอียดส(วนประกอบอื่นใหUเปaนไปตามมาตรฐานการปVองกันอัคคีภัย วสท.
2.2.3 ช(องบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดบั เพลิงตUองเปaนพื้นที่ปลอดควัน โดยการระบายอากาศดUวยวิธีทางธรรมชาติ
(natural ventilation) โดยมีช(องระบายอากาศที่เปlดสู(ภายนอกอาคารโดยตรง ช(องระบายอากาศมี
พื้นที่ไม(นUอยกว(า 1.5 ตารางเมตรต(อหนึ่งชัน้ หรือดUวยระบบอัดอากาศ (pressurization system) เขUาไป
ในช(องบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิง ระบบจะทํางานโดยอัตโนมัติเมื่อเกิด เพลิงไหมU ทําใหUความดัน
ภายในบันไดหนีไฟหรือในโถงลิฟต2ดับเพลิงสูงกว(าภายในอาคารในระดับชั้นเดียวกัน
2.2.4 ในกรณีที่ใชUการระบายอากาศดUวยวิธีทางธรรมชาติ (natural ventilation) จะตUองเปaนไปตามขUอกําหนด
ในมาตรฐานการปVองกันอัคคีภัย วสท.
2.2.5 ในกรณีที่บันไดหนีไฟเปลี่ยนแปลงตําแหน(งไม(ตรงกันตลอดความสูงของอาคาร จําเปaนตUองมีทางปลอด
ควันเชื่อมระหว(างบันได (exit passageway) ทางปลอดควันตUองปฏิบัติเช(นเดีย วกับบันไดหนีไฟ เช(น
อัตราการทนไฟของวัสดุที่ใชU พื้นที่ช(องระบายอากาศมากพอ หรือมีระบบอัดอากาศปVองกันควันไฟเขUา
ในทางเชื่อมต(อบันได
2.2.6 ประตูบันไดหนีไฟและประตูโถงลิฟต2ดับเพลิงตUองมีอุปกรณ2ดึงประตูปlด กลับ ดUวยตัวเอง (door closing
devices) ตUองติดตัง้ อุปกรณ2บาร2ผลักเปlดประตูฉุกเฉิน (fire exit hardware) และมีสลักยึดประตู (self-
latching) ใหUปlด สนิท โดยแรงที่ใชUในการปลดสลักตUองไม(เกิน 67 นิวตัน และแรงที่ใชUในการผลักเปlด
ประตูตUองไม(เกิน 133 นิวตัน

2.2.7 กรณีที่ตUองการเปlดประตูคUาง ตUองมีอุปกรณ2ดึงเปlด คUางดUวยแม(เหล็กไฟฟVา (electromagnetic door
holder) และปlดอัตโนมัติเมื่ออุปกรณ2ตรวจจับเพลิงไหมUใดๆทํางานหรืออุปกรณ2แจUงเหตุดUวยมือทํางาน
2.2.8 ระบบอัดอากาศเพื่อควบคุมควันไฟสําหรับบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงตUองทํางานไดUโดยอัตโนมัติ
ทันทีเมื่อเกิดเพลิงไหมU หรือเมื่ออุปกรณ2ตรวจจับเพลิงไหมUใดๆ ทํางานหรืออุปกรณ2แจUงเหตุดUวยมือทํางาน
2.2.9 พัดลมอัดอากาศ อุปกรณ2ควบคุมแรงดัน ชุดแผ(นปlดกันไฟและควันลามและอุปกรณ2ใดๆ ในระบบอัด
อากาศตUองใชUระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉิน
ee . p
2.2.10 ระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉินที่จ(ายใหUระบบอัดอากาศตUองทํางานไดUทันทีภายในเวลาไม(เกิน 10 วินาที เมื่อ
s a n
ไฟฟVาหลักของอาคารดับ และจ(ายกระแสไฟฟVาไดUต(อเนื่องตลอดระยะเวลาที่ระบบอัด อากาศทํางานไม(
s
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

บทที่ 3 ข9อกําหนดระบบอัดอากาศและอุปกรณ
2.3 ข9อกําหนดระบบอัดอากาศและอุปกรณ
2.3.1 การออกแบบและติดตั้ง
2.3.1.1 ข9อกําหนดการออกแบบและติดตั้งระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ
ee . p
s s a n
2.3.1.1.1 ค(าความดันแตกต(างระหว(างภายในบันไดหนีไฟกับในอาคารที่ระดับชั้นเดียวกัน ตUองเปaนดังนี้
a
(1) กรณีประตูบันไดหนีไฟปlดหมดทุกบาน ค(าความดันแตกต(างระหว(างภายในบันไดหนีไฟกับใน
ย  t
อาคารที่ระดับชั้นเดียวกันตUองไม(ต่ํากว(า 38 ปาสกาล
ท
า ต เ
ิ ว m
(2) กรณีประตูบันไดหนีไฟเปlดคUาง ชั้นบนและชั้นล(างที่ติดกับชั้นที่ประตูเปlดคUาง ตUองมีความดัน
o
 ผ
แตกต(างไม(ต่ํากว(า 12.5 ปาสกาล
น ย
ี a i l . c
ทัศ et@gm
(3) ความดันแตกต(างระหว( างภายในบันไดหนีไฟกั บ ในอาคารจะตUองไม( เกิ น 90 ปาสกาล
สําหรับประตูที่มีความกวUาง 0.90 เมตร และความสูง 2 เมตร โดยแรงอุปกรณ2ปlดประตู
h a t i w
(door closer) 45 นิวตัน หรือใหUเปaนไปตามตารางที่ 1 โดยที่ความดันแตกต(างนี้ตUองทําใหU
แรงที่ใชUเปlดประตูไม(เกิน 133 นิวตัน
หมายเหตุ การทดสอบแรงที่ใชUในการเปlดประตู กระทําที่ตําแหน(งประตูหรือคานผลักเปlด
ประตู โดยใชUอุปกรณ2ดันหรือดึงที่จุดห(างจากขอบประตูดUานที่มีสลัก (latch) 7.5
เซนติเมตร
ตารางที่ 1 ความดันแตกตางสูงสุดตกครอมประตู Pa หนวย เมตร
แรงอุปกรณ2ปดl ความกวUางของประตู; หน(วย เมตร
ประตู; 0.80 0.90 1.00 1.10 1.20
หน(วย นิวตัน
27 120 108 98 90 83
36 110 99 90 82 76
45 100 90 81 75 69
53 91 81 74 68 63
62 80 72 66 60 55

2.3.1.1.2 ปริมาณอากาศที่ตUองการอัดเขUาสู(บันไดหนีไฟ คํานวณจากสมการที่ (1)
Q = ac + bN ................(1)
เมื่อ
Q คือ ปริมาณอากาศทีต่ UองการอัดเขUาสู(บันไดหนีไฟ; m3/s (cfm)
a คือ อัตราการไหลของอากาศผ(านประตูที่เปlดคUางสูภ( ายนอก 7.08 m3/s (15,000 cfm)ต(อ
p
หนึ่งประตู
c คือ จํานวนประตูที่เปlดคUางสู(ภายนอก
n ee .
b
t a s s a
คือ อัตราการไหลของอากาศผ(านรอยรั่วของผนังและประตูของบันไดหนีไฟ 0.0944 m3/s
(200 cfm) ต(อชั้น
ว ทย 
เ
ิ
คือ จํานวนชั้นของอาคาร
m
N
 ผ า ต l . c o
หมายเหตุ ปริมาณอากาศที่คํานวณไดตามสมการขางตนเปนคาโดยประมาณ โดยปริมาณอากาศที่
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
อัดเขาบันไดหนีไฟจริงอาจเปลี่ยนแปลงไดตามขอกําหนดการทดสอบ
2.3.1.1.3 วิธีการอัดอากาศเขUาบันไดหนีไฟ
h a t i w
(1) ระบบอัดอากาศแบบจุดเดียว ดูรูปที่ 1
(1.1) ใชUไดUกับอาคารที่มีความสูงไม(เกิน 23 เมตร เท(านั้น
(1.2) ตําแหน(งช(องอัดอากาศ สามารถอยู(ในตําแหน(งใดๆ ก็ไดUในบันไดหนีไฟ โดยตําแหน(ง
พัดลมตUองห(างจากประตูบานที่ออกแบบใหUเปlดคUางไม(นUอยกว(า 11 เมตร หรือไม(นUอย
กว(า 3 ชั้น (เช(นประตูชั้นล(างที่เปlดสู(ภายนอกอาคาร)
(2) ระบบอัดอากาศแบบหลายจุด ดูรูปที่ 2
(2.1) ใชUไดUกับอาคารไม(จํากัดความสูง
(2.2) ใชUพัดลมความดันสูงพอเพียง ที่จะอัดอากาศเขUาช(องท(อหรือท(อลม เพื่อส(งลมเขUาไปใน
บันไดตลอดระยะความสูง หรือใชUพัดลมความดันต่ําขนาดเล็กหลายๆตัวอัดอากาศเขUา
แต(ละจุดห(างกันไม(เกิน 3 ชั้นโดยไม(มีการต(อท(อลม
(2.3) ตําแหน(งช(องจ(ายลมเพื่ออัดอากาศเขUาแต(ละจุด ตUองห(างกันไม(เกิน 3 ชั้น ตามความสูง
ของอาคาร

พัด ลมอัด อากาศ พัด ลมอัด อากาศ
บัน ไดหนี ไฟ บัน ไดหนี ไฟ
ปล่องอัดอากาศ
ee . p
รูปที่ 1 ระบบอัดอากาศแบบจุดเดียว
s a n
รูปที่ 2 ระบบอัดอากาศแบบหลายจุด
s
2.3.1.1.4
ย  t a
ตําแหน(งพัดลมและตําแหน(งลมเขUาของระบบอัดอากาศ
เ
ิ ว ท m
(1) ระบบอัดอากาศตUองจํากัดไม(ใหUควันเขUาสู(บันไดหนีไฟ โดยใชUพัดลมอัดอากาศนําลมเขUาจาก
ต
ภายนอกอาคาร
ย
น
ทัศ et@gm a
(2) ตําแหน(งที่ตั้งของพัดลมอัดอากาศช(องที่ดูดอากาศเขUา ตUองอยู(ห(างแหล(งกําเนิดควันไฟ และ
ตUองไม(อยู(ในทิศทางที่สามารถจะดูดควันกลับเขUามาในอาคารไดU
h a i w
(3) ตําแหน(งลมเขUาของระบบอัดอากาศ ตUองแยกห(างออกจากช(องระบายอากาศทั่วไปที่ทิ้งออก
t
จากอาคาร ช(องระบายควันไฟของระบบระบายควันไฟ ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน
ที่หลังคา ช(องเปlดระบายอากาศของช(องลิฟต2 และช(องเปlดใดๆ ของอาคารที่มีโอกาสปล(อย
ควันไฟในระหว(างเกิดเหตุเพลิงไหมU
2.3.1.2 ข9อกําหนดการออกแบบและติดตั้งระบบอัดอากาศสําหรับโถงลิฟตดับเพลิง
2.3.1.2.1 ระบบอัดอากาศสําหรับโถงลิฟต2ดับเพลิง ตUองแยกจากระบบอัดอากาศบันไดหนีไฟ
2.3.1.2.2 โถงลิฟต2ดบั เพลิงทุกชัน้ ของอาคาร ตUองจัดใหUมีระบบอัดอากาศที่ทํางานไดUโดยอัตโนมัติเมื่อเกิดเพลิง
ไหมU
2.3.1.2.3 ความดันแตกต(างระหว(างภายในโถงลิฟต2ดับเพลิงกับในอาคารในระดับชั้นเดียวกันใหUเปaนไปตามขUอ
2.3.1.1.1
2.3.1.2.4 ระบบจ(ายลมสําหรับโถงลิฟต2ดับเพลิง ตUองใชUพัดลมความดันสูงพอเพียงที่อัดอากาศเขUาช(องท(อหรือ
ท(อลม เพื่อส(งลมเขUาไปในโถงลิฟต2ดับเพลิงทุกชั้น
2.3.1.2.5 ปริมาณอากาศที่ตUองการอัดเขUาสู(โถงลิฟต2ดับเพลิง คํานวณจากสมการที่ (2)
Q = ac + bN .............(2)
เมื่อ
Q คือ ปริมาณอากาศทีต่ UองการอัดเขUาสู(โถงลิฟต2ดับเพลิง; m3/s (cfm)
a คือ อัตราการไหลของอากาศผ(านประตูที่เปlดคUางสูภ( ายนอก 7.08 m3/s (15,000 cfm)ต(อ
หนึ่งประตู
c คือ จํานวนประตูที่เปlดคUางสู(ภายนอก
b คือ อัตราการไหลของอากาศผ(านรอยรั่วของผนังและประตูของโถงลิฟต2ดับเพลิง 0.142
m3/s (300 cfm) ต(อชั้น
N คือ จํานวนชั้นของอาคาร
หมายเหตุ ปริมาณอากาศที่คํานวณไดตามสมการขางตนเปนคาโดยประมาณ โดยปริมาณอากาศที่
อัดเขาโถงลิฟต'ดับเพลิงจริงอาจเปลี่ยนแปลงไดตามขอกําหนดการทดสอบ
2.3.1.2.6
e . p
ขUอกําหนดอื่นๆ ใหUเปaนไปตามขUอกําหนดของระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ ตามขUอ 2.3.1.1.4
e
2.3.2 ทอลมสําหรับระบบอัดอากาศ
s s a n
2.3.2.1 ข9อกําหนดทั่วไป
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
2.3.2.1.1 ความเร็วของอากาศภายในช(องท(อหรือท(อลมสําหรับระบบอัดอากาศตUองไม(เกิน 12.7 เมตร/วินาที
m
ผ า . c o
และดUานที่สั้นที่สุดของช(องท(อควรมีความยาวไม(นUอยกว(า 0.60 เมตร เพื่อไม(ใหUสัดส(วนดUานกวUางต(อ
ย
ี  i l
น a
ดUานลึกของช(องท(อมากเกินไป ซึ่งจะทําใหUความเสียดทานที่เกิดขึ้นสูงเกินไป
ทัศ et@gm
2.3.2.1.2 ความเร็วของอากาศที่จ(ายออกจากช(องท(อหรือท(อลมสําหรับระบบอัดอากาศ ตUองไม(เกิน 7.5 เมตร/
w
วินาที
h a t i
2.3.2.1.3 ความเร็วของลมที่ผ(านออกทางประตูหนีไฟชั้นที่เกิดเพลิงไหมU ขณะที่ประตูเปlด จะตUองไม(นUอยกว(า
0.8 เมตร/วินาที เพื่อปVองกันควันยUอนกลับ แต(ความเร็วของลมไม(ควรเกิน 2 เมตร/วินาที เพื่อไม(ใหU
เปaนการเติมออกซิเจนเขUาในอาคารมากเกินไป
2.3.2.1.4 ตUองไม(มีระบบอื่นภายในช(องท(อลมสําหรับอัดอากาศ ที่รบกวนการทํางานของระบบอัดอากาศ
2.3.2.1.5 ช(องจ(ายลมเขUาสู(บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับ เพลิง จากช(องท(อหรือท(อลมสําหรับระบบอัด อากาศ
ตUองไม(มีการติดตั้งชุดแผ(นปlดกันไฟ หรือชุดแผ(นปlดกันควัน
2.3.2.1.6 ปากทางดUานดูดอากาศเขUา ตUองติด ตั้งตะแกรงปVองกัน (inlet screen) ที่มีข นาดเหมาะสมเพื่ อ
ปVองกันอันตรายกับผูUใชUงาน และปVองกันสิ่งแปลกปลอมเขUาในระบบอัดอากาศ
2.3.2.2 คุณลักษณะที่ต9องการ
2.3.2.2.1 ช(องเปlดหรือท(อลมสําหรับระบบอัดอากาศ ถUาติดตั้งนอกส(วนปlดลUอมทนไฟ เช(น บันไดหนีไฟหรือ
โถงลิฟต2ดับเพลิง ตUองสรUางดUวยคอนกรีตเสริมเหล็กหรือวัสดุอื่นที่มีอัตราการทนไฟไดUไม(นUอยกว(า 2
ชั่วโมง ผิวดUานในท(อตUองเรียบอย(างนUอยสามดUาน
2.3.2.2.2 ท(อลมติดตัง้ ภายในอาคาร วัสดุทําท(อลมรวมถึงอุปกรณ2ประกอบ ตUองมีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2
ชั่วโมง หรือติดตั้งภายในช(องทนไฟ ที่มีอัตราการทนไฟไดUอย(างนUอย 2 ชั่วโมง หรือใชUช(องเปlด ที่มี
อัตราการทนไฟอย(างนUอย 2 ชั่วโมง เปaนช(องลม

2.3.2.3 ข9อกําหนดการติดตั้ง
2.3.2.3.1 การติดตั้งท(อลมตUองเปaนไปตามมาตรฐานท(อส(งลมในระบบปรับอากาศ ของสมาคมวิศวกรรมปรับ
อากาศแห(งประเทศไทย หรือมาตรฐาน SMACNA ฉบับล(าสุด
2.3.2.3.2 ช(องดูดลมภายนอกสําหรับระบบอัดอากาศทุกชนิด ตUองห(างจากตําแหน(งระบายควันออกอย(างนUอย
15 เมตร หรือช(องดูดลมตUองมีระดับ ต่ํากว(าตําแหน(งท(อตาม * โดยตUองไม(นUอยกว(า 3 เมตร และ
ปลายท(อตUองไม(อยู(ในทิศทางเดียวกัน
p
* ตําแหน(งลมเขUาของระบบอัด อากาศ ตUองแยกห(างออกจากช(องระบายอากาศทั่วไปที่ทิ้งออกจากอาคาร ช(อง
ee .
ระบายควันไฟของระบบระบายควันไฟ ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอนที่หลังคา ช(องเปlดระบายอากาศ
n
2.3.2.3.3
t a s a
ของช(องลิฟต2 และช(องเปlดใดๆ ของอาคารที่มีโอกาสปล(อยควันไฟในระหว(างเกิดเหตุเพลิงไหมU
s
ติด ตั้งอุปกรณ2ต รวจจับควันบริเวณทางดUานดูดของพัดลม เพื่อสั่งหยุด การทํางานของพัด ลม เพื่ อ
ทย 
ปVองกันการดูดควันเขUามาในบันไดหนีไฟ หรือโถงลิฟต2ดับเพลิง
ว
2.3.2.3.4
า ต เ
ิ m
ท(อลมหรือช(องท(อระบบอัดอากาศบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิง ไม(ตUองติดตั้งชุด แผ(นปlดกันไฟ
ผ c o
ย
ี  i l .
และควัน (combination fire and smoke damper)
น a
ทัศ et@gm
2.3.2.3.5 กรณีที่มีระบบอัดอากาศระหว(างชั้น ท(อลมที่เปaนกิ่งที่แยกเขUาแต(ล ะชั้น ตUองติดตั้งชุด แผ(นปlดกันไฟ
และควัน (combination fire and smoke damper) ชนิดใชUมอเตอร2ขับ และจะตUองปlดไม(ใหUอัด
t i w
อากาศเขUาชั้นที่เกิดเพลิงไหมU
2.3.3 พัดลมและมอเตอรh a
2.3.3.1.1 พัดลมแบบใบพัด (propeller fan) ติดตั้งที่หลังคาหรือผนังดUานนอกอาคาร มีขUอกําหนดในการใชU
งาน ดังนี้
(ก) อนุญาตใหUใชUกับระบบอัดอากาศแบบจุดเดียว กรณีตUองการอัดอากาศแบบจ(ายหลายจุด ตUอง
ใชUพัดลมหลายตัว แต(ละตัวตUองดูดอากาศจากภายนอกแลUวจ(ายเขUาบันไดโดยตรงไม(มีการต(อ
ท(อลมหรือใชUช(องท(อ
(ข) ตUองมีอุปกรณ2ปVองกันลมทีท่ างเขUาของพัดลมเพื่อปVองกันไม(ใหUลมภายนอกที่พัดปะทะอาคารส(ง
ผลกระทบต(อสมรรถนะการทํางานของพัดลม
2.3.3.1.2 พัดลมตUองมีกราฟแสดงคุณลักษณะเปaนแบบ non over loading curve เช(น พัดลมหอยโข(งหรือ
แบบใชUแรงเหวี่ยงหนีศูนย2 ชนิดใบพัดยUอนหลัง (backward curve centrifugal fan) พัด ลมแบบ
ตามแนวแกน (in-line axial fan) หรือพัด ลมไหลแบบผสม (mixed flow fan) ที่มีค วามดันสถิต
พอเพียงใหUใชUกับระบบอัดอากาศแบบจุดเดียวหรือหลายจุด
2.3.3.1.3 จํานวนพัดลมอัดอากาศ ถUาอาคารสูงเกิน 25 ชั้นหรือสูงเกิน 100 เมตร ควรมีเพิ่ม 1 ชุดหรือเพิ่มขึ้น
1 ชุดต(อทุกๆ ระยะความสูง 100 เมตร
2.3.3.1.4 พัดลมอัดอากาศควรมีอย(างนUอย 2 ชุด ที่มีขนาดเท(ากัน โดยชุด หนึ่งเปaนสํารอง พัดลมชุดสํารอง
จะตUองสามารถทํางานไดUโดยอัตโนมัตใิ นกรณีที่พัดลมหลักหยุดทํางานระหว(างไฟไหมU ไม(ว(าเนื่องดUวย
กรณีใดๆ
2.3.3.2.1 ตUองออกแบบพัดลมและเลือกมอเตอร2ใหUทํางานไดUต(อเนื่องเมื่อเกิดเพลิงไหมU ซึ่งตUองทํางานไดUโดยไม(
มีการเกิดสภาพภาระเกิน (overload)
2.3.3.2.2 ตUองไม(มีการหยุดทํางานดUวยอุปกรณ2ปVองกันภาระเกิน (overload protection)
2.3.3.2.3 พัดลมพรUอมมอเตอร2รวมทั้งมูเล( (ถUามี) ตUองไดUรับการถ(วงและตั้งศูนย2ใหUสมดุล ทั้งในขณะหยุดนิ่ง
และหมุน (statically and dynamically balance)
p
2.3.3.2.4 มอเตอร2ตUองเปaนแบบมิดชิดหรือแบบมิดชิดมีพัดลมในตัว (totally enclosed/totally enclosed
ee .
fan cooled) ใชUไฟฟVากระแสสลับ 3 เฟส แรงดันไฟฟVาที่กําหนดไม(เกินความถี่ 50 เฮิร2ตซ2
n
t a s s a
2.3.3.2.5 กรณีชุดขับเคลื่อนเปaนแบบขับตรง ตUองปรับแต(งปริมาณลมและความดันไดU โดยมีชุดปรับรอบของ
ว ทย 
มอเตอร2 (variable speed drive) หรือถUาเปaนพัด ลมแบบไหลตามแนวแกน หรือพัดลมไหลแบบ
เ
ิ
ผสม ตUองเลือกชนิดของใบพัดเปaนแบบปรับมุมไดU (adjustable pitch) โดยเพิ่มหรือลดมุมใบพัดไดU
2.3.3.2.6 กรณี ชุ ด ขั บ เคลื่ อ นเปa น แบบขั บ เคลื่ อ นโดยใชU ส ายพาน ตU อ งใชU ส ายพานชนิ ด ทนน้ํ า มั น (oil
l .
น ย
ี a i
resistance) มูเล(ของมอเตอร2ตUองเปaนแบบปรับช(อง (pitch) ไดU และมีที่กันสายพาน (belt guard)
ทัศ et@gm
เพื่อปVองกันอันตรายจากส(วนที่หมุน
2.3.3.2.7 อัตราการอัดอากาศที่ความดันสถิตนั้นๆ ประสิทธิภาพการทํางานตUองเปaนไปตามมาตรฐาน AMCA
a t i w
Publication 210 ฉบับล(าสุด
h
2.3.3.3 ข9อกําหนดการติดตั้ง
2.3.3.3.1 ใหUติดตั้งพัดลมอัดอากาศห(างจากแหล(งกําเนิด ควันไฟ และไม(อยู(ในทิศทางที่ดูด ควันกลับ เขUามาใน
อาคารไดU
2.3.3.3.2 ตําแหน(งติดตั้งพัดลมและจุดที่นําอากาศเขUาอาคารควรอยู(ใหUห(างจากสิ่งเหล(านี้มากที่สุด
(1) ช(องระบายอากาศทั่วไปที่ทิ้งออกจากอาคาร
(2) ช(องระบายควันไฟของระบบระบายควันไฟ
(3) พัดลมระบายควันไฟและพัดลมระบายความรUอน
(4) ช(องเปlดของช(องลิฟต2
(5) ช(องเปlดอาคารที่มีโอกาสปล(อยควันไฟออกมาระหว(างเกิดไฟไหมU
2.3.3.3.3 หUอ งเครื่ อ งพัด ลมอั ดอากาศ ตUอ งมีไฟฟV าแสงสว(างที่ เ พีย งพอ และมีไฟฟV า แสงสว(า งฉุ กเฉิ นดU ว ย
แบตเตอรี่ที่มีความสว(างเฉลี่ยที่ผิวพื้นไม(นUอยกว(า 10 ลักซ2 และมีระยะเวลาส(องสว(างต(อเนื่องไม(นUอย
กว(า 2 ชั่วโมง เมื่อไฟฟVาหลักดับ
2.3.3.3.4 หUองเครื่องพัดลมอยูภ( ายในอาคาร ตUองปlดลUอมหUองเครื่องพัดลมดUวยผนังทนไฟที่มีอัตราการทนไฟไม(

2.3.4 ชุดแผนปoดกันไฟ (fire damper)
2.3.4.1.1 ตUองติดตั้งชุดแผ(นปlด กันไฟ สําหรับช(องเปlดทะลุผ(านผนังทนไฟ เช(น ช(องเปlด ระบายแรงดันของ
ระบบอัดอากาศที่มีการระบายแรงดันเขUาภายในอาคาร ตUองติดตั้งชุดแผ(นปlด กันไฟที่ช(องเปlด นั้น
เพื่อปVองกันไฟลามเขUาในบันไดหนีไฟหรือในโถงลิฟต2ดับเพลิงในชั้นที่เกิดเหตุเพลิงไหมU
2.3.4.1.2 ชุดแผ(นปlดกันไฟทั่วไปที่ติดตั้งในช(องเปlด ระบายแรงดัน ตUองทํางานแบบใชUแรงจากสปริง (spring
p
loaded) โดยผลของการหลอมละลายของฟlวส2 ฟlวส2ที่ใชUค วบคุมชุด แผ(นปlดกันไฟ ควรมีจุดหลอม
ละลายที่อุณหภูมิประมาณ 74 องศาเซลเซียส
n ee .
t a s s a
2.3.4.1.3 ชุดแผ(นปlดกันไฟตUองมีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(าอัตราการทนไฟของพื้น ผนัง ที่ชุดแผ(นปlดกันไฟติด
ตั้งอยู(
ว ทย 
เ
ิ
2.3.4.1.4 ท(อลมอัดอากาศบันไดหนีไฟและช(องลิฟต2หรือโถงลิฟต2 ไม(ตUองติดตั้งชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน
2.3.4.1.5 ชุดแผ(นปlดกันไฟที่ไม(ไดUติดตั้งในท(อ ตUองไม(ใหUใกลUวัสดุที่ติดไฟง(าย หรือตUองปVองกันการแผ(รังสีค วาม
l .
น ย
ี
รUอนจากชุดแผ(นปlดกันไฟ
a i
ทัศ et@gm
2.3.4.2 คุณลักษณะที่ต9องการ และการติดตั้ง
h a i w
2.3.4.2.1 ชุดแผ(นปlดกันไฟตUองผ(านการทดสอบจากสถาบันที่เชื่อถือไดU เช(น UL555 ฉบับล(าสุด
t
2.3.4.2.2 ชุดแผ(นปlดกันไฟ ชุดแผ(นปlดกันควัน และชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน สําหรับปVองกันช(องเปlดทะลุผ(าน
ผนังกันไฟหรือกันควันใหUเปaนไปตามมอก.2541 เล(ม 2-2555
2.3.5 ระบบควบคุมและอุปกรณประกอบ
2.3.5.1.1 ตUองติดตัง้ อุปกรณ2ควบคุมความดันในบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดบั เพลิง เพื่อควบคุมความดันแตกต(าง
ระหว(างภายในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงกับภายในอาคารตUองไม(นUอยกว(าค(าที่กําหนดเพื่อ
ปVองกันควัน ขณะเดียวกันตUองควบคุมไม(ใหUความดันสูงเกินค(าที่กําหนด เพื่อไม(ใหUแ รงในการผลัก
เปlดประตูสูงเกินกว(า 133 นิวตัน
2.3.5.2 คุณลักษณะที่ต9องการของระบบควบคุม และอุปกรณ
2.3.5.2.1 อุปกรณ2ควบคุมและอุปกรณ2ประกอบตUองเปaนอุปกรณ2ที่ไดUการรับรองจากสถาบันที่เชื่อถือไดU
2.3.5.2.2 ระบบอัดอากาศ ตUองทํางานไดUอย(างอัตโนมัติทันที เมื่อไดUรับสัญญาณจากอุปกรณ2ระบบแจUงเหตุ
เพลิงไหมU เช(น อุปกรณ2ตรวจจับควัน อุปกรณ2ตรวจจับ ความรUอน อุป กรณ2แ จUงเหตุดUวยมือ อุปกรณ2
ตรวจจับการไหลของน้ํา
2.3.5.2.3 ระบบควบคุมระบบอัดอากาศ ตUองรับสัญญาณเพื่อเริ่มขั้นตอนสั่งการทํางานภายใน 10 วินาที นับ
หลังจากรับสัญญาณจากระบบตรวจจับอัตโนมัติ หรือระบบสั่งการดUวยมือ
2.3.5.2.4 อุปกรณ2ต(างๆ ในระบบอัดอากาศ ตUองทํางานตามขัน้ ตอนเพื่อไม(ใหUเกิดความเสียหายต(อพัดลม แผ(น
ปรับลม ท(อลม อุปกรณ2ประกอบอื่นๆ และทําใหUระบบทํางานไดUอย(างสมบูรณ2
2.3.5.2.5 พัดลมตUองทํางานภายในเวลาไม(เกิน 60 วินาที หลังจากรับคําสั่งจากตูUควบคุมระบบควบคุมควันไฟ
2.3.5.2.6 ขUอกําหนดของแผงควบคุมการทํางานของระบบและการแสดงสถานะการทํางานของอุ ปกรณ2 มี
รายละเอียดดังนี้
(ก) ตUองมีแผงควบคุมการทํางานของระบบสั่งการดUวยมือ ติดตั้งในหUองควบคุมสั่งการดับเพลิงของ
อาคาร โดยตUองแสดงสถานะการทํางาน สถานะผิดปกติของระบบใหUเห็นไดUอย(างชัดเจน
(ข) ระบบอัดอากาศแต(ละชุดตUองมีระบบควบคุมไฟแสดงสถานะการทํางาน ไฟแสดงสถานะการ
ทํางานผิดปกติแยกจากกัน
p
(ค) การแสดงสถานะการทํางานของอุปกรณ2 สถานะการทํางาน (เปlด) เมื่อพัดลมทํางานตUองมา
จากการตรวจวัดการไหลของลม
n ee .
t a s s a
(ง) การแสดงสถานะการทํางานของอุปกรณ2 สถานะตําแหน(งเปlดปlดของแผ(นปรับลม แผ(นปlดกัน
ว ทย 
ไฟและควัน ตUองแสดงสถานะตําแหน(งเมื่อเปlดเต็มที่ และปlดเต็มที่ เมื่อมีการควบคุมจากแผง
เ
ิ
ควบคุมสั่งการดUวยมือ
(จ) ตUองมีปุnมทดสอบหลอดไฟ (lamp test) บนแผงควบคุม
l .
น ย
ี a i
(ฉ) แผงควบคุมตUองมีแผนผังแสดงตําแหน(งอุปกรณ2ในระบบและหลอดไฟแสดงสถานะการทํางาน
ทัศ et@gm
ของอุปกรณ2เหล(านั้น ติดตั้งภายในหUองศูนย2สั่งการเหตุฉุกเฉินของอาคาร
2.3.5.2.7
t i w
ระบบไฟฟVา อุปกรณ2ไฟฟVา และสายไฟฟVา
h a
(ก) อุปกรณ2ที่ใชUไฟฟVาทุกชนิดของระบบอัดอากาศ ตUองรับไฟฟVาจากระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉินของ
อาคารเสมอ
(ข) ระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉินของอาคาร ตUองจ(ายพลังงานไฟฟVาไดUภายในเวลาไม(เกิน 10 วินาที
หลังจากไฟฟVาหลักของอาคารดับ และจ(ายไฟต(อเนื่องไดUไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
(ค) ระบบควบคุมที่ใชUไฟฟVา อุปกรณ2และสายควบคุม ตUองเปaนชนิดทนไฟที่มีอัตราการทนไฟอย(าง
นUอย 2 ชั่วโมง และตUองใชUไฟฟVาจากระบบไฟฟVาฉุกเฉินไดUดUวย
(ง) อุปกรณ2ที่ใชUไฟฟVา ที่ติดตั้งอยู(นอกส(วนที่มีการปlดลUอมทนไฟ หรือมีโอกาสถูกเพลิงไหมUตUองเปaน
ชนิดทนไฟ ที่มีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
(จ) สายไฟฟVาที่ไม(ไดUตดิ ตัง้ ในช(องเปlดที่กันไฟไดU ตUองเปaนชนิดทนไฟ ที่มีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า
2 ชั่วโมง
(ฉ) อุปกรณ2ที่ใชUไฟฟVา ที่มีโอกาสถูกน้ําจากระบบกระจายน้ําดับเพลิงตUองใชUชนิดกันน้ําไดU
2.3.5.3 การติดตั้งระบบควบคุมและระบบสั่งการทํางาน
2.3.5.3.1 ระบบควบคุมความดันในบันไดหนีไฟและโถงลิฟตดับเพลิง
2.3.5.3.1.1 ระบบควบคุมความดันในบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงใหUเปaนแบบที่มีอุปกรณ2ช(วยควบคุมเพื่อ
รั ก ษาความดั น ภายในช( อ งบั น ไดใหU ค งที่ แมU ป ระตู ปl ด ทุ ก บาน หรือ เมื่ อ มีก ารเปl ด ประตู โ ดย
เปลี่ยนแปลงจํานวนประตูที่เปlด ออก หลักการควบคุม คือ ระบายอากาศส(วนเกินออกจากช(อง
บันไดหนีไฟ โดยอัตโนมัติหรือการปรับปริมาณลมอัดเขUาบันไดหนีไฟ

การควบคุมความดันในชองบันไดหนีไฟและโถงลิฟตดับเพลิงทําได9หลายวิธี ดังนี้
(ก) ติดตั้งชุดแผ(นปรับลมโดยใชUน้ําหนักถ(วง (barometric damper/gravity damper) ดังแสดง
ในรูปที่ 3 เพื่อควบคุมความดันแตกต(างระหว(างในช(องบันได หรือโถงลิฟต2ดับเพลิงกับใน
อาคารไม(ใหUเกินที่กําหนด โดยใหUเปaนไปตามขUอ 2.3.1.1.1(3)
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
รูปที่ 3 ใช9ชุดแผนปรับลมทางกล (barometric damper/gravity damper)
น
ทัศ et@gm a
แผ(นปรับลมโดยใชUน้ําหนักถ(วง (barometric damper/gravity damper) ควรมีห ลายๆชุด
ติด ตั้งในตํา แหน(งห(างกันเพื่อใหUค วบคุมความดันไดUดี หลั กการทํางานก็คือเมื่อความดันใน
h a t i w
บันไดสูงขึ้น ความดันจะถูกระบายออกทางชุดแผ(นปรับลม (damper) และเมื่อความดัน
บันไดลดต่าํ ลงชุดแผ(นปรับลมจะปlดลงดUวยน้ําหนักของตัวเอง ชุดแผ(นปรับลมนี้สามารถตั้งค(า
ความดันไดUโดยใชUกUอนน้ําหนักถ(วง และการทํางานจะเปaนลักษณะเปlดและปlด
(ข) ติด ตั้งชุด แผ(นปรับ ลมระบายความดันแบบใชUมอเตอร2ไฟฟVาเปlด-ปlด -หรี่ (relief damper/
motorized damper) ดUวยชุดควบคุมความดัน (differential pressure controller, DPC)
โดยจะมีอุปกรณ2ตรวจวัดค(าความดันแตกต(าง (differential pressure sensor) ติดตั้งไวUใน
บันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงกับในอาคาร ตรวจวัด ค(าความดันแลUวนํามาสั่งควบคุมชุด
แผ(นปรับลม ดังแสดงในรูปที่ 4 เพื่อควบคุมความดันแตกต(างระหว(างในช(องบันไดหรือโถง
ลิฟต2ดับเพลิงกับในอาคารไม(ใหUเกินที่กําหนด โดยใหUเปaนไปตามขUอ 2.3.1.1.1(3)
ควรมีหลายๆ ชุดติดตั้งในตําแหน(งห(างกันเพื่อใหUควบคุมความดันไดUดี ความดันในบันไดจะ
ควบคุมไดUสม่ําเสมอกว(าแบบแผ(นปรับลมโดยใชUน้ําหนักถ(วง

ee . p
s s a
รูปที่ 4 ใช9ชุดแผนปรับลมระบายความดัน n
ย  t a
(ค) ติด ตั้งชุด ระบายลมออกที่พัด ลม (run around fan) หรือติด ตั้งชุดแผ(นปรับ เบี่ยงลม (by-
ต เ
ิ ว ท
pass damper) ที่ท(อประธานของท(อลมอัดอากาศ แบบใชUมอเตอร2ไฟฟVาเปlด-ปlด-หรี่ดUวยชุด
m
ผ า . c o
ควบคุมความดัน (differential pressure controller, DPC) โดยจะมีอุปกรณ2ตรวจวัดค(า
ย
ี  i l
น
ทัศ et@gm a
ความดันแตกต(าง (differential pressure sensor) ติด ตั้งไวUในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2
ดับเพลิงกับในอาคาร ตรวจวัดค(าความดันแลUวนํามาสั่งควบคุมชุดแผ(นปรับลมใหUระบายลม
ออก ดัง แสดงในรูป ที่ 5 เพื่ อควบคุ มความดั นแตกต(า งระหว( างในช(อ งบั นไดหรือโถงลิ ฟ ต2
t i w
ดับเพลิงกับในอาคารไม(ใหUเกินที่กําหนด โดยใหUเปaนไปตามขUอ 2.3.1.1.1(3)
h a
หลักการก็คือระบายลมทิ้งที่ทางออกของพัดลม โดยอาศัยการสั่งงานจากชุดควบคุมความดัน
(differential pressure controller, DPC) ติดตั้งไวUในบันไดคลUายกับแบบ (ข) แตกต(างกัน
เพียงแต(ในแต(ละชั้นจะไม(มีชดุ แผ(นปรับลมหรือระบายลมติดตั้งอยู(เลย แต(จะติดตั้งชุดใหญ(
เพียงชุดเดียวทีด่ Uานจ(ายหรือดUานส(งของพัดลมระบายอากาศส(วนเกินออกทีด่ Uานส(งของพัดลม
ใหUกลับเขUาทางดUานดูด หรือระบายออกสู(ภายนอกโดยตรง
รูปที่ 5 ชุดระบายลมออกที่พัดลม/ชุดแผนปรับเบีย่ งลม

(ง) ติ ด ตั้ ง พั ด ลมพรU อ มมอเตอร2 ที่ ป รับ รอบไดU อัต โนมั ติ (variable speed fan) โดยอาศั ย
อิ น เวอร2 เ ตอร2 ห รื อ อุ ป กรณ2 ป รั บ รอบอั ต โนมั ติ อื่ น สั่ ง ทํ า งานดU ว ยชุ ด ควบคุ ม ความดั น
(differential pressure controller, DPC) โดยจะมีอุปกรณ2ตรวจวัด ค(าความดันแตกต(าง
(differential pressure sensor) ติดตั้งไวUในบันไดหนีไฟหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงกับในอาคาร

ตรวจวัดค(าความดันแลUวนํามาสัง่ ควบคุมชุดปรับความเร็วรอบพัดลม ดังแสดงในรูปที่ 6 เพื่อ
ควบคุมความดันแตกต(างระหว(างในช(องบันไดหรือโถงลิฟต2ดับเพลิงกับ ในอาคารไม(ใหUเกินที่
กําหนด โดยใหUเปaนไปตามขUอ 2.3.1.1.1 (3)
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
รูปที่ 6 พัดลมแบบปรับเปลีย่ นรอบได9
น
ทัศ et@gm a
การควบคุมวิธีนี้พัด ลมอัดอากาศจะมีอุปกรณ2ปรับความเร็วรอบ (variable speed con-
troller, VSC) หลักการก็คือ เมื่อความดันแตกต( างสูงเกินชุดควบคุมความดันจะปรับลด
h a t i w
ความเร็วรอบของพัดลมลง และเมื่อความดันแตกต(างนUอยไปชุดควบคุมความดันจะปรับเพิ่ม
ความเร็วรอบของพัดลมขึ้น
(จ) ขUอกําหนดเพิ่มเติมสําหรับโถงลิฟต2ดับเพลิง
(1) ประตูโถงลิฟต2ดับเพลิงอาจเปlดไดU 2 ลักษณะ ดังนี้
- เปlดตรงขUามกับบันไดหนีไฟหรือผลักออกจากโถงลิฟต2
- เปlดเหมือนบันไดหนีไฟหรือผลักเขUาในโถงลิฟต2ดับเพลิง (พนักงานดับเพลิงดึงเขUา
หาตัว)
(2) โถงลิฟต2ดบั เพลิง ควรออกแบบประตูในลักษณะผลักออกจากโถงลิฟต2ดับเพลิง จะช(วย
ใหUการควบคุมไดUง(าย เพราะจะไม(ถูกจํากัดดUวยความดันที่เปlด ประตูไม(ไดU เนื่องจาก
ความดันจะช(วยในการเปlดประตู แต(ถUาความดันสูงมากเกินอาจจะทําใหUอุปกรณ2ช(วย
ปlดประตู (door closer) ตUานไม(อยู( ประตูจะปlดไม(สนิท
(3) การควบคุมความดัน โถงลิฟ ต2ดั บเพลิ ง ที่ ประตู เปl ดผลักออกจากโถงลิฟ ต2เ ขUา ไปใน
อาคาร อาจยอมใหUความดันแตกต(างสูงกว(าค(าที่ระบุในตารางที่ 1 ไดU
(4) โถงลิฟต2ดับเพลิงที่การเปlดปlดประตูเปaนลักษณะเมื่อพนักงานดับเพลิงอยู(ภ ายในโถง
ลิฟต2ใชUดึงเขUาหาตัว ตUองควบคุมความดันแตกต(างใหUไม(ต่ํากว(า 38 ปาสกาล แต(ตUองไม(
เกินค(าที่ระบุในตารางที่ 1 โดยใชUชุดแผ(นปรับลมที่ใชUน้ําหนักถ(วง หรือใชUชุดแผ(นปรับ
ลมระบายความดัน (relief damper) แบบใชUมอเตอร2ไฟฟV า เปlด-ปlด-หรี่ ดUวยชุ ด
ควบคุม ความดัน เพื่อไม(ใหUใชUแรงในการเปlดประตูเกินกว(า 133 นิวตัน ถUาระบาย
ความดันเขUาในอาคารตUองมีชุดแผ(นปlดกันไฟติดตั้งที่ช(องระบายควันดันส(วนเกิน
2.3.5.3.2 ระบบสั่งการทํางานของระบบอัดอากาศ
(1) ระบบทํางานอัตโนมัติ (automatic activation) ดUวยสัญญาณจากอุปกรณ2ตรวจจับอัตโนมัติใน
โซนใดๆ ของระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU ตUองสั่งใหUระบบอัดอากาศทํางานทันที โดยไม(ผ(านการ
หน(วงเวลา ยกเวUนกรณีที่ไดUออกแบบและกําหนดใหUพัด ลมของระบบอัดอากาศชุดใดทํางาน
ก(อนหลัง
(2) ระบบทํางานดUวยมือ (manual activation) การสั่งการและการยกเลิกการทํางานของระบบอัด
p
อากาศ ใหUติดตั้งที่แผงควบคุมสั่งการดUวยมือในศูนย2ค วบคุมส(วนกลางของอาคารหรือศูนย2สั่ง
การเหตุฉุกเฉินของอาคาร
n ee .
t a s s a
(3) ใหUมีส วิต ช2ที่แ ผงควบคุมสั่งการพิเศษดUวยมือ (manual override) ที่สั่งใหUระบบอัด อากาศ
ว ทย 
ทํางานขึ้นมาใหม( หลังจากที่ระบบการสั่งการตามขUอ (1) และขUอ (2) หยุดทํางาน
เ
ิ
(4) ตUองติดตั้งอุปกรณ2ตรวจจับควันในท(อลม (duct smoke detector) ที่ท(อลมในตําแหน(งดUาน
ดูดของพัดลม ในกรณีที่มีควันเขUามาในระบบอัดอากาศ พัดลมตUองหยุดทํางานอัต โนมัติ เพื่อ
l .
น ย
ี a i
ปVองกันควันไหลเขUาสูภ( ายในบันไดหนีไฟหรือในโถงลิฟต2ดับเพลิง ซึ่งเปaนอันตรายต(อผูUใชUอาคาร
ทัศ et@gm
และทีมผจญเพลิง
h a t i w

บทที่ 4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ
2.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ
2.4.1 การตรวจสอบสวนประกอบอาคารเบื้องต9น (Preliminary Building Inspection)
2.4.1.1 ตUองตรวจสอบความครบถUวนสมบูรณ2ของการติดตั้งก(อนทดสอบระบบ เพื่อตรวจรับรองและเปlดใชUงาน
ระบบอัดอากาศ
ee . p
s a n
2.4.1.2 ตUองตรวจสอบสภาพความมั่นคงแข็งแรงของส(วนประกอบทางวิศ วกรรม และทางสถาปiตยกรรมของ
s
ระบบอัดอากาศ ดังนี้
ย  t a
(1) ปล(องจ(ายอากาศ
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  า
(2) ช(องเปlดทะลุต(าง ๆ
ผ i l . c o
a
(3) ประตูและอุปกรณ2ดึงประตูปดl กลับดUวยตัวเอง
น
ทัศ et@gm
(4) ช(องกระจก
(5) ฝVาเพดานและฉากกั้นทีเ่ ปaนส(วนของระบบอัดอากาศ
h a t i w
2.4.2 การทดสอบการทํางานของระบบ (Operation Test)
2.4.2.1 ตUองทดสอบการทํางานของส(วนประกอบต(าง ๆ และระบบต(าง ๆ ในระบบอัดอากาศดังต(อไปนี้ใหUแลUว
เสร็จก(อนทําการทดสอบเพื่อตรวจรับรองระบบอัดอากาศ
(1) ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU
(2) ระบบการจัดการพลังงานของอาคาร
(3) ระบบการจัดการและควบคุมอาคาร
(4) อุปกรณ2ในระบบปรับอากาศ
(5) อุปกรณ2ระบบไฟฟVา
(6) ระบบควบคุมอุณหภูมิ
(7) ระบบไฟฟVาหลัก
(8) ระบบไฟฟVาสํารอง
(9) ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ
(10) ระบบคุมการเปlดปlดประตูและช(องเปlดอัตโนมัติ
(11) ระบบอัดอากาศสําหรับการใชUควบคุมควันไฟโดยเฉพาะ
(12) ระบบระบายอากาศทีอ่ าจใชUควบคุมควันไฟไดU (nondedicated smoke-control system)
(13) ระบบการทํางานของลิฟต2ในสภาวะฉุกเฉิน

2.4.2.2 การทดสอบอย(างนUอยตUองดําเนินการตามขั้นตอน ดังต(อไปนี้
(1) ทดสอบการทํางานของระบบสั่งการทํางานที่ตูUควบคุมที่อยู(ในหUองเครื่องหรือบริเวณติดตั้งพัดลม
(2) ทดสอบการทํางานของระบบสั่งการทํางานที่แผงควบคุมสั่ง การดUวยมือที่อยู(ในศูนย2สั่ง การเหตุ
ฉุกเฉินของอาคาร
(3) ทดสอบการทํางานอัตโนมัติร(วมกับระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUของอาคาร
(4) บันทึกผลการตรวจสอบและการทดสอบ
2.4.3 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ

ee . p
2.4.3.1 ทั่วไป
s s a n
t a
(1) ระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงตUองเปaนระบบที่ทํางานไดUเองโดยอัตโนมัติ
ย 
ท
เมื่อเกิดเพลิงไหมU โดยตUองมีระบบควบคุมความดันภายในช(องบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิง
า ต เ
ิ ว m
เพื่อควบคุม ไม(ใหU ค(าความดั นแตกต(างระหว(า งภายในช( องบันไดหนี ไฟหรือโถงลิฟต2 ดับเพลิงกั บ
o
ย
ี  ผ i l . c
ภายในอาคารที่ประตูสูงเกินค(าที่กาํ หนด จนไม(สามารถผลักประตูใหUเปlดไดUดUวยแรงคนเดียว หรือมี
น a
ทัศ et@gm
ความดันแตกต(างไม(เกินค(าที่ระบุในตารางที่ 1
(2) ผูUตรวจสอบตUองยืนยันไดUว(าระบบที่ติดตั้งเปaนไปตามวัต ถุประสงค2จําเพาะของการออกแบบ และ
t i w
อุปกรณ2ต(างๆ ทํางานไดUโดยสมบูรณ2 มีการจัด เตรียมเครื่องมือ และอุปกรณ2ที่ใชUในการทดสอบ
h a
อย(างเหมาะสม และดําเนินการตามลําดับขั้นตอนการทดสอบเพื่อตรวจรับรอง
(3) การทดสอบเพื่อตรวจรับรองตUองแสดงใหUเห็นว(าการทํางานของอุปกรณ2นั้นๆ ทํางานถูกตUองตรง
ตามสัญญาณที่ไดUในแต(ละลําดับที่กําหนดไวU
(4) ในกรณีที่ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUสั่งการใหUระบบอัดอากาศทํางานโดยอัตโนมัติ สัญญาณสั่งการที่
ส(งมาจากระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU ตUองทําใหUระบบควบคุมควันไฟทั้งหมดทํางานโดยสมบูรณ2
(5) ในกรณีที่อาคารมีระบบไฟฟVาสํารองสําหรับระบบอัดอากาศ ตUองทดสอบการทํางานของระบบอัด
อากาศขณะรับพลังงานไฟฟVาจากแหล(งปกติ และทดสอบโดยรับ พลังงานจากแหล( งจ(ายไฟฟV า
สํารองดUวย
(6) กรณีที่ทดสอบการทํางานภายใตUแหล(งจ(ายพลังงานไฟฟVาสํารอง ใหUตัดการจ(ายกระแสไฟฟVาหลักที่
แผงไฟฟVาหลักของอาคารเพื่อจําลองสภาวะขณะไฟฟVาดับ
2.4.3.2 ลําดับขั้นตรวจสอบ และทดสอบ

ใหUดําเนินการตามลําดับขั้นตอนหลัก ดังนี้
(1) ตรวจทิศทางการเคลื่อนที่ของลม วัดความเร็วลมและอุณหภูมิภายนอกอาคารหลังจากนั้นเริ่มตUน
การทดสอบในสภาวะปกติ สภาพอุปกรณ2พรUอมทํางาน
(2) ทดสอบการทํางานโดยอัตโนมัติของระบบอัดอากาศเมื่อระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUสั่งการ
(3) ทดสอบการทํางานของระบบอัดอากาศเมื่อไดUรับการควบคุมดUวยมือจากเจUาหนUาที่ภายใตUสภาวะ
ปกติพรUอมทํางาน และภายใตUสภาวะการทํางานโดยอัตโนมัติ

(4) ทดสอบการหยุด ทํางานของระบบอัดอากาศโดยอัตโนมัติเมื่อมีควันเขUาในท(อลมดUานดูด อากาศ
และทดสอบการกลับทํางานอีกครั้ง เมื่อการทดสอบแลUวเสร็จใหUปรับระบบเขUาสู(สภาวะปกติ
2.4.3.3 การตรวจสอบและทดสอบระบบอั ด อากาศสํ าหรั บ บั น ไดหนี ไ ฟ (Stairwell Pressurization

System Test)
ใหUดําเนินการตามลําดับขั้นตอน ดังนี้
2.4.3.3.1 การตรวจสอบและทดสอบเริ่มตUนในสภาวะปกติ สภาพอุปกรณ2พรUอมทํางาน
e . p
(1) ตรวจสอบและปรับอุปกรณ2ต(างๆ ของอาคารเขUาสู(สภาวะปกติ ซึ่งรวมถึงระบบอื่นที่ไม(เกี่ยวขUอง
e
a n
กับระบบควบคุมควันไฟ เช(น ระบบระบายควันไฟจากเตาประกอบอาหาร ระบบระบายอากาศ
s s
t a
จากหUองสุขา ช(องระบายอากาศภายในช(องลิฟต2 พัด ลมระบายอากาศภายในหUองเครื่องลิฟต2
ย 
ท
และระบบอื่นๆ ที่มีลักษณะเดียวกัน
า ต เ
ิ ว
(2) ตรวจสอบความพรUอมของพัดลมอัดอากาศ ดังนี้
o m
ย
ี  ผ i l . c
(2.1) ตรวจสอบสภาพของพัดลมขณะไม(ทํางาน
น a
ทัศ et@gm
(2.2) ตรวจสอบระบบไฟฟV า ที่ จ(า ยใหUกั บ พั ด ลม ว(า เปa นระบบไฟฟV า ที่ มาจากระบบไฟฟVา
สํารองฉุกเฉินจากเครื่องกํา เนิด ไฟฟVา โดยเมื่อตัด ไฟฟV าหลักของอาคาร พัด ลมตUอง
h a t i w
ทํางานไดU
(2.3) ตรวจสอบระบบสายไฟฟVาที่ใชUงานตUองมีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
(2.4) ตรวจสอบจุดเชื่อมต(อกับระบบสัญญาณแจUงเหตุเพลิงไหมU และทดสอบการทํางานของ
พัดลมโดยกระตุUนใหUระบบสัญญาณแจUงเหตุเพลิงไหมUทํางาน หรือทําใหUเกิดควันที่ชั้น
ใดชั้นหนึ่ง
(2.5) ตรวจสอบการถ(วงสมดุลขณะที่พัดลมทํางาน และทิศทางการหมุนของพัดลม
(2.6) วัดความเร็วรอบของพัดลม
2.4.3.3.2 การทดสอบการทํางานของระบบอัดอากาศ
การทดสอบการทํางานของระบบอัด อากาศใหUทดสอบ 2 ขั้นตอน คือ เมื่อปlดประตูหนีไฟทุกบาน
และเมื่อเปlดประตูหนีไฟตามจํานวนที่ออกแบบไวU ดังนี้
(1) การทดสอบการเริ่มทํางาน
ใหUควบคุมการทํางาน ดังนี้
(1.1) การทํางานโดยอัตโนมัติ
จากสภาวะปกติ ใหUผูUทดสอบกระตุUนการทํางานของอุปกรณ2ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUเพื่อ
ส(งสั ญญาณใหUระบบพัด ลมอั ด อากาศทํ างาน พัดลมอั ดอากาศทุกชุด ตUองทํา งานโดย
อัตโนมัติ และตUองหยุดทํางานดUวยการสั่งการดUวยมือเท(านั้น
(1.2) การหยุดทํางานโดยอัตโนมัติเมื่อตรวจพบควันไฟ
ขณะที่พัดลมอัดอากาศทํางาน ใหUทดสอบระบบการหยุด ทํางานอัตโนมัติเมื่อตรวจพบ
ควันไฟ โดยการใชUควันเทียมทดสอบกับอุปกรณ2ตรวจจับ ควันไฟทางดUานดูดของพัดลม

อัดอากาศทีละชุด พัดลมชุดทีท่ ดสอบตUองหยุดทํางานทันที ทั้งนี้พัดลมชุดอื่นตUองทํางาน
เปaนปกติ (กรณีระบบอัดอากาศมีพัดลมหลายชุด) และเมื่อควันทดสอบเจือจางลงพัดลม
ชุดนั้นตUองเริ่มกลับมาทํางานไดUเองอีกครั้ง โดยตUองทดสอบระบบหยุดการทํางานประจํา
พัดลมใหUครบทุกชุดที่ติดตั้งในอาคาร
(1.3) การสั่งการดUวยมือ
ปรับระบบทั้งหมดใหUเขUาสู(สภาวะปกติ และใหUทดสอบการสั่งการดUวยมือจากเจUาหนUาที่
p
ผ(านทางแผงควบคุมทีต่ ิดตั้งภายในหUองควบคุม และบริเวณหUองเครื่องพัดลม พัดลมตUอง
ทํางาน และหยุดทํางาน ถูกตUองทุกชุด
n ee .
t a s s a
(1.4) การสั่งการดUวยมือขณะระบบพัดลมอัดอากาศทํางานโดยอัตโนมัติ
ว ทย 
ปรับระบบเขUาสู(สภาวะปกติ และใหUผูUทดสอบกระตุUนการทํางานของระบบแจUงเหตุเพลิง
เ
ิ
ไหมU เพื่อใหUระบบพัดลมอัดอากาศทํางานโดยคําสัง่ จากระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU หลังจาก
ระบบพัดลมอัดอากาศทํางาน ใหUท ดสอบการสั่งการหยุดทํางานดUวยมือจากเจUาหนUาที่
l .
น ย
ี a i
ผ(านทางแผงควบคุ มที่ติด ตั้ง ภายในหUอ งควบคุม และบริ เวณหUองเครื่องพัด ลม ระบบ
ทัศ et@gm
พัดลมตUองหยุดทํางาน หลังจากนั้นใหUสั่งเริ่มการทํางานดUวยมือ ระบบพัดลมตUองทํางาน
(1.5) เมื่อทดสอบเรียบรUอยแลUว ใหUปรับระบบเขUาสู(สภาวะปกติ
h a t i w
(2) การทดสอบความดันและความเร็วลม
จากสภาวะปกติ ใหUผูUทดสอบกระตุUนการทํ างานของอุปกรณ2ระบบแจUงเหตุ เพลิงไหมUเพื่อส( ง
สัญญาณใหUระบบพัด ลมอัดอากาศทํางาน เมื่อระบบพัดลมอัดอากาศทํางานสมบูรณ2แลUวใหU
ทดสอบดังนี้
(2.1) ตรวจวัดและบันทึกความดันแตกต(างระหว(างภายในช(องบันไดหนีไฟกับภายในอาคาร
ในขณะที่ประตูหนีไฟทุกบานปlด สนิท ใหUใชUอุปกรณ2ต รวจวัดค(าที่ผ(านการรับ รองการ
ปรับตั้งค(า โดยสอดท(อสายวัดผ(านทางช(องรUอยสายวัด ที่จัด เตรียมไวUหรือผ(านช(องว(าง
ระหว(างบานประตูกับวงกบ ทั้งนี้ตUองแน(ใจว(าสายวัดไม(ถูกบีบจนแรงดันผ(านไม(ไดU วาง
ตําแหน(งปลายสายวัดแรงดันภายในช(องบันไดหนีไฟ และปลายสายวัดดUานนอกช(อง
บันไดหนีไฟ ใหUอยู(ที่ตําแหน(งห(างจากประตูหนีไฟตามความเหมาะสม
(2.2) เปlดประตูหนีไฟทุกบานที่ออกแบบใหUตUองเปlดสู(ภายนอกอาคารและเปlดเขUาบันไดหนีไฟ
ขณะอพยพ โดยใชUอุปกรณ2ค้ํายันบานประตูใหUประตูเปlดสุด
(2.3) ปlดระบบปรับอากาศของอาคาร ยกเวUนกรณีที่ระบบปรับ อากาศนั้นออกแบบใหUทํางาน
ขณะระบบควบคุมควันไฟทํางาน
(2.4) ปlดประตูทุกบาน วัดและบันทึกความดันแตกต(างระหว(างภายในบันไดหนีไฟกับ ภายใน
อาคารที่ประตูทุกบานที่ปlดอยูด( วU ยวิธีการวัดเดียวกับขUอ (2.1) โดยชั้นบนและล(างของชัน้
ประตูเปlด ตUองไม(นUอยกว(า 12.5 ปาสกาล และที่ชั้นอื่นๆ ตUองไม(นUอยกว(า 38 ปาสกาล

(2.5) ค(าความดันแตกต(างระหว(างภายในบันไดหนีไฟกับภายในอาคาร ตUองไม(ต่ํากว(าที่กําหนด
ในตารางที่ 1 หรือไม(ต่ํากว(าที่กําหนดในเอกสารการออกแบบ
กรณีที่ความดันแตกต(างระหว(างภายในช(องบันไดหนีไกับภายในอาคารมากกว(าค(าที่ระบุ
ในตารางที่ 1 ตUองตรวจสอบหรือปรับแต(งชุด แผ(นปรับลมระบายความดัน หรือเปลี่ย น
ขนาดของรอกและสายพานเพื่อลดรอบพัดลมจนไดUความดันที่เหมาะสม
(2.6) วัดและบันทึกความเร็วลมผ(านประตูหนีไฟทุกบานที่ออกแบบใหUตUองเปlดสู(ภายในอาคาร
p
ในสภาวะอพยพ โดยความเร็วลมเฉลี่ย ที่ช(องประตู ควรอยู(ในช(วง 0.8 เมตรต(อวินาที
ee .
เพื่อปVองกันควันยUอนกลับ แต(ค วามเร็วของลมไม(ควรเกิน 2 เมตรต(อวินาที เพื่อไม(ใหU
n
เปaนการเติมออกซิเจนเขUาในอาคารมากเกินไป
t a s s a
ว ทย 
(2.7) ปรับระบบทั้งหมดเขUาสู(สภาวะปกติ
ต
(3) การทดสอบแรงผลักประตู
ผ า เ
ิ c o m
ย
ี  i l .
จากสภาวะปกติ ใหUผูUทดสอบกระตุUนการทํางานของอุปกรณ2ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU เมื่อระบบ
น a
ทัศ et@gm
พัดลมอัดอากาศทํางานสมบูรณ2แลUวใหUทดสอบ ดังนี้
(3.1) ขณะประตูหนีไฟทุกบานปlดสนิท ใหUผ ลักประตูหนีไฟแต(ล ะบานที่ปlดอยู(ใหUเปlด จนสุ ด
h t i w
โดยใหUแรงกระทําที่ตําแหน(งห(างจากขอบวงกบประตูดUานสลักยึดประตู 7.5 เซนติเมตร
a
วัดและบันทึกแรงกระทําเพื่อผลักประตูทุกบานดUวยมาตรวัดแบบสปริงในขณะระบบอัด
อากาศทํางาน
(3.2) แรงกระทําเพื่อปลดสลักประตูตUองไม(เกิน 67 นิวตัน และแรงผลักเพื่อเปlดประตูจนสุด
ตUองไม(เกิน 133 นิวตัน
(3.3) เปlดประตูทุกบานที่ออกแบบใหUตUองเปlดสู(ภายนอกและภายในอาคาร โดยใชUอุปกรณ2ค้ํา
ยันบานประตูใหUประตูเปlดสุด ใหUผลักประตูแต(ละบานที่ปlดอยู(ใหUเปlดจนสุด โดยใหUแ รง
กระทําที่ตําแหน(งห(างจากขอบวงกบประตูดUานสลักยึดประตู 7.5 เซนติเ มตร วัด และ
บันทึกแรงกระทําเพื่อผลักประตูทุกบานดUวยมาตรวัดแบบสปริงในขณะระบบอัด อากาศ
ทํางาน
(3.4) แรงกระทําเพื่อปลดสลักประตูตUองไม(เกิน 67 นิวตัน และแรงผลักเพื่อเปlดประตูจนสุด
ตUองไม(เกิน 133 นิวตัน
2.4.3.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัด อากาศสําหรั บโถงลิฟตดั บเพลิ ง (Fire Man Lift-lobby

Pressurization System Test)
การทดสอบระบบอัดอากาศภายในโถงลิฟต2ดับเพลิงตUองสอดคลUองกับที่ออกแบบไวUแบบใดแบบหนึ่ง
ดังนี้
- ประตูผลักเขUาในโถงลิฟต2ดับเพลิง (เหมือนบันไดหนีไฟ)
- ประตูผลักออกจากโถงลิฟต2ดับเพลิง (ตรงขUามกับบันไดหนีไฟ)
โดยใหUทดสอบใหUสอดคลUองกับที่ออกแบบไวUและตามลําดับขั้นตอน ดังนี้
2.4.3.4.1 กรณีประตูผลักเขUาในโถงลิฟต2ดับเพลิง (เหมือนบันไดหนีไฟ)
ใหUดําเนินการ ดังนี้
(1) ตรวจสอบค(าและบันทึกสภาพทางกายภาพของพัดลมอัดอากาศและอุปกรณ2อื่นที่เกี่ยวขUอง
(2) ตรวจสอบการเปlดและปlดประตูโถงลิฟต2ทุกชั้นขณะที่ระบบอัดอากาศยังไม(ทํางาน อุปกรณ2ดึง
ประตูปlดดUวยตัวเองทํางานไดUโดยประตูตUองไม(เปlดคUาง วัดแรงที่ใชU เปlด ประตูตUองไม(เกิน 67
นิวตัน ควรปรับแต(งอุปกรณ2ดึงประตูปlดดUวยตัวเองใหUใชUแรงใกลUเคียงกัน ตรวจสอบการติดขัด
p
ของสลักยึดบานผลักประตู และตรวจสอบว(าบุคคลอยู(ภายในอาคารสามารถผลักประตูโถง
ลิฟต2ใหUเปlดเพื่อเขUาไปในโถงลิฟต2ไดU
n ee .
(3) ทดสอบการทํางานอัตโนมัติของพัดลมอัดอากาศ
t a s s a
ว ทย 
กระตุUนการทํางานของอุปกรณ2ต รวจจับควันที่ติดตั้งอยู(ภายในอาคาร หรืออุปกรณ2ระบบแจUง
เ
ิ
เหตุเพลิงไหมU ใหUพัดลมทุกชุดทํางานอัตโนมัติ แลUวตรวจสอบพรUอมบันทึกผล การถ(วงสมดุล
ขณะที่พัดลมทํางาน ทิศทางการหมุนของพัดลม และวัดความเร็วรอบของพัดลม
l .
น ย
ี a i
(4) ปlดประตูโถงลิฟต2ทุกบาน ปล(อยใหUพัดลมทํางานต(อไป วัดลมที่ไหลผ(านประตู ซึ่งเกิดจากประตู
ทัศ et@gm
เผยอเนื่องจากความดันที่มาก วัดความดันแตกต(างระหว(างภายในโถงลิฟต2ดับ เพลิงกับ ภายใน
อาคารทุกชั้น ซึ่งไม(ควรเกิน 90 ปาสกาล หรือไม(มากกว(าค(าที่ระบุในตารางที่ 1 และวัดแรงที่ใชU
h a t i w
ในการผลักประตูโถงลิฟต2 ซึ่งตUองไม(เกิน 133 นิวตัน
กรณีที่ความดันแตกต(างระหว(างภายในโถงลิฟต2ดับเพลิงกับภายในอาคารมากกว(าค(าที่ระบุใน
ตารางที่ 1 ตUองตรวจสอบ หรือปรับแต(งชุด แผ(นปรับ ลมแบบใชUน้ําหนักถ(วง หรือแผ(นปรับลม
ระบายความดันออกที่ท(อลม หรือเปลี่ยนขนาดของรอกและสายพานเพื่อลดรอบพัดลมจนไดU
ความดันที่เหมาะสม
(5) เปlดประตูโถงลิฟต2ทุกบานที่ออกแบบใหUตUองเปlดคUางไวUโดยใชUอุปกรณ2ค้ํายันช(วย เพื่อจําลอง
สถานการณ2ชั้นที่เกิดเหตุเพลิงไหมU หรือชั้นที่จะเขUาระงับเหตุ ใหUดําเนินการดังนี้
- วัดความดันแตกต(างระหว(างภายในโถงลิฟต2กับภายในอาคาร ทุกชั้นที่ประตูโถงลิฟต2ปlด
ซึ่งตUองไม(นUอยกว(า 38 ปาสกาล
- วัดความเร็วลมเฉลี่ยที่ช(องประตูโถงลิฟต2ที่เปlดคUางไวU ควรอยู(ในช(วง 0.8 เมตรต(อวินาที
เพื่อปVองกันควันยUอนกลับ แต(ความเร็วของลมไม(ควรเกิน 2 เมตรต(อวินาที กรณีความเร็ว
ลมเฉลี่ยต(างจากที่กาํ หนด ใหUปรับแต(งชุดแผ(นปรับลมที่หัวจ(ายลมภายในโถงลิฟต2ดับเพลิง
ตามความเหมาะสม
(6) ตรวจสอบช(องระบายของชุดแผ(นปรับลมทั้งหมด โดยเมื่อความดัน ลดลง ชุดแผ(นปรับลมที่
ปลายท(อตUองปlดสนิท
(7) ทดสอบการทํางานของอุปกรณ2ตรวจจับควันที่ติดตั้งที่ทางดูดของพัดลม โดยใชUควันเทียมพ(นที่
ทางดูดของพัดลม พัดลมตUองหยุดทํางาน และตUองทํางานเองโดยอัตโนมัติเมื่อไม(มีควัน
(8) ปรับระบบทั้งหมดเขUาสู(สภาวะปกติ

2.4.3.4.2 กรณีประตูผลักออกจากโถงลิฟต2ดับเพลิง (ตรงขUามกับบันไดหนีไฟ)
ใหUดําเนินการ ดังนี้
(1) ตรวจสอบค(าและบันทึกสภาพทางกายภาพของพัดลมอัดอากาศและอุปกรณ2อื่นที่เกี่ยวขUอง
(2) ตรวจสอบการเปlดและปlดประตูโถงลิฟต2ทุกชั้นขณะที่ระบบอัดอากาศยังไม(ทํางาน อุปกรณ2ดึง
ประตูปlดดUวยตัวเองทํางานไดUโดยประตูตUองไม(เปlดคUาง วัดแรงที่ใชUป ลดสลักประตู ซึ่งตUองไม(
เกิน 67 นิวตัน ควรปรับแต(งอุปกรณ2ดึงประตูปlดดUวยตัวเองใหUใชUแรงใกลUเคียงกันตรวจสอบการ
p
ติดขัดของสลักยึดบานผลักประตู และตรวจสอบว(าบุคคลอยู(ภายในอาคาร สามารถดึงประตู
โถงลิฟต2ใหUเปlดเพื่อเขUาไปโถงลิฟต2ไดU
n ee .
(3) ทดสอบการทํางานอัตโนมัติของพัดลมอัดอากาศ
t a s s a
ว ทย 
กระตุUนการทํ างานของอุ ปกรณ2ต รวจจั บควันที่ติ ดตั้งอยู(ภ ายในอาคาร โดยปล( อยควั นเขUา ที่
เ
ิ
อุปกรณ2ต รวจจับควันแลUวตรวจสอบพรUอมบัน ทึกผล การถ(วงสมดุลขณะที่พัดลมทํางาน ทิ ศ
ทางการหมุนของพัดลม และวัดความเร็วรอบของพัดลม
l .
น ย
ี a i
(4) ปล(อยใหUพัดลมทํางานต(อไปโดยปlดประตูหมดทุกบาน วัดลมที่ไหลผ(านประตู ซึ่งเกิดจากประตู
ทัศ et@gm
เผยอเนื่อ งจากความดั นมาก วัด ความดันแตกต(า งระหว(างภายในโถงลิฟต2 ดับ เพลิ ง และใน
อาคารทุกชั้นซึ่งไม(ควรเกิน 250 ปาสกาล ถUาเกินตUองตรวจสอบหรือปรับแต(งชุดแผ(นปรับลม
h a t i w
ทางกล หรือชุดแผ(นปรั บลมระบายความดั นที่ป ลายท( อลม หรือเปลี่ย นขนาดของรอกและ
สายพานเพื่อลดรอบพัดลมจนไดUความดันที่เหมาะสม
(5) เปlดประตูโถงลิฟต2ทุกบานที่ออกแบบใหUตUองเปlดคUางไวUอย(างนUอย 1 ชั้น คือชั้นเปlดเขUาสู(ภายใน
อาคาร โดยใชUอุปกรณ2ค้ํายันช(วย และใหUดําเนินการดังนี้
- วัดความดันแตกต(างระหว(างภายในโถงลิฟต2กับภายในอาคาร ทุกชั้นที่ประตูโถงลิฟต2ปlด ซึ่ง
ตUองไม(นUอยกว(า 38 ปาสกาล
- วัดความเร็วลมเฉลีย่ ที่ชอ( งประตูโถงลิฟต2ที่เปlดคUางไวU ควรอยู(ในช(วง 0.8 เมตรต(อวินาที เพื่อ
ปVองกันควันยUอนกลับ แต(ค วามเร็วของลมไม(ค วรเกิน 2 เมตรต(อวินาที กรณีความเร็วลม
เฉลี่ยต(างจากที่กาํ หนด ใหUปรับแต(งชุดแผ(นปรับลมที่หัวจ(ายลมภายในโถงลิฟต2ดับเพลิงตาม
ความเหมาะสม
(6) ตรวจสอบช(องทํางานของชุดแผ(นปรับลมทั้งหมด โดยเมื่อความดันลดลงชุดแผ(นปรับลมที่ปลาย
ท(อตUองปlดสนิท
(7) ทดสอบการทํางานของอุปกรณ2ตรวจจับควันที่ติดตั้งที่ทางดูดของพัดลม โดยใชUควันเทียมพ(นที่
ทางดูดของพัดลม พัดลมตUองหยุดทํางาน และตUองทํางานเองโดยอัตโนมัติเมื่อไม(มีควัน
(8) ปรับระบบทั้งหมดเขUาสู(สภาวะปกติ

2.4.4 การทดสอบระบบอัดอากาศตามคาบเวลา (Periodic Testing)
ใหUผูUรับผิดชอบหรือเจUาของอาคารจัดใหUมีการทดสอบระบบอัดอากาศ เพื่อยืนยันว(าระบบที่ติด ตั้งแลUว
นั้น อยู(ในสภาพสมบูรณ2ตามที่ไดUออกแบบไวU
2.4.4.1 ระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิง ตUองไดUรับการตรวจสอบโดยผูทU ดสอบทีม่ ีความ
เชี่ยวชาญในเรื่องการทํางาน การตรวจสอบ และการบํารุงรักษาระบบควบคุมควันไฟ อย(างนUอยทุก 6
เดือน การทดสอบสมรรถนะทั้งระบบตUองทําเปaนประจําทุกปg
p
2.4.4.2 บันทึกผลการทดสอบทั้งหมดเปaนลายลักษณ2อักษร และเก็บรักษาเพื่อใหUตรวจสอบไดUตลอดเวลา
2.4.4.3
ee .
ในกรณีที่มีระบบไฟฟVาสํารองสําหรับระบบควบคุมควันไฟ ตUองทดสอบระบบภายใตUภาวะการจ(ายไฟฟVา
n
สํารองดUวย
t a s s a
2.4.4.4
ว ทย 
การทดสอบสมรรถนะทั้งระบบใหUเปaนไปตามขUอ 2.4.3.3.2
ผ า ต เ
ิ c o m
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
h a t i w

บทที่ 5 การบํารุงรักษาระบบอัดอากาศ
2.5 การบํารุงรักษาระบบอัดอากาศ
2.5.1 ผูUรับผิดชอบระบบอัดอากาศของอาคาร ตUองดําเนินการทดสอบการทํางานของระบบอัดอากาศ และ
บันทึกขUอมูลการบํารุงรักษา
2.5.2 ความถี่ในการทดสอบและบํารุงรักษา ใหUเปaนไปตามตารางที่ 2
ee . p
2.5.3
s a n
รายละเอียดและวิธีการบํารุงรักษาใหUเปaนไปตามขUอกําหนดของผูผU ลิตและผูตU ดิ ตัง้ ระบบ
s
ย  t a
ตารางที่ 2 ระยะเวลาการบํารุงรักษาและการทดสอบการทํางานระบบอัดอากาศ
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ
อุปกรณ
า i l . c o
ระยะเวลาการบํารุงรักษาและการทดสอบการทํางาน
a
การบํารุงรักษา การทดสอบการทํางาน
- ทั่วไป
น
ทัศ et@gm
พัดลมและระบบขับ
ทุก 6 เดือน ทุกสัปดาห2
- สายพาน
- มอเตอร2
h a t i w
- ระบบสั่งการทํางานและระบบ
ทุก 3 เดือน
ทุกสัปดาห2
ควบคุม
- ระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉิน ทุก 6 เดือน ทุก 1 เดือน
ระบบทอสงลม
- ท(อลม ทุก 12 เดือน ทุก 12 เดือน
- ชุดแผ(นปlดกันไฟ ชุดแผ(นปlดกันควัน ทุก 6 เดือน ทุก 12 เดือน
และชุดแผ(นปรับลม
- ช(องจ(ายลม ทุก 6 เดือน ทุก 12 เดือน
การทดสอบทั้งระบบ - ทุก 12 เดือน

บทที่ 6 การจัดเก็บเอกสารระบบอัดอากาศ
2.6 การจัดเก็บเอกสารระบบอัดอากาศ
2.6.1 การจัดเก็บเอกสารตามขUอกําหนด ประกอบดUวยเอกสารดังต(อไปนี้เปaนอย(างนUอย
(1) รายงานการออกแบบตามขUอ 2.6.2
(2) คู(มือการใชUงานและบํารุงรักษาตามขUอ 2.6.3
ee . p
s a n
2.6.2 เอกสารรายงานการออกแบบ ตU องประกอบดUวย รายละเอีย ดของระบบที่ทํ าการติด ตั้ง และรายการ
s
คํานวณ ดังต(อไปนี้ (ถUามี)
ย  t a
(1) เปVาหมายของระบบอัดอากาศ
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  า
(2) วัตถุประสงค2ของการออกแบบระบบอัดอากาศ
ผ i l . c o
a
(3) แนวทางการออกแบบและวิธีการทํางานของระบบอัดอากาศ
น
ทัศ et@gm
(4) เกณฑ2การออกแบบ (ความสูงของอาคาร สภาวะปกติของอาคาร ความน(าเชื่อถือของระบบ
ปVองกันอัคคีภยั อื่นๆ การรั่วไหลต(างๆ ของอาคาร)
h a t i w
(5) ความแตกต(างแรงดันที่กําหนดเพื่อควบคุมควันไฟ
(6) ขUอจํากัดของการใชUอาคารที่อยู(นอกเหนือจากระบบที่ไดUออกแบบไวU
(7) รายการคํานวณของการออกแบบ
(8) คุณสมบัติจําเพาะของพัดลมและท(อส(งลม
(9) คุณสมบัติจําเพาะของแผ(นปรับลม (ถUามี)
(10) ขUอมูลรายละเอียดตําแหน(งของทางเขUาหรือปลายท(อดUานดูดของระบบท(อลม
(11) รายละเอียดของวิธีการสั่งใหUระบบอัดอากาศทํางาน
(12) ลําดับขั้นตอนการทํางานของระบบอัดอากาศ
(13) ขั้นตอนปฏิบตั ิในการตรวจรับรองระบบ
2.6.3 คู(มือการใชUงานและบํารุงรักษา
ตUองจัดเตรียมคูม( ือการใชUงาน วิธีการใชUและบํารุงรักษาใหUกับเจUาของและผูUดูแลอาคาร เพื่อใหUมีการใชUงาน
ระบบไดUอย(างถูกตUองตลอดอายุการใชUงานของอาคาร ซึ่งตUองรับ ผิดชอบดูแลการทํางานของระบบหลัง
การส(งมอบ โดยรายละเอียดคู(มือการใชUงานและบํารุงรักษา มีดังต(อไปนี้
2.6.3.1 ขั้นตอนปฏิบัติที่ใชUในการทดสอบตรวจรับรองระบบและผลการวัดสมรรถนะของระบบในการทดสอบ
ตรวจรับรองระบบ
2.6.3.2 วิธีการทดสอบและตรวจสอบระบบ และส( วนประกอบต(างๆ ทั้ง หมดของระบบ และความถี่ ในการ
ทดสอบระบบตามคาบเวลา
2.6.3.3 ค(าขีดจํากัดของการออกแบบที่ใชUในการออกแบบ และขUอจํากัด การใชUอาคารที่อยู(นอกเหนือขีดจํากัด
ของการออกแบบ

ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี ผ า
 ภาคทีa่ il3. c o
น
ทัศมาตรฐานระบบระบายควั
g m
w e t @ นไฟ
hat i

36 ภาคที่ 3 มาตรฐานระบบระบายควันไฟ
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

บทที่ 1 วัตถุประสงคและขอบเขต
3.1 วัตถุประสงคและขอบเขต
3.1.1 วัตถุประสงค
e . p
เพื่อระบายควันไฟเมื่อเกิดเพลิงไหมUภายในอาคาร ลดหรือปVองกันการแพร(กระจายของควันไฟไม(ใหU
e
a n
แพร(กระจายไปยังทางออก หรือบริเวณที่ใชUหรือกําหนดไวUเพื่อการหนีไฟและบริเวณอื่น ๆ ของอาคาร
s s
t a
เพื่อช(วยลดอุณหภูมิและความหนาแน(นของควันไฟ ทําใหUไม(เกิดความเสียหายต(อโครงสรUางของอาคาร
ย 
ต เ
ิ ท
ในเวลาที่รวดเร็วเกินไป เปaนการเพิ่มความปลอดภัย ใหUกับผูUใชUอาคารและความสะดวกต(อพนักงาน
ว m
ย
ี  า i l . o
ดับเพลิงในการเขUาถึงจุดตUนเพลิงหรือสามารถช(วยเหลือผูUใชUอาคารที่ติดคUางอยู(ภายในไดUสะดวก
ผ c
3.1.2 ขอบเขต
น
ทัศ et@gm a
มาตรฐานการควบคุมควันไฟ มี เนื้ อหาครอบคลุ มการควบคุม ควั นไฟอันเกิ ด จากเพลิ ง ไหมUเ ท(านั้ น
h a t i w
ประกอบดUวย ขUอกําหนดการออกแบบ การติด ตั้ ง การตรวจสอบ ทดสอบ และบํา รุงรั กษา เพื่ อใหU
อาคารมีระบบการระบายควันไฟที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพในการควบคุมการแพร(กระจายควันไฟ

บทที่ 2 ข9อกําหนดทั่วไป
3.2. ข9อกําหนดทั่วไป
3.2.1 ระบบควบคุมการแพร(กระจายของควั นไฟตUองสามารถทํ างานไดUอัตโนมั ติเ มื่อเกิด เพลิง ไหมU เพื่ อ
ระบายควันไฟออกสู(ภายนอกอาคารไดUอย(างรวดเร็ว
ee . p
3.2.2
s s a n
อาคารที่มีระบบระบายควันไฟจะตUองมี แ หล(งจ(า ยไฟฟVาสํารองจ(ายใหUอุปกรณ2 ระบบระบายควันไฟ
ย  a
เพื่อใหUทํางานไดUทันทีในระยะเวลาไม(เกิน 10 วินาที เมื่อแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติของอาคารดับและจ(าย
t
ไฟฟVาสํารองต(อเนื่องไดUไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
3.2.3
ต เ
ิ ว ท m
ระบบควบคุมควันไฟจะตUองทํางานร(วมกับระบบอื่นที่เกี่ย วขUอง เช(น ระบบปรับอากาศและระบาย
 ผ า i l . c o
อากาศ ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU ระบบดับเพลิง ม(านกันควัน ชุดแผ(นปlดกันควัน ประตูที่ควบคุมการ
ย
ี
น
ทัศ et@gm a
เปlด -ปlดอัตโนมัติ (access control) เปaนตUน ระบบทั้งหมดจะตUองทํางานใหUสัมพันธ2กันกับระบบ
ระบายควันไฟ
3.2.4
t i w
อาคารที่มีลักษณะเปaนโถงสูง หรือโถงเปlดโล(งจะตUองมีการระบายควันไฟออกจากอาคารเมื่อเกิดเพลิง
h a
ไหมU เพื่อลดผลกระทบจากควันต(อชีวิตและทรพย2สินในอาคาร
3.2.4.1 โถงเปlดโล(ง หมายถึงช(องเปlดตั้งแต(หนึ่งชั้นขึ้นไป มีพื้นที่ๆเปaนช(องเปlดมากกว(าหรือเท(ากับ 93 ตาราง
เมตร และมีระยะระหว(างขอบของพื้นแนวตรงขUามส(วนใดส(วนหนึ่งมากกว(า 6 เมตร ดUานบนและล(าง
ของโถงโล(งจะถูกปlดดUวยโครงสรUาง และโดยส(วนใหญ(ดUานขUางของชั้นต(างๆ ที่ต(อเขUามายังโถงโล(งอาจ
เปaนไดUทั้งทางเดินระเบียงหรือผนังทึบ
3.2.4.2 รอบขอบโถงจะตUองติดตั้งม(านกันควัน (smoke curtain or draft curtain)
3.2.5 ระบบระบายควันในพื้นที่อื่นนอกเหนือจากพื้นที่ในขUอ 3.2.4 จัดเปaนระบบระบายควันในพื้นที่ปlดลUอม
ตามปกติ ตามขUอ 3.2.6
3.2.6 ระบบระบายควันไฟสําหรับ พื้นที่ปlด (smoke control for confined space) หมายถึง ระบบ
ระบายควั นที่ใชU กับ พื้ นที่ที่มี ขอบเขตแน(นอน เช(น บริเวณที่มีก ารปl ดลUอมกําแพง และเพดานหรื อ
หลังคาที่ชัดเจน
3.2.6.1 ระบบระบายควันไฟสําหรับพื้นที่ปlด ไม(ครอบคลุมถึงพื้นที่ที่เปaนโถงโล(ง (atrium) ที่มีทางเดินติดต(อ
จากส(วนอื่นของอาคารเขUามายังโถงโล(งอันก(อใหUเกิดเปaนช(องลําเลียงควันไดU
3.2.6.2 การระบายควันไฟในพื้นที่ปlดลUอม อาจเลือกทําไดU 3 กรณีตามความเหมาะสม
1. การระบายควันไฟโดยตรงที่กําแพงดUานที่ติดกับภายนอกอาคาร
2. การระบายควันไฟโดยใชUปล(องระบายควันไฟ
3. การระบายควันไฟโดยใชUพดั ลมระบายควัน

วิธีที่ 1 และ 2 จะตUองมีการเติมอากาศใหUกบั พื้นที่อื่นๆ ที่อยู(ขUางเคียงกับพื้นที่ที่เกิดเพลิงไหมU เพื่อ
รักษาความดันใหUมากกว(าพื้นที่ที่เกิดเพลิงไหมU ซึ่งทําใหUควันถูกผลักดันออกจากพื้นทีท่ ี่เกิดเพลิงไหมU
วิธีที่ 3 จะเปaนการระบายควันไฟโดยใชUพัดลมระบายควัน ดูดควันจากพื้นที่เกิดเพลิงไหมUออกนอก
อาคาร
การระบายควันไฟโดยใชUพดั ลมนั้น ตUองคํานึงถึงปริมาณอากาศบริสทุ ธิ์ที่เติมเขUาในพื้นที่เกิดเพลิงไหมU
ควบคุมไม(ใหUมากเกินไป เพราะจะทําใหUเพิ่มปริมาณออกซิเจนทําใหUไฟไหมUรุนแรงขึ้น ทั่วไปจะกําหนด
p
อัตราการระบายอากาศออกประมาณ 6 เท(าของปริมาตรหUองที่เกิดเพลิงไหมUต(อ 1 ชั่วโมง (6 air
ee .
changes per hour) และตUองคํานึงถึงตําแหน(งทีป่ ล(อยควันออก ซึ่งจะตUองไม(ทําใหUควันระบายไปยัง
n
s s a
พื้นที่อื่นๆ รวมทั้งตUองมีการปVองกันไม(ใหUไฟจากที่เกิดเพลิงไหมUลามเขUาทางช(องระบายควัน
t a
3.2.6.3
ว ทย 
อนุญาตใหUใชUระบบระบายอากาศในพื้นที่นั้นๆ สลับหนUาที่เปaนระบบระบายควันไดU ทั้งนี้จะตUองมีการ
เ
ิ
เตรียมการไวUแลUวในการออกแบบและติดตั้งระบบ โดยตUองถือเอาระบบระบายควันเปaนสําคัญ และ
 ผ า ต
ตUองปVองกันการรั่วไหลของควันเปaนอย(างดี
l . c o m
3.2.6.4
น ย
ี a i
อัตราระบายควันตUองไม(ทําใหUการเปlดประตูห นีไฟ หรือประตูภายในบริเวณหUองดังกล(าวเปlดไดUย าก
ทัศ et@gm
(แรงดึงหรือแรงผลักไม(เกิน 133 นิวตันที่ลูกบิดประตู) สั่งการควบคุมอุปกรณ2ของระบบระบายอากาศ
และระบบปรับอากาศขณะเกิดเหตุเพลิงไหมU ใหUเปaนไปตามหัวขUอต(อๆไป
3.2.6.5
a t i w
ท( อ ระบายควั น ที่ต( อจากท(อ ระบายควั น หลั ก ในแต( ล ะชั้ น ตU อ งติ ด ตั้ ง ชุ ด แผ( น ปl ด กัน ไฟและควั น
h
(combination fire & smoke damper) ในกรณีใชUท(อลมกลับของระบบปรับอากาศเปaนท(อระบาย
ควัน จะตUองมีชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน แมUว(าในท(อลมกลับจะมีชุดแผ(นปรับลมปVองกันลมกลับแลUวก็
ตาม
3.2.6.6 ตําแหน(งชุดแผ(นปlดกันควัน ตUองติดตั้งในตําแหน(งที่สามารถปVองกันควันจากท(อระบายควันแพร(ไปยัง
ที่อื่นไดU
3.2.6.7 อาคารที่ตUองมีระบบระบายควันคือ บริเวณพื้นที่ปlดลUอม (confined space) ของอาคารดังกล(าว
ต(อไปนี้ อาคารใตUระดับพื้นดิน (underground building) อาคารโรงมหรสพ อาคารสถานบริการ
อาคารโรงงาน และคลังสินคUาที่มีความเสี่ย งต(อการแพร(กระจายควัน เช(น อาคารโรงงานเพดานสูง
ต(อเนื่อง คลังสินคUาที่จัดเก็บสารเคมี หรือวัตถุอันตราย กระดาษ เสUนใย และพลาสติก ที่ก(อใหUเกิด
ควันพิษ เวUนแต(อาคารโรงงานหรือคลังสินคUานั้นไม(มีบุคคลเขUาไปอาศัยหรือทํางานอยู(
3.2.6.8 ในการควบคุมควันไฟ ผูUออกแบบ สามารถออกแบบใหUมีระบบอัดอากาศ ในชั้นที่อยู(ต่ํากว(า และชั้นที่
อยู(สูงกว(าชั้นเกิดเพลิงไหมU เพื่อเปaนการควบคุมควันใหUอยู(ในพื้นที่จํากัดไดU โดยความดันตUองสูงกว(าชั้น
ที่เกิดเพลิงไหมUไม(นUอยกว(า 12.5 ปาสกาล
3.2.6.9 ถUามีระบบอัดอากาศ ในชั้นที่อยู(ต่ํากว(า และชั้นที่อยู(สูงกว(าชั้นเกิดเพลิงไหมU เขUาสู(บริเวณขUางเคีย งใน
การออกแบบและติดตัง้ ท(อลมร(วมกันตUองปVองกันไม(ใหUอัดอากาศเขUาชั้นที่เกิดเพลิงไหมU โดยตUองใชUชุด
แผ(นปlดกันไฟและควัน (combination fire & smoke damper) ซึ่งเปlดปlดดUวยมอเตอร2ไฟฟVา

3.2.6.10 พัดลมอัดอากาศ และชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน ตUองใชUระบบไฟฟVาสํารองฉุกเฉิน และระบบจะตUอง
ทํางานโดยอัตโนมัติเมื่อมีสัญญาณจากระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUทํางาน
3.2.6.11 ในการติ ด ตั้ ง และก(อ สรU างอาคารที่มี ระบบระบายควั น สํา หรั บ บริ เ วณพื้ นที่ปl ด ลU อมจะตU องมี การ
เตรียมการสําหรับอุปกรณ2วัดหรืออุปกรณ2ทดสอบใหUสามารถใชUไดUสะดวก
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

บทที่ 3 ข9อกําหนดระบบระบายควันไฟและอุปกรณ
3.3 ข9อกําหนดระบบระบายควันไฟและอุปกรณ
3.3.1 ข9อกําหนดการออกแบบ
ee . p
3.3.1.1 ขนาดของไฟหรือเพลิงที่ใชUสําหรับการออกแบบระบบและวิเคราะห2ระบบระบายควัน จะตUองไม(นUอย
กว(าค(าตามตารางที่ 3 โดยค(าความรUอนจากการพา (convection heat, Ec) ประมาณ 70% ของค(า
s
ความรUอนทั้งหมด (fire heat release rate, E)
s a n
ย  t a
ตารางที่ 3 ขนาดของไฟหรือเพลิงสําหรับการออกแบบและวิเคราะหระบบระบายควันไฟ
ต เ
ิ ว ท m ขนาดของไฟหรือเพลิงสําหรับการออกแบบ
ย
ี  ผ า
ลักษณะของโถงสูง
i l . c o และวิเคราะหระบบระบายควันไฟต่ําสุด
น
ทัศ et@gm a
พื้นที่บริเวณไม(มีวัสดุตดิ ไฟไดUและไม(มี
(kW)
1
w
1,000
h a t i
การใชUกิจกรรมชั่วคราวและถาวร
โถงสูงที่มีวัสดุตดิ ไฟไดU และไม(ตดิ ตั้ง
2 ถาวร หรือใชUงานเพือ่ การตกแต(งใน 2,000
กิจกรรมแบบชั่วคราว
โถงสูงที่มีวัสดุตดิ ไฟไดU และติดตั้งอยู(
3 5,000
ถาวรหรือเพื่อใชUกิจกรรมในเชิงพานิชย2
3.3.1.2 ระดับล(างของชั้นควันไฟตUองควบคุมใหUอยู(ที่ระดับความสูงไม(นUอยกว(า 1.8 เมตร เหนือพื้นทางเดินชั้น

บนสุดที่มีคนเขUาถึงสําหรับอาคารที่ติดตั้งระบบหัวกระจายน้ําดับเพลิงอัตโนมัติครอบคลุมทุกพื้นที่ใน
อาคารและการติดตั้งเปaนไปตามมาตรฐานการปVองกันอัคคีภัยของ วสท. หรืออยู(ที่ระดับความสูงไม(
นUอยกว(า 3.0 เมตร สํา หรับอาคารที่ไม(ติด ตั้ งระบบหัว กระจายน้ํ าดับ เพลิง อัต โนมัติห รือติดตั้งไม(
ครอบคลุมทุกพื้นที่
3.3.1.3 อัตราการเกิดควันไฟของโถงสูงตUองมีคา( เท(ากับอัตราการเกิดควันไฟเมื่อกองเพลิงเกิดที่กลางโถง กรณี
ไม(ทราบตําแหน(งของกองเพลิงใหUคาํ นวณอัตราการเกิดควันไฟ โดยกําหนดใหUกองเพลิงเกิดที่กลางโถง

H Z
Zf Fire, E
ee . p
s s a n
 t a
รูปที่ 7 กองเพลิงเกิดทีก่ ลางโถง
ย
สัญลักษณ2
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า
Z คือ ความสูงของชั้นควันไฟ
i l . c o
น
H คือ ความสูงของโถงสูง
ทัศ et@gm
Zf คือ ความสูงเฉลีย่ ของเปลวไฟ a
a t i w
3.3.1.4 อัตราการเกิดควันไฟโดยมวลของกองเพลิงเกิดที่กลางโถง คํานวณจากสมการที่ (3) ถึงสมการที่ (4)
h
m = 0.071EC 1/3Z5/3 +0.0018 EC ถUา Z >Zf .............(3)
หรือ m = 0.032 EC3/5Z ถUา Z ≤ Zf ............(4)
เมื่อ
m คือ อัตราการเกิดควันไฟโดยมวล; kg/s
Z คือ ความสูงของชั้นควันไฟเปaนเมตร; m
Zf คือ ความสูงเฉลีย่ ของเปลวไฟเปaนเมตร; m = 0.166 EC2/5
EC คือ พลังงานความรUอนจากการพาความรUอน (convection heat) ; kW = 0.7E
E คือ ขนาดของไฟหรือเพลิง หรือพลังงานความรUอนทัง้ หมด; kW
3.3.1.5 อัตราการเกิดควันไฟโดยปริมาตรของกองเพลิงเกิดที่กลางโถง คํานวณจากสมการที่ (5)
V = m ………………………….………………(5)
ρ
เมื่อ
V คือ อัตราการเกิดควันไฟโดยปริมาตร; m3/s
Patm
ρ คือ ความหนาแน(นของควันไฟ; kg/m3 =
RTS
Patm คือ ความดันบรรยากาศ; kPa

R คือ ค(าคงทีข่ องอากาศ; = 0.287 kJ/kg⋅K
Ts คือ อุณหภูมิของควันไฟ; K = T0 + E C
mc P
T0 คือ อุณหภูมิของสิ่งแวดลUอม; K
E คือ ค(าความรUอนจากการพา (convection heat); kW = 0.7E
m คือ อัตราการเกิดควันไฟโดยมวล; kg/s
p
cP คือ ความจุความรUอนจําเพาะของอากาศ; = 1.0 kJ/kg⋅K
n ee .
3.3.1.6 การระบายควันไฟดUวยวิธีทางกลโดยใชUพัดลมระบายควันไฟ
t a s s a

3.3.1.6.1 อัตราการระบายควันไฟของพัดลมระบายควันไฟตUองไม(นUอยกว(าอัตราการเกิดควันไฟโดยมวลที่
ว ทย
คํานวณจากสมการที่ (3) ถึงสมการที่ (4) ในขUอ 3.3.1.4
เ
ิ
 ผ า ต l . c o m
3.3.1.6.2 จํานวนช(องทางเขUาพัดลม (exhaust inlet) ของระบบระบายควันไฟในโถงสูงตUองไม(นUอยกว(า
ย
ี a i
จํานวนช(องทางเขUาพัดลมนUอยที่สุดที่ไม(ทําใหUเกิดการดูดอากาศใตUชั้นควันไฟ
น
ทัศ et@gm
3.3.1.6.3 อัตราการระบายควันไฟโดยปริมาตรสูงสุดต(อช(องทางเขUาพัดลมที่ไม(ทําใหUเกิดการดูดอากาศใตUชั้น
ควันไฟ คํานวณจากสมการที่ (6) ถึงสมการที่ (7)
h a t i w 5/2
Vmax = 4.16γ d 
 Ts - T 
0 
1/2

T0 
 ...........(6)
และ
d
> 2 .............................(7)
Di
เมื่อ
Vmax คือ อัตราการระบายควันไฟโดยปริมาตรสูงสุดต(อช(องทางเขUาพัดลมที่ไม(ทํา
ใหUเกิดการดูดอากาศใตUชั้นควันไฟ; m3/s
γ คือ สัมประสิทธิ์ตําแหน(งของช(องทางเขUาพัดลม ใหUเปaนไปตามตารางที่ 4
d คือ ความหนาของชั้นควันไฟที่ตําแหน(งช(องทางเขUาพัดลม; m
Di คือ เสUนผ(านศูนย2กลางช(องระบายควันไฟ; m
TS คือ อุณหภูมขิ องควันไฟ; K
T0 คือ อุณหภูมขิ องสิ่งแวดลUอม; K

ตารางที่ 4 สัมประสิทธิ์ตําแหนงของชองทางเข9าพัดลม
สัมประสิทธิต์ ําแหน(งของ
ตําแหน(งของช(องทางเขUาพัดลม
ช(องทางเขUาพัดลม ( γ )
ระยะจากตําแหน(งกึ่งกลางของช(องทางเขUาพัดลมถึงผนังมีค(า
1.0
ไม(นUอยกว(า 2 เท(าของเสUนผ(านศูนย2กลางช(องทางเขUาพัดลม
ระยะจากตําแหน(งกึ่งกลางของช(องทางเขUาพัดลมถึงผนังมีค(า
0.5
นUอยกว(า 2 เท(าของเสUนผ(านศูนย2กลางช(องทางเขUาพัดลม
ee . p
ช(องทางเขUาพัดลมอยูท( ี่ผนัง
s s a n 0.5
3.3.1.6.4
ย  t a
กรณี ช(อ งทางเขU า พั ด ลมมี ห นU า ตัด เปa นรู ป สี่ เ หลี่ย ม เสUน ผ( า นศู นย2 กลางของช( องทางเขU า พั ด ลม
ต เ
ิ
คํานวณจากสมการที่ (8)
ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
Di =
2ab
a+b
....................(8)
เมื่อ
h a t i w
Di คือ เสUนผ(านศูนย2กลางของช(องทางเขUาพัดลม; m
a คือ ความยาวของหนUาตัดช(องทางเขUาพัดลม; m
b คือ ความกวUางของหนUาตัดช(องทางเขUาพัดลม; m
3.3.1.6.5 กรณี ตU อ งใชUช( องทางเขUา พั ด ลมหลายช( อ ง เพื่ อ ปV อ งกั น ไม(ใ หUเ กิ ด การดู ด อากาศใตU ชั้ น ควั น ไฟ
ระยะห(างจากขอบถึงขอบของช(องทางเขUาพัดลมตUองมากกว(าระยะห(างนUอยที่สุดจากขอบถึงขอบ
ของช(องทางเขUาพัดลมคํานวณจากสมการที่ (9)
Smin = 0.9 Ve1/2 ...................(9)

เมื่อ
Smin คือ ระยะห(างนUอยที่สดุ จากขอบถึงขอบของช(องทางเขUาพัดลม; m
Ve คือ อัตราการระบายควันไฟโดยปริมาตรของช(องทางเขUาพัดลม 1 ช(อง; m3/s
3.3.1.7 การระบายควันไฟดUวยวิธีธรรมชาติโดยใชUช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน
3.3.1.7.1 อัตราการไหลโดยมวลผ(านช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอนคํานวณจากสมการที่ (10)

C d ,v A v  T (T − T ) 
m= ( 2ρ 0 2 gd ) 0 S 2 0  ………………………...(10)
C 2d , v A v  T0   TS 
1+ 2  
C d ,i A i  TS 
เมื่อ
m คือ อัตราการไหลโดยมวลผ(านช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน; kg/s
Cd,v คือ สัมประสิทธิ์ทางออกของช(องเปlด
ee . p
Av
ρ0
คือ พื้นที่ชอ( งเปlดระบายควันไฟและความรUอน; m2
s s
ความหนาแน(นของอากาศทีส่ ิ่งแวดลUอม; kg/m3 a n
a
คือ
d คือ
ทย  t
ความหนาของชั้นควันไฟเปaนเมตร; m
Cd,i
ต
คือ
า เ
ิ ว m
สัมประสิทธิ์ทางเขUาของช(องเปlด
o
Ai
น ย
ี  ผ คือ
a i l . c
พื้นที่รวมของการเติมอากาศชดเชย; m2
ทัศ et@gm
g คือ ความเร(งโนUมถ(วง; m/s2
T0 คือ อุณหภูมขิ องสิ่งแวดลUอม; K
h
TS
a t i w คือ อุณหภูมขิ องควันไฟ เปaนเคลวิน (K)
3.3.1.7.2 สัมประสิทธิ์ทางเขUาและทางออกของช(องเปlดระบายควันไฟใหUเปaนไปตามที่ผูUผ ลิต ระบุ ในกรณีที่ไม(

สามารถหาค(าสัมประสิทธ2ทางเขUาและทางออกของช(องเปlดระบายควันไฟไดUใหUใชUค(าที่กําหนดตาม
ตารางที่ 5
ตารางที่ 5 สัมประสิทธิท์ างเข9าและทางออกของชองเปoดระบายควันไฟ

สัมประสิทธิ์ทางออกของช(องเปlด (Cd,v)
ชนิดของช(องเปlดระบายควันไฟ
สัมประสิทธิ์ทางเขUาของช(องเปlด (Cd,i)
ช(องเปlดทีม่ ีใบทํามุม 90˚กับทิศทางการไหลของอากาศ 0.55
ช(องเปlดประตูที่บานประตูเปlดออกทํามุมอย(างนUอย 30˚
0.35
กับทิศทางการไหลของอากาศ
ช(องเปlดทีม่ ีใบทํามุม 45˚ กับทิศทางการไหลของอากาศ 0.25
3.3.1.7.3 อัตราการไหลโดยปริมาตรผ(านช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน คํานวณจากสมการที่ (3) ถึง

สมการที่ (6) ตามขUอ 3.3.1.4
3.3.1.7.4 ขนาดพื้นที่รวมของช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอนที่เปlดทํางานต(อ 1 บริเวณ ม(านกันควัน
คํานวณโดยการกําหนดใหUอัตราการไหลโดยมวลของควันไฟผ(านช(องเปlดระบายควันไฟที่คํานวณไดU

จากสมการที่ (10) ในขUอ 3.3.1.7.1 เท(ากับอัตราการเกิดควันไฟโดยมวลที่คํานวณจากสมการที่ (3)
ถึงสมการที่ (4) ในขUอ 3.3.1.4
3.3.1.8 ตUองเติมอากาศชดเชย (make-up air) เพื่อปรับสมดุลกับปริมาณควันที่ถกู ระบายออก เพื่อใหUระบบ
ระบายควันไฟออกไปไดU การเติมอากาศทําไดUโดยใชUช(องเปlดโดยวิธีธรรมชาติใหUอากาศไหลเขUาเอง
หรือใชUพัดลมเพื่อเติมอากาศเขUาไป โดยปริมาณอากาศที่เติมตUองนUอยกว(าปริมาณควันที่ระบายออก
และตําแหน(งในการเติมอากาศตUองอยู(ต่ํากว(าความสูงของชั้นควันไฟ
p
3.3.1.9 พัดลมเติมอากาศตUองทํางานอัต โนมัติพรUอมกับพัดลมระบายควันไฟเสมอ และตUองมีระบบไฟฟVา
สํารองจ(ายใหUกับพัดลมและอุปกรณ2ประกอบระบบ
n ee .
s s a
3.3.1.10 ม(านกันควันใชUเพื่อลดระดับความสูงของชั้นควันไฟ ดังตัวอย(างที่แสดงในรูปที่ 8
t a
ว ทย 
ผ า ต เ
ิ c o m
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
h a t i w
(ก) (ข) (ค)
การติดตั้งม(านกันควันทําใหUความสูงของชั้นควันไฟลดลงส(งผลใหUอัต ราการเกิดควันไฟลดลง ทําใหUอัตราการระบาย
ควันไฟที่ใชUในการออกแบบและวิเคราะห2ระบบระบายควันไฟลดลง (อัต ราการระบายควันไฟในภาพ (ก) มากกว(า
ภาพ (ข) และอัตราการระบายควันไฟของภาพ (ข) มากกว(าภาพ (ค))
รูปที่ 8 การใช9มานกันควันเพือ่ ลดระดับความสูงของชั้นควันไฟ
3.3.1.10 การออกแบบการติดตั้งม(านกันควันใหUเปaนไปตามขUอ 3.3.4

3.3.1.11 ระบบระบายควันไฟของโถงสูงตU องจัด เตรีย มสํา หรับอุ ป กรณ2 วัดหรื ออุป กรณ2ที่ ใชUในการทดสอบ
ระบบใหUใชUไดUโดยสะดวก
3.3.2 ข9อกําหนดอุปกรณและการติดตั้ง
3.3.2.1 พัดลมระบายควันไฟและมอเตอร
3.3.2.1.1 ทั่วไป
(1) พัดลมตUองมีกราฟแสดงคุณลักษณะเปaนแบบ non over loading curve เช(น พัดลมหอย
โข(งหรือแบบใชUแรงเหวี่ย งหนีศูนย2 ชนิดใบพัดยUอนหลัง (backward curve centrifugal

fan) พัดลมแบบตามแนวแกน (in-line axial fan) หรือพัดลมไหลแบบผสม (mixed flow
fan) ที่มีความดันสถิตพอเพียงใหUใชUกับระบบอัดอากาศแบบจุดเดียวหรือหลายจุด
(2) ชนิดชุดขับเคลื่อนของพัดลม ไดUแก(
(2.1) ชนิดขับ ดUวยสายพาน (belt drive) กรณีติด ตั้งภายในอาคาร ตUองติด ตั้งในหUองที่
ก(อสรUางดUวยวัสดุทนไฟที่มีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง หากติดตั้งภายนอก
อาคาร เช(น ดาดฟVา ตUองติดตั้งในพื้นที่ที่ปลอดภัย
p
(2.2) ชนิดขับตรง (direct drive) ติดตั้งไดUทั้งภายในอาคารและภายนอกอาคาร
ee .
(3) ตUองออกแบบพัดลมและเลือกมอเตอร2ใหUทํางานไดUตอ( เนื่องเมือ่ เกิดเพลิงไหมU ซึ่งตUองทํางานไดU
n
s
โดยไม(มีการเกิดสภาพภาระเกิน (overload)
t a s a
ว ทย 
(4) ตUองไม(มีการหยุดทํางานดUวยอุปกรณ2ปVองกันภาระเกิน (overload protection)
3.3.2.1.2
า ต
คุณลักษณะที่ตUองการ
ผ เ
ิ c o m
ย
ี  i l .
(1) ค(าสมรรถนะ หากยังไม(ไดUประกาศกําหนดเปaนมาตรฐานผลิต ภัณฑ2อุตสาหกรรม ใหUเปaนไป
น a
ทัศ et@gm
ตาม EN12101-3 หรื อทดสอบและรับ รองตาม UL Listed-Power Ventilator for
Smoke-Control Systems และทํา งานอย(า งต( อเนื่อ งที่อุ ณหภูมิไม( นUอยกว(า 200 องศา
h t i w
เซลเซียส เปaนเวลาไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง รวมถึงรายละเอีย ดทางดUานโครงสรUาง สายไฟฟVา
a
และอุปกรณ2ไฟฟVา หากทดสอบตาม EN 12101-3 หรือ AMCA Publication 212 ผูUผลิต
ตU อ งมี รายงานผลทดสอบ และใบรั บ รองชนิ ด ทดสอบรั บ รองการผลิ ต Certificate of
Conformity, (COC) จากหน(วยทดสอบที่เชื่อถือไดU
(2) พัด ลมพรUอมมอเตอร2รวมทั้งมู(เล( (ถUามี) ตUองทําสมดุล สถิต (static balance) และสมดุล
พลวัต (dynamic balance)
(3) มอเตอร2ตUองเปaนแบบมิด ชิด (totally enclosed motor) หรือแบบมิดชิดมีพัด ลมในตัว
(totally enclosed fan cooled motor) ใชUไฟฟVากระแสสลับ 3 เฟส แรงดันไฟฟVาที่
กําหนดไม(เกินความถี่ 50 เฮิร2ตซ2
(4) ประสิทธิภาพการทํางานหากยังไม(ไดUประกาศกําหนดเปaนมาตรฐานผลิต ภัณฑ2อุตสาหกรรม
ใหUเปaนไปตาม AMCA Publication 210 ฉบับล(าสุด
(5) กรณีพัดลมชนิดขับดUวยสายพาน มอเตอร2 และอุปกรณ2ประกอบพัดลมทั้งหมด ตUองมีอุณห-
ภูมิใชUงานไม(นUอยกว(า 80 องศาเซลเซียส
(6) กรณีพัดลมชนิดขับตรง มอเตอร2ที่ใชUตอU งออกแบบสําหรับใชUงานที่อุณหภูมิสงู โดยเฉพาะ และ
มีฉนวนระดับ H ซึ่งทํางานอย(างต(อเนื่องที่อุณหภูมิไม(นUอยกว(า 200 องศาเซลเซียส
3.3.2.1.3 การติดตั้ง
(1) ตําแหน(งที่ระบายควันไฟออกจากอาคารตUองอยู(ห(างจากช(องนําอากาศเขUาอาคารไม(นUอยกว(า
15 เมตร และสูงไม(นUอยกว(า 3 เมตร

(2) ตําแหน(งที่ระบายควันไฟตUองห(างจากสิ่งต(อไปนี้มากที่สุด
(2.1) ช(องระบายอากาศทั่วไปที่ระบายออกจากอาคาร
(2.2) ช(องอากาศบริสุทธิ์ที่เขUาอาคาร
(2.3) พัดลมอัดอากาศ
(2.4) ช(องเปlดของช(องลิฟต2
(2.5) ช(องเปlดต(างๆของอาคาร
p
(3) หUองเครื่องระบบพัดลมระบายควันไฟตUองมีไฟฟVาแสงสว(างที่เพียงพอและมีไฟฟVาแสงสว(าง
ee .
ฉุกเฉินแบตเตอรี่ที่มีความสว(างเฉลี่ยที่ผิวพื้นไม(นUอยกว(า 10 ลักซ2 และมีระยะเวลาส(องสว(าง
n
s s a
ต(อเนื่องไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง เมื่อแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติดับ
t a
ว ทย 
(4) กรณีหUองเครื่องพัดลมระบายควันไฟอยู(ภายในอาคาร ตUองปlดลUอมหUองดUวยวัสดุท นไฟที่มี
เ
ิ
อัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
 ผ า ต l . c o m
ย
ี
3.3.2.2 ทอลมสําหรับระบบระบายควันไฟ
น a i
ทัศ et@gm
3.3.2.2.1 ทั่วไป
ท(อลมระบายควันไฟควรออกแบบใหUมีความดันภายในท(อลมต่ํากว(าความดันบรรยากาศภายนอก
3.3.2.2.2
h a t i w
เพื่อปVองกันควันรั่วออกจากท(อลมระบายควันไฟ
คุณลักษณะที่ตUองการ
ท(อลมระบายควันไฟ ตUองเปaนวัสดุที่ไม(ติด ไฟ เช(น แผ(นเหล็กดํา แผ(นเหล็กเคลือบสังกะสี แผ(น
เหล็กกลUาไรUสนิม ที่มีความหนาไม(นUอยกว(า 1.30 มิลลิเมตร ในกรณีช(องของท(อลมระบายควันไฟ
ทําดUวยคอนกรีตหรือวัส ดุอย(างอื่น วัส ดุทําท(อลมระบายควันไฟ รวมถึงอุป กรณ2ป ระกอบ ตUองมี
อัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
(1) ท(อลมระบายควันไฟ ที่ติดตั้งภายในพื้นที่ที่มีโอกาสติดไฟไดUเอง (self-ignition) ตUองปVองกัน
การแผ(รังสีความรUอนโดยการหุUมฉนวนทนไฟ เช(น ฉนวนแคลเซีย มซิลิเกต ที่มีค วามหนาไม(
นUอยกว(า 50 มิลลิเมตร
(2) ท(อลมระบายควันไฟตUองติดตัง้ ห(างจากช(องดูดลมระบบอัดอากาศ อย(างนUอย 15 เมตร มี
ระดับความสูงกว(าตําแหน(งท(อลมอัดอากาศไม(นอU ยกว(า 3 เมตร และปลายท(อตUองติดตั้งใหU
อยู(ในทิศทางตรงขUามกัน
(3) การติดตั้งแนวท(อลมระบายควันไฟตUองหลีกเลีย่ งพื้นที่ที่มคี วามเสีย่ งต(อการเกิดอัคคีภยั เช(น
พื้นที่เก็บสารไวไฟ พื้นทีท่ ี่เก็บวัสดุทเี่ ปaนเชื้อเพลิง
(4) กรณีพัดลมระบายควันไฟตUองต(อดUวยท(อลมอ(อนทั้งดUานดูดลมเขUาและดUานส(งลมออก ตUองใชU
ท(อลมอ(อนทีท่ ําดUวยวัสดุที่ทนอุณหภูมิไม(นUอยกว(า 200 องศาเซลเซียส เปaนเวลาไม(นUอยกว(า
2 ชั่วโมง

3.3.2.3 ม(านกันควันและชุดแผ(นปlดกันควัน
3.3.2.3.1 ทั่วไป
ม(านกันควันและชุดแผ(นปlดกันควันตUองทํางานไดUโดยใชUไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติแ ละไฟฟVา
สํารอง ซึ่งตUองแยกอิสระออกจากระบบไฟฟVาทั่วไป
3.3.2.3.2 คุณลักษณะที่ตUองการ
(1) ม(านกันควันตUองไดUรับการทดสอบและรับรองผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรม หากยังไม(ไดUประกาศ
. p
กําหนดเปaนมาตรฐานผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรมใหUเปaนไปตาม EN 12101-1 หรือเปaนไปตาม
ee
s s a n
UL 1784 ทํางานอย(างต(อเนื่องที่อุณหภูมิไม(นUอยกว(า 200 องศาเซลเซียส เปaนเวลาไม(นUอย
a
กว(า 2 ชั่วโมง
ย  t
(2) ม(านกันควันตUองมีอุปกรณ2สําหรับถ(วงน้ําหนัก เพื่อปVองกันไม(ใหUม(านกันควันปลิว หรือหลุด
ท
า ต เ
ิ ว m
ออกจากแนวที่ติดตั้ง ผูUผลิตตUองมีรายงานผลทดสอบและใบรับรองชนิด ทดสอบรับรองการ
o
 ผ l . c
ผลิตจากหน(วยทดสอบที่เชื่อถือไดU
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
(3) ม(านกันควันนํา มาใชU งานสํา หรับการระบายควั นไฟเพื่ อใชUล ดความสูงของควันไฟ (Z) ใหU
นUอยลง โดยการเพิ่มปริมาตรในการเก็บควันไฟ ซึ่งจะลดขนาดของช(องเปlดระบายควันไฟไดU
h a i w
(4) ชุดแผ(นปlดกันควัน ตUองไดUรับการทดสอบและรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรมหรือใหU
t
เปa น ไปตาม UL555S ฉบั บล( า สุ ด คุ ณ ลั กษณะที่ตU องการใหU เปa นไปตามประกาศกํ า หนด
มาตรฐานผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรม เรื่อง ขUอกําหนดในการปVองกันอัคคีภัย เล(ม 2 ประตูทนไฟ
และชุดแผ(นปรับลมสําหรับช(องเปlด มาตรฐานมอก. 2541 เล(ม 2 - 2555
(1) ตําแหน(งติดตั้งม(านกันควัน ตUองติดตั้งตามมาตรฐานของผูUผลิต โดยตUองทํางานใหUไดUต าม
วัตถุประสงค2ในการปVองกันควันลามจากพื้นที่โถงสูงไปยังพื้นที่บริการหรือพื้นที่บริการไปยัง
พื้นที่โถงสูง
(2) การติดตั้งม(านกันควันตUองไม(กีดขวางเสUนทางหนีไฟ
(3) สายไฟฟVาทั้งหมดที่ใชUกับอุปกรณ2 ตUองเปaนสายไฟฟVาที่มีอัตราการทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
(4) ตUองมีแบตเตอรี่สําหรับสํารองไฟใหUกับชุดขับ (driving unit) ของม(านกันควัน
3.3.2.4 ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน
3.3.2.4.1 ทั่วไป
(1) ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน ใชUกับการระบายควันไฟโดยวิธีธรรมชาติสําหรับอาคาร
ที่มีโถงสูงต(อเนื่องไม(เกิน 15 เมตร
(2) ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน เปaนอุปกรณ2เฉพาะสําหรับระบบระบายควันไฟสําหรับ
โถงในอาคารที่ติดตั้งระบบหัวกระจายน้ําดับเพลิงอัตโนมัติครอบคลุมทุกพื้นที่ของอาคาร

(3) ช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน ตUองเริ่มการทํางานตามคําสั่งของระบบแจUงเหตุเพลิง
ไหมUที่ออกแบบสําหรับระบบระบายควันไฟและความรUอนโดยเฉพาะ ตัวอย(างการใชUงานดัง
แสดงในรูปที่ 9
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
(ก)
ย
(ข) (ค)
น
ทัศ et@gm aสัญลักษณ2 Z คือ ความสูงของชั้นควันไฟ; m
การติด ตั้งมานกันควันทํ าใหความสูงของชั้นควั นไฟลดลงสงผลใหปริม าตรกักเก็บ ควันไฟเพิ่ม ขึ้น ทําใหขนาดชองเป1 ด
h a t i w
ระบายควันไฟและความรอนที่ใชในการออกแบบและวิเคราะห'ระบบระบายควันไฟลดลง (ขนาดชองเป1ด ระบายควันไฟ
และความรอนในภาพ (ก) มากกวาภาพ (ข) และขนาดชองเป1ด ระบายควันไฟและความรอนในภาพ (ข) มากกวาภาพ
(ค))
รูปที่ 9 การใช9งานชองเปoดระบายควันไฟและมานกันควัน
(4) ช(องเปlดระบายควันไฟตUองจ(ายไฟจากแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติและแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง ซึ่งตUอง

แยกอิสระออกจากระบบไฟฟVาทั่วไป
3.3.2.4.2 คุณลักษณะที่ตUองการ
(1) ช(อ งเปl ด ระบายควั นไฟและความรUอ น ตU อ งไดUรับ การทดสอบและรั บ รองตามมาตรฐาน
ผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรม หากยังไม(ไดUประกาศกําหนดเปaนมาตรฐานใหUเปaนไปตาม EN12101-
2 หรือ UL 793 Listed-Standard for Automatically Operated Roof Vents for
Smoke and Heat
(2) วัสดุ ที่ใชUทํ าช(องเปlด ระบายควั นไฟเปaนแบบทึบ แสงหรื อโปร( งแสง เช( น อะลูมิเ นีย ม หรื อ
กระจก หรื อ พอลิ ค าร2 บ อเนต ตU อ งไดU รั บ การทดสอบและรั บ รองตามมาตรฐาน
ผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรม หากยังไม(ไดUประกาศกําหนดเปaนมาตรฐานผลิตภัณฑ2อุตสาหกรรมใหU
เปaนไปตาม EN12101-2 หรือ UL 793 Listed-Standard for Automatically Operated
Roof Vents for Smoke and Heat
(3) ตUองมีแบตเตอรี่สําหรับสํารองไฟใหUกับชุดขับของช(องเปlดระบายควันไฟและความรUอน

3.3.3 ระบบควบคุมและอุปกรณประกอบของระบบระบายควันไฟ
3.3.3.1 ทั่วไป
ตUองติดตั้งระบบควบคุม และอุ ปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ เพื่อจํากัดควันไฟใหUอยู(ใ น
ขอบเขตที่กําหนดไวU
(1) อุปกรณ2ที่ใชUในระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ ตUองไดUการรับรอง
จากหน(วยทดสอบที่เชื่อถือไดU
ee . p
s s a n
(2) ระบบควบคุมและอุ ปกรณ2ประกอบของระบบระบายควัน ไฟ ตUองเขUากันไดUกับระบบอื่นๆ ที่
a
เกี่ยวขUอง
ย  t
(3) กรณีที่ใ ชUระบบปรับ อากาศเปa นส(วนหนึ่งของระบบระบายควันไฟ จะตU องออกแบบใหU ทํางาน
ท
า ต เ
ิ ว m
สอดคลUองกับระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ
o
 ผ l . c
(4) ลําดับขั้นตอนการทํางานและความสัมพันธ2ข องระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบ
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
ระบายควันไฟ ตUองทํางานภายในเวลานับ ตั้งแต(อุปกรณ2ตรวจจับ ควันไฟทํางานส(งสัญญาณปlด
อุปกรณ2อื่นๆ และสั่งเปlดอุปกรณ2ระบายควันไฟ จนระบบระบายควันไฟทํางานเต็มที่ โดยตUองใชU
h a i w
เวลาไม(เกินกว(าเวลาที่ไดUออกแบบไวU ตามที่ไดUกําหนดรูปแบบสภาพควันไฟภายในพื้นที่นั้นๆ
t
(5) ระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ ตUองทํางานตามขั้นตอนเพื่อไม(ใหU
เกิดความเสียหายต(อพัดลม และอุปกรณ2ประกอบอื่นๆ
(6) ระบบควบคุมและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ ตUองทํางานโดยอัต โนมัติ เมื่อไดUรับ
สัญญาณจากอุปกรณ2ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมUที่ออกแบบ โดยเฉพาะสําหรับระบบระบายควันไฟ
ชุดนั้นๆ เช(น อุปกรณ2ตรวจจับควันไฟ อุปกรณ2แจUงเหตุดUวยมือ
(7) พัดลมตUองทํางานภายในเวลาไม(เกิน 60 วินาที หลังจากรับสัญญาณใหUทํางานจากระบบควบคุม
และอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟ
(8) แผงควบคุมการทํางานของระบบควบคุมต(างๆ และอุปกรณ2ประกอบของระบบระบายควันไฟที่
สั่งการดUวยมือ มีลกั ษณะดังนี้
(ก) ติดตั้งในหUองควบคุมสั่งการดับเพลิงของอาคาร
(ข) ตUองมีแผงควบคุมการทํางานของระบบควบคุมต(างๆและอุปกรณ2ประกอบของระบบระบาย
ควันไฟที่สั่งการดUวยมือในขUอ (8) ตUองแสดงสถานะการทํางานปกติ และสถานะผิด ปกติ
ของระบบใหUเห็นไดUอย(างชัดเจน โดยไฟแสดงสถานะการทํางานตUองแยกเปaนอิสระจากกัน
(9) ไฟแสดงสถานะการทํางาน (เปlด) ของพัดลมตUองมาจากการตรวจวัดการไหลของลม
(10) เมื่อควบคุมจากแผงควบคุมสั่งการดUวยมือ ตUองมีไฟแสดงสถานะของแผ(นปรับลมที่ตําแหน(ง
เปlดเต็มที่ และปlดเต็มที่
(11) ตUองมีปุnมทดสอบหลอดไฟ (lamp test) บนแผงควบคุม

(12) แผงควบคุมตUองมีแผนผังแสดงตําแหน(งอุปกรณ2ในระบบ และไฟแสดงสถานะการทํางานของ
อุปกรณ2 ติดตั้งภายในหUองศูนย2สั่งการเหตุฉุกเฉินของอาคาร
(13) ระบบควบคุมอุปกรณ2ระบายควันไฟตUองทํางานเมื่อแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติของอาคารดับ โดยใชU
ไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง
(14) อุปกรณ2ที่ใชUไฟฟVาที่ติดตั้งอยู(นอกส(วนที่มีการปlดลUอมทนไฟ หรือมีโอกาสถูกเพลิงไหมUตUองเปaน
ชนิดทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
p
(15) สายไฟฟVาที่ไม(ไดUติดตั้งในช(องเปlดที่กันไฟไดU ตUองเปaนชนิดทนไฟไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง
ee .
(16) อุปกรณ2ที่ใชUไฟฟVา ที่มีโอกาสสัมผัสน้ําจากระบบกระจายน้ําดับเพลิงตUองเปaนชนิดกันน้ํา
n
s s a
(17) อุปกรณ2 ที่ใชUไฟฟVาทุกชนิดของระบบควบคุ มและอุปกรณ2 ประกอบของระบบระบายควันไฟ
t a
ว ทย 
ตUองทํางานไดUโดยใชUไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารองของอาคาร
เ
ิ
(18) แหล(งจ( ายไฟฟVาสํา รองของอาคาร ตUองจ( ายพลั งงานไฟฟVาไดUภายในเวลาไม( เกิน 10 วินาที
 ผ า ต c
หลังจากแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติของอาคารดับ
l . o m
น ย
ี a i
(19) ชุดแผ(นปlดกันควัน (smoke damper) ใชUไดUเฉพาะช(องเปlดทะลุผ นังเท(านั้น และใหUเปaนไป
ทัศ et@gm
ตาม มอก.2541 เล(ม 2-2555
(20) ชุดแผ(นปlด กันไฟ (fire damper) และชุด แผ(นปlดกันไฟและควัน (combination fire and
a t i w
smoke damper) สําหรับช(องเปlดทะลุพื้นหรือผนังใหUเปaนไปตาม มอก.2541 เล(ม 2-2555
h
3.3.3.3 ระบบสั่งการทํางานของระบบระบายควันไฟ
3.3.3.3.1 การกระตุUนการทํางานอัตโนมัติ (automatic activation)
สัญญาณจากอุ ปกรณ2 ตรวจจั บควันไฟในพื้นที่นั้นของระบบแจUง เหตุเ พลิง ไหมU ทํา งานดU วยการ
กระตุUนใหUระบบระบายควันไฟในพื้นที่นั้นทํางานทันที โดยไม(ผ(านการหน(วงเวลา ยกเวUนกรณีที่ไดU
ออกแบบและกําหนดใหUพัดลมของระบบระบายควันไฟชุดใดทํางานก(อนหลัง
3.3.3.3.2 การกระตุUนการทํางานดUวยมือ (manual activation)
การกระตุUนและการยกเลิกการทํางานของระบบระบายควั นไฟ ใหUติด ตั้งระบบการกระตุUนการ
ทํางานที่แผงควบคุมสัง่ การดUวยมือในศูนย2ควบคุมส(วนกลางของอาคารหรือศูนย2สั่งการเหตุฉุกเฉิน
ของอาคาร
3.3.3.3.3 ตUองมีสวิตช2ที่แผงควบคุมเปaนพิเศษ เพื่อกระตุUนการทํางานดUวยมือขึ้นใหม( (manual override)
หลังจากที่ระบบการสั่งการตามขUอ 3.3.3.3.1 และขUอ 3.3.3.3.2 หยุดทํางาน

บทที่ 4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบระบายควันไฟ
3.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบระบายควันไฟ

3.4.1 ทั่วไป
. p
3.4.1.1 ระบบระบายควันไฟตUองไดUรับการตรวจสอบ และทดสอบ เพื่อยืนยันว(าเปaนไปตามขUอกําหนดการ
ee
ออกแบบ
s s a n
a
3.4.1.2 เอกสารประกอบการทดสอบ ตUองประกอบดUวยกระบวนการทดสอบ และเกณฑ2ตัดสินค(าสมรรถนะ
ย  t
3.4.1.3 ตUองระบุความรับผิดชอบในแต(ละขั้นตอนของการตรวจสอบ และทดสอบอย(างชัดเจน ก(อนการตรวจ
ท
า ต เ
ิ ว
และการทดสอบระบบระบายควันไฟ
o m
น ย
ี  ผ
3.4.2 การตรวจสอบอาคารเบื้องต9น
a i l . c
ทัศ et@gm
3.4.2.1 ตUองตรวจความถูกตUองครบถUวนของการติดตั้งก(อนการตรวจสอบ และทดสอบระบบระบายควันไฟ
เพื่อตรวจรับรองและเปlดใชUงานระบบระบายควันไฟ
h a t i w
3.4.2.2 ตUองตรวจสภาพความมั่นคงแข็งแรงของส(วนประกอบทางวิศวกรรม และสถาปiตยกรรมของระบบ
ระบายควันไฟ ดังนี้
(1) ผนังกันควันต(างๆ รวมทั้งรอยต(อ
(2) ความสมบูรณ2ตอ( เนื่องของการปVองกันช(องท(อ (shaft)
(3) การปlดลUอมปVองกันไฟลาม
(4) ประตู และส(วนปlดกั้นอื่นๆ
(5) กระจก และรวมไปถึงพื้นทีต่ (อเนื่องขนาดใหญ(ที่ถกู ปlดลUอม
(6) ฝVาเพดาน และผนังกั้นแยกเปaนส(วน
3.4.3 การตรวจกอนการทดสอบระบบการทํางานและสวนประกอบ
3.4.3.1 ตUองตรวจรายการดังต(อ ไปนี้ทุกครั้งก(อนการทดสอบระบบการทํางานและส(วนประกอบของระบบ
(1) ตรวจสภาพของพัดลมระบายควันไฟขณะหยุดนิ่ง
(2) ตรวจอุณหภูมิการใชUงานของพัดลมระบายควันไฟโดยพิจารณาจากแบบรุ(น (model) ของผูUผลิต
เทียบกับแบบรุ(นที่ติดตั้งโดยอุณหภูมิใชUงานตUองไม(ต่ํากว(า 200 องศาเซลเซียส
(3) ตรวจระบบไฟฟVาที่จ(ายใหUกับพัดลมระบายควันไฟตUองเปaนระบบไฟฟVาที่มาจากแหล(งจ(ายไฟฟVา
สํารองจากเครื่องกําเนิดไฟฟVา เมื่อทดลองดับไฟฟVาอาคาร พัดลมระบายควันไฟตUองทํางาน
(4) ตรวจระบบสายไฟฟVาที่ใชUงาน ตUองเปaนชนิดทนไฟไดUไม(นUอยกว(า 2 ชั่วโมง

(5) ตรวจจุดเชื่อมต(อกับระบบสัญญาณแจUงเหตุเพลิงไหมU โดยกระตุUนใหUระบบสัญญาณแจUงเหตุเพลิง
ไหมUทํางานหรือทําใหUเกิดควันไฟที่ชั้นใดชั้นหนึ่งของอาคาร ขณะเดียวกันพัดลมระบายควันไฟ
ตUองหมุนในทิศทางและทํางานถูกตUอง เช(น ระบายควันไฟจากชั้นที่เกิดควันไฟเท(านั้น
(6) ตรวจสมดุลของพัดลมระบายควันไฟ โดยตUองไม(แกว(งขณะทํางาน หากแกว(งตUองแกUไขโดย
ผูUชํานาญการ
(7) ตรวจความเร็วรอบเปaนรอบต(อนาที (r/min) ของพัดลมระบายควันไฟ
p
(8) ตรวจระบบเติมอากาศ (ถUามี) โดยระบบเติมอากาศตUองทํางานสัมพันธ2กับการทํางานของพัดลม
n ee .
t a s
3.4.4 การทดสอบระบบการทํางานและสวนประกอบของระบบระบายควันไฟ s a
ทย 
3.4.4.1 ใหUทดสอบความสัมพันธ2กันของระบบต(างๆ ภายในอาคาร ซึ่งมีผลกระทบ และไดUรับผลกระทบจาก
ว
ผ า ต เ
ิ m
การทํางานของระบบระบายควันไฟตามลําดับดังต(อไปนี้ (เท(าที่มีในอาคาร)
c o
ย
ี 
(1) ระบบแจUงเหตุเพลิงไหมU
น a i l .
ทัศ et@gm
(2) ระบบการจัดการพลังงานของอาคาร
(3) ระบบการจัดการและควบคุมอาคาร
t i w
(4) อุปกรณ2ที่เกีย่ วขUองกับระบบปรับอากาศ
h a
(5) อุปกรณ2ไฟฟVาต(างๆ
(6) ระบบควบคุมอุณหภูมิ
(7) แหล(งจ(ายไฟฟVาปกติ
(8) แหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง
(9) ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ
(10) ระบบคุมการเปlด-ปlดประตูและช(องเปlดอัตโนมัติ
(11) ระบบควบคุมควันไฟอื่นๆ
(12) ระบบระบายอากาศทีอ่ าจใชUควบคุมควันไฟไดU (non-dedicated smoke-control system)
(13) ระบบควบคุมลิฟต2ในสภาวะฉุกเฉิน
(14) ชุดแผ(นปlดกันไฟ ชุดแผ(นปlดกันควัน และชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน
(15) ตูคU วบคุมสั่งการฉุกเฉิน
3.4.4.2 การทดสอบอย(างนUอยตUองดําเนินการตามขั้นตอนต(างๆ ดังต(อไปนี้
(1) ทดสอบการทํางานของระบบสัง่ การทํางานทีต่ คูU วบคุมที่อยูใ( นหUองเครื่อง หรือบริเวณติดตั้งพัดลม
(2) ทดสอบการทํางานของระบบสัง่ การทํางานทีแ่ ผงควบคุมสั่งการดUวยมือทัง้ 2 ชนิด (ขUอ 3.3.3.3.1
และขUอ 3.3.3.3.2) ที่อยู(ในศูนย2สั่งการเหตุฉุกเฉินของอาคาร

(3) ทดสอบโดยการสั่งการผ(านระบบระบายควันไฟอัตโนมัติดUวยการสั่งการจากระบบแจUงเหตุเพลิง
ไหมUของอาคาร
(4) บันทึกผลการทดสอบทั้งหมด
3.4.5 การทดสอบสวนประกอบตางๆ ของระบบระบายควันไฟ

3.4.5.1 การทดสอบประกอบดUวยการทดสอบการสั่งการอัตโนมัติแ ละการทดสอบการสั่งการดUวยมือทั้ง 2
ชนิด (ขUอ 3.3.3.3.1 และขUอ 3.3.3.3.2)
e . p
3.4.5.2 ตUอ งทดสอบการทํา งานของส( ว นประกอบย( อยต( า ง ๆ ของระบบระบายควั นไฟใหU แ ลU วเสร็ จ ก( อน
e
ทดสอบเพื่อตรวจรับระบบระบายควันไฟ
s s a n
t a
3.4.5.3 อาคารที่มีระบบระบายควันไฟย(อยหลายชุด ตUองทดสอบระบบระบายควันไฟย(อยแต(ล ะชุดใหUแ ลUว
ย 
ต เ
ิ ท
เสร็จก(อนทดสอบระบบต(างๆ ภายในอาคาร (ขUอ 3.3.4) เท(าที่มี
ว m
า
3.4.5.4 การทดสอบระบบระบายควั นไฟตU องรวมถึ ง การทดสอบระบบย(อ ยและส( วนประกอบต( างๆ ที่ มี
ย
ี  ผ i l . c
ผลกระทบกับการทํางานของระบบระบายควันไฟดUวย
a o
น
ทัศ et@gm
3.4.6 การตรวจรับงาน
h a t i w
3.4.6.1 การตรวจรับงาน ตUองแสดงใหUเห็นว(าการติดตั้งและการทํางานระบบระบายควันไฟตUองเปaนไปตาม
ขUอกําหนดในการออกแบบ การทํางานของส(วนประกอบใด ๆ ของระบบระบายควันไฟตUองทํางาน
ตามที่กําหนด ตามลําดับขั้นตอนอย(างถูกตUอง
3.4.6.2 ก(อนตรวจรับงานระบบระบายควันไฟ ตUองปรับอุปกรณ2ต(าง ๆ ทั้งหมดภายในอาคารใหUอยู(ในสภาวะ
การใชUงานตามปกติ
3.4.6.3 ในกรณีที่ระบบระบายควันไฟสามารถรับไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารองของอาคารไดU ตUองทดสอบ
ทั้งขณะใชUไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติ และจากแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง
3.4.6.4 ลําดับการทํางานของระบบระบายควันไฟตUองเปaนดังนี้
(1) สภาวะปกติ
(2) เมื่อมีสัญญาณแจUงเหตุเพลิงไหมUขั้นแรก ระบบระบายควันไฟสําหรับสัญญาณแรก ตUองทํางาน
(3) สับเปลีย่ นการใชUไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาปกติไปเปaนใชUไฟฟVาจากแหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง (ถUามี)
(4) ปรับระบบเขUาสูส( ภาวะปกติ

ปกติ
อุปกรณ2ตรวจจับ
ในโถงสูงตรวจจับควัน
ไฟ
ee . p
a n
สั่งพัดลมระบายควันไฟทํางานและปรับสภาวะ
s s
ย  t a
ระบบอื่นๆ ใหUเขUาสูส( ภาวะระบายควันไฟ
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า i l . c oวัดสมรรถนะ
น
ทัศ et@gm a
ปรับคืนระบบเขUาสู(
h a t i w สภาวะปกติ
3.4.6.5 วัดแรงเพื่อเปlดประตูหนีไฟ โดยเครื่องวัดแรงแบบสปริง และบันทึกผลที่วัดไดU โดยแรงเพื่อเปlดประตู

ตUองไม(เกินค(าที่กาํ หนดในภาคที่ 2 และบันทึกผลที่ไดU นับจากการเริ่มสั่งใหUระบบระบายควันไฟทํางาน
ทั้งโดยอัตโนมัติ และโดยสั่งการทํางานดUวยมือทั้ง 2 ชนิด (ขUอ 3.3.3.3.1 และขUอ 3.3.3.3.2) ตาม
คู(มือการใชUงานและการบํารุงรักษา
3.4.6.6 ทดสอบการทํางานและบันทึกผลว(าพัดลม แผ(นปรับลม และอุปกรณ2ที่เกี่ยวเนื่อง ทํางานถูกตUองตามที่
ระบุไวU
3.4.7 การทดสอบระบบระบายควันไฟในโถงสูงและชองเปoดขนาดใหญ
3.4.7.1 การทดสอบเพื่อตรวจรับงานตUองทดสอบเพื่อยืนยันค(าสมรรถนะการทํางาน ดังนี้
3.4.7.1.1 ก(อนการทดสอบ
(1) ตรวจตําแหน(งที่แน(นอนของขอบเขตที่ระบบระบายควันไฟครอบคลุม ตรวจประตูและช(อง
เปlดทุกจุดที่เชื่อมต(อกับโถงสูงและช(องเปlดขนาดใหญ( และพื้นที่ต(อเนื่องที่ถูกปlดลUอมและไม(
ถูกปlดลั้อม
(2) สําหรับช(องเปlดขนาดใหญ( ใหUวัดความเร็วลมที่ผ(านช(องเปlดขนาดใหญ(ดUวยเครื่องวัดความเร็ว
ลม

3.4.7.1.2 ขณะทดสอบ หรือขณะสั่งใหUระบบทํางาน พรUอมบันทึกผลเพื่อเปaนขUอมูลใชUเปรียบเทีย บภายหลัง
การทดสอบ ดังนี้
(1) ตรวจการทํ า งานของพั ด ลมระบายควั นไฟ แผ( น ปรั บ ปริ ม าณลม ประตู และอุ ป กรณ2 ที่
เกี่ยวขUองทั้งหมด
(2) ตรวจวัดการเติมลม และความเร็วลมที่ผ(านช(องทางเติมอากาศเขUา
(3) วัดแรงเพื่อใชUในการเปlดประตูหนีไฟ ตUองไม(เกินค(าที่กําหนดในมอก.2541 เล(ม 6
p
3.4.7.1.3 กรณีที่บันไดหนีไฟและโถงลิฟต2ดับเพลิงมีระบบอัดอากาศปVองกันควันและมีพื้นที่ต(อเนื่องกับ โถง
ee .
สูงและช(องเปlดขนาดใหญ( ใหUวัดและบันทึกผลค(าแรงดันแตกต(างระหว(างประตูหนีไฟ และโถง
n
ลิฟต2ดับเพลิง
t a s s a
3.4.7.1.4
ว ทย 
ตรวจวัดค(าสมรรถนะของระบบระบายควันไฟโดยใชUควันไฟจําลองที่มีค วามคงตัวสูง โดยระบบ
เ
ิ
ตUองรักษาความสูงของระดับล(างของชั้นควันไฟไดUไม(ต่ํากว(าที่กําหนดในขUอ 3.4.1.2 หรือระบาย
ควันไฟจํ าลองภายในโถงสูงและช( องเปlดขนาดใหญ(ออกไปจนถึงระดับที่กําหนดในขUอ 3.4.1.2
l .
น ย
ี a i
ภายใน 10 นาที (ขUอปฏิบัตินี้ขึ้นอยู(กับความตUองการของโครงการ)
ทัศ et@gm
3.4.8 การทดสอบระบบระบายควันไฟตามคาบเวลา
t i w
3.4.8.1 การบํารุงรักษาที่เหมาะสมของระบบระบายควันไฟ ตUองประกอบดUวย การทดสอบตามคาบเวลาของ
h a
ส(วนประกอบทุกส(วนของระบบ เช(น อุปกรณ2ตรวจจับ พัดลม แผ(นปรับลม ระบบควบคุม ประตูแ ละ
หนUาต(างที่เกี่ยวขUองกับระบบทั้งหมด
3.4.8.2 การทดสอบตามคาบเวลา ตUองประกอบดUวย การวัดปริมาณลมและแรงดันแตกต(าง ในตําแหน(งต(างๆ
ดังต(อไปนี้
(1) บริเวณช(องเปlดของแนวกันควัน
(2) บริเวณช(องลมเขUา
(3) บริเวณอุปกรณ2ระบายควันไฟ
3.4.8.3 เปรียบเทียบขUอมูลที่วัดไดUกับผลการทดสอบเพื่อตรวจรับงาน
3.4.8.4 การทดสอบทั้งหมด ตUองดําเนินการโดยผูUที่มีความรูU ความเขUาใจในระบบการทํางาน ในกระบวนการ
ทดสอบ และการบํารุงรักษาเท(านั้น
3.4.8.4.1 ผลการทดสอบตUองไดUรับการบันทึกเปaนลายลักษณ2อักษร และใหUตรวจสอบไดUตลอดเวลา
3.4.8.4.2 ระบบระบายควันไฟตUองทํางานเปaนไปตามที่ไดUออกแบบไวU
3.4.8.4.3 ขั้นตอนการทํางานของระบบระบายควันไฟ ตUองถูกตUองตามลําดับการทํางานตามขUอ 3.4.6.4
3.4.8.4.4 การทดสอบตUองรวมไปถึงการทดสอบระบบภายใตUสภาวะการจ(ายไฟฟVาสํารองดUวย
3.4.8.5 ผูUท ดสอบตU องเตรี ย มการเพื่ อปV องกั นความเสี ย หายอั นอาจเกิ ด เนื่องจากอากาศที่มี อุณ หภู มิแ ละ
ความชื้นสูงเขUามาในพื้นที่ปรับอากาศ
3.4.8.6 ตUองทดสอบระบบระบายควันไฟอย(างนUอยทุก 6 เดือน

3.4.9 การเปลี่ยนหรือดัดแปลงระบบระบายควันไฟ
3.4.9.1 กรณีที่เปลี่ยนหรือดัดแปลงระบบระบายควันไฟ ตUองทดสอบระบบใหม(
3.4.9.2 กรณีที่มีการดัดแปลงพื้นทีท่ ี่ตดิ ตัง้ ระบบระบายควันไฟ ใหUทดสอบระบบระบายควันไฟที่ครอบคลุมใน
พื้นที่นั้น ๆ
3.4.9.3 ตUองบันทึกรายละเอียดการเปลี่ยนและดัดแปลงระบบระบายควันไฟ
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

บทที่ 5 การบํารุงรักษาระบบระบายควันไฟ
3.5 การบํารุงรักษาระบบระบายควันไฟ
3.5.1 ผูUรับผิด ชอบระบบระบายควันไฟของอาคาร ตUองทดสอบการทํางานของระบบระบายควันไฟ และ
บันทึกขUอมูลการบํารุงรักษา
ee . p
s a n
3.5.2 ระยะเวลาการบํารุงรักษาและการทดสอบการทํางานระบบระบายควันไฟ ใหUเปaนไปตามตารางที่ 6
s
ย  t a
ท
ตารางที่ 6 ระยะเวลาการบํารุงรักษาและการทดสอบการทํางานระบบระบายควันไฟ
า ต เ
ิ ว m
ระยะเวลาการบํารุงรักษาและการทดสอบการทํางาน
o
น ย
ี  ผ
อุปกรณ
a i l . c การบํารุงรักษา การทดสอบการทํางาน
ทัศ et@gm
พัดลมและระบบขับ
- สภาพทั่วไป ทุก 6 เดือน ทุกสัปดาห2
- สายพาน
h
- มอเตอร2
a t i w
- ระบบสั่งการทํางานและระบบควบคุม
แหล(งจ(ายไฟฟVาสํารอง ทุก 6 เดือน ทุก 1 เดือน
อุปกรณ2จับยึด และรองรับ ทุก 12 เดือน -
ระบบท(อส(งลม
- ท(อลม ทุก 12 เดือน ทุก 12 เดือน
- ชุดแผ(นปlดกันควัน ชุดแผ(นปlดกันไฟ
ทุก 6 เดือน ทุก 12 เดือน
- ชุดแผ(นปlดกันไฟและควัน
- ช(องระบายควันไฟ ทุก 6 เดือน ทุก 12 เดือน
- ม(านกันควัน ทุก 6 เดือน ทุก 12 เดือน
การทดสอบทั้งระบบ - ทุก 12 เดือน
3.5.3 รายละเอียดและวิธีการบํารุงรักษา ใหUเปaนไปตามขUอกําหนดของผูUผลิตและผูUติดตั้งระบบ

3.5.4 ตUองทําความสะอาดพัดลมระบายควันไฟและท(อส(งลมทั้งระบบอย(างนUอยทุก 12 เดือน เพื่อไม(ใหUเกิด
การสะสมสิ่งแปลกปลอมที่อาจทําใหUพัดลมระบายควันไฟเสียสมดุลและเสียหายไดU

บทที่ 6 การจัดเก็บเอกสารระบบระบายควันไฟ
3.6 การจัดเก็บเอกสารระบบระบายควันไฟ
3.6.1 การจัดเก็บเอกสารตามขUอกําหนด ประกอบดUวยเอกสารดังต(อไปนี้เปaนอย(างนUอย
p
(1) รายงานการออกแบบตามขUอ 3.6.2
(2) คู(มือการใชUงานและบํารุงรักษาตามขUอ 3.6.3
n ee .
s s a
3.6.2 เอกสารรายงานการออกแบบ ตUองประกอบดUวย รายละเอีย ดของระบบที่ทําการติด ตั้ง และรายการ
t a
คํานวณ ดังต(อไปนี้ (ถUามี)
ว ทย 
เ
ิ
(1) แนวทางการออกแบบและวิธีการทํางานของระบบระบายควันไฟและวิธีการระบายควันไฟ
(2) เกณฑ2การออกแบบ (ความสูงของอาคาร สภาวะปกติของอาคาร ความน(าเชื่อถือของระบบ
l .
น ย
ี a i
ปVองกันอัคคีภัยอื่นๆ การรั่วไหลต(างๆ ของอาคาร)
ทัศ et@gm
(3) ตําแหน(งของพื้นที่จํากัดควันไฟ
(4) ความแตกต(างแรงดันที่กําหนดเพื่อควบคุมควันไฟ
h a t i w
(5) ขUอจํากัดของการใชUอาคารที่อยู(นอกเหนือจากระบบที่ไดUออกแบบไวU
(6) รายการคํานวณของการออกแบบ
(7) สมบัติจําเพาะของพัดลม ท(อส(งลม และช(องเปlดระบายควัน
(8) สมบัติจําเพาะของแผ(นปรับปริมาณลม และม(านกันควัน
(9) ขUอมูลรายละเอียดตําแหน(งของทางเขUาหรือปลายท(อดUานดูดและดUานปล(อยออกของระบบ
(10) รายละเอียดของวิธีการสั่งใหUระบบระบายควันไฟทํางาน
(11) ลําดับขั้นตอนของการทํางานของระบบระบายควันไฟ
(12) ขั้นตอนปฏิบัติในการตรวจรับรองระบบ
3.6.3 คู(มือการใชUงานและการบํารุงรักษา
ตUองจัดเตรียมคู(มือการใชUงาน วิธีการใชUและบํารุงรักษาใหUกับเจUาของและผูUดูแลอาคาร เพื่อใหUมีการใชU
งานระบบไดUอย(างถูกตUองตลอดอายุการใชUงานของอาคาร ซึ่งตUองรับผิดชอบดูแลการทํางานของระบบ
หลังการส(งมอบ โดยรายละเอียดคู(มือการใชUงานและบํารุงรักษา มีดังต(อไปนี้
3.6.3.1 คู(มือการใชUงานและการบํารุงรักษา ตUองประกอบดUวย
(1) ขั้นตอนการตรวจสอบเพื่อตรวจรับงาน และผลการตรวจสอบเพื่อตรวจรับงาน
(2) ขUอกําหนดของระบบและขUอกําหนดของการทดสอบ ส(วนประกอบต(างๆ ของระบบ และความถี่
ของการทดสอบ
(3) บทสรุปของค(าที่ไดUจากการคํานวณในการออกแบบ และขUอจํากัดการใชUงาน
(4) วัตถุประสงค2ของระบบระบายควันไฟ

3.6.3.2 ตUองทําสําเนาคู(มือการใชUงานและบํารุงรักษาสําหรับเจUาของอาคาร
3.6.3.3 เจUาของอาคารตUองเปaนผูUรับผิด ชอบในการเก็บรักษาผลการทดสอบการทํางาน และคู(มือการใชUงาน
และบํารุงรักษา
3.6.3.4 เจUาของอาคารตUองเปaนผูรU ับผิดชอบในการจํากัดการใชUงานอาคารใหUสอดคลUองกับระบบระบายควันไฟ
3.6.4 ขั้นตอนปฏิ บัติที่ ใชUใ นการทดสอบ ตรวจรั บรองระบบ และผลการวั ด ค(า สมรรถนะของระบบในการ
ทดสอบตรวจรับรองระบบ
p
3.6.5 วิธีการทดสอบและตรวจสอบระบบ และส(วนประกอบต(างๆ ทั้ งหมดของระบบ และความถี่ใ นการ
ทดสอบระบบตามคาบเวลา
n ee .
s s a
3.6.6 ค(าขีดจํากัดของการออกแบบที่ใชUในการออกแบบ และขUอจํากัดการใชUอาคารที่อยู(นอกเหนือขีด จํากัด
t a
ของการออกแบบ
ว ทย 
ผ า ต เ
ิ c o m
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
h a t i w

ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w

ภาคผนวก กsane e . p
ย  t a s
ทฤษฎีการควบคุ ต เ
ิ ว ท ม ควั น
m ไฟ
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w
64 ภาคผนวก ก ทฤษฎีการควบคุมควันไฟ
ee . p
ssa n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
h a t i w
ภาคผนวก ก
ทฤษฎีการควบคุมควันไฟ
ก.1 บทนํา
สาเหตุที่คนเสียชีวิตเมือ่ เกิดเหตุเพลิงไหมสวนมากเนื่องมาจากควันไฟ เพราะหายใจไมออก การระคายเคือง
หรือเป$นพิษ ควันไฟทําใหมองไมเห็นทางหนีไฟ ควันไฟสามารถแพรกระจายไปตามสวนตางๆ ของอาคาร
ee . p
ไดงาย ทําลายทั้งตอชีวิตและทรัพย-สนิ ชองบันไดและปลองลิฟต-กลายเป$นชองเดินทางของควันไฟและเป$น
s a n
ที่ส ะสมควันไฟ ซึ่งในที่ สุด เมื่อควันไฟหนาแนนมากขึ้นผูใชอาคารไมสามารถใชบันไดเพื่อหนี ไฟไดและ
s
 t a
พนักงานดับเพลิงก็ไมสามารถเขาดับเพลิงไดเชนกัน การควบคุมการแพรกระจายของควันไฟสามารถทําได
ย
ต เ
ิ ว ท
หลายวิธี เชน การจํากัดบริเวณ การใชอากาศผลักดันดวยความเร็วที่เหมาะสม การเพิ่มความดันโดยการ
m
ย
ี  า i l . o
อัดอากาศ การทําใหเจือจางโดยระบายควันไฟ หรือการปลอยใหควันไฟลอยตัว และใหอากาศดีไหลเขา
ผ c
a
เป$นตน การควบคุมควันเป$นเพียงสวนเสริมในดานความปลอดภัยเมื่อเกิดเพลิงไหมเทานั้น สิ่งสําคัญอื่นๆ
น
ทัศ et@gm
ที่จะละเลยไมได คือระบบหัวกระจายน้ําดับเพลิง หรือสารเคมีดับเพลิงโดยอัตโนมัติ ระบบแจงเหตุเพลิง
ไหม โดยเฉพาะอยางยิ่งการตรวจจับควันไฟ การใชโครงสรางหรือผนังกั้นป:องกันควันไฟ ซึ่งตองทําใหดีไม
h a t i w
มีการรั่วหรือใหรั่วนอยที่สุด อยางไรก็ตามอาจจะยังคงมีค วันไฟรั่วไปตามรอยแตกแยกของผนังได ดังนั้น
ระบบควบคุมควันไฟจึงเป$นระบบเสริมที่สําคัญ
ก.2 ขอบเขตของระบบควบคุมควันไฟ
ขอบเขตของระบบควบคุมควันไฟตามมาตรฐานสวนนี้จะครอบคลุมเฉพาะระบบอัดอากาศบันไดหนีไฟ,
ระบบอัดอากาศลิฟต-, การระบายควันไฟสําหรับพื้นที่ป=ด และระบบระบายควันไฟสําหรับโถงโลงหรือพื้นที่
เป=ดโลงขนาดใหญเทานั้น
ก.2.1 ข#อพิจารณาการออกแบบเบื้องต#น
การป:องกันอัคคีภัยสามารถทําได คือ ประการแรกป:องกันไมใหไฟเกิดขึ้น และประการที่ส องคือจัดการ
เกี่ยวกับไฟ การจัดการเกี่ยวกับควันไฟตองพิจารณาเขาเป$นสวนหนึ่งของระบบป:องกันอัคคีภัยรวมของ
ทั้งอาคาร สําหรับจุดประสงค-ของระบบควบคุมควันไฟนั้นเพื่อ
ก. กําจัดหรือลดปริมาณควันและก?าซพิษ
ข. ลดความหนาแนนของควันไฟลงทําใหมองเห็นทางออกไดชัดเจนขึ้น
ค. ชวยพนักงานดับเพลิงมองเห็นจุดเกิดเพลิงไหมทําใหการดับเพลิงมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น
ง. ลดปริมาณความรอนทีเ่ กิดจากเปลวเพลิง
จ. ลดความดันของอากาศเนื่องจากความรอนซึ่งจะชวยใหการขยายตัวของไฟนอยลง
ฉ. ลดการติดไฟขึ้นมาใหม เนื่องจากความรอนทีส่ ะสมอยู
ช. ลดความเสียหายหรือยุบตัวของโครงสรางอาคาร
ในการออกแบบระบบควบคุมควันไฟสําหรับอาคารหนึ่งๆ พลังงานความรอนที่เกิดจากไฟ ตําแหนงที่เกิด
ไฟ เสนทางที่อากาศรั่วไหลตลอดอาคาร ความดันและความเร็วของอากาศที่ตองการควบคุม จะตอง
ประมาณขึ้นมาเองกอน และผลการคํานวณหรือการจําลองแบบระบบควบคุมควันไฟที่ไดจะเสมือนเป$น
ตัวแทนของความดันหรือทิศทางการไหลของอากาศที่จะเกิด ขึ้นจริงในอาคารอัน เป$นผลมาจากระบบ
ควบคุ มควั นไฟที่ ออกแบบไว อยางไรก็ ต าม ในระหวางไฟไหม ความดั นอากาศภายในอาคารจะ
เปลี่ย นแปลงอยูตลอดเวลา ซึ่งมีสาเหตุมาจากประตูหรือหนาตางถูกเป=ดหรือป=ด หรือกระจกแตก
p
ตลอดจนในการใชคามาตรฐานตางๆ ที่ใหไว ซึ่งบอยครั้งอาจจะไมเหมือนอาคารที่กําลังออกแบบ เป$นตน
ee .
ดังนั้นระบบควบคุมควันไฟจะตองสามารถปรับตัวเองเพื่อลดความผันผวนที่เกิดขึ้นใหได
n
ก.2.2 การสั่งให#ระบบทํางาน
t a s s a
ย 
ในสมัยแรก ยังไมมีขอยุติในเรื่องของการสั่งใหระบบทํางานวาควรจะเป$นแบบอัตโนมัติหรือแบบใชคน
ว ท
ผ า ต เ
ิ
ในที่สุดมีขอยุติที่วา การสั่งแบบใชคนจะลาชาและมีค วามผิดพลาดมากกวา ทัศนะสวนมากเห็นวาการ
c o m
น ย
ี  a i .
ระบายควันไฟแบบจํากัดเขตควรสั่งใหระบบทํางานแบบอัตโนมัติ โดยรับคําสั่งจากสัญญาณที่สงออกมา
l
ทัศ et@gm
จากอุปกรณ-ตรวจจับควันไฟ, อุปกรณ-ตรวจจับความรอนหรืออุปกรณ-ต รวจจับการไหลของน้ําจากระบบ
สปริงเกลอร-ในเขตนั้น และไมควรใชแบบทํางานโดยอาศัย คนเป=ดใหระบบระบายควันไฟแบบจํากัดเขต
h a t i w
ทํางาน ยกเวนกรณีระบบอัตโนมัติขัดของเพราะคนอาจจะเป=ดระบายควันผิดที่
อุปกรณ-จับควันไฟชนิดติดทอลมไมควรนํามาใชเป$นอุปกรณ-หลักเพื่อสั่งใหระบบควบคุมควันไฟทํางาน
เพราะอุปกรณ-ชนิดนี้มีการตอบสนองทีช่ า รวมถึงป@ญหาจากการขาดการดูแลรักษา อาจเกิดการอุดตันขึ้น
ไดเพราะในระบบทอลมมีฝุBนละอองมาก ควรเปลี่ยนไปใชอุปกรณ-ที่มีความนาเชื่อถือและการตอบสนองที่
สูงกวา อยางไรก็ตามอุปกรณ-ตรวจจับควันไฟชนิดติดทอลมสามารถใชเป$นอุปกรณ-เสริม เมื่อไรก็ตามที่
สัญญาณสั่งการจากอุปกรณ-หลักมีป@ญหา สัญญาณสั่งการจากอุปกรณ-เสริมจะกระตุนใหระบบควบคุม
ควันไฟทํางานขึ้นมาไดเชนเดียวกัน
ระบบอัดอากาศบันไดหนีไฟตองทํางานโดยอัตโนมัตไิ มวาไฟจะเกิดขึ้นที่ไหน ดังนั้นโดยทั่วไปจึงออกแบบ
ใหระบบแจงเหตุเพลิงไหมชนิดใดก็ตามที่อยูในอาคาร สามารถสั่งใหระบบอัดอากาศบันไดหนีไฟทํางาน
สวนระบบควบคุมควันไฟอื่นๆ ควรมีศูนย-ควบคุมระยะไกลซึ่งผูใชงานสามารถสั่งยกเลิกการทํางานของ
ระบบควบคุมควันไฟได ศูนย-ควบคุมนี้ควรอยูในตําแหนงที่มองเห็นไดชัดเจนและเขาถึงไดงาย ทั้งนี้
เพื่อใหพนักงานดับเพลิงเปลี่ยนการทํางานของระบบควบคุมควันไฟไดไมวาจะเป$นการสั่งใหทํางานหรือ
หยุดทํางาน
ก.3 ทฤษฎีเบื้องต#นเกี่ยวกับการเคลื่อนที่ของควันไฟ การไหลของอากาศ อัตราการไหล และการ
อัดอากาศ
การเคลื่อนทีข่ องควันไฟมีตัวแปรตางๆ คือ
ก. ปรากฏการณ-ลมลอยตัว (stack/chimney effect)
ข. การลอยตัวของก?าซเผาไหม
ค. การขยายตัวของก?าซเผาไหม
ง. อิทธิพลของลมภายนอกอาคาร
ee . p
n
จ. ระบบปรับอากาศและระบายอากาศ
ฉ. การเคลื่อนทีข่ องลิฟต-
t a s s a
ก.3.1 ปรากฏการณ6ลมลอยตัว
ว ทย 
ต เ
ิ m
จากพื้นฐานทางฟ=สิกส-ความดันของอากาศจะลดลงตามความสูงดังสูตรนี้
ผ า c o
น ย
ี  a i l .
dP = - ρg dz ………...................……(1)
ทัศ et@gm
นั่นคือ ความดันในชองทอหรือในอาคาร PS = PSb - ρS g y……....................…(1a)
ความดันภายนอก PO = POb - ρO g y…...............…..….(1b)
h a t i w
ถาเป$นชองเป=ด ดานลางชองเดีย วดังรูปที่ ก.1 ก ความดันในชองทอ เทากับภายนอกอาคาร PSb = POb
หรือเรีย กวาระนาบสะเทิน (neutral plane) ความแตกตางความดันทั้งสองที่ความสูง y ใดๆ หาจาก
สมการ (1a) ลบดวยสมการ (1b)
∆PSOy = PS - PO = PSb - POb + (ρO - ρS) g y = (ρO - ρS) g y
และจากกฎก?าซสมบูรณ- ρO = PATM / RTO และ ρ S = PATM / RTS จะไดวา
∆PSOy = (g PATM / R) (1/TO- 1/TS) y……………………………………(2)
∆PSO ในชองทอ PS ∆PSO PO

PO PS ภายนอก
PS PO ∆PSOy ∆PSOy
H
ρS ρO y ในชองทอ
ภายนอก
PSb POb
รูปที่ ก.1 ก รูปที่ ก.1 ข ในช9องท9อ (อาคาร) รูปที่ ก.1 ค ในช9องท9อ (อาคาร)
ร#อน เย็น
โดยทั่วไป g = 9.8 m/s2 และสําหรับอากาศโดยประมาณ PATM = 101,325 Pa, R = 0.287 kNm/(kg.K)
จะไดคาประมาณเป$นสมการดังนี้
∆PSoy = KS [1 TO - 1/TS ] y ……...(3)
โดย ∆P = ความดันแตกตาง; Pa
y = ความสูง; m
T = อุณหภูมิสัมบูรณ-; oK
KS = คาคงที่ =3,460
ee . p
n
ความดันแตกตางทีส่ ูงที่สดุ ก็จะอยูที่สวนทีส่ ูงที่สดุ คือระยะ H ซึ่งก็คอื
s s a
∆PSO = KS [1/TO- 1/TS ] H …………(3a)
t a
ย 
ให b เป$นคาความดันแตกตางตอหนวยความสูงอันเนือ่ งมาจากปรากฏการณ-ลมลอยตัว หรือเรียกคา b นี้
ว ท
ผ า ต เ
ิ
วาตัวประกอบอุณหภูมิ ซึ่งจะมีหนวย Pa/m
c o m
น ย
ี  a i l .
b = KS [1/TO - 1/TS ]…...............…..(4)
ทัศ et@gm
∆PSO = Hb …......................…………(3b)
h a t i w
ดูจากกราฟรูปที่ ก.1 ข จะเห็นวาถาอากาศภายในชองทอ (ในอาคาร) รอนกวาภายนอก ความดันภายใน
ชองทอ (ในอาคาร) จะสูงกวานอกอาคารตลอดความสูงและมากที่สดุ ตรงจุดสูงทีส่ ุดคือเทากับ ∆PSO = Hb
โดยจะมีคาบวก เพราะ 1/TO จะมากกวา 1/TS แตถาอากาศภายในชองทอเย็นกวา เชน ประเทศรอนใช
เครื่องปรับอากาศ จะเป$นไปตามรูปกราฟ รูปที่ ก.1 ค ความดันภายในชองทอ (ในอาคาร) จะต่ํากวานอก
อาคารตลอดความสูง และมากที่สุดตรงจุดสูงที่สุดคือเทากับ ∆PSO = Hb โดยจะมีคาลบ เพราะ 1/TO จะ
นอยกวา 1/TS แตถาเราใหชองเป=ดอยูขางบนจะไดรูป ดังรูป ที่ ก.1 ง นั่นคือ ความดันในชองทอหรือใน
อาคาร
PSt POt ภายนอก ในชองทอ
PS PO x
∆PSOy ∆PSoy
H
ภายใน PS PO ภายนอก
ρS ρO y
PSb POb
∆PSOb ∆PSob
รูปที่ ก.1 ง รูปที่ ก.1 จ ในช9องท9อ(อาคาร)ร#อน รูปที่ ก.1 ฉ ในช9องท9อ(อาคาร)เย็น

PS = PSt + ρS g x ……..………(a)
สําหรับความดันภายนอก
PO = POt + ρO g x……..………(b)
ความแตกตางความดันทัง้ สองทีค่ วามสูง y ใดๆ หาจากเชนเดียวกับขางตนคือ สมการ (a) ลบดวยสมการ
(b) แลวแทนดวยหลักของก?าซสมบูรณ-และคุณสมบัตขิ องอากาศจะได
∆PSOy = PS - PO = KS [1/TS- 1/TO ] x
หรือที่ x = H ซึ่งเป$นคาสูงสุด
ee . p
s s a n
∆PSO = PS - PO = KS [1/TS- 1/TO ] H = bH = ∆PSob
x = H-y
ย  t a
∆PSOy = KS [1/TS- 1/TO ] (H-y) = b(H-y) =bH-by = ∆PSob- by
ต เ
ิ ว ท m
ผ า . c o
จะเห็นวา ถาในชองทอ (อาคาร) รอนกวาภายนอก นั่นคือ 1/TS จะนอยกวา 1/TO คาจะติดลบ นั่นคือ
ย
ี  i l
น a
ความดันภายในชองทอจะนอยกวาภายนอก ดังแสดงในรูปกราฟรูปที่ ก.1 จ ซึ่งคาแตกตางที่สูงสุดคือ bH
ทัศ et@gm
แตถาในชองทอเย็นกวาก็จะกลับกันดังแสดงในรูปที่ ก.1 ฉ จะเห็นไดวาไมวาจะเป=ดดานลางหรือดานบน
w
หรืออากาศในชองทอจะเย็นหรื อรอนกวาภายนอก ถาอุณหภูมิ คูเดี ย วกัน ความดั นแตกตางสู งสุด ก็จะ
a t i
เทากันคือเทากับ bH อยางไรก็ตามเราทราบดีวาความแตกตางความดันนี้เป$นเพีย งแรงตอหนวยพื้นที่ที่
h
กระทํา ตอผนัง ชองทอเทานั้ น ซึ่งจะไมสามารถทํ าใหมี อากาศไหลเขาออกได แตถาชองทอเป=ด ชองทั้ ง
ขางบนและขางลางดังรูปที่ ก.1 ช ก็สามารถทราบทันทีวาจะตองมีอากาศไหลออก ถาความดันในชองทอ
มากกวาตามกฎขอที่ 1 หรือ กฎธรรมชาติ มวลไหลเขาเทาใดก็ตองมี มวลไหลออกเทานั้น ดั งนั้ นความ
แตกตางความดันของอาคารตามความสูงซีกบนและซีกลางตองตางทิศทางกัน หรือคาบวกและลบแนนอน
ดังแสดงในรูปที่ ก.1 ญ ถาในชองทอ (อาคาร) รอนกวาภายนอก
∆PSOt ในชองทอ ∆PSOt

PO PS PS PO ภายนอก
PS PO ระนาบสะเทิน
H
ภายนอก ในชองทอ
ρS ρO HN
PSb POb ∆PSob P ∆PSob P
รูปที่ ก.1 ช รูปที่ ก.1 ญ ในช9องท9อ รูปที่ ก.1 ฎ ในช9องท9อ

(อาคาร) ร#อน (อาคาร) เย็น
หรือดังแสดงในรูปที่ ก.1 ฎ ถาในชองทอ (อาคาร) เย็นกวาภายนอก เป$นที่แนนอนจะตองมีระนาบอันหนี่ง
ที่ไมมีการไหลหรือความดันภายในชองทอเทากับภายนอก ซึ่งเราเรียกวาระนาบสะเทิน ในกรณีที่มีชองเป=ด
ตลอดความสูงของชองทอ เชน บันไดทั่วไปในอาคาร หรือตัวอาคารเอง ดังแสดงในรูปที่ ก.2 และ ก.3
ระนาบสะเทินมักจะอยูประมาณตรงกึ่งกลางความสูง ถาขนาดชองเป=ด ใกลเคียงกั นตลอดความสูง ถา
อากาศภายในอาคารรอนกวาอากาศภายนอก อากาศก็จะไหลเขา-ออก โดยไหลขึน้ เป$นไปตามรูปที่ ก.2 แต
ถากลับกันก็จะเขาออกโดยไหลลงตามรูปที่ ก.3 ความดันแตกตางนี้ยังคงใชสมการเดิม แตระยะความสูง
p
ตามแนวดิ่งตองวัดจากระนาบสะเทินเสมอ ดังนี้
∆PSOt = b (H-HN) ……..…..(5)
n ee .
s
∆PSOb = bHN …… ………...(5a)
t a s a
ย 
โดยทั้งสองคาจะตองมีทศิ ทางหรือเครื่องหมายตรงกันขามกัน ซึ่งถารวมกันโดยไมคิดเครื่องหมายจะได
ว ท
ผ า ต เ
ิ ∆PSO = bH = KS [1/TO- 1/TS ] H
c o m
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
ซึ่งคา bH หรือความดันแตกตางสูงสุด อันเนื่องมาจากปรากฏการณ-ลมลอยตัวตามธรรมชาตินั่นเอง นั่นก็
หมายความวา ระนาบสะเทินจะเลื่อนไปอยูที่ใดก็ตามคาความดันแตกตางสูงสุดสําหรับอาคารหรือชองทอ
h a i w
สูง H เทากับ bH เสมอ ตั วอยางเชน ในบันไดที่อั ดความดัน จะทํ าใหระนาบสะเทินเปลี่ยนไป แตผล
t
ปรากฏการณ-ลมลอยตัวยังคงเหมือนเดิม คา b หรือคาความดันแตกตางเนื่องจากปรากฏการณ-ล มลอยตัว
ตอหนวยความสูง หรือเรียกวาตัวประกอบอุณหภูมิ ซึ่งจะมีหนวย Pa/m ถานํามาเขียนกราฟจะไดตามรูป
ที่ ก.4
รูปที่ ก.2 อากาศภายในร#อน รูปที่ ก.3 อากาศภายในเย็น รูปที่ ก.4 ความดันแตกต9างที่เกิดขึ้นจากลมลอยตัว

∆Py ∆Py รูปที่ ก.2 ก และ รูปที่ ก.3 ก เสนเขมแสดงความดัน
y ภายในอาคาร สวนเสนจางแสดงความดันภายนอก
อาคาร
รูปที่ ก.2 ก แสดงความดันของอาคารรูป ที่ ก.2 สวน
ระนาบสะเทิน รูปที่ ก.3 ก แสดงความดันของอาคารรูป ที่ ก.3
HN P P
รูปที่ ก.2 ก อากาศภายในร#อน รูปที่ ก.3 ก อากาศภายในเย็น
ee . p
s s a n
ย  t a
ความดันแตกตางระหวางภายในและภายนอกอาคาร สูงจากระนาบสะเทินเป$นระยะทาง y หาไดจาก
ท
สมการ (5) เชนกัน
า ต เ
ิ ว m
∆Py = by หรือถาต่ํากวาระนาบสะเทินระยะทาง x จะได ∆Px = bx
o
น ย
ี  ผ a i l . c
ทัศ et@gm
ตัวอยาง อาคารสูง 60 m อุณหภูมิภายในอาคาร 24 oC ภายนอกอาคาร 35 oC สมมุติมีพื้นที่การไหล
เชนหนาตางเทากันทุกชั้นและระนาบสะเทินอยูกึ่งกลางอาคาร จงหาความแตกตางความดันภายนอกและ
t i w
ภายในที่ชั้นสูงสุดและต่ําสุด และความดันแตกตางรวมโดยไมคิดทิศทาง และจงหาความดันแตกตางที่
h a
ความสูงจากระนาบสะเทิน 20 m
วิธีทํา จากสมการ (3) b = KS [1/TO- 1/TB ]
b = 3,460[1/ (35+273) – 1/(24+273)] = -0.42 Pa/m
ระนาบสะเทินสูงจากพื้น = HN= 60/2 = 30 m ชั้นสูงสุดและต่ําสุดตางก็สงู -ต่ําจากระนาบสะเทิน 30 m
∆Pt = by = -0.42x30 = -12.6 Pa คาติดลบแสดงวาที่ชั้นสูงสุด ความดันภายในอาคารต่ํากวาภายนอก
∆Pb = b(-y) = -0.42x(-30) = 12.6 Pa คาบวกแสดงวาทีช่ ั้นต่ําสุด ความดันภายในอาคารสูงกวาภายนอก
ความดันแตกตางสูงสุดรวมโดยไมตองคํานึงถึงเครื่องหมาย
= bH = 0.42 x 60 =25.2 หรือ 12.6+12.6 =25.2 Pa
ความดันแตกตางทีช่ ั้นทีส่ ูงจากระนาบสะเทิน 20 m = (-0.42) x 20 = -8.4 Pa
ก.3.2 การลอยตัวของกCาซเผาไหม#
ควันไฟซึ่งเกิดจากการเผาไหมจะมีอุณหภูมิสูง ซึ่งมีแรงลอยตัวมากอันเนื่องมาจากความหนาแนนนอยลง
ความแตกตางความดันหาไดดวยสูตรเดียวกันกับปรากฏการณ-ลมลอยตัว
ความดันภายในชั้นที่ไฟไหม
h
ระนาบสะเทิน
ความดันภายนอก
รูปที่ ก.5 การลอยตัวของควันไฟที่มีความแตกต9างของความดัน
ee . p
a n
ตัวอยาง ชั้นของอาคารสูง 3 m ดังแสดงในรูปที่ ก.5 อุณหภูมิเปลวเพลิงภายในอาคาร 800 oC ภายนอก
s s
ย  t a
อาคารอุณหภูมิ 35oC สมมุติระนาบสะเทินอยูกึ่งกลาง (3/2) ความแตกตางความดันจะเป$นดังนี้
ต เ
ิ ท
3,460[1/(35+273) – 1/(800+273)] x 3/2 = 12 Pa
ว m
า
ซึ่งหมายความวา ความดันภายนอกดานลางจะสูงกวาความดันอากาศภายในประมาณ 12 Pa สวนความ
ย
ี  ผ i l . c o
ดันดานบน ภายในชั้นจะสูงกวาอากาศภายนอกประมาณ 12 Pa เชนกัน
a
น
ทัศ et@gm
ก.3.3 การขยายตัวของกCาซเผาไหม#
การเผาไหมทําใหอากาศรอนหรืออุณหภูมิสูงมาก ซึ่งอาจจะประมาณไดงายๆ เปรียบเหมือนความดันคงที่จากกฎก?าซ
3 เทาตัว h a t i w
สมบูรณ-จะไดวา V2/V1 = T2/T1 เชน ถาอุณหภูมิเพิ่มจาก 24 oC เป$น 600 oC ปริมาตรจะเพิ่มเป$นเกือบ
ก.3.4 อิทธิพลของลมภายนอกอาคาร
ลมภายนอกอาคาร อาจจะมีผลที่สําคัญตอการเคลื่อนที่ของควันไฟ ประสิท ธิภาพการทํางานของพัดลม
และการเป=ด-ป=ดของลิ้นระบายควันหรือลิ้นระบายความดันที่ติดตั้งที่ผนังดานนอก ความดัน PW อันเกิด
จากลมปะทะสามารถคํานวณไดจากสูตร
PW = 12 CW ρOV2
PW = KW CW V2 ...……..........…...(6)
โดย ρO = ความหนาแนนของอากาศประมาณ 1.2 kg/m3
PW = ความดันเนื่องจากลมปะทะ; Pa
V = ความเร็วลม; m/s
KW = 0.600
CW สัมประสิทธิ์ของการไหล โดยประมาณ ดานที่ลมปะทะ (ตั้งฉากกับทางลม) 0.7 ถึง 0.8 สวนดานที่
ขนานกับลม -0.5 ถึง –0.8 และดานหลบลม –0.2 ถึง –0.40
ความเร็วลมนั้นขึ้นกับความสูง ยิ่งสูงจากระดับพืน้ ดิน ความเร็วลมก็จะมาก มีการทดลองและทําเป$นสมการ
ไวดังนี้
V/VR = (H/HR)α ….........…..……..(7)
โดย V = ความเร็วลม ณ ความสูง H ที่ตองการ
VR = ความเร็วลมอางอิง 100 km/h ณ ความสูงอางอิง HR ไดจากการทดลองแสดงในตารางที่ ก.1
α = คาคงที่ ณ สภาวะตางๆ แสดงในตารางที่ ก.1
ตารางที่ ก.1 ค9าความสูงอ#างอิงและค9ายกกําลังที่ใช#ในสูตร ความเร็วอ#างอิง 100 km/h

สําหรับลักษณะภูมิประเทศต9างๆ
ลักษณะภูมิประเทศ ความสูงอางอิง m คายกกําลัง α
ทะเลโลง ทีโ่ ลงไมมีตนไม และทะเลทราย 250
ee . p 0.11
ชนบทโลง มีเพียงปBาละเมาะ หรือตนไมเตีย้ ๆ
s s
300
a n 0.15
 t
ชานเมือง เมืองเล็กๆ หรือมีตนไมพอควร
ย a 400 0.25
ต เ
ิ ว ท
ใจกลางเมือง มีอาคารสูงจํานวนมาก
m
500 0.36
ย
ตัวอยาง ในกรุงเทพ ทีค่ วามสูง 10 m ความเร็วลมเฉลีย่ นาจะประมาณ=100 (10/500)0.36= 24.5 km/h
น
ทัศ et@gm
ก.3.5 ระบบปรับอากาศและระบายอากาศ a
w
ระบบปรับอากาศจะมีการไหลเวียนของอากาศภายในอาคารเป$นจํานวนมาก ซึ่งสามารถพาควันไปยังที่
h a t i
อื่นๆ ไดจํานวนมากและรวดเร็ว ฉะนั้นจะตองออกแบบใหหยุด ระบบปรับ อากาศและระบายอากาศทัน ทีที่
เกิดเพลิงไหม นอกจากวา การออกแบบนั้นไดเตรียมไวใหสามารถใชระบบปรับอากาศเปลี่ย นเป$นระบบ
ระบายควันได
ก.3.6 การเคลือ่ นที่ของลิฟต6
การเคลื่อนที่ของลิฟต-ภายในชองลิฟต-เรียกวา “ปรากฏการณ-ลูกสูบ (piston effect)” ซึ่งอาจจะทําให
ชวยใหควันเคลื่อนที่ไดดีขึ้น บางครั้งอาจจะตองระวัง ซึ่งจะกลาวในหัวขอตอๆ ไป
ก.3.7 ทฤษฎีการไหลของอากาศผ9านช9อง รู หรือรอยแยก
ควันไฟหรืออากาศ แพรกระจายไปยังบริเวณอื่นที่ห างจากจุดกําเนิดเพลิงได การทําความเขาใจเรื่อง
ทฤษฎีอัตราการไหลและพื้นที่การไหลของควันไฟหรืออากาศจะเป$นประโยชน-ในการวิเคราะห-การเคลื่อน
ตัวของควันไฟและระบบควบคุมควันไฟไดดีขึ้น อัตราการไหลของอากาศผานชองจากสมการพื้นฐานคือ
Q = K C A [2 ∆P/ρ]1/2 ……………(8)
m = K C A [2 ρ∆P]1/2 ……………(9)
โดย Q = อัตราไหล (ปริมาตร); m3/s
m = อัตราไหล (มวล); kg/s
∆P = ความดันแตกตางหรือตกครอมชอง; Pa
ρ = ความหนาแนนอากาศ; m3/kg
K = คาแปลงหนวยซึ่งจําเป$นสําหรับหนวยอังกฤษ (ในหนวยสากลไมตองก็คือคา K=1)
C = สัมประสิทธิ์การไหล = 0.65
A = พี้นที่การไหล; m2
โดยประมาณแลว ความหนาแนนของอากาศ ρ = 1.2 m3/kg จะได
Q = Kf A (∆P)1/2 ……………….(10)
โดย Q = อัตราไหล; m3/s
∆P = ความดันแตกตางหรือตกครอม; Pa
Kf = 0.839
ee . p
s s a n
A = พื้นที่การไหล ซึ่งไดกลาวมาแลวประมาณครึ่งหนึ่งของพืน้ ที่ชองประตู
a
ขอสังเกต
ย  t
1. คาความดันแตกตางนั้นในสมการนี้ตองใชคาสัมบูรณ-(คาบวก) คือไมเกี่ยวกับทิศทางการไหล
ท
เ
ิ ว m
2. คาคงที่ หรือสัมประสิทธิการไหล C นั้น ในความเป$นจริงแลวไมไดคงที่ทีเดียว วิธีสมมุติใหคงที่เป$นวิธีหนึ่ง
า ต o
 ผ l . c
ที่นิยมใชมากที่สุด โดยใชรวมกับพื้นที่การไหล (flow area) ซึ่งอาจจะกลาวไดวาพื้นที่การไหลก็คือพื้นที่
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
รอยแยกหรือรอยรั่วที่เทียบเทาเมื่อคํานวณดวยสมการดังกลาวแลวไดคาเทากับคาอัตราการไหลที่เกิดขึ้น
จริง แนวความคิดทั้งหมดนี้ ทําใหเขาใจงายและงายในการคํานวณ กลาวคือ อัต ราไหลขึ้นกับพื้นที่การ
h a t i w
ไหลกับความดันแตกตางหรือตกครอมที่ดานหนาและดานหลังของชอง เทานั้น
พื้นที่การไหลของควันไฟหรืออากาศมี 3 แบบ ดังนี้

พื้นที่รอยแยก (ช9อง) แบบขนาน (รูปที่ ก.6) ความดันตกครอมพื้นทีแ่ ตละรอยแยก (ชอง) เทากัน และ
ปริมาณการไหลรวมเทากับผลรวมของปริมาณการไหลผานแตละรอยแยก (ชอง)
Q1 A1 Q2 A 2 Q3 A 3
หองทีอ่ ดั อากาศใหความดันสูง
รูปที่ ก.6 พื้นทีก่ ารไหลของควันไฟหรืออากาศในพื้นที่รอยแยกแบบขนาน
QT = Q1+Q2+Q3
QT = KCAe{2 ∆P/ρ}1/2
Q1 = KCA1{2 ∆P/ρ}1/2
Q2 = KCA2{2 ∆P/ρ}1/2
Q3 = KCA3{2 ∆P/ρ}1/2
QT = KC{A1+A2+A3} {2 ∆P/ρ}1/2
Ae = A1+A2+A3 ……………….……………………….……(11)
Ae = ∑ Ai (i=1:n) ……………….……………………..…(11a)
สรุ ป ไดวา ในการหาอั ต ราไหลรวมจะสามารถใชสมการเดิ ม คือ สมการ (8), (9) และ (10) โดยใชพื้ นที่
เทียบเทา ซึ่งตอไปจะเรียกวา “พื้นที่การไหลยังผล” (effective flow area) พื้นที่การไหลยังผลนี้ สําหรับ
การไหลในรอยแยก (ชอง) แบบขนานจะเทากับผลรวมของพื้นที่การไหลของรอยแยกทั้งหมด โดยที่ความดัน
แตกตางหรือความดันตกครอม (∆P) ตองเทากัน
รอยแยกแบบอนุกรม (รูปที่ ก.7) ปริมาณการไหลผานแตละรอยแยกจะเทากัน และความดันตกครอมรวม
เทากับผลรวมของความดันตกครอมแตละรอยแยก
ee . p
n
หองอัดอากาศ
ความดันสูง Q1 A1
t a s
Q2 A2
s aQ3 A3
ว ทย 
ต เ
ิ m
รูปที่ ก.7 พื้นทีก่ ารไหลของควันไฟหรืออากาศของรอยแยกแบบอนุกรม
ผ า c o
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
QT = Q1= Q2= Q3
QT = KCAe {2 ∆PT /ρ}1/2
t i
∆PT = ∆P1+∆P2+∆P3
h a w
∆PT = {ρ/2} {Q / (KCAe)}2
∆P1 = {ρ/2} {Q / (KCA1)}2
∆P2 = {ρ/2} {Q / (KCA2)}2
∆P3 = {ρ/2} {Q / (KCA3)}2
Ae พื้นทีก่ ารไหลยังผล = {1/A12+1/A22+1/A32}-1/2 ……..(12)
Ae พื้นทีก่ ารไหลยังผล = { ∑ 1/Ai2(i=1:n) }-1/2……………….(12a)
พื้นที่การไหลยังผลแบบอนุกรมจากสมการ (12a) และในกรณีที่มี 2 รอยแยก เขียนใหมไดดังนี้

Ae = A1A2 / [A12+A22]1/2 ………………….………..(12b)
A1 = A2Ae / [A22- Ae2]1/2 ……………………….…..(12c)
สรุปไดวา ในการหาอัตราไหลรวมจะสามารถใชสมการเดิม โดยใชพื้นที่การไหลยังผล แตพื้นที่การไหลยังผลนี้
สําหรับการไหลในรอยแยก (ชอง) แบบอนุกรมจะตองใชสมการที่ (12) ทั้งหมด มีขอที่ควรสังเกต คือ ความดัน
ตกครอมหรือความดันแตกตางตองใชความดันตกครอมทั้งหมด (∆PT)
A1 ∆PT A2
∆P1 ∆P2
รูปที่ ก.8 ความสัมพันธ6ของความดันตกคร9อมของแต9ละรอยแยกต9อพื้นทีก่ ารไหล
ความสัมพันธ-ของความดันตกครอมของแตละรอยแยกตอพืน้ ที่การไหล สามารถหาไดดังตอไปนี้

∆P1 / ∆P2= A22/ A12 …………………………..…………..(13)
ee . p
∆P1 / ∆PT= Ae2/ A12 ……………………………………..(13a)
s s a n
ย 
จากสมการ (12b) จะได Ae2= A12 A22 / [A12+A22] จะไดa
∆P2 / ∆PT= Ae2/ A22 ……………………………………..(13b)
t
เ
ิ ว ท m
∆P1 / ∆PT= A22 / [A12+A22] =1/ [ 1 + (A1/A2)2]……...(13c)
ต
ย
ี  ผ า . c o
∆PT = ∆P1 [ 1 + (A1/A2)2] ……................................…..(13d)
i l
น
ทัศ et@gm a
รอยแยกแบบผสม เป$นแบบที่มีทงั้ รอยแยกแบบขนานและรอยแยกแบบอนุกรมอยูดวยกัน การคํานวณหาพื้นที่
การไหลยังผลก็ใชหลักการที่กลาวมาขางตนทั้งหมด โดยแยกพิจารณาวารอยแยกใดเป$นแบบขนานและรอยแยก
h a t i w
ใดเป$นแบบอนุกรม ตามรูป Q2 = Q3 ดังนั้น Q1+ Q3 = Q4 = QT
ให ∆P1 คือ ความดันที่ครอมที่หอง 1-3
∆P2 คือ ความดันที่ครอมที่หอง 1-2
∆P3 คือ ความดันที่ครอมทีห่ อง 2-3
อาศัยสมการ (10) จะได Q32 = Kf2 A3 2 ∆P3 …………………………………………………..…..(a)
ตามรูปจะเห็นวา∆P1 จะเทากับ ∆P2+∆P3 หรือคือการไหลผานพืน้ ที่การไหล A2 และ A3 ตออนุกรมกันใหเทากับพืน้ ที่
ไหลยังผล A23e อาศัยสมการ(10) จะได
Q32 = Kf2 A23e 2 ∆P1 ……………………………………………….….(b)
และพื้นที่การไหลยังผล A23e ตอขนานกับพืน้ ที่การไหล A1 จะไดพื้นที่การไหลยังผล A123e= A1+ A23e ซึ่งพื้นที่ไหลยังผลนี้
ครอมอยูที่ความแตกตาง ∆P1 อาศัยสมการ (10) จะได
(Q1+ Q3)2 = Q42= QT2= Kf2 A123e 2 ∆P1…………………….…..(c)
A1 Q 1 (3)
(1) A2Q2 A3Q3 A4 Q4
ความดันสูง (2) (3)
รูปที่ ก.8 ก ความสัมพันธ6ความดันตกคร9อมของรอยแยกแบบผสมต9อพื้นทีก่ ารไหลยังผล
ถาใหพื้นที่ไหลยังผลรวมทั้งสิ้นเป$น Ae คือ พื้นที่ A123e ตออนุกรมกับ A4 ซึ่งก็คือความดันตกครอมรวมทั้งสิ้นคือ

หองความดันสูงและภายนอกสุด ∆PT อาศัยสมการ (10) เชนกัน จะได
QT2= Kf2 Ae 2 ∆PT…………….(d)
จากสมการ (a) (b) (c) และ(d) จะได
∆PT = ∆P3[A3/ A23e]2[(A1+ A23e)/ Ae]2……..(13e)
ซึ่งสมการอัตราไหลนั้นจะใชสมการ (8) Q = KCAe{2 ∆P/ρ}1/2
หรือ (10) Q = KfAe (∆P)1/2 ซึ่ง Kf = 0.839
พื้นที่การไหลที่จะใชในสมการ อาจจะหาไดจากตารางที่ ก.2 ดังนี้
e . p
ตารางที่ ก.2 พื้นที่รอยแยก(พื้นทีก่ ารไหล) ที่ชอ9 งระหว9างขอบวงกบและบานประตูที่ปKดของประตูขนาดต9าง ๆ
e
ความกว#าง
s
ความกว#างช9องขอบประตู
s a n
ประตู ขอบบน-ข#าง
ย  t a ขอบล9าง
พื้นทีก่ ารไหล
m mm
ต เ
ิ ว ท m
mm m2
0.90
ย
ี  ผ า
0.508
i l . c o 0.508 0.0005
0.90
0.90
น
ทัศ et@gm
0.508
0.508
a 6.35
12.7
0.0073
0.0144
0.90
0.90
h a t i w 0.508
2.03
19.1
6.35
0.0214
0.0157
0.90 2.03 12.7 0.0227
0.90 2.03 19.1 0.0297
0.90 3.05 6.35 0.0225
0.90 3.05 12.7 0.0295
0.90 3.05 19.1 0.0364
0.90 4.06 6.35 0.0288
0.90 4.06 12.7 0.0358
0.90 4.06 19.1 0.0428
1.1 0.508 0.508 0.0005
1.1 0.508 6.35 0.0089
1.1 0.508 12.7 0.0175
1.1 0.508 19.1 0.0260
1.1 2.03 6.35 0.0173
1.1 2.03 12.7 0.0258
1.1 2.03 19.1 0.0344
1.1 3.05 6.35 0.0241
1.1 3.05 12.7 0.0326
ตารางที่ ก.2 พื้นที่รอยแยก(พื้นทีก่ ารไหล) ที่ชอ9 งระหว9างขอบวงกบและบานประตูที่ปKดของประตูขนาดต9าง ๆ

ความกว#าง ความกว#างช9องขอบประตู
พื้นทีก่ ารไหล
ประตู ขอบบน-ข#าง ขอบล9าง
m mm mm m2
1.1 3.05 19.1 0.0412
p
1.1 4.06 6.35 0.0304
1.1 4.06 12.7
n ee . 0.0389
1.1 4.06
t a s
19.1
s a 0.0475
ความสูงของประตู 2.1 m ความหนา 45 mm
ว ทย 
า ต เ
ิ o m
ตารางที่ ก.3 พื้นที่รวั่ (พื้นทีก่ ารไหล) สําหรับพื้นและผนังต9างๆ ของอาคาร
ผ c
น ย
ี  i l .
(อัตราส9วนพื้นที่คอื พื้นทีก่ ารไหลหารด#วยพื้นทีท่ ั้งหมด)
a
ทัศ et@gm
ชนิดพื้น-ผนัง ความแน9นหนา อัตราส9วนพื้นที่
มาก 0.07 x 10- 3
ผนังอาคารดานนอก
h a t i w
(รวมรอยรั่วที่ขอบวงกบประตูและ
ปานกลาง
นอย
0.21 x 10- 3
0.42 x 10- 3
หนาตาง)
นอยมาก 1.30 x 10- 3
มาก 0.014 x 10- 3
ปานกลาง 0.110 x 10- 3
ผนังบันได
นอย 0.350 x 10- 3
มาก 0.18 x 10- 3
ผนังชองลิฟต- ปานกลาง 0.84 x 10- 3
นอย 1.80 x 10- 3
มาก 0.0066 x 10- 3
พื้นอาคาร ปานกลาง 0.0520 x 10- 3
นอย 0.1700 x 10- 3
พื้นที่การไหลของประตูที่เป=ดกวาง พื้นที่การไหลของประตูที่เป=ดกวาง พบวาการไหลมักจะมีการไหลหมุนเป$น

เกลียว ซึ่งทําใหคาสัมประสิทธิการไหล C ตางจากคา 0.65 มาก เพื่อใหยังคงใชคานี้ได จึงนิยมคิดพื้นที่การไหล
ของประตูที่เป=ดกวางเป$นครึ่งหนึ่งของพื้นที่ชองประตู
ตัวอยาง จงหาพื้นที่การไหล และอัตราไหลของอากาศ ระหวางบันไดหนีไฟและอาคารขณะประตูป=ด สมมุติบันได
ผนังแนนหนาปานกลาง มีป ระตูข นาดสูง 2.1 m กวาง 0.90 m ความกวางของชองขอบประตูดาน บน และ
ดานขาง 2.03 mm และดานลาง 6.35 mm ขนาดชองบันได 2.5x5.5 m2 ความสูงพื้นถึงเพดาน 3 m ความ
แตกตางความดันระหวางบันไดกับอาคาร 40 Pa
บันได ถาผนังอาคารยาว 20 m กวาง 10 m มีความแนนหนามาก

ประตู
จงหาความดันแตกตางระหวางอากาศภายนอกกับภายในบันได
ผนังอาคาร
ee . p
s sa n
รูปที่ ก.9 แปลนบันไดหนีไฟ
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
วิธีทํา การหาพื้นที่การไหลของผนังบันได ประกอบดวยรอยแยกหรือรอยรั่วตามผนังและรอยรั่วหรือรอยแยกที่
ย
ี  ผ า . c o
ขอบประตู พื้นที่ผนังบันได = 2x(2.5+5.5)x3 = 48 m2 จากตารางที่ ก.3 ผนังมีค วามแนนหนาปานกลางจะได
i l
ทัศน et@gm
อัตราสวนพื้นที่ 0.110x10- 3
a
ดังนั้นพื้นที่การไหลหรือรอยแยกตามผนัง = 0.110x10-3 x 48 = 0.0053 m2
h a t i w
การหารอยรั่วที่ขอบประตูจากตารางที่ ก.2 โดยใชขอมูลที่ใหมาจะไดัพื้นที่การไหล = 0.0157 m2
พื้นที่การไหลยังผลระหวางบันไดกับอาคาร
Ae1 = 0.0053 + 0.0157 = 0.021 m2 (พื้นที่การไหลขนานกันรวมกันไดโดยตรง)
การหาอัตราไหลอากาศจากสมการ (10) Q = 0.839Ae(∆P)1/2 = 0.839x 0.021x(40)1/2 = 0.1113m3/s การหา
พื้นที่การไหลของผนังดานนอกของอาคาร ซึ่งมีพื้นที่ = 2x(20+10)x3 = 180 m2
จากตารางที่ ก.3 ผนังแนนหนามาก จะไดอัตราสวนพื้นที่ 0.07 x 10-3
พื้นที่การไหลผานผนังอาคารที่ติดกับอากาศดานอกก็จะได A2= 0.07 x 10-3x180 = 0.0126 m2 ซึ่งพื้นที่นี้ต อ
อนุกรมกับพื้นที่การไหลยังผลขางบน ดังนั้น พื้นที่การไหลยังผลรวมจะเป$น
Ae = Ae1A2 / {Ae12+A22}1/2 = 0.021x0.0126 / (0.0212+0.01262)1/2 = 0.0108 m2
∆PSO = [Q /( 0.839 Ae)]2 = [ 0.1113/(0.839x0.0108)]2 = 151 Pa
หรือจากสมการ (13d) ∆PSO = ∆P1 [ 1 + (Ae1/A2)2] = 40 [1+(0.021/0.0126)2] = 151 Pa
ตัวอยาง จงหาพื้น ที่การไหล และอัต ราไหลของอากาศ ระหวางบั นไดหนีไฟและอาคาร บัน ไดผนัง แนนหนา
ปานกลางมีประตูขนาดสูง 2.1 m กวาง 0.90 m ความกวางของชองขอบประตูดานบนและดานขาง 2.03 mm
และดานลาง 6.35 mm ขนาดชองบันได 2.5 x 5.5 m2 ความสูงพื้นถึงเพดาน 3 m ใหความแตกตางความดัน
ระหวางบันไดกับอาคาร 40 Pa สมมุติประตูเป=ด
วิธีทํา คลายตัวอยางขางบน แตประตูเป=ดกวาง การรั่วที่ชองระหวางบานประตูและขอบประตูจึงไมมีตอไปแลว
การรั่วที่ระหวางวงกบและผนังจะสมมุติใหรวมอยูในการรั่วที่ผนังแลว
พื้นที่การไหลหรือการรั่วที่ผนังของบันได จากตัวอยางขางบน = 0.0053 m2

ประตูเป=ดกวางจะมีชองพื้นที่ขนาด 2.1 x 0.90 = 1.89 m2
พื้นที่การไหลของประตู = 0.5 x 1.89 = 0.945 m2
พื้นที่การไหลยังผลระหวางบันไดกับอาคาร = 0.945 + 0.0053 = 0.9503 m2
การหาอัตราไหลของอากาศจากสมการ
Q = 0.839 Ae (∆P)1/2 = 0.839 x 0.9503 x (40)1/2 = 5.04 m3/s
ก.3.8 อัตราการไหลของอากาศในอาคารสูงเนือ่ งจากปรากฏการณ6ลมลอยตัวอย9างเดียว
. p
ตามที่กลาวมาแลวในอาคารสูงที่อุณหภูมิภายในอาคารตางกับภายนอก จะเกิดความดันแตกตางขึ้นเอง
ee
n
โดยธรรมชาติที่เรียกวาปรากฏการณ-ลมลอยตัว ซึ่งตองรูคาระนาบสะเทิน จึงจะสามารถคํานวณหาความ
s s a
แตกตางความดั น ถาหาความแตกตางความดัน ไดแลว ก็ส ามารถหาอัต ราไหลเขา-ออกของลมโดย
t a
ย 
ธรรมชาติไดจากสมการอัตราไหล และความดันแตกตาง เนื่องจากปรากฏการณ-ลมลอยตัว
ว ท
ผ า ต เ
ิ
m = K C A [2 ρ∆P]1/2 ………………..(9)
c o m
โดย ∆P = by
น ย
ี  a i l .
ทัศ et@gm
b = KS [1/TO- 1/TB ]
ขอควรจํา ตามที่กลาวมาแลวคา ∆P หรือคา b ที่จะใชในสมการ (9) ตองใชคาสัมบูรณ- (คาบวก) เสมอ
t i w
จากรูป ถาใหระยะสูงจากระนาบสะเทิน y และที่ช องเล็กๆที่ลมไหลออก มีความสูงของชอง dy ถา
h a
สมมุติวาพื้นที่การไหลตลอดความสูงอาคารเทากัน ให A' เป$นพื้นที่การไหลตอหนวยความสูง พื้นที่การ
ไหลก็จะเป$น A'dy จากสมการการไหล จะไดอัตราไหลออก
dme = K C [2 ρS∆P]1/2 A' dy
dme = K C [2 ρSby]1/2 A' dy
dme = K C A' [2 ρSb]1/2 y1/2dy
อินทีเกรทตัง้ แต y = 0 ถึง y = H-HN จะได
me = K C A' [2 ρSb]1/2 (2/3)( H-HN)3/2……………….(14)
∆PSOt ในชองทอ
.dy A'dy
Y PO PS
H
ระนาบสะเทิน
ภายนอก
HN P
รูปที่ ก.10 ก อาคารด#านข#าง รูปที่ ก.10 ข อาคารด#านหน#า รูปที่ ก.10 ค ความดันในอาคารร#อน

ในทํานองเดียวกันอัตราไหลเขา ดานใตระนาบสะเทินจะได
mi = K C A' [2 ρOb]1/2 (2/3)(HN)3/2……………….(15)
ตามกฎของการคงอยูของมวล มวลไหลเขาตองเทามวลไหลออก สมการทั้งสองจะเทากัน จะได
K C A' [2 ρSb]1/2 (2/3)( H-HN)3/2 = K C A' [2 ρOb]1/2 (2/3)(HN)3/2
[ ρS]1/2 ( H-HN)3/2 = [ρO]1/2 (HN)3/2
[ ρS]1/3 ( H-HN) = [ρO]1/3(HN)
และเนื่องจาก ρS/ρO = TO/TS จะได
ee . p
s s a n
HN/ H = 1 / [1+ (TS/ TO)1/3]………..............………(16)
ย  t a
จากสมการ พบวาระนาบสะเทินจะอยูที่ 1 / [1+ (TS/ TO)1/3] เทาของความสูงอาคาร แตเนื่องจาก คา
ท
อุณหภูมิทั้งสองเป$นอุณหภูมิสัมบูรณ-คามักจะตางกันไมมาก ดังนั้น คา HN จะใกลกับ (1/2)H
า ต เ
ิ ว o m
น ย
ี ผ a i . c
ตัวอยาง อาคารขนาด 20 ชั้นแหงหนึ่ง สูง 60 เมตร สมมุติพื้นที่รอยรั่ว (พื้นที่การไหล) ของผนังแตละชั้น
 l
0.03 ตารางเมตร ถาภายในอาคารอุณหภูมิ 25oC อากาศภายนอกอุณหภูมิ 35oC จงหาอัตราอากาศ
ทัศ et@gm
ไหลเนื่องจากปรากฏการณ-ลมลอยตัว
w
วิธีทํา การหาระนาบสะเทิน
h a t i
HN = H / [1+ (TS/ TO)1/3] = 60 / [1+(298/308)1/3] = 30.17
จากสมการที่ 15 mi = K C A' [2 ρOb]1/2 (2/3)(HN)3/2
หรือ Qi = K C A' [2 b/ρO]1/2 (2/3)(HN)3/2
โดย K = 1 , C = 0.65 , A = 0.03 m2 , A' =AN/H =0.03x20/60 =0.01 , ρO=1.2 kg/m3
b = 3,460 [1/TO- 1/TB ] = 3,460(1/308-1/298) = -0.38
Qi = 1x0.65x0.01x[2x0.38/1.2]1/2 x (2/3)(30.17)3/2
(คา b ที่ใชในสมการอัตราไหล ตองใชคาบวกเสมอ)
Qi = 0.57 m3/s
ถาตรวจสอบอั ต ราปริมาตรไหลออกก็จะไดใกลเคีย งกัน แตถาใชอัต รามวลไหลแทนก็ จะเทากั นเลย
การเปลี่ยนแปลงระนาบสะเทินโดยธรรมชาติ
จากทั้งหมดขางตน สมมุติพื้นที่การไหลเทากันตลอด จึงไดระนาบสะเทินดังที่ปรากฏ แตถาพื้นที่การไหล
ไมเทากันระนาบสะเทินก็จะเปลี่ยน ซึ่งสามารถพิสูจน-ไดดังตอไปนี้
AV พื้นที่ชอง
H Hv ระนาบสะเทิน
HN
ee . p
s s a n
ย  t a
รูปที่ ก.10 ง การไหลของอากาศตามความสูงของอาคาร
ต เ
ิ ว ท m
จากสมการ (14) มวลไหลออกดานบน me = K C A' [2 ρSb]1/2 (2/3)( H-HN)3/2
ย
ี
น
ทัศ et@gm a
ดานบนตอนนี้มีมวลไหลออก ทีช่ องพื้นที่ AV สูงจากพื้น HV หามวลทีช่ องนี้ได
me2 = K C AV [2 ρS∆P]1/2 = K C AV [2 ρSb(HV-HN)]1/2
t i w
สวนมวลไหลเขาจากสมการ (15) mi = K C A' [2 ρOb]1/2 (2/3)(HN)3/2
h a
จากกฎของการทรงมวล
มวลไหลเขาทั้งหมด = มวลไหลออกทั้งหมด
K C A' [2 ρSb] (2/3)(H-HN)3/2 + K C AV [2 ρSb(HV-HN)]1/2 = K C A' [2 ρOb]1/2 (2/3)(HN)3/2
1/2
A' (2/3) ρS1/2(H-HN)3/2 + AV ρS1/2 [(HV-HN)]1/2 = A' (2/3) ρO1/2(HN)3/2

A' (2/3) (H-HN)3/2 + AV [(HV-HN)]1/2 = A' (2/3)(ρO/ρS)1/2(HN)3/2
A' (2/3) (H-HN)3/2 + AV [(HV-HN)]1/2 = A' (2/3)(TS/TO)1/2(HN)3/2
[(A'/AV) (2/3) (H-HN)3/2 + [(HV-HN)]1/2] - [(A'/AV)(2/3)(TS/TO)1/2 (HN)3/2] = 0
จากสมการจะเห็นวา ถาพื้นที่ชองเป=ด AV มากกวา A' (พื้นที่รอยรั่วตอหนวยความสูง) มากๆ เทอมที่ 1
และเทอมที่ 3 จะเป$นศูนย- จะได HN = HV ซึ่งก็หมายความวา ระนาบสะเทินจะเคลื่อนไปอยูที่ชองเป=ด
แสดงวาถาชองเป=ดอยูดานลาง ระนาบสะเทินก็จะมาอยูดานลาง ซึ่งพอสรุปไดวาในอาคารหรือปลองทอ
ถาพื้นที่หรือรูรั่วซีกใดมาก ระนาบสะเทินก็จะเลื่อนไปอยูซีกนั้น
ก.3.9 อัตราไหลของอากาศในอาคารหรือบันได (ช9องท9อ) ที่มกี ารอัดอากาศ
อั ต ราการไหลของอากาศในอาคารสู ง ถาไมมี อิ ท ธิ พลของสิ่ ง ที่ กลาวมาแลว โดยเฉพาะอยางยิ่ งคื อ
ปรากฏการณ-ลมลอยตัวก็ยังคงใชสมการ (8) Q = K C A [2 ∆P/ρ]1/2 หรือ (10) Q = Kf A ( ∆P)1/2 ,
K =1 , C = 0.65, Kf = 0.839 ได โดยพื้นที่ A เป$นไปตาม ∆P เชน ถาใช ∆PT ตองเป$นพื้นที่การไหล
ยังผล Ae แตถาใช ∆PSB ก็ตองใชพื้นที่การไหล ASB ถาทุกชั้นเทากัน มีจํานวน N ชั้นก็จะได
Q = NK C Ae [2 ∆PT/ρ]1/2 = NK C ASB [2 ∆PSB/ρ]1/2…………..(8a)
ee . p
Q = NKf Ae (∆PT)1/2 = NKf ASB (∆PSB)1/2………….(10a)
s s a n
a
อัตราไหลของอากาศสําหรับบันไดที่มีการอัดอากาศขณะประตูป=ดทุกชั้นเมื่อมีปรากฏการณ-ล มลอยตัว
ย  t
บันไดที่อัดอากาศเพิ่มความดัน โดยทั่วไปตลอดทั้งความสูงของบันได จะมีความดันสูงกวาภายนอกบันได
ท
า ต เ
ิ ว m
เสมอ เพื่อกันควันไฟเขา ดังนั้นทิศทางไหลของอากาศจะไหลจากบันไดออกสูภายนอกเสมอ นั่นก็เปรียบ
o
 ผ l . c
เหมือนวาเราทําใหระนาบสะเทินอยู ในต่ําแหนงที่ไมทํา ใหความดันติดลบ (ความดั นในบันไดนอยกวา
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
ภายนอกบันได) จากที่ผานมาทั้งหมด ถาภายในบันไดรอนกวาภายนอก ตําแหนงที่ความดันภายในบันได
นอยกวาภายนอกมากที่สุดก็คือ ชั้นต่ําสุดของอาคาร การอัดอากาศตองใหตําแหนงนี้มากกวาภายนอก
h a t i w
ตามที่ตองการสวนอื่นก็จะตองสูงกวาเอง แตถาอากาศภายในบันไดเย็นกวาภายนอก เราพบวาตําแหนงที่
ความดันภายในบันไดมีความดันต่ํากวาภายนอกที่สุด คือชั้นสูงที่สุด ก็จะตองอัดอากาศใหชั้นที่สูงที่สุด มี
ความดันมากกวาภายนอกในปริมาณความดันที่ตองการ ในทางปฏิบัตกิ ารไหลของอากาศในบันได มักจะ
ตองไหลเป$นอนุกรมผานภายในอาคารกอนแลวจึง ผานรอยแยกผนั งออกสูอากาศภายนอก อัตราไหล
สามารถเขียนไดดังนี้
dQ = KCAhe[2 ∆PSoy / ρ]1/2 dy ……………..(a)
โดย Ahe คือพื้นที่การไหลยังผลตอหนวยความสูง สมมุติใหเทากันตลอดความสูงอาคาร (ทุกชั้น ASB และ
ABO เทากัน) ดังนี้
Ahe = NASBOe / H …………………(b)
โดย H ความสูงอาคาร และ N เป$นจํานวนชั้นของอาคาร
กรณีมีปรากฏการณ-ลมลอยตัว เมื่อมีการอัดอากาศถาภายในบันไดรอนกวาขางนอก ตองอัดอากาศใหชั้น
ต่ําสุดใหมีคามากกวาภายนอกเทากับ ∆PSBOb ชั้นอื่นๆที่ความสูง y ความดันแตกตางก็จะเป$น ∆PSBOy =
∆PSBOb+ by แตเนื่องจาก ∆PSBOy มีความหมายเหมือน ∆PSoy เพราะคือความแตกตางระหวางความ
ดันในบันไดและอากาศภายนอกที่ตําแหนง y และ∆PSBOb ก็มีค วามหมายเหมือน ∆PSOb เชนกัน แต
หมายถึงที่ตําแหนงต่ําสุด ดังนั้นจึงขอเขียนเชนเดิมดังนี้
∆PSOy = ∆PSob + by ……….(c)
เอาคาจากสมการ (b) และ (c) แทนลงในสมการ (a) จะได
dQ = [NKCASBOe / H] [2(∆PSOb+by)/ρ]1/2 dy
dQ = [NKCASBOe / H] [2/ρ]1/2 [(∆PSOb+by)]1/2 dy
ให k = [NKCASBOe / H] [2/ρ]1/2 ……(d)
dQ = k [(∆PSOb+by)]1/2 dy
dQ = (k / b) [(∆PSOb+by)]1/2 d(∆PSOb+by)
อินทีเกรทตัง้ แต y = 0 ถึง y = H จะได
ee . p
a n
Q = [2k /(3b)] [(∆PSOb+bH) 3/2 - ∆PSOb3/2]…….........……...(e)
s s
t a
จากสมการ ( c ) ถา y = H นั่นคือ ∆PSOy = ∆PSOt จะได
ย 
∆PSOt = ∆PSob + bH หรือ
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  า i l . o
b = [∆PSOt - ∆PSOb] / H…….........................................…….(f)
ผ c
น
เอาคา b จากสมการ (f) แทนลงใน (e)
ทัศ et@gm a
Q = [2k /3] [H / (∆PSot - ∆PSOb)] [ ∆PSOt 3/2 - ∆PSOb3/2]….…(g)
เอาคา k จากสมการ (d) แทนลงใน (g) จะได
h a t i w
Q = [2 /3] NKCASBOe [2/ρ]1/2 [ ∆PSOt 3/2 - ∆PSOb3/2] / [(∆PSot - ∆PSOb)] ……….(17)
จากสมการ (12b) ASBOe = ASBABO / [ASB2+ABO2]1/2 และ (13c) ∆PSB / ∆PSO= ABO2 / [ASB2+ABO2]
∆PSB / ∆PSO=1/ [ 1 + (ASB/ABO)2] นั่นคือ ∆PSBb / ∆PSOb=1/ [ 1 + (ASB/ABO)2] =∆PSBt / ∆PSOt
แทนทั้งหมดลงในสมการ (17) เราก็จะได
Q = [2 /3] NKCASB [2/ρ]1/2 [ ∆PSBt 3/2- ∆PSBb3/2] / [(∆PSBt- ∆PSBb)] …(18)
ถาใหคาสัมประสิทธิการไหล C = 0.65 และใหความหนาแนนอากาศ ρ = 1.2 kg/m3 จะได
Q = K gNASBOe [ ∆PSOt 3/2- ∆PSOb3/2] / [(∆PSOt- ∆PSOb)] ……..…(19)
Q = K gNASB [ ∆PSBt 3/2- ∆PSBb3/2] / [(∆PSBt- ∆PSBb)] ……...……(20)
โดย Q = อัตราไหล; m3/s
Kg = 0.559
ASBOe = พื้นที่ไหลยังผล; m2
ASB = พื้นที่การไหลระหวางบันไดกับภายในอาคาร; m2
∆PSob = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายนอกอาคาร ที่ระดับต่ําสุด
∆PSBb = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายในอาคาร ที่ระดับต่าํ สุด
∆PSot = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายนอกอาคาร ที่ระดับสูงสุด
∆PSBt = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายในอาคาร ที่ระดับสูงสุด
N = จํานวนชั้น
ขอยอนกลับไปดูสมการที่ใชขางบน คือ ∆PSOy = ∆PSob + by ซึ่งอยูในรูปของความแตกตางความดัน
บันไดกับภายนอกอาคาร ถาตองการใชความแตกตางความดันระหวางบันไดกับภายในอาคาร มองผิวเผิน
คิดวาจะเปลี่ยนเป$น ∆PSBy = ∆PSBb+ by ได แตทําไมได ซึ่งสามารถพิสูจน-ไดดังนี้
จากสมการ (13) ∆PSBy / ∆PSOy= ASBOe2/ ASB2
หรือ ∆PSOy= ∆PSBy ASB2/ ASBOe2 ……......................................................……..(a)
และ ∆PSOb= ∆PSBb ASB2/ ASBOe2 …………........................................................(b)
และจากสมการพื้นที่การไหลอนุกรม ASBOe = ASBABO / [ASB2+ABO2]1/2…………….(c)
ee . p
a n
โดยทัง้ หมดสมมุติประตูป=ดตลอด นั่นคือ ASB นั้นตองคงทีเ่ หมือน ABO ทุกชั้น และเทากันทุกชั้น
s s
ย  t a
เอาคาจากสมการ (a) (b) และ (c ) แทนลงในสมการดังกลาว จะได
ต เ
ิ ท
∆PSBy = ∆PSBb + by / [1+(ASB/ ABO)2 ]……………(21)
ว m
ย
ี  า
และจากสมการ (13c) ∆P1 / ∆PT = 1/ [1+(A1/A2)2]
ผ i l . c o
น a
∆PSB = ∆PSO / [1+(ASB/ABO)2] ……………….…...(22)
ทัศ et@gm
จากสมมุติฐานขางตนที่วาไมมีอากาศรั่วไหลแนวดิ่งเกิดขึ้นภายในอาคาร ดังนั้น Q อากาศจํานวนนี้จะ
t i w
เป$นอากาศที่อัดเขาสูบันไดหนีไฟในปริมาณที่จําเป$นเพื่อที่จะรักษาผลตางความดัน ∆PSBb ที่จุดต่ําสุดและ
h a
∆PSBt ที่จุดสูงสุดของบันไดขณะที่ประตูป=ด
ในอาคารที่มีอากาศรั่วไหลแนวดิ่ง จะยุงยากและสลับซับซอนมาก ซึ่งตองอาศัยโปรแกรมคอมพิวเตอร-
อยางไรก็ตามเพื่อใหการคํานวณสามารถใชไดดวยความปลอดภัย ในอาคารที่มีการรั่วไหลในแนวดิ่งได
ดวย โดยแทนอุณหภูมิในบันได TS ดวยอุณหภูมิในอาคาร TB นั่นคือ
b = KS (1 / TO-1 / TB)
ขางตนทั้งหมดผลตางความดันของบันไดจะเปลี่ยนตามความสูงของอาคาร นั่นคือที่ชั้นลางผลตางความ
ดันจะมากและจะลดลงเมื่อความสูงเพิ่มขึ้นถาภายในอาคารและบันไดเย็นกวาอากาศภายนอก แตถา
อากาศภายนอกเย็นกวา ผลตางความดันที่ชั้นลางจะนอยและจะเพิ่ มขึ้นเมื่อความสูงเพิ่มขึ้น สําหรั บ
คาเฉลี่ยโดยประมาณของผลตางความดันทั้งบันได หาไดจาก
∆PAVG = 0.5 (∆Pt+∆Pb) ………………(23)
โดย ∆Pt = ผลตางความดันบันไดกับอาคาร(หรือภายนอก)ที่จุดสูงสุดของบันได; Pa
∆Pb = ผลตางความดันบันไดกับอาคาร(หรือภายนอก)ที่จุดต่ําสุดของบันได; Pa
จากสมการ ผลตางความดันระหวางบันไดและอาคารอันเกิดจากปรากฏการณ-ลมลอยตัว (stack effect)
หรืออุณหภูมิอากาศภายนอกอาคารและอากาศที่อยูภายในบันไดซึ่งเปลี่ยนไปตามความสูง ดังนั้นจึงมี
ความเป$นไปไดที่เมือ่ อุณหภูมิตางกันมากหรืออาคารสูงมาก จะเกิดกรณีที่ใชไมไดเชน ขณะที่อัดอากาศจุด
ต่ําสุดของบันได ความดันแตกตางเกินขอกําหนดเชน เกิน 100 Pa ขณะที่จุดสูงสุดของบันไดยังมีความดัน
แตกตางต่ําเกิ นไป เชนไมถึง 10 Pa คาความสูงมากที่สุ ด ที่ยังเป$นไปได มีค วามสัม พันธ-กับ อุณหภู มิ
ดังกลาวนั้น สามารถหาโดยประมาณ ไดจากสมการตอไปนี้
Hm = Km (∆PMax- ∆Pmin) / [ 1/TO-1/TB ]…………………(24)
โดย Hm = ความสูงจํากัดของระบบอัดอากาศ; m (ระบบอัดอากาศเป$นไปได ถา Hm มากกวาความสูงของบันได)
∆PMax = ผลตางความดันบันไดกับอาคารสูงสุดทีย่ อมได ; Pa
∆PMin = ผลตางความดันบันไดกับอาคารต่ําสุดทีย่ อมได ; Pa
Km = คาคงที่ ; 0.000289
ee . p
TO = อุณหภูมิอากาศภายนอกสัมบูรณ- ; K
s s a n
a
TB = อุณหภูมิอากาศในบันไดสัมบูรณ- ; K
ย  t
สําหรับเมืองไทยอุณหภูมิภายนอก 35 oC และอุณหภูมิภายในอาคารปรับอากาศ 24 oC และถาตองการ
ท
เ
ิ ว m
ควบคุมความดันต่าํ สุดและสูงสุดที่ 38 Pa และ 100 Pa ตามลําดับนั้น จะพบวาไดคาความสูงจํากัด ดังนี้
า ต o
 ผ l . c
0.000289 x (100-38) / [ 1/(24+273)-1/(35+273) ] = 149 m เทียบเทาอาคารสูงประมาณ 40-45
น ย
ี a i
ทัศ et@gm
ชั้น สําหรับ เมืองรอนเรื่องความสูงจํากัดนี้มักไมมีป@ญหา จากประสบการของผูรู ในอาคารประมาณสูง
ประมาณ 20-30 ชั้นหลายอาคาร ไดวัดความแตกตางความดันระหวางบันได และภายในอาคารของชั้น
h a t i w
ต่ําสุดและสูงสุดไมพบความแตกตางเลย สาเหตุเนื่องจากอุณหภูมิของอากาศในบันไดมักจะใกลเคีย งกับ
ภายนอกอาคาร แตในเมืองหนาวที่อุณหภูมิภายนอกต่ํามากๆ จะเกิดป@ญหาได
อัตราไหลของอากาศเมื่อบันไดมีประตูเปKด
สมการ (19) และ (20) นั้น ตามที่กลาวมาแลววา สมมุติวาคาพื้นที่การไหลเทากันทุกชั้น ซึ่งก็มักจะใชได
ถาไมมีการเป=ดประตู ถามีการเป=ดประตูพื้นที่การไหลชั้นนั้นก็จะเปลี่ย น ถาเป$นเชนนั้นเราก็ตองแบงคิด
เป$นชวงๆ คือรวมกลุมชั้นที่มีพื้นที่การไหลเทากันที่อยูติดกัน สมการ (19) และ (20) อาจจะเขียนใหม
เป$นรูปใชรวมกันไดดังนี้
Q = GNAe ….……………………………..…..(25)
G = Kg [ ∆Pt 3/2- ∆Pb3/2] / [(∆Pt- ∆Pb)] ……..…...(26)
โดย Kg = 0.559
∆Pb = ความแตกตางความดันทีช่ ั้นต่ําสุด
∆Pt = ความแตกตางความดันทีช่ ั้นสูงสุด
โดยในการใชคาความดันก็จะตองตรงกับพื้นที่การไหล เชน ถาเป$นความดันแตกตางระหวางบันไดกับ

ภายในอาคาร พื้นที่การไหลก็ตองเป$นพืน้ ที่การไหลระหวางบันไดกับอาคารเป$นตน สําหรับชั้นที่ประตูเป=ด
ควรใชคาความดันระหวางบันไดกับภายนอก และสมการที่ (21) ∆PSBy = ∆PSBb+ by / [1+ (ASB/ ABO)2]
สูตรนี้ใช#สําหรับประตูที่ปKดเท9านั้น สําหรับประตูเป=ดตองใชสมการ ∆PSOy = ∆PSOb+ by ซึ่งสมการนี้
ใชไดทั้งประตูเป=ดและป=ด
อัตราไหลของอากาศผ9านประตูที่เปKดออกสู9ภายนอกโดยตรง
บางอาคารบันไดชั้นลางสุดเป=ดสูอากาศภายนอก การคํานวณอากาศที่ตองใชอัด สามารถทําไดงายๆ
โดยใชสมการที่ (10) ตามที่กลาวมาแลวคือ Q = Kf A (∆P)1/2
ก.4 หลักการและการคํานวณระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ
ระบบนี้สามารถใชไดกับบันไดที่อยูทั้งภายในและภายนอกอาคาร หลักการก็คือจะติดตั้งพัดลมอัดอากาศไว
e . p
ในตําแหนงที่ไมสามารถดูดควันไฟกลับเขามาในอาคารได อากาศภายนอกที่พัดลมดูดเขามาจะถูกอัดเขา
e
s a n
ภายในบันไดโดยตรง (รูปที่ ก.11) หรือโดยการอัดเขาชองทอกอนแลวคอยระบายสูบันได (รูปที่ ก.12)
s
 t a
หลังจากนั้นอากาศจากบันไดจะไหลเขาสูตัวอาคารผานทางชองแยกรอบบานประตูในกรณีที่ประตูป=ดอยู
ย
ต เ
ิ ว ท
หรือผานประตูถาประตูเป=ดอยู แลวไหลออกสูภายนอกอาคาร
m
ย
ี  ผ า
พัด ลมอัด อากาศ
i l . c o พ ดั ลมอัดอากาศ
น
บันไดหนีไ ฟ
ทัศ et@gm a บันไดหนีไฟ
ปล่ องอัดอากาศ
h a t i w
รูปที่ ก.11 จ9ายจุดเดียว (single-point injection) รูปที่ ก.12 จ9ายหลายจุด (multiple-point injection)
ความแตกตางของระบบตามรูปที่ ก.11 และ ก.12 อยูที่วิธีการนําอากาศภายนอกเขาสูบันได ระบบที่นิย ม

นํามาใชงานกันมากสําหรับอาคารที่สรางใหมคือระบบจายหลายจุด เนื่องจากสามารถควบคุมความดัน
ตลอดความสูงของบันไดไดดีกวาระบบจายจุดเดียว อยางไรก็ตามระบบจายจุดเดียว ก็มีใชกันอยูในอาคารที่
ไมสูงมากหรือในอาคารเกาที่ตองการเพิ่มใหมีระบบอัดอากาศแตไมสามารถทําปลองหรือทออัดอากาศได
ระบบจายจุดเดียวนั้นไมควรใชกับอาคารที่มีจํานวนชั้นเกิน 8 ชั้น ถาจําเป$นจริงๆ ก็ตองไมเกิน 12 ชั้น
ระบบอัดอากาศจะใชงานไดผลดีหรือไมขึ้นอยูกับปริมาณอากาศที่อัดเขาบันได การควบคุมความดันอากาศ
ขณะประตูป=ดและเป=ดตําแหนงที่ติดตั้งพัดลมอัดอากาศ ขนาดชองระบายอากาศเพื่อลดความดันที่มีข นาด
เหมาะสม ความดันสูงสุดซึ่งมีความสําคัญเชนกัน ตามมาตรฐาน NFPA 92 แนะนําวาจะตองควบคุมความ
ดันภายในบันไดไวใหไดไมวาบันไดนั้นจะเป=ดหรือป=ด เพราะในขณะที่บันไดป=ดอยูและไมมีการควบคุมความ
ดันจะทําใหความดันภายในบันไดสูงขึ้นจนทําใหไมสามารถออกแรงเป=ดประตูได แรงที่ตองใชในการเป=ด
ประตูจะตองไมเกิน 133 นิวตัน และในทางกลับกันเมื่อประตูถูกเป=ดออกความดันภายในบันไดจะลดลงเป$น
อยางมาก ซึ่งหากไมมีการควบคุมความดันแลวอาจทําใหควันไฟที่รอนและมีความดันสูงกวาความดันของ
อากาศในบันไดไหลเขาสูบันไดได ตารางที่ ก.4ก ตารางที่ ก.4ข และตารางที่ ก.5 เป$นคาแนะนําที่ไดจาก
มาตรฐาน NFPA 92 โดยเฉพาะอยางยิง่ ตารางที่ ก.5 นั้น เป$นหลักการทั่วไปที่ใชความดันแตกตางในการกัน
ควันไฟ
ตารางที่ ก.4 ก ความดันแตกต9างสูงสุดตกคร9อมประตู Pa หน9วย เมตร
แรงอุปกรณ6ปKดประตู ความกว#างประตู หน9วย เมตร

หน9วย นิวตัน 0.80 0.90 1.00 1.10
ee . p 1.20
27 120 108
s
98
s a n 90 83
36 110
ย 
99
t a 90 82 76
45 100
ต เ
ิ ว ท 90
m 81 75 69
ย
53
62 น
ทัศ et@gm
91
80
a81
72
74
66
68
60
63
55
h a t i w
ตารางที่ ก.4 ข ความดันแตกต9างสูงสุดตกคร9อมประตู in.WG หน9วย นิว้ น้ํา
แรงอุปกรณ6ปKดประตู ความกว#างประตู หน9วย นิว้
หน9วย ปอนด6 32 36 40 44 48
6 0.45 0.40 0.37 0.33 0.31
8 0.41 0.37 0.34 0.31 0.28
10 0.37 0.34 0.30 0.28 0.26
12 0.34 0.30 0.27 0.25 0.23
14 0.30 0.27 0.24 0.22 0.21
กรณีค9าหรือขนาดต9างๆ ไม9ตรงกับตาราง ให#ใช#การคํานวณจากสมการตอไปนี้
ee . p
s s a n
t a
รูปที่ ก.13 ตําแหน9งแรงผลักประตูวัดจากขอบประตูด#านเปKดออก
ย 
ต เ
ิ ว ท
กรณีคํานวณโดยใชหนวย SI ใหเป$นไปตามสมการที่ (26a)
m
ย
ี  ผ า i l . c o .................... (26a)
a
Pa = (133 - Fc)x2x(W - d)
น
ทัศ et@gm
HxW 2
กรณีคํานวณโดยใชหนวยอังกฤษ ใหเป$นไปตามสมการที่ (26b)
h a t i w
in.WG = (30 -Fc)x2x(W - d)x0.192175
HxW2 ......(26b)
W = ความกวางประตู หนวย เมตรหรือนิ้ว
H = ความสูงประตู หนวย เมตรหรือฟุต
d = ตําแหนงที่ออกแรงผลักประตูวดั จากขอบประตูดานเป=ดออก หนวย เมตรหรือนิ้ว
(d เป$นคาคงที่ = 0.075 เมตร)
Fc = แรงอุปกรณ-ปด= ประตู วัดทีต่ ําแหนงออกแรงผลัก หนวย นิวตันหรือปอนด-
ตารางที่ ก.5 ความดันแตกต9างต่ําสุดทีจ่ ะกันควันไฟได#
ความสูงของเพดาน ความดันของบันได
ประเภทอาคาร
(เมตร) (Pa)
มีระบบ Sprinkler ทุกความสูง 12.5
ไมมีระบบ Sprinkler 2.7 25
สําหรับ SI units; 1 ft = 0.305 m ; 0.1 in.WG = 25 Pa
ก.4.1 อัตราอากาศทีอ่ ัดเข#าบันไดขณะประตูปKด
การคํานวณอัตราอัดอากาศก็อาศัยทฤษฎีที่กลาวมาแลว สมการที่ตองใชสรุปไดดังนี้
Q = KgNASBOe [∆PSOt 3/2 - ∆PSOb3/2] / [(∆PSot - ∆PSOb)]
Q = KgNASB [∆PSBt 3/2 - ∆PSBb3/2] / [(∆PSBt - ∆PSBb)]
โดย Q = อัตราไหล ; m3/s
Kg = 0.559
ASBOe = พื้นที่ไหลยังผล ; m2
ASBOe = ASBABO / (A2SB + A2BO)1/2
ee . p
ASB = พื้นที่การไหลระหวางบันไดกับภายในอาคาร ; m2
s s a n
ย  t a
∆PSOb = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายนอกอาคาร ที่ระดับต่ําสุด
ต เ
ิ ว ท
∆PSBb = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายในอาคาร ที่ระดับต่าํ สุด
m
ย
∆PSot = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายนอกอาคาร ที่ระดับสูงสุด
น
ทัศ et@gm a
∆PSBt = ความดันแตกตางระหวางบันไดและภายในอาคาร ที่ระดับสูงสุด
N = จํานวนชั้น
t
∆PSOy = ∆PSob + by
h a i w
∆PSBy = ∆PSBb + by / [1 + (ASB / ABO)2 ]
∆PSB = ∆PSO / [ 1 + (ASB /ABO)2]
b = KS [1/TO - 1/TS ]
KS = 3,460
ตัวอยาง อาคารขนาด 20 ชั้นแหงหนึ่งสูง 60 เมตร บันไดหนีไฟตองการอัดอากาศ ใหมีความดันแตกตาง

ระหวางบันไดและภายในอาคารอยูในชวง 12.5 Pa ถึง 100 Pa สมมุติประตูป=ดหมดทุกประตู ใหพื้นที่รอย
รั่ว (พื้นที่การไหล) ของผนังบันไดรวมขอบประตูที่ป=ดแตละชั้น 0.03 ตารางเมตร พื้นที่รอยรั่วที่ผ นังดาน
นอกแตละชั้น 0.118 ตารางเมตร ถาภายในอาคารอุณหภูมิ 25oC (298 oK) อากาศภายนอกอุณหภูมิ 35oC
(308 oK) จงหาวา (ก) สามารถควบคุมความดันแตกตางไดตลอดความสูงหรือไม (ข) ถาใหความดันแตกตาง
สวนที่นอยที่สุดเป$น 12.5 Pa ความดันที่สูงที่สดุ เทาใด? และอยูที่ตําแหนงใด? (ค) อัตราอัดอากาศตองเป$น
เทาใด? (ง) จงหาความดันแตกตางทีช่ ั้นที่ 5 (สูง 15 m) (จ) ถาอุณหภูมิอากาศภายในและภายนอกเทากัน
อัตราอัดอากาศตองการเทาใด?
วิธีทํา
ก. จากสมการ (24) Hm = Km(∆PMax - ∆Pmin) / [ 1/TO - 1/TB ]
ความสูงอาคารตองไมเกิน Hm = 0.000289 (100 -12.5 ) / [ 1/308 - 1/298 ] = 232.1 m แสดงวาอาคาร
นี้ไมมีป@ญหา
ข. เนือ่ งจากบันไดเย็นกว9าอากาศข#างนอก ตําแหนงทีค่ วามดันแตกตางที่นอยที่สดุ ตองอยูจุดที่สงู ทีส่ ดุ คือ

ชั้นที่ 20 (∆PSBt = 12.5 Pa ) ความดันต่ําทีส่ ดุ ตองอยูชั้นบนสุด
ee . p
สมการทีต่ องใชคือ ∆PSBy = ∆PSBb + by / [1+ (ASB/ ABO)2 ] และ b = 3,460 [1/TO - 1/TB ]
s s a n
b = 3,460[1/308 - 1/298] = -0.377 Pa/m; y = 60 m; ASB= 0.03 m2; ABO= 0.118 m2
ย  t a
12.5 = ∆PSBb + (-0.377)(60) / [1+(0.03/0.118)2]
12.5 = ∆PSBb - 21.25
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี
∆PSBb = 33.75 Pa
น
ทัศ et@gm a
ความดันแตกตางสูงสุดทีช่ ั้นลางเทากับ 33.75 Pa
t i w
ค. อัตราการไหลใช#สมการ Q = 0.559NASB [∆PSBt 3/2 - ∆PSBb3/2] / [(∆PSBt - ∆PSBb)]
h a
Q = 0.559x20x0.03[12.53/2-33.753/2] / [12.5 - 33.75] = 2.4 m3/s
ง. ความดันแตกต9างที่ชั้น 5 หรือ y = 15 m
∆PSBชั้น5 = ∆PSBb + by / [1+ (ASB/ ABO)2 ] = 33.75 +(- 0.377)x15 / [1+(0.03/0.118)2] = 28.44 Pa
จ. ถ#าอุณหภูมอิ ากาศภายในและภายนอกเท9ากัน จะไมมีปรากฏการณ-ลมลอยตัว

สามารถใชสมการ (10a) Q = NKf ASB (∆PSB)1/2
สามารถอัดความดันแตกตางต่ําสุดไดเพราะทุกชั้น ทุกอยางเทากัน นั่นคือ ∆PSB= 12.5 Pa
Q = 20 x 0.839 x 0.03(12.5)1/2 = 1.78 m3/s
หรืออาจจะหาจาก Q = NKf Ae (∆PT)1/2

Ae = ASBABO / (A2SB+A2BO)1/2 = 0.03x0.118 / (0.032+0.1182)1/2 = 0.029 m2
∆PT = ASB2∆PSB / Ae2 = 0.032x12.5 / 0.0292 = 13.38 Pa
Q = 20x0.839 x 0.029(13.38)1/2 = 1.78 m3/s
ก.4.2 อัตราอากาศทีอ่ ัดเข#าบันไดขณะประตูเปKด
ในหัวขอ ก.4.1 เป$นเรื่องของระบบอัดอากาศในบันไดที่ประตูป=ด ในความเป$นจริงแลวขณะเกิด เพลิง
ไหมประตูของบันไดหนีไฟจะถูกเป=ดเพื่อใชหนีไฟ จํานวนการเป=ดจะมากหรือนอยขึ้น กับจํานวนคนที่อ ยู
ในอาคาร มีประตู 2 จุดที่จะตองนํามาพิจารณา คือประตูหนีไฟที่รับคนจากอาคารเขาสูบัน ไดและประตู
หนีไฟที่ระบายคนจากบันไดสูภายนอก ประตูสวนแรกที่เป=ดรับคนที่อยูภายในอาคารจะทําใหอากาศที่อัด
โดยพั ดลมอัด อากาศไหลออกทางประตูป ริม าณหนึ่ งเขาสู ในอาคารและหาทางเพื่อ ออกจากอาคารสู
ภายนอกใหได อากาศจํานวนนี้จะทําใหผลตางความดัน ที่ประตูลดลง อยางไรก็ตามถาประตูที่เ ป=ด
ee . p
ระบายคนออกสูภายนอกถูกเป=ด ปริมาณอากาศที่ไหลออกทางประตูนี้จะมากกวาอากาศที่ไหลผาน
s a n
ประตูภายในอาคาร เนื่องจากอากาศที่ไหลภายในอาคารจะมีความตานทานการไหลมากกวา เพราะตอง
s
 t a
ผานรอยแยกตางๆกอนที่จะออกสูภายนอก รอยแยกดั งกลาวซึ่ งมั กจะมีพื้น ที่ก ารไหลไมมาก เมื่ อ
ย
ต เ
ิ ว ท
เปรีย บเทีย บกั บประตู ที่เป=ดกวางออกสูภายนอกโดยตรง การไหลของอากาศจึ งมีความตานทานนอย
m
ย
ี  า i l . o
สมการที่จะตองนํามาใชซึ่งไดกลาวมาแลว สรุปไดดังนี้
ผ c
น
ทัศ et@gm
โดย Kg = 0.559
a Q = GNAe …............................(25)
G = Kg [∆Pt - ∆Pb3/2] / [(∆Pt- ∆Pb)] ….….....(26)
3/2
h a t i
N = จํานวนชั้น w
∆Pb = ความแตกตางความดันทีช่ ั้นต่ําสุด
∆Pt = ความแตกตางความดันทีช่ ั้นสูงสุด
∆PSOy = ∆PSob + by
∆PSBy = ∆PSBb + by / [1+ (ASB/ ABO)2 ]
∆PSB = ∆PSO / [ 1 + (ASB/ABO)2]
∆PSO = ∆PSB [ 1 + (ASB/ABO)2]
b = KS [1/TO - 1/TS ]
KS = 3,460
ASBOe = ASBABO / (A2SB+A2BO)1/2
ตัวอยาง บันไดสําหรับอาคาร 10 ชั้นมีความสูงชั้นละ 3 m ตองการระบบอัดอากาศทีค่ วบคุมผลตางความ

ดันบันไดกับอาคารต่ําสุดและสูงสุด 12.4 และ 100 Pa ตามลําดับ ขณะที่อุณหภูมิภายในและภายนอก
อาคารเป$น 21oC และ 340C ตามลําดับ พื้นที่การไหลของอากาศระหวางบันไดกับอาคาร ขณะประตูป=ด
ASB มีค า 0.03 m2 ตอชั้น ขณะประตูเป=ด ASB มีคา 1 m2 ตอชั้นและพื้นที่ก ารไหลของอากาศระหวาง
อาคารกับภายนอก ABO มีคา 0.12 m2 ตอชั้น จงหาอัตราอัดอากาศโดยตองการเป=ดประตูชั้นที่ 1 ถึงชั้นที่
8 คางไวที่เหลือป=ด และมีประตูชั้นลางสุดเป=ดสูดานนอกโดยตรงอีกหนึ่งประตู
กรณีที่อุณหภูมิอากาศภายนอกและภายในใกลเคียงกัน จงหาอัตราอัดอากาศที่ตองการ
วิธีทํา เนื่องจากอากาศภายในอาคารเย็นกวาขางนอก ความดันเนื่องจากปรากฏการณ-ลมลอยตัวทําใหชั้น

ที่สูงที่สุดจะมีความดันแตกตางนอยที่สุด นั่นคือ ชั้นสุดทายคือชั้นที่ 10 (ประตูป=ด) จะมีความดันต่ําสุดไดหรือ
∆PSBt = 12.4 Pa
สามารถหา ∆PSOt ชั้นที่ 10 จากสมการ (22)
∆PSOt = ∆PSBt [ 1 + (ASB/ABO)2] = 12.4 [ 1 +( 0.03/0.12)2 ] = 13.2 Pa
สมการที่ใช Q = GNAe
ee . p
G = 0.559 [∆Pt 3/2- ∆Pb3/2] / [(∆Pt- ∆Pb)]
s s a n
 t a
สําหรับชั้นที่ 1 ถึง 8 ซึ่งประตูเป=ด N = 8 ความดัน หาจากสมการ ∆PSOy = ∆PSob + by ซึ่งสามารถ
ย
เขียนไดวา
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า . c o
∆PSOชั้น10 = ∆PSOชั้น1 + b x ความสูงชั้น 10 ………..(a)
i l
น a
∆PSOชั้น10 =∆PSOt =13.2 Pa ความสูงชั้น 10 = 30 m
ทัศ et@gm
b =3,460[1/TO- 1/TS] = 3,460[1/ (34+273) –1/ (21+273)] = - 0.50 Pa/m แทนคาทั้งหมดลงใน (a)
h a t i w
13.2 = ∆PSOชั้น1 + (- 0.50 x 30)
∆PSOชั้น1 = 13.2+15 =28.2 Pa
สําหรับชั้นที่ 8 ∆PSOชั้น8 =∆PSOชั้น1 + b x ความสูงชั้น 8
∆PSOชั้น8 = 28.2 + (-0.50 x 24) =16.2 Pa
สมการ (26) สามารถเขียนไดดังนี้
G = 0.559 [∆P SOชั้น83/2- ∆P SOชั้น13/2] / [(∆P SOชั้น8- ∆P SOชั้น1)]
= 0.559[16.23/2-28.23/2] / (16.2-28.2) = 3.94
ASBOe = ASBABO / (A2SB+A2BO)1/2 = 1x 0.12 / ( 12+0.122 ) = 0.12 m2
Q = GNAe = 3.94x8x0.12 = 3.73 m3/s
ข#อสังเกต ประตูเป=ดคางสูภายในอาคาร อัตราการไหลประตูละ 3.73/8=0.47 m3/s เทานั้น เพราะวาโดย
ทั่วไป พื้นที่การไหลจากอาคารสูภายนอก (ABO) มักจะนอย เมื่อเทียบกับพื้นที่การไหลของประตู
ที่เป=ดคาง (ASB)
สําหรับชั้น 9 ถึง 10 ประตูป=ด ความสูง 24 m ถึง 30 m
ที่ระดับความสูง 24 m เราไดความดัน ∆PSOชั้น9 = 16.2 Pa ตองเปลี่ยนเป$น ∆PSBชั้น9 ใชสมการ (22)
∆PSBชั้น9 = ∆PSOชั้น9 / [ 1 + (ASB/ABO)2] = 16.2 / [ 1 + (0.03/0.12)2] = 15.25 Pa
ความดันระดับ 30 m ชั้นที่ 10 นั้นคือที่กําหนดตั้งแตแรก ∆PSBt = 12.4 Pa
G = 0.559[12.43/2-15.253/2] / (12.4-15.25) = 3.12 m/s
N = 2 ; Ae= ASB= 0.03 m2
Q = 3.12x2x 0.03 = 0.19 m3/s
ถาไมมีประตูเป=ดออกสูดานนอก อัตราอัดอากาศทีต่ องใช = 3.73 + 0.19 = 3.92 m3/s
ถาชั้นลางสุดมีประตูเป=ดออกสูภายนอก ใหขนาดประตูเทาเดิมคือมีพื้นที่การไหล 1 m2
ความดันชั้นลาง ∆PSOชั้น1 = 28.2 Pa ความดันนี้ที่พื้น ถาคิดทีก่ ลางชองประตูหรือสูงประมาณ 1.2 m
∆PSOกลางประตู = ∆PSOที่พื้น + b x 1.2 = 28.2 + (-0.5x1.2) =27.6 Pa
อัตราการไหลผานประตูสูภายนอกโดยตรง
ใชสมการ (10) Q = 0.839 A(∆P)1/2 = 0.839x1x(27.6)1/2 = 4.41 m3/s
ee . p
s
ถามีประตูเป=ดออกภายนอก อัตราการอัดอากาศ = 3.92 + 4.41 = 8.33 m3/s
s a n
ย  t a
กรณีที่สมมุติอากาศภายในบันไดหนีไฟมีอุณหภูมิไกลเคียงกับอากาศภายนอก นั่นคือไมมีปรากฏการณ-ล ม
ต เ
ิ ว ท
ลอยตัว การคํานวณจะตองอาศัยสมการ (10a)
m
ย
ี  ผ า . c o
Q = NKf Ae (∆P)1/2 คา Kf = 0.839
i l
น
ทัศ et@gm a
โดยแบงเป$น 2 กลุม คือ บันไดที่ประตูป=ดจํานวน 2 ชั้น และบันไดที่ประตูเป=ดจํานวน 8 ชั้น
ชั้น ที่ ประตูป= ด ใหใชคาความแตกตางความดั นระหวางบัน ไดกั บ อาคารเทากับ คานอยที่ สุด ที่ย อมใหใน
t i w
ตัวอยางคือ 12.4 Pa หรือ ∆PSB = 12.4 Pa สวนชั้นที่ประตูเป=ดนั้นจะตองใชคา ∆PSO
h a
โดยคํานวณจากชั้นที่ประตูป=ดจากสมการ ∆PSO = ∆PSB [1 + (ASB/ABO)2] = 12.4 [1+ (0.03/0.12)2 ] = 13.2 Pa
แตพื้นที่การไหลของชั้นที่ประตูเป=ดตองใชพื้นที่ ASBOe = ASBABO / (A2SB+A2BO)1/2 = 1x 0.12 / ( 12+0.122 ) = 0.12 m2
ผลคํานวณทั้งหมดจะไดดังนี้
-อัตราไหลจากชั้นประตูป=ด Q = 0.839 N ASB (∆PSB)1/2 = 0.839x2x0.03x12.40.5 = 0.18 m3/s
-อัตราไหลจากชั้นประตูเป=ด Q = 0.839 N ASBOe (∆PSO)1/2 = 0.839x8x0.12x13.20.5 = 2.93 m3/s
รวมอัตราอากาศที่ตองอัดถาไมมีประตูที่เป=ดคางสูดานนอก = 0.18+2.93 = 3.11 m3/s
ถาชั้นลางสุดมีประตูเป=ดออกสูภายนอก อัตราการไหลใชสมการ (10)
Q = 0.839 A (∆P)1/2 = 0.839x1x(13.2)1/2 = 3.05 m3/s
รวมอัตราอากาศที่ตองอัดถัามีประตูทีเป=ดคางสูดานนอก = 3.11+3.05 = 6.16 m3/s จะเห็นไดวาถาไมมี
ปรากฏการณ-ลมลอยตัว อัตราการอัดอากาศจะลดลง จากการคํานวณทั้งหมด พบวาพื้นที่ก ารไหลเป$นตัว
แปรที่ สําคั ญ พื้น ที่ก ารไหลขึ้นกั บประตูวาป=ดหรื อเป= ดดวย ซึ่งมีความเป$ นไปไดมากที่ก ารประมาณจะมี
ความผิดพลาดไดเป$นหลายๆ เทาตัว จึงมีการใชสูตรสมการงายๆ สําเร็จรูปดังนี้
Q = a + bN ……………..(27)
เชน กฎหมายนครนิวยอร-คซึ่งมีมานาน ใชคา a = 11.3 m3/s คา b = 0.0944 m3/s ผูเชี่ยวชาญหลาย
คนแนะคาใหใชคา a เป$น 7.08 m3/s โดยใชเหตุผลคลายที่แสดงมาคือประตูเดียวที่ออกสูอากาศภายนอก
จะมีผลมาก จากตัวอยางที่คํานวณมาทัง้ หมด จะเห็นวามีประตูเป=ดสูภายนอกเพียงประตูเดียว คา 7.08 m3/s
นาจะมีคาความปลอดภัยมาก ถามีประตูสูภายนอกเพียง 1 บาน การใชสมการดังกลาว จะไมมีป@ญหา
แนนอน ถาปฏิบัติตามคําแนะนําขางลาง
Q = 7.08 + 0.0944 N; m3/s ……………(27a)
Q = 15,000 + 200 N; cfm………………(27b)
คา N นั้นความจริงจะหมายถึงจํานวนประตูที่ป=ดอยู แตเนื่องจากทั่วไปบัน ไดหนีไฟแตละบัน ไดมัก จะมี

ประตูเดียวตอชัน้ บอยครั้งเราคิดงายๆเป$นจํานวนชั้น หรือจํานวนประตูทั้งหมดคือรวมทั้งประตูป=ดและเป=ด
เพื่อเป$นคาความปลอดภัยในตัว
ee . p
a n
สิ่งที่สําคัญที่ ขอแนะนํา คือ ปกติแ ลวประตูบั นไดหนี ไฟทุก ประตู จะมี ที่ป= ดอั ตโนมัติ แบบทางกล (door
s s
t a
closer) อยูแลว ซึ่งมักจะเป=ดคางไมได หรือสามารถทําใหเป=ดคางไมได นอกจากจะมีใครเอาวัตถุไปค้ํายันไว
ย 
ท
ดังนั้นในการใชงานจะตองมีการแนะนําวาหามเป=ดคางไว ยกเวนประตูที่ใชหนีไฟออกนอกอาคารเป=ดคาง
ได 1 บานเทานั้น
า ต เ
ิ ว o m
น ย
ี  ผ
ก.5 ระบบอัดอากาศสําหรับโถงลิฟต6ดับเพลิง
a i l . c
ทัศ et@gm
การอัดอากาศเพื่อควบคุมความดันโถงลิฟต-ดับเพลิงในระหวางเพลิงไหมมี 2 วิธี คือ อัดอากาศเขาปลอง
h a t i w
ลิฟต- และอัดอากาศเขาโถงลิฟต-แตละชั้น
ก.5.1 การอัดอากาศเข#าปล9องลิฟต6
ตองการป:องกันไมใหควันไฟแพรกระจายไปยังชั้นอื่นๆ โดยใชวิธีอัดอากาศเขาสูปลองลิฟต-โดยตรง และ
อากาศก็จะรั่วผานออกมาทางชองวางรอยแยกของประตูลิฟต- วิธีนี้ลิฟต-จะมีหรือไมมีโถงดานหนาก็ได
กรณีที่ไมมีโถงหนาลิฟต-อากาศที่รั่วออกมาจะตองมีความดันที่มากเพียงพอที่จะผลักดันควันไฟไมใหเขามา
ในปลองลิฟต- ปรากฏการณ-ลูก สูบ (piston effect) เป$นอีก สิ่งหนึ่งที่ตองคํานึงถึง เป$นปรากฏการณ-ที่
ความดันในปลองลิฟต-เปลีย่ นแปลงคลายลูกสูบเครื่องยนต-อันเกิดจากการที่ตัวลิฟต-เคลื่อนทีข่ นึ้ หรือลง ตัว
ลิฟต- เหมือ นลู กสูบ ปลองลิฟ ต-เหมือ นกระบอกสู บ ตั วลิ ฟต-เคลื่อ นที่ ไปทางใดความดัน ภายในปลอง
ดานหนาของการเคลื่อนที่จะมาก ความดันในปลองลิฟต-ดานหลังตัวลิฟต-จะต่ํา ทําใหควันไฟสามารถไหล
เขาไปในปลองดานหลังตัวลิฟต-ได ดังนั้นการอัดอากาศเพื่อเพิ่มความดันในปลองลิฟต- (ดูส มการที่ 2 ขอ
2.3.1.2) ตองคํานึงถึงความดันที่เกิดจากปรากฏการณ-นี้ ตองออกแบบใหความดันแตกตางระหวางภายใน
ปลองลิฟต-กบั ในอาคาร มากกวาความดันที่เกิดจากปรากฏการณ-นี้ ซึ่งเรียกวาความดันวิกฤติ เพื่อป:องกัน
ควันไฟแพรกระจายไปตามปลองลิฟต- ซึ่งหาไดจากสูตรตอไปนี้ โดยสมมุติไมมีโถงหนาลิฟต-
พัดลมอัดอากาศ
ปล่องลิฟต์
รูปที่ ก.14 ปล9องลิฟต6ของอาคาร

ee . p
s s a n
ย  t a
∆Pcrit = 0.5Kpeρ(ASAeV/AaASiCc)2 .................(28)
โดย
ต เ
ิ ว ท m
=
∆Pcrit
ผ า . c o
ความดันวิกฤติของการเกิดปรากฏการณ-ลกู สูบ (piston effect); Pa
ย
ี  i l
Kpe
AS
=
= น
ทัศ et@gm a
สัมประสิทธ-; 1 (1.66 x 10-6)
พื้นที่หนาตัดของปลองลิฟต-; m2
พื้นที่การไหลยังผลระหวางปลองลิฟต-กับภายนอก; m2
Ae
V
Aa
=
=
= h a t i w
ความเร็วในการเคลื่อนทีข่ องลิฟต-; m/s
พื้นที่อากาศรอบตัวลิฟต-; m2
Asi= พื้นที่รอยรั่วระหวางปลองลิฟต-กบั อาคาร; m2
Cc = 0.94 สําหรับปลองลิฟต-หลายตัว
= 0.83 สําหรับปลองลิฟต-เดีย่ ว
ρ = ความหนาแนนของอากาศ ; kg/m3
พื้นที่การไหลยังผลระหวางปลองลิฟต-กับภายนอก (Ae) หาไดจาก

Ae = (1/A2Si + 1/A2iO)1/2......................(29)
โดย AiO = พื้นที่รอยรั่วระหวางอาคารกับภายนอก ; m2
ตัวอยาง ปลองลิฟต-ส องตัว อัด อากาศใหความดัน แตกตางระหวางปลองลิฟต-และอาคาร 12.4 Pa ให
พื้นที่รอยรั่วระหวางปลองลิฟต-กับอาคาร Asi = 0.141 m2
พื้นที่รอยรั่วระหวางอาคารกับภายนอก AiO = 0.21m2
พื้นที่หนาตัดของปลองลิฟต- AS = 11.2 m2
พื้นที่อากาศรอบตัวลิฟต- Aa = 7.43 m2
ความหนาแนนของอากาศ 1.2 kg/m3
ความเร็วในการเคลื่อนที่ของลิฟต- V = 2.54 m/s
จงหาความดันเนื่องจากปรากฏการณ-ลูกสูบจะมีป@ญหาหรือไม สมมุติไมมีโถงหนาลิฟต-
วิธีทํา จากสมการ Ae = (1/A2Si + 1/A2iO) -1/2 = (1/0.1412 + 1/0.212)-1/2 = 0.117 m2
จากสมการ ∆Pcrit = 0.5Kpeρ(ASAeV/AaASiCc)2
= 0.5x1x1.2 [11.2x0.117x2.54 / (7.43x0.141x0.94)]2 = 6.9 Pa
ความดันที่อัดไว 12.4 Pa มากกวา 6.9 Pa ดังนั้นจะไมมีป@ญหาการดึงควันไฟเขามา
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
น
ทัศ et@gm a
รูปที่ ก.15 ก ความดันแตกต9างระหว9างโถงลิฟต6และในอาคารเมื่อลิฟต6วิ่งขึ้น
h a t i w
รูปที่ ก.15 ข ความดันแตกต9างระหว9างโถงลิฟต6และในอาคารเมื่อลิฟต6วิ่งลง
รูปที่ ก.15 ก และ รูปที่ ก.15 ข เป$นการทดลองของ Klote และ Tamura กับอาคารขนาด 15 ชั้น อัด
อากาศ 7.3 m3/s โดยใชพัดลมตั้งบนหองเครื่องดาดฟ:า อัดอากาศเขาปลองลิฟต- เพื่อ ควบคุม ความดัน
แตกตางระหวางโถงลิฟต-และภายในอาคารใหได 35 Pa รูปทั้งสองแสดงความดันแตกตางระหวางโถงลิฟต-
และภายในอาคารของชั้นตางๆ ในชวงเวลาที่ลิฟต-วิ่ง
รูปที่ ก.15ก ขณะที่ลิฟต-วิ่งขึ้น ชั้นพื้นดินขณะลิฟต-เริ่มวิ่งความดันแตกตางลดลงอยางรวดเร็ว แตจะคอยๆ
เพิ่มเมื่อวิ่งหางออกไป สาเหตุเพราะพื้นที่การไหลระหวางปลองลิฟต-และโถงลิฟต-ดานใตของตัวลิฟต-เพิ่มขึ้น
ทําใหอากาศที่อัดเขาปลองไหลจากปลองเขาโถงไดมากขึ้น ที่ชั้นแปด (ชั้นกลาง) ความดันเพิ่ม ขึ้นเรื่อยๆ
ขณะตัวลิฟต-เคลื่อนเขามา แตจะลดลงทันทีที่ตัวลิฟต-เคลื่อ นที่ผ านแตก็จะเพิ่มขึ้นอีก แตไมมาก ชั้นที่ 15
(สูงสุด) จะคลายกัน คือ ความดันแตกตางจะคอยๆ เพิ่มขึ้นขณะที่ตัวลิฟต-เคลื่อนขึ้นมาและจะลดลงทันทีที่
ตัวลิฟต-มาถึง ขอสังเกต ความดันต่ําสุดประมาณ 22 Pa อยูที่ชั้น พื้นดิน ซึ่งก็ไมต่ําจากที่ต องการ (35 Pa)
มากนัก
รูปที่ ก.15 ข ขณะที่ลิฟต-วิ่งลงจะเห็น วา ผลจากปรากฏการณ-ลูก สูบนั้นนอยกวาลิฟต-วิ่งขึ้นมาก จากการ
คํานวณและทดลองขางตนทั้งหมด จะเห็ น วาการเกิดปรากฏการณ-ลูก สู บอาจจะไมมากนัก แตปริม าณ
อากาศที่อัดก็จะตองมากพอที่จะใหเกิดความดันตามที่ตองการ
ก.5.2 การอัดอากาศเข#าโถงลิฟต6
e . p
การอัดอากาศระบบนี้มีจุดประสงค-เพื่อป:องกันควันไฟแพรกระจายเขาสูโถงหนาลิฟต- (รูป ที่ ก.16) โถง
e
a n
หนาลิฟต-จะมีการอัดอากาศอยูทุกชั้น อากาศที่อัดเขาสูโถงลิฟต-สวนหนึ่งจะแพรกระจายเขาสูปลองลิฟต-
s s
t a
ผานประตูลิฟต-และอีกสวนหนึ่งจะเขาสูภายในอาคาร คาความดันวิกฤติของการเกิดปรากฏการณ-ลูกสูบ
ย 
ท
เพื่อป:องกันควันไฟแพรกระจายเขามาในโถงลิฟต-หาไดจากสูตรตอไปนี้
า ต เ
ิ ว o m พัดลมอัดอากาศ
น ย
ทัศ et@gm ปล่องลิฟต์
h a t i w
โถงลิฟต์
รูปที่ ก.16 การอัดอากาศเข#าโถงลิฟต6กับปล9องลิฟต6
∆Pcrit = 0.5Kpeρ (ASAeV/AaAiRCc)2..........................(30)

โดย ∆Pcrit = ความดันวิกฤติของการเกิดปรากฏการณ-ลูกสูบ (Piston Effect) ; Pa
Ae = พื้นที่การไหลยังผลระหวางปลองลิฟต-กับภายนอก ; m2
AiR = พื้นที่รอยรั่วระหวางอาคารกับโถงลิฟต- ; m2
พื้นที่การไหลยังผลระหวางปลองลิฟต-กับภายนอก (Ae) หาไดจาก
Ae = (1/A2SR + 1/A2iR + 1/A2iO)1/2 ................................. (31)
โดย AiO = พื้นที่รอยรั่วระหวางอาคารกับภายนอก ; m2
ASR = พื้นที่รอยรั่วระหวางปลองลิฟต-กบั โถงลิฟต- ; m2
ตัวอยาง ปลองลิฟต-สองตัว อัดอากาศใหความดันแตกตางระหวาง โถงลิฟต-และอาคาร 12.4 Pa ใหพื้นที่
รอยรั่วระหวางปลองลิฟต-กับโถงลิฟต- Asr=0.149 m2 พื้นที่รอยรั่วระหวางอาคารกับภายนอก AiO= 0.0502
m2 พื้นที่รอยรั่วระหวางโถงลิฟต-กบั อาคาร Air=0.039 m2 พื้นที่หนาตัดของปลองลิฟต- AS= 11.2 m2
พื้นที่อากาศรอบตัวลิฟต- Aa=7.43 m2 ความหนาแนนของอากาศ 1.2 kg/m3 ความเร็วในการเคลื่อนทีข่ อง
ลิฟต- V = 2.54 m/s จงหาความดันเนื่องจากปรากฏการณ-ลูกสูบจะมีป@ญหาหรือไม สมมุติไมมีโถงหนาลิฟต-
วิธีทํา จากสมการ Ae = (1/A2Sr+1/A2ir+1/A2iO) -1/2 = (1/0.1492+1/0.0392+1/0.05022)-1/2 = 0.0302 m2
ee . p
∆Pcrit = 0.5Kpeρ(ASAeV / AaAirCc) 2 = 0.5x1x1.2 [11.2x0.0302x2.54 / (7.43x0.039x0.94)]2 = 6.0 kPa
s s a n
ความดันที่อัดไว 12.4 Pa มากกวา 6.0 kPa ดังนั้นจะไมมีป@ญหาการดึงควันไฟเขามา
ย  t a
จากตัวอยางอาจจะทําใหเขาใจผิดวาไมตองสนใจ ปรากฏการณ-ลูกสูบ (piston effect) เสียเลย ความจริง
ต เ
ิ ว ท
ถาเราสมมุติวาชองลิฟต-มีชองวางอากาศผานไดนอย เชนจากตัวอยางให Aa=4 m2 ลองคํานวณความดัน
m
ย
วิกฤตใหมจะได 20.6 Pa จะพบวาความดันที่อัดไวนอยกวาปรากฏการณ-ลูกสูบซึ่งก็จะมีป@ญหาตองแกไข
น
ทัศ et@gm a
สําหรับกฎกระทรวงที่ 33 ระบุวาถาโถงลิฟต-ดบั เพลิงทําการระบายอากาศโดยธรรมชาติไมได ใหมีระบบอัด
อากาศสําหรับโถงลิฟต-ดับเพลิง และโถงลิฟต-ดับ เพลิงจะตองมีพื้นที่ไมนอยกวา 6.0 m2 สําหรับการ
t i w
คํานวณหาปริมาณการอัดอากาศ การจายลมเขาโถงลิฟต- การกําหนดขนาดปลองอัดลม ตลอดจนการ
h a
เลือกชนิดพัดลมและมอเตอร-สามารถใชหลักการของระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟมาใชได จะเปลี่ยน
ก็เพียงแตการแทนคาความดันและพื้นที่รอยรั่วตางๆของบันไดดวยความดันและพื้นที่รอยรั่วของโถงลิฟต-
เทานั้น สําหรับการจายลมเขาโถงลิฟต-ทั่วไปที่ทํากันคือจายทุกๆชั้น
ในขอกําหนดของประเทศไทยยังไมอนุญาตใหใชลิฟต-ในการหนีไฟ จะใชก็เพื่อ ใหพนัก งานดับเพลิงขึ้นถึง
ชั้นตนเพลิงไดรวดเร็ว และปลอดภัย สามารถชวยเหลือผูตกคางสวนนอยในอาคารเป$นหลัก หลักการที่ใหไว
ขางตนเพื่อใหเห็นถึง อิท ธิพลของความดัน อั นเกิดจากปรากฏการณ-ลูก สู บ ซึ่งเกิ ดในปลองลิฟ ต- และมา
ปรากฏผลยังโถงลิฟต-
อยางไรก็ตามการเกิดปรากฏการณ-ลูกสูบได ลิฟต-ตองมีการเคลื่อนที่ คือขณะที่พนัก งานดับเพลิงใชขึ้นและ
ลงระหวางดับไฟ ปกติลิฟต-ดับเพลิงมักแยกเป$นอิสระชุดเดียว พื้นที่อากาศรอบตัวลิฟต-นอย ปรากฏการณ-
ลูกสูบ ก็จะมีโอกาสเป$น ป@ญ หาได ในอาคารเกาบางอาคารที่ไมมีลิฟต-ดับ เพลิง มีก ารใชวิธีกําหนดใหลิฟ ต-
โดยสารตัวใดตัวหนึ่งใชงานเป$นลิฟต-ดบั เพลิงระหวางไฟไหม วิธีนี้ภายในปลองลิฟต-มีพื้นที่มาก ปรากฏการณ-
ลูกสูบจะลดนอยลง แตวาจะตองไมลืมวาการอัดอากาศจะตองทําทั้งกลุมเพราะเหมือนอยูในปลองเดียวกัน
และสิ่งที่สําคัญที่ลืมไมได ลิฟต-ดับเพลิงนอกจากผนังจะทนไฟไดอยางนอย 2 ชั่วโมงแลวอุปกรณ-ประกอบ
ตางๆ ก็ตองทนไฟไดอยางนอย 1.5 ชั่วโมง และควรจะตองทนน้ําดวยเพราะอุปกรณ-ไฟฟ:ามักจะมีป@ญหากับ
น้ํา สําหรับการควบคุมความดันภายในโถงลิฟต-งายกวาบันไดหนีไฟเล็กนอย เนื่อ งจากโครงสรางของปลอง
ลิฟต-โดยปกติจะมีรอยรั่วใหอากาศไหลออกไดมากกวา เชน ชองวางระหวางประตูลิฟต-กับปลองลิฟต- ชอง
นําสายไฟฟ:าและสายเคเบิ้ลตางๆ เป$นตน
ตัวอยาง การคํานวณ ปริมาณการอัดอากาศ โดยการอัดที่ปลองลิฟต-และที่โถงลิฟต-ดับเพลิง
เปรียบเทียบดังนี้ Q = Kf Ae ∆P1/2 โดยคา Kf = 0.839
สมมุติไม9มีปรากฏการณ6ลมลอยตัว และใหพื้นที่การไหล ดังปรากฏในรูป เทากันทุก ชั้น ยกเวนชั้น ลางสุด

ประตูเป=ดสูภายนอก การคํานวณมี 9 ขั้นตอนดังตอไปนี้ โดยซีกซายเป$นการอัดอากาศเขาปลองลิฟต- สวน
ซีกขวาอัดอากาศเขาโถงลิฟต- การอัดอากาศเขาโถงลิฟต-นี้จะสมมุติวาชั้นลางสุดไมจายลม
อัดอากาศเขาปลองลิฟต- อัดอากาศเขาโถงลิฟต-
A1 A1
ee . p
ปลองลิฟต- A2 A3 A4
s s a
A2 A3
n A4
ความดันสูง
ย  t a ความดันสูง
ต เ
ิ ว ท
รูปแปลน
m
รูปแปลน
ย
พัดลม
น
โถงลิฟต-
ทัศ et@gm
ในอาคาร
a พัดลม ในอาคาร
ปลองลิฟ ต-
h a t i w ปลองลิฟต-
รูปตัด รูปตัด
รูปที่ ก.16 ก รูปแปลนและรูปตัดการอัดอากาศ รูปที่ ก.16 ข รูปแปลนและรูปตัดการอัดอากาศ

เข#าปล9องลิฟต6 เข#าโถงลิฟต6
1 พื้นที่การไหลยังผล Ae จากทีค่ วามดันสูงสูภายนอก

Ae= (A1+ A23e) A4 /[(A1+ A23e)2+ A42]1/2 Ae= (A12e+ A3) A4 /[(A12e+ A3)2+ A42]1/2
ซึ่ง A23e= A2 A3/ (A22+ A32)1/2 ซึ่ง A12e= A1 A2/ (A12+ A22)1/2
ถาประตูโถงลิฟต-เป=ด A3>> A2 ดังนั้น A23e= A2 ถาประตูโถงลิฟต-เป=ด A3>>A2 การไหลในปลองลิฟต-จะนอย
มาก
2 การหาความดันแตกตางทั้งหมดหรือจากความดันสูงไปภายนอก ∆PT
จากสมการ (13e) จากสมการ (13a)
2 2
∆PT = ∆P3[A3/ A23e] [(A1+ A23e)/ Ae] ∆PT = ∆P3[(A3+ A12e)/ Ae]2
∆P3 คือความดันทีต่ กครอมพื้นที่ A3 หรือที่ประตูระหวางโถงลิฟต-กับอาคาร
3 อัตราไหลของแตละชั้น Qf
Qf= Ae Kf [∆PT]1/2 ถาให M = ∆P3/∆PT จะได Qf= Ae Kf [∆PT]1/2 ถาให M = ∆P3/∆PT จะได
Qf= Ae Kf [∆P3/M]1/2 Qf= Ae Kf [∆P3/M]1/2
4 อัตราไหลผานประตูชั้นลางทีเ่ ป=ดหมดทุกบานไปสูภายนอกแตประตูชั้นอื่นๆ ยังคงป=ดหมด

โดยกําหนดใหรักษาความดัน ∆P3 เทาเดิมนั่นคือ ∆PT ยังเหมือนเดิม
QO = AO Kf [∆PT]1/2 ( M = ∆P3/∆PT ) QO= A'O Kf [∆PT]1/2 (M = ∆P3/∆PT )
QO = AO Kf [∆P3/M]1/2 QO= A'O Kf [∆P3/M]1/2
ee . p
AO คือพื้นที่การไหลของประตูลิฟต-ทเี่ ป=ด
s s n
A'O = [(N-1) A2] AO/ [{(N-1)A2}2+AO2]1/2
a
AO คือพื้นที่การไหลของประตูลิฟต-ทเี่ ป=ด
ย  t a
ความจริงแลว AO คือพื้นที่การไหลยังผลของประตูที่เป=ดของ ประตูลิฟต- ประตูโถงลิฟต-และประตูเป=ดสูภายนอกซึ่งตอ
เ
ิ ว ท m
อนุ ก รมกั น แตเนื่ อ งจาก ประตู ลิ ฟ ต- ที่ เ ป= ด พื้ น ที่ ก ารไหลจะนอยกวาประตู อื่ น ๆ ถึ ง สามเทาเพราะมี ตั ว ลิ ฟ ต- บั ง
ต
ย
ี  ผ า
จึงประมาณโดยใชพื้นที่การไหลที่ประตูลิฟต-ได
i l . c o
น
ทัศ et@gm
N = จํานวนชั้นทั้งหมดของอาคาร
a N = จํานวนชั้นทั้งหมดของอาคาร
QT = NQf
h a t i w
5 อัตราไหลทั้งหมดทีป่ ระตูปด= หมดทุกบานทุกชั้น QT
QT = NQf
6 ความดันตกครอมที่พื้นที่การไหล A3(∆P'3 ) ประตูป=ดหมดทุกบาน ถาประตูชั้นลางเป=ดถาอัตราไหลยังเป$น QT

ในความเป$นจริงถาอัตราไหลเป$น QT ถาชั้นลางเป=ด ความดันตกครอมที่พื้นที่การไหล A3 จะตกลงเหลือ∆P'3
ถาอัตราไหลเทาเดิม เราจะไดวา ∆P'T = ∆PT[Ae/A'e ]2 หรือ ∆P'3 = ∆P3[Ae/A'e ]2
∆P'3 = ∆P3[NAe/ {(N-1)Ae+AO}]2 หรือ ∆P'3 = ∆P3[NAe/ {(N-1)Ae+A'O}]2 หรือ
∆P'3 = MQT2/[ Kf {(N-1)Ae+AO}]2 ∆P'3 = MQT2/[ Kf {(N-1)Ae+A'O }]2
7 อัตราไหลทั้งหมดทีป่ ระตูปด= หมดทุกบาน แตชั้นลางเป=ดตองเป$น Q'T หรืออัตราอัดอากาศทีต่ องการ

Q'T = (N-1)Qf+ QO Q'T = (N-1)Qf+ QO
8 ความดันตกครอมที่พื้นที่การไหล A3 เมือ่ ประตูปด= หมดทุกบานเมื่ออัตราอัดอากาศยังคงเดิมตามทีต่ องการ

เมื่ออัตราไหลทีต่ องการคือ Q'T หรือ (N-1)Qf + QO ถาประตูปด= หมดทุกบาน ความดันตกครอมจะสูงขึ้นเป$น ∆P3MAX
∆P3MAX = [Q'T / QT]2∆P3 ∆P3MAX = [Q'T / QT]2∆P3
หรือ∆P3MAX = M[Q'T / (Kf N Ae)]2 หรือ ∆P3MAX = M[Q'T / (Kf N Ae)]2
9 การหาขนาดพื้นที่ชุดระบายความดัน เชนถากําหนดความดันตกครอมต่ําสุด ∆P3=30 Pa และสูงสุด ∆P3MAX=90Pa
ถาให L = ∆P3MAX/∆P3= 90/30 = 3 สามารถหาลิ้นระบายลม แต9ละชั้น ไดดังนี้
ถาระบายทีป่ ลองลิฟต- ถาระบายทีป่ ลองลิฟต-
A 123e = Q T /[Kf N (∆P23) ] พื้นที่การไหลยังผล A'123e = Q'T /[Kf N (∆P3MAX)1/2] = Q'T / [Kf N (L∆P3)1/2]
' ' 1/2
ตอชั้น ตอชั้น
1/2 1/2
แต (∆P23) = A3(L∆P3) ]/ A23e A'12e = A'123e - A3 = Q'T / [Kf N (L∆P3)1/2] - A3
A'123e = (A23e)Q'T / [Kf N A3 (L∆P3)1/2] จากสมการ (12c)
' 1/2 ' 2 ' 2 1/2
e
A1ตองการ= (A23e/ A3) Q T / [Kf N (L∆P3) ] - A23e A1ตองการ = A 12e A2 / ( A2 - A 12e )
e . p
Aลิ้นระบาย= A1ตองการ - A1 ตอ 1 ชั้น
a n
Aลิ้นระบาย= A1ตองการ - A1 ตอ 1 ชั้น
s s
ย  t a
ในกรณีการอัดอากาศเขาโถงลิฟต- เรามักจะระบายที่โถงลิฟต- ลิ้นระบายลมก็จะคํานวณดังนี้
ต เ
ิ ว ท
A3 ที่ตองการ = Q'T / [Kf N (L∆P3)1/2] - A12e
m
ย
ี  ผ
Aลิ้นระบาย= A3ตองการ- A3 ตอ 1 ชั้น
า i l . c o
น
ทัศ et@gm a
การอัดอากาศเขาที่โถงลิฟต-นั้น โดยทั่วไปเรามักจะอัดเขาที่โถงชั้นลาง (ชั้นที่เป=ดสูภายนอกอาคาร) ดวยอัตราลม
อัดอาจจะคิดเหมือ นในบันไดหนี ไฟ กลาวคือพื้น ที่ก ารไหลยังผลใช 0.5 เทา ของพื้น ที่ป ระตูโถงลิฟ ต- หรื อ
= 0.5x2.0=1.0 m2 สวนความดันตกครอมอาจจะใชคาต่ําสุดที่อนุญาต สิ่งที่ตองไมลืมเนื่อ งจากจะตองจายลมที่
h a t i w
ชั้นนี้มากขณะประตูเป=ด ขณะประตูป=ดตองสามารถระบายลมออกได มิเชนนั้นจะทําใหไมสามารถเป=ดประตูได
เพื่อลดปริมาณลมหรืออากาศที่ตองอัด บางครั้งอาจจะใชความเร็วลมผานประตูไมนอยกวา 0.8 m/s แทน
ตัวอยาง ตามรูปที่ ก.16 ก และ ก.16 ข เป$นอาคารความสูง 10 ชั้น ใหขนาดพื้นที่การไหลตางๆ ดังนี้
A1= 0.006 m2 A2 (ประตูลิฟต-ปด= ) = 0.070 m2 A2 (ประตูลฟิ ต-เป=ด) = A 0= 0.557 m2
A3= 0.028 m2 A4= 0.073 m2
ต้องการความดันตกคร่อมระหว่างโถงลิฟต์และอาคารอย่างน้อย 30 Pa จงหาอัตราอัดอากาศ ถ้าใช้อดั
ที่ปล่องลิฟต์ และถ้าอัดที่โถง (หน้า) ลิฟต์ โดยชั้นล่างไม่ต้องจ่ายลม
การคํานวณมีขั้นตอนดังนี้
อัดอากาศเข#าปล9องลิฟต6 อัดอากาศเข#าโถงลิฟต6
2 2 1/2 2
1 A23e=0.070x0.028 / (0.070 + 0.028 ) = 0.026 m A12e= 0.006 x 0.070 / (0.006 2+ 0.070 2)1/2= 0.006 m2
Ae=(0.006+0.026)0.073 / [(0.006+0.026)2+0.0732]1/2 Ae = (0.006+0.028)0.073 / [(0.006+0.028)2+0.0732]1/2
= 0.0293 m2 = 0.0308 m2
2 ∆PT= ∆P3[0.028/0.026]2 [(0.006+0.026)/0.0293]2 ∆PT= ∆P3[(0.028+0.006) / 0.0308]2
= 1.38∆P3 m2 = 1.22∆P3
3 1/2 1/2 3
ee . p
Qf = 0.0293x0.839[1.38∆P3] = 0.02888∆P3 m /s Qf = 0.0308 x 0.839[1.22]1/2 = 0.02854∆P31/2 m3/s
4 QO = 0.557x 0.839[1.38∆P3]1/2 = 0.549∆P31/2 m3/s
s
'
a n
A O = [(10-1)0.070]0.557 / [{(10 -1)0.070}2 + 0.5572]1/2
s
ย  t a = 0.42
QO = 0.42x0.839 [1.22∆P3]1/2 = 0.389∆P31/2 m3/s
5
เ
ิ ว ท
QT = 10x0.02888∆P31/2 = 0.2888∆P31/2 m3/s
ต m
QT = 10x0.02854∆P31/2 = 0.2854∆P31/2
6 '
ย
ี  ผ า
∆P 3 = ∆P3[NAe / {(N-1)Ae+AO}]2
i l . c o '
∆P 3 = ∆P3[NAe / {(N-1)Ae+A O}]2
'
น
หรือ ∆P 3 = MQT2 / [ Kf {(N -1)Ae+AO}]2a
= ∆P3[10x0.0293 / {(10-1)0.0293+0.557}]2 =0.13∆P3 = ∆P3[10x0.0308 / {(9-1)0.0308+0.42}]2 = 0.20∆P3
'
ทัศ et@gm
' '
หรือ ∆P 3 = MQT2 / [ Kf {(N-1)Ae+A O }]2
= (1/1.38)0.28882∆P3/[0.839{(10-1) 0.0293 +0.557}]2 = (1/1.22)0.28542∆P3/[0.839{(10-1) 0.0308+0.42}]2
7
= 0.13∆P3
'
h a t i w1/2
Q T =(10-1) 0.02888∆P3 +0.549∆P3 1/2
= 0.20∆P3
'
Q T = (10-1) 0.02854∆P31/2+0.389∆P31/2
=0.809∆P31/2 m3/s =0.646∆P31/2 m3/s
' '
8 ∆P3MAX = [Q T / QT]2∆P3 ∆P3MAX = [Q T / QT]2∆P3
= [0.809∆P31/2 / 0.2888∆P31/2]2∆P3 = 7.85∆P3 = [0.646∆P31/2 / 0.2854∆P31/2]2∆P3 = 5.12∆P3
' '
หรือ ∆P3MAX = M[Q T / (Kf N Ae)]2 หรือ ∆P3MAX = M[Q T / (Kf N Ae) ]2
= (1/1.38)[ 0.809∆P31/2 / (0.839x10x 0.0293)]2 = (1/1.22)[ 0.646∆P31/2/ (0.839x 10x 0.0308)]2
= 7.85∆P3 = 5.12∆P3
' 1/2 '
9 A1ตองการ= (A23e/ A3) Q T / [Kf N (L∆P3) ] - A23e A3ที่ตองการ = Q T / [Kf N (L∆P3)1/2] - A12e
=(0.026/0.028)0.809∆P31/2/[0.839x10(3∆P3)1/2] - A3ที่ตองการ = 0.646∆P31/2/[0.839x10 (3∆P3)1/2] - 0.006
0.026
= 0.026 m2 ตอชั้น = 0.038 m2 ตอชั้น
Aลิ้นระบาย= A1ตองการ - A1 =0.026-0.006 =0.020 m2 ตอชั้น Aลิ้นระบาย= A3ตองการ - A3=0.038 – 0.028 = 0.010 m2 ตอชั้น
จากขั้นตอนที่ 7 ระบบตองการความดันอยางนอย 30 Pa คํานวณไดดังนี้
อัตราอัดอากาศถาอัดทีป่ ลองลิฟต- =0.809x301/2 = 4.43 m3/s
อัตราอัดอากาศถาอัดที่โถงลิฟต- =0.646x301/2 = 3.54 m3/s
ก.6 ระบบควบคุมควันไฟสําหรับพื้นที่ปKด (Smoke Control of Confined Space)
ระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟและลิฟต-ดับเพลิงมีจุดประสงค-เพื่อสรางเขตปลอดควันไฟ ป:องกันควัน
ไฟไมใหเขามายังบันไดหนีไฟและลิฟต-ดับเพลิง อยางไรก็ตาม ควันไฟยังคงแพรกระจายผานรอยแตกของ
อาคารผานสวนอื่นไปไดเนื่องจากความดันของอากาศที่รอน หลักการของระบบควบคุม ควัน ไฟตอไปนี้จะ
ใชเพื่อลดและจํากัดการแพรกระจายของควันไฟที่เกิดขึ้น
ก.6.1 เขตควบคุมควันไฟ (Smoke Control Zone)
ee . p
ในอาคารหนึ่งๆ เราสามารถแบงเขตกันควัน ไฟหรือเขตควบคุมควัน ไฟออกเป$นกี่เขตก็ได แตละเขต
ควบคุมจะมีผนังแบงกั้น (partition) แยกกัน ผนังแบงกั้นนี้ไมจําเป$นตองเป$นผนังทีม่ ีอัตราการทนไฟ (fire
s s a n
rating) เป$น เพีย งผนังธรรมดาก็ได ในลักษณะนี้เมื่อ เกิดเพลิงไหมจะใชพัดลมอัดอากาศเขาไปในเขต
ย  t a
ควบคุมควันไฟนี้ ผลตางความดันทีเ่ กิดขึ้นจะจํากัดการแพรกระจายของควันไฟจากเขตเพลิงไหมไมใหเขา
มาในเขตนี้แลวลามไปเขตอื่นๆ
ต เ
ิ ว ท m
เขตควันไฟ (smoke zone) หรือเขตเกิดควันไฟ หมายถึง เขตที่เป$นตนกําเนิด ของควันไฟและไฟ ซึ่ง
ย
ี
น
ทัศ et@gm a
ตองการที่จะทําใหควันไฟอยูแตภายในเขตนี้ โดยไมแพรกระจายไปยังเขตอื่น เขตควันไฟอาจเป$นพื้นที่ใด
พื้นที่หนึ่งในชั้นของอาคารหรืออาจจะเต็มทัง้ หนึ่งชัน้ หรืออาจจะมีหลายชั้นก็ได เมื่อเกิดเพลิงไหมอาจจะมี
h a t i w
ระบบอัดอากาศในเขตกันควันไฟที่เหลือทั้งหมดก็ได หรืออาจมีเพียงเขตที่อยูลอมรอบเขตเพลิงไหมก็ได
(รูป ที่ ก.17) สําหรับอาคารชั้นที่เ กิดเพลิงไหมมีก ารดูด ควันไฟออก สวนชั้นบนและชั้น ลางมีระบบอัด
อากาศนั้นจะเรียกวา Sandwich Pressurization System ซึ่งในอาคารสมัยใหมบางอาคารมีการติดตั้ง
ระบบนี้แลว
+
+ +
_ _
+ +
+ _ เขตเกิดควัน
+ + เขตกันควัน
+ +
_ _
_ _
_ _ +
+ + + _
+ +
+
รูปที่ ก.17 อาคารที่มีระบบควบคุมควันไฟแบบ Sandwich Pressurization System
ก.6.2 การระบายควันไฟออกจากเขตควันไฟ (Smoke Zone Venting)

การระบายควันไฟออกจากเขตเกิดควันไฟเป$นสิ่งที่จําเป$นเพราะเป$นการป:องกันไมใหเกิดความดัน สูงมาก
อันเนื่องมาจากการขยายตัวของก?าซเมื่อไมมีชองระบายออก การระบายควันไฟสามารถทําได 3 วิธีคือ
การระบายควันไฟโดยตรงที่ผนังดานนอก การระบายควันไฟโดยใชปลองระบายควันไฟ และการระบาย
ควันไฟโดยใชพัดลมระบายควันไฟใน 2 วิธีแรกจะตองมีระบบอัดอากาศใหกับเขตอื่นที่ไมอยูในเขตเพลิง
ไหมเพื่อที่จะใหเกิดผลตางความดันที่เสนแบงเขตระหวางเขตเกิดควันไฟและเขตปลอดควัน ไฟ ในกรณีที่
ใชพัดลมระบายควันไฟ โดยทั่วไปผลตางที่เกิด ขึ้นจากการใชพัดลมมัก จะเพียงพอที่จะใชในการควบคุม
ควันไฟ อยางไรก็ตามในบางกรณีเทานั้นที่อาจจะไมสามารถควบคุมความดันได เชน หนาตางขนาดใหญ
แตก หรือเกิดชองเป=ดขนาดใหญ
ก. การระบายควันไฟโดยตรงที่ผนังด#านนอก (Exterior Wall Vents) เป$น การระบายควันไฟโดยวิธี
ธรรมชาติโดยใหมีหนาตางหรือชองเป=ดที่สามารถเป=ดไดเมือ่ เกิดเพลิงไหม ระบบนี้เป$นระบบงายๆ ไมมี
การใชพัดลมเพื่อชวยระบายควันไฟ การเป=ดชองเป=ดควรเป=ดตามความยาวของผนัง ระบบระบายควัน
ไฟโดยวิธีนี้เหมาะสมกับอาคารที่มีพื้นที่เป=ดโลง ไมเหมาะกับพื้นที่ที่มีการแบงพื้นที่ภายในเป$นหลายๆ
p
สวน อยางไรก็ตามมีขอควรระวังคือ อาจมีเปลวไฟแพรกระจายจากภายนอกกลับเขามาทางชองเป=ด
ดังกลาวได
n ee .
s s a
ขนาดช9องเปKดที่ผนังด#านนอกสําหรับระบายควันไฟ ระบบประกอบดวย เขตที่เกิดควันไฟถูกระบาย
t a
ย 
ออกสูภายนอก พัดลมที่จายลมและระบายอากาศใหกับชั้นที่เกิดเพลิงไหมนี้หยุดทํางานทัง้ หมด และ
ว ท
ผ า ต เ
ิ c o m
ชั้นที่อยูเหนือและใตชั้นตนเพลิงมีระบบอัดอากาศอยู ทิศทางการไหลของอากาศและควันไฟเป$นไป
น ย
ี  a i l .
ตามรูปที่ ก.18 เนื่อ งจากไมมีพัดลมอื่นทํางานอยูในชั้นตนเพลิง ดังนั้น อัต ราการไหลของควันไฟ
ทัศ et@gm
ทั้งหมดที่ผานชองระบายควันไฟจะเทากับอัตราการไหลของอากาศทั้งหมดที่รั่วเขาชั้นที่เกิดเพลิงไหม
h a t i w PO
PB
PF
PB
รูปที่ ก.18 ทิศทางการไหลของอากาศและควันไฟในระบบระบายควันไฟโดยตรงที่ผนังด#านนอก
AV (PF - PO)1/2 = Ae (PB - PF)1/2......................................(32)

โดย AV = ชองเป=ดที่ผนังดานนอก ; m2
Ae = พื้นที่การไหลยังผลดานเขาจากเขตที่อยูรอบ ; m2
PF = ความดันในเขตเกิดเพลิง ; Pa
PO = ความดันภายนอกอาคาร ; Pa
PB = ความดันของอาคารนอกเขตเกิดเพลิง ; Pa
จัดรูปสมการใหม
(PB - PF) / ( PF - PO) = (AV /Ae) 2...................(33)
∆PBF / ∆PFO = (AV /Ae) 2....................(a)
และ ∆PBO = PB - PO = ความดันแตกตางอาคารกับภายนอก
∆PBF = PB - PF = ความดันแตกตางอาคารกับชั้นตนเพลิง
∆PFO = PF - PO = ความดันแตกตางชั้นตนเพลิงกับภายนอก
∆PFO = (PF - PB) + (PB - PO) = ∆PBO - ∆PBF….……(b)
เอาคาจากสมการ (b) แทนลงในสมการ (a) แลวจัดใหมจะไดดังนี้
∆PBF /∆PBO = (AV/Ae)2 / [1+(AV/Ae)2 ]..........................(34)
1.0
∆PBF/∆PBO 0.8
0.6
0.4
ee . p
0.2
s s a n
0
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
0 1 2 3 4 5 AV/ Ae
m
รูปที่ ก.19 พื้นที่ความสัมพันธ6ระหว9างอัตราส9วนพื้นทีผ่ นังและพื้นทีก่ ารไหล
ย
กับอัตราส9วนผลต9างความดันของเขตเพลิงไหม#กับภายนอกอาคาร
น
ทัศ et@gm a
รูปที่ ก.19 แสดงใหเห็นวาสําหรับคา ∆PBO และ Ae หนึ่งๆ ∆PBF ระหวางอาคารกับพื้นที่ที่เกิด
t i w
เพลิงไหมจะเพิ่มขึ้นในขณะที่ AV เพิ่มขึ้นและที่ AV ใหญๆ จะทําให ∆PBF เขาใกลคา ∆PBO และ
h a
การเป=ดประตูบันไดหนีไฟในชั้นที่ไมเกิดเพลิงไหมจะเพิ่มผลตางความดันใหกับประตูบันไดหนีไฟ
ในชั้นที่เกิดเพลิงไหม ซึ่งสามารถหาไดโดยใชหลักการของ Effective Flow Area ตามที่ผานมา
ในการอธิบายครั้งกอนๆ สําหรับการเป=ด ประตูทั้งในชั้นที่ไมเกิด เพลิงไหมและในชั้น ที่เกิด เพลิง
ไหมพรอมๆ กัน จะมีผลตอชั้นที่เกิดเพลิงไหมอยางเห็นไดชัด นั่นคือผลตางความดันระหวางเขต
เกิดควันไฟกับเขตที่อยูติดกันจะลดลง
Pressurizing Airflow Rates เนื่องจากพื้น ที่การไหลยังผล (effective flow area) ของเขต
ป=ดใดๆ ที่ติดกับเขตอื่นๆ โดยปกติเทากับผลรวมของพื้นที่การไหลระหวางเขตเกิดเพลิงกับเขต
ปลอดควันไฟอื่นๆ ซึ่งเขียนเป$นรูปของสมการไดดังนี้
Ae = ∑ ABF i (i=1:n) .............................. (35)
โดย
Ae = พื้นที่การไหลยังผลดานเขาจากเขตที่อยูรอบ; m2
N = จํานวนเขตปลอดควันไฟทีต่ ดิ อยูทั้งหมด
ABF I = พื้นที่การไหลระหวางเขตปลอดควันไฟ i กับเขตเกิดควันไฟ; m2
ถาพิจารณาการไหลเป$นแบบ Steady State แลวมวล (mass) ของอากาศที่อัดเขาสูเขตปลอด

ควันไฟจะตองเทากับมวลอากาศที่ออกจากเขตนั้นๆ
mti = mBFi + mBOi ............................... (36)
โดย mti = มวลอากาศที่อดั เขาสูเขตปลอดควันไฟ; kg/s
มวลอากาศจากเขตปลอดควันไฟ i สูเขตเกิดควันไฟ mBFi ; kg/s หาไดจาก
mBFi = KmCABFi(2ρ∆PBF)1/2 …………………(37)
โดย C = คาสัมประสิทธิ์การไหล; ไมมีหนวย
ABfi = พื้นที่การไหลระหวางเขตปลอดควันไฟ i กับเขตเกิดควันไฟ; m2
ρ = คาความหนาแนนอากาศ; kg/m3
∆PBF =
. p
ความดันแตกตางจากเขตปลอดควันไฟกับเขตเกิดควันไฟ; Pa
ee
Km = คาสัมประสิทธิ;์ 1
s s a n
ย  t a
ในทํานองเดียวกันมวลอากาศไหลออกสูภายนอก mBOi ; kg/s หาไดจาก
ต เ
ิ ว ท m
mBOi = KmCABOi (2ρ∆PBO)1/2 ……..……...(38)
โดย
ย
น
ทัศ et@gm
C =
ABoi =
a
คาสัมประสิทธิ์การไหล; ไมมีหนวย
พื้นที่การไหลระหวางเขตปลอดควันไฟ i กับภายนอก; m2
h a t i
ρ =
∆PBO = w คาความหนาแนนอากาศ; kg/m3
ความดันแตกตางจากเขตปลอดควันไฟกับเขตเกิดควันไฟ; Pa
Km = คาสัมประสิทธิ;์ 1
กรณีไฟที่ไมมีระบบสปริงเกลอร- ก?าซที่กําลังออกจากเขตเกิดควัน ไฟมีอุณหภูมิคอนขางรอน

อยางไรก็ตาม 2 สมการขางตนเป$นมวลการไหล (Mass) ของอากาศจากเขตปลอดควันไฟซึ่งมี
อุณหภูมิใกลเคีย งกับอุณหภูมิข องอาคาร ณ ขณะนั้น ในกรณีนี้ ก ารใชปริ มาตรการไหล
(Volumetric) ที่สภาวะมาตรฐาน (ρ = 1.2 kg/m3 และ C = 0.65) ในการประมาณคาจะไม
เกิดความผิดพลาดที่มากนัก ดังนั้นจึงสามารถใชสมการตอไปนี้ได
QBFi = K f ABFi (∆PBF)1/2 ……………………(39)
โดย
QBFi = ปริมาตรการไหลของอากาศจากเขตปลอดควันไฟ i สูเขตเกิดควันไฟ; m3/s
K f = คาสัมประสิทธิ;์ 0.839
QBOi= K f ABOi (∆PBO)1/2………………………(40)
โดย
QBoi = ปริมาตรการไหลของอากาศจากเขตปลอดควันไฟ i ออกสูภายนอก; m3/s
K f = คาสัมประสิทธิ;์ 0.839
และความดันแตกตางจากเขตปลอดควันไฟสูภายนอกจากสมการที่ (34) จะไดวา
∆PBO = ∆PBF [{1+(AV/Ae)2}/(AV/Ae)2]…………….. (41)
วิธีการคํานวณหามวลหรือปริมาตรของอากาศที่จะจายเขาสูเขตปลอดควันไฟสามารถทําเป$นขั้นตอนไดดังนี้
Estimate พื้นที่การรั่วไหลของอาคาร
กําหนดคาของ AV (แนะนําใหใช AV/Ae = 2)
เลือกใชคา ∆PBF ที่เหมาะสมจากตารางที่ ก.5 ซึ่งไดมาจาก NFPA 92A ตารางที่ ก.4 ก
คํานวณ ∆PBO ไดจากสมการที่ (41)
คํานวณอัตราการไหลโดยใชสมการที่ (35) ถึง (40) ตามความเหมาะสม
ee . p
เลือกใช Safety Factor เพื่อใหครอบคลุมสมมติฐานอื่น ๆ
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
ตัวอยาง ตามรูปที่ ก.18 ไฟไหมชั้นกลาง ชั้นบนและลางตองอัดอากาศชัน้ ละเทาใด? ถาพื้นที่การไหลชั้น บน
m
สูภายนอกและชั้นลางสูภายนอก (ABO) ตางก็เทากับ 0.42 m2 สวนพื้นที่การไหลชั้นบนสูชั้นไฟไหมและชั้น
ย
ลางสูไฟไหม (ABF) ตางก็เทากับ 0.28 m2 ตองการความดันแตกตางเพื่อกันควันระหวางชั้นบนหรือลางและ
น
ทัศ et@gm a
ชั้นเพลิงไหม (∆PBF) = 25 Pa ใหพื้นที่ชองเป=ดระบายควันเป$น 2 เทาของพื้นที่การไหลยังผลระหวางชั้นไฟ
ไหมกับชั้นบนและลาง (AV/Ae = 2) สมมุติไมมีการไหลเขาทางผนังชั้นไฟไหม
h a t i w
วิธีทํา จากสมการที่ (35) Ae = 0.28 + 0.28 = 0.56 m2
จากสมการที่ (41) ∆PBO = ∆PBF { [1+(AV/Ae)2] / (AV/Ae)2 } = 25 (1+22) / 22 = 31.3 Pa
อากาศไหลจากชั้นบนหรือชั้นลางสูชั้นไฟไหมจากสมการที่ (39) QBF = 0.839 ABF(∆PBF)1/2
QBF = 0.839x0.28x250.5 = 1.17 m3/s
อากาศไหลจากชั้นบนหรือชั้นลางสูภายนอกจากสมการที่ (40) QBO = 0.839 ABO(∆PBO)1/2
QBO = 0.839x0.42x31.30.5 = 1.97 m3/s
อัตราอัดอากาศชั้นบนและชั้นลางแตละชั้นอยางนอย = 1.17+1.97 = 3.14 m3/s
ทางปฎิบัติตองเพิ่มคาความปลอดภัยเขาไป เชน ใหเป$น 1.5 เทาก็จะเป$น 4.71 m3/s
ข. การระบายควันไฟโดยใช#ปล9องระบายควันไฟ (smoke shaft) ปลองระบายควันไฟคือปลองที่สราง

ขึ้นในแนวดิ่งเพื่อใชเป$นชองทางที่ค วัน ไฟใชเคลื่อนตัวจากเขตเกิด ควันไฟออกสูภายนอกอาคารโดย
ทางหลังคา โดยปกติแรงที่ทําใหควันไฟเคลื่อ นตัวนี้คือ แรงลอยตัวนั่นเอง ปลองควันไฟสามารถใช
ระบายควันไฟไดหนึ่งชั้น หรือหลายชั้นหรือทั้งอาคารก็ได ทั้งนี้จะตองมีชองเป=ดสูภายนอกที่หลังคา
และที่ทุกชั้นหรือพื้นที่ที่ตองการระบายควันไฟเสมอ ทุกชองเป=ดตองมีลนิ้ กันควันไฟแบบปกติจะป=ดติด
ตั้งอยู ในกรณีที่มีไฟเกิดขึ้นลิ้นกันควันไฟในชั้นที่เกิดเพลิงไหมและที่หลังคาเทานั้น จะถูกเป=ดออกเพื่อ
ระบายควันไฟ ตําแหนงชองดูดรับควันไฟของแตละชั้น ควรอยูที่ระดับสูงและตองหางจากทางหนีไฟ
ใหมากที่สุด เพื่อไมใหควันไฟมารวมตัวกันที่ทางหนีไฟ
ค. การระบายควันไฟโดยใช#พัดลมระบายควันไฟ (mechanical exhaust) การระบายควันไฟโดยวิธี
กล หมายถึงการใชพัดลมในการระบายควันไฟ โดยทั่วไปการระบายควันไฟโดยใชพัด ลมระบายควัน
ไฟสามารถใชรวมกับระบบอัดอากาศสําหรับเขตปลอดควันไฟหรือระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ
ไดดวย ระบบระบายควั น ไฟโดยใชพั ด ลมสามารถสรางผลตางความดั น ที่ เ ป$ น ลบ (negative
pressure) ที่เพียงพอในการควบคุมควันไฟไดอยูแลว อยางไรก็ตามในกรณีที่กระจกแตกหรือเกิดชอง
เป=ดขนาดใหญขึ้นมาในเขตที่เกิดควันไฟจะทําใหผลตางความดันลดลง ดวยเหตุนี้การควบคุม ควันไฟ
โดยอาศัยผลตางความดันเพียงอยางเดียวจึงไมเพียงพอแตจะตองมีอัตราการถายเทที่เพียงพออีกดวย
ในเขตเกิดควันไฟตําแหนงของชองดูดควันไฟมีความสําคัญเชนเดียวกับในเรื่องของปลองควันไฟ ดังนั้นชอง
ee p
ดูดควันไฟจะตองอยูหางจากบันไดหนีไฟใหมากที่สุด เมื่อดูดควันไฟออกจากเขตเกิดควันไฟจะทําใหอากาศ
.
ภายนอกหรือจากเขตอื่นๆ ถูกดึงเขามาในเขตเกิดควันไฟเพื่อแทนที่ปริมาตรที่ถูก ดูดออกไป อากาศที่ไหล
s a n
เขามาในเขตเกิดควันไฟจะมีออกซิเจนเขามาดวย ออกซิเจนจะเป$นตัวเรงที่ทําใหเกิด การติดไฟขึ้นได
s
t a
อยางไรก็ตามป@จจุบันนี้ในเรื่องของการระบายควันไฟเป$นที่การยอมรับกันวา ผลที่เกิดจากการมีออกซิเจน
ย 
ท
เขามายังเขตเกิดเพลิงแตสามารถระบายควันไฟไดยังดีกวาที่จะใหควันไฟแพรกระจายไปยังเขตอื่นๆที่ไกล
า ต เ
ิ ว m
ออกไป การควบคุมสถานการณ-ใหควันไฟจํากัดวงอยูในเขตที่ส ามารถควบคุมไดมีความสําคัญมากกวา
o
น ย
ดังนั้นการระบายควันไฟออกจากเขตเกิดควันไฟจะใหผลการควบคุมควันไฟที่ดีกวา อัตราการระบายควัน
ไฟที่มากที่สุดที่ยอมรับในป@จจุบันสําหรับการระบายควันไฟในพื้นที่ป=ดคือ 6 เทาของปริมาตรหองตอชั่วโมง
ทัศ et@gm
(6 air change per hour)
h a t i w
มวลการไหลและผลต9างความดัน (mass flows and pressure differences) ถาพิจารณาในเขตเกิด
เพลิงเขตหนึ่ง (รูปที่ ก.20) จากกฎอนุรักษ-มวลสาร พบวา
ชั้นที่เกิดเพลิง
mɺi mɺ mɺe
รูปที่ ก.20 การไหลของอากาศเข#าและออกในชั้นทีเ่ กิดเพลิง
mɺi – mɺe = dm/dt ……………(42)

โดย mɺI = มวลการไหลเขาสูเขตเกิดควันไฟ; kg/s
mɺe = มวลการไหลออกจากเขตเกิดควันไฟ; kg/s
m = มวลภายในเขตเกิดควันไฟ; kg
มวลภายในเขตเกิดควันไฟหาไดจาก
m = มวลภายในเขตเกิดควันไฟ; kg ………..….. (43)
3
โดย ρf = ความหนาแนนเฉลีย่ ของก?าซภายในเขตเกิดควันไฟ; kg/m
Vf = ปริมาตรของเขตเกิดควันไฟ; m2
พัดลมทุกชนิดที่ใชระบายควัน จะระบายดวยอัตราปริมาตรเกือบคงที่ ดังนั้น
me = ρfanQfan ............... (44)
3
โดย ρfan = ความหนาแนนของก?าซทีผ่ านพัดลม; kg/m
Qfan = ปริมาตรการไหล; m3/s
มวลการไหลเขาสูเขตเกิดควันไฟ (mi) ประกอบดวยการไหลจากทุกทิศทางที่อยูรอบเขตเกิดควันไฟนั้น ถา

ใหผลตางความดันเฉลี่ยในทุกทิศทางมีคาใกลเคียงหรือเทากัน มวลการไหลเขาสูเขตเกิดควันไฟหาไดจาก
mi = KmCAe(2ρS∆P)1/2 .......................... (45)
ee . p
โดย mi = มวลการไหลเขาสูเขตเกิดควันไฟ; kg/s
s s a n
 t a
C = คาสัมประสิทธิ์การไหล; ประมาณ 0.65
ย
ต เ
ิ ว ท
Ae = พื้นที่การไหลเขาสูขอบเขตของเขตเกิดควันไฟ; m2
m 3
ย
ี  า i l . o
ρS = ความหนาแนนของก?าซหรือควันทีผ่ านพัดลม; kg/m
ผ c
น
ทัศ et@gm
Km = คาสัมประสิทธิ;์ 1 a
∆P = ผลตางความดันเฉลีย่ ; Pa
h a t i w
ผลตางความดันเฉลี่ยสามารถหาไดในลักษณะเดียวกับการหาความดันเฉลี่ยทีเ่ กิดขึ้นระหวางบันไดหนีไฟกับ
ภายนอกอาคาร ซึ่งสามารถเขียนเป$นสูตรสําเร็จไดตามสมการที่ 46 ดังนี้
∆P = 4/9[ {∆P3/2h - (∆Ph+(ρB -ρf)Kgh)3/2} / {2∆P h+(ρB-ρf)Kgh} ]2.....................(46)
โดย ∆P = ผลตางความดันเฉลีย่ ; Pa
∆Ph = ผลตางความดันที่ระดับฝ:าเพดาน; Pa
ρB = ความหนาแนนของอากาศในเขตปลอดควันไฟ; kg/m3
ρf = ความหนาแนนเฉลีย่ ของก?าซหรือควันทีถ่ ูกระบายออก; kg/m3
H = ความสูงฝ:าเพดานเหนือพื้น; m
Kg = คาสัมประสิทธิ;์ 9.8
และผลตางความดัน ∆PO ครอมเสนแบงเขตเกิดควันไฟที่ระดับใกลพื้น คือ

∆PO = ∆Ph +(ρB -ρf )Kgh .......................(47)
ตัวอยาง จากตัวอยางกอนตามรูปที่ ก.18 ไฟไหมชั้นกลาง ชั้นบนและลางมีการอัดอากาศไว พื้นที่การไหล
ชั้นบนสูชั้นไฟไหมและชั้นลางสูไฟไหม (ABF) ตางก็เทากับ 0.28 m2 ตองการความดันแตกตางเพื่อ กันควัน
ระหวางชั้นบนหรือลางและชั้นเพลิงไหม (∆PBF) = 25 Pa สมมุติไมมีการไหลเขาทางผนังชั้น ไฟไหม จงหา
อัตราการดูดอากาศออก
วิธีทํา เนื่องจากไมมีการไหลดานผนัง∆P = ∆PBF = 25 Pa
Ae = 0.28 + 0.28 = 0.56 m2
จากสมการ (45) mi = KmCAe(2ρS∆P)1/2 = 0.65Ae(2ρS∆P)1/2
อากาศไหลเขา ρS = 1.2 kg/m3
ee . p
mɺi = 0.65 x 0.56x (2x1.2x25)1/2 = 2.82 kg/s
s s a n
สมมุติให mɺe = mɺi = 2.82 kg/s
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
ถาใหความหนาแนนของควัน = 0.504 kg/m3
m
ย
ี  า
อัตราการดูด = 2.82 / 0.504 = 5.59 m3/s
ผ i l . c o
ทัศ et@gm a
ถาชั้นเกิดเพลิงไหมมีพื้นที่ 1,000 m2 สูง 3.5 m
น
อัตราการดูดเทียบเทา 5.59 x 3,600 / (1,000x3.5) = 5.75 เทาปริมาตรหองตอชั่วโมง
ซึ่งก็สามารถใชอัตราที่ยอมรับในป@จจุบันตามที่กลาวมาแลวคือ 6 เทาปริมาตรหองตอชั่วโมง
h a t i w
อุณหภูมิข องพัดลมระบายควัน ไฟ (exhaust fan temperature) การนําพัดลมมาใชระบายควันไฟ
จะตองพิจารณาถึงอุณหภูมิของพัดลมที่เหมาะสม เนื่องจากพัดลมเป$นอุปกรณ-หมุนเวียนปริมาตรการไหล
ของก?าซ มวลการไหลภายในพัดลมจะเป$นฟ@งก-ชั่นของอุณหภูมิสัมบูรณ- (absolute temperature) ของ
ก?าซภายในพัดลม ถาอุณหภูมิของพัดลมสูงขึ้นจะทําใหมวลการไหลของก?าซลดลง ซึ่งจะทําใหระบบควบคุม
ควันไฟลดลง (ระบบควบคุมควันไฟจะพิจารณาการระบายมวลเป$นหลัก) อุณหภูมิของพัดลมสูงสุดที่ยอมได
สามารถคํานวณไดจาก
Tfan = Tr / (1- φ )...................... (48)
โดย Tfan = อุณหภูมิสมั บูรณ-สูงสุดของก?าซในพัดลม; °C
Tr = อุณหภูมิสมั บูรณ-ของก?าซในพัดลมระหวางใชงานปกติ; °C
φ = อัตราการลดลงของมวลการไหลของก?าซทีผ่ านพัดลม; %
สมการที่ 48 สามารถนําไปใชกับการดูดควันไฟโดยตรงจากเขตเกิดควันไฟ แตในบางกรณีที่นําเอาอุปกรณ-

ระบบปรับอากาศมาใชในการระบายควันไฟ อุปกรณ-ระบบปรับอากาศเหลานี้จะดูดอากาศจากเขตอื่นเขา
มาผสมกับควันไฟดวยเสมอ ดังนั้น ก?าซรอนจากเขตเกิดไฟและอากาศเย็นจากเขตอื่นที่อ ยูหางออกไปจะ
ผสมกันทําใหอุณหภูมิของพัดลมต่ํากวาอุณหภูมิก?าซรอนจากเขตเกิดไฟ การสงผานความรอนที่ทอระบาย
ควันไฟจะมีอุณหภูมิต่ํากวาใหอุณหภูมิของพัดลมดวยอุณหภูมิก?าซในพัดลมหาไดดังนี้
Tfan = (∑ρj(j=1:n)Q j(j=1:n) Tj(j=1:n) ) / (∑ρj(j=1:n)Qj(j=1:n)) ............................ (49)

โดย Tfan = อุณหภูมิของก?าซในพัดลม; °C
3
ρj = ความหนาแนนของก?าซในพื้นที่ j; kg/m
Qj = ปริมาตรการไหลออกจากพื้นที่ j; m3/s
Tj = อุณหภูมิของก?าซในพื้นที่ j; °C
n = จํานวนพื้นที่
ตารางที่ ก.6 แสดงใหเห็นถึงคาอุณหภูมแิ ละความหนาแนนสําหรับบริเวณที่เกิดไฟในบริเวณตางๆ ของ
p
อาคารที่จะนําไปใชในสมการที่ (49)
n ee .
t a s a
ตารางที่ ก.6 อุณหภูมแิ ละความหนาแน9นของกCาซสําหรับบริเวณต9างๆ ที่เกิดไฟในอาคาร
s
ประเภทของพื้นที่
ว ทย  อุณหภูมิ
°C
ความหนาแน9น
Kg/m3
า ต เ
ิ
Fire space คือ หองหรือทางเดินที่มีไฟเกิดขึ้น
ผ c o m 927 0.294
น ย
ี  a i l .
Communicating space คือ หองหรือพื้น ที่อื่นที่อยูติดกับ Fire 427 0.504
ทัศ et@gm
Space โดยทางประตูหรือชองเป=ดขนาดใหญ
Removed space คือ หองหรือพื้นที่อื่นที่อยูติดกับ 204 0.739
h a t i w
Communicating space โดยทางประตูหรือชองเป=ดขนาดใหญ
Removed space ไมอยูติดกับ Fire space หรือถาติดกับ Fire
Space ก็โดยเพียงรอยแยกหรือชองขนาดเล็กเทานั้น
Separated space คือ หองหรือพื้น ที่ที่ไมติดกับ 3 พื้นที่ขางตน 27 1.18
หรือหากมีก็โดยเพียงรอยแยกหรือชองขนาดเล็กเทานั้น
พัดลมที่ใชกับระบบระบายควันไฟตองเป$นชนิดทนความรอนและใชงานไดในสภาวะอุณหภูมิไมนอยกวา
250 องศาเซลเซีย ส เป$นเวลานานไมนอยกวา 1 ชั่วโมง สวนประกอบทางไฟฟ:าและสายไฟฟ:าทั้งหมด
จะตองเป$นแบบกันไฟไดไมนอยกวา 2 ชั่วโมง รวมทั้งตองสามารถทนความรอนและกันน้ําได ระบบระบาย
ควันไฟสําหรับพื้นที่ปกติจะตองรับไฟฟ:าจากระบบไฟฟ:าสํารองฉุกเฉิน (emergency power) และระบบ
จะตองทํางานขึ้นโดยอัตโนมัติเมื่อมีคําสั่งจากระบบเตือนอัคคีภัยทํางาน (fire alarm system) ทอลม
สําหรับระบบระบายควันไฟ จะตองเป$นวัสดุที่ไมติดไฟ ในกรณีที่ใชชองทอลมทําดวยคอนกรีตหรือ วัส ดุ
อยางอื่น วัสดุทําทอลมรวมถึงอุปกรณ-ประกอบ จะตองมีอัตราการทนไฟไมนอยกวา 2 ชั่วโมง ระบบระบาย
ควันไฟสําหรับพื้นที่ปกติ จะตองถูกทดสอบหลังการติดตั้งดังนี้
ก. อัตราการระบายอากาศของพัดลมระบายควันไฟ
ข. อัตราการระบายอากาศของพัดลมเติมอากาศ (ถามี)
ค. ทดสอบการทํางานของลิ้นระบายควันไฟ
ง. ทดสอบการทํางานของลิ้นปรับปริมาณลมแบบขับดวยมอเตอร- (ถามี)
จ. ทดสอบระบบควันไฟโดยกระตุนระบบเตือนอัคคีภยั
ฉ. ทดสอบระบบเติมอากาศ (ถามี) โดยกระตุนระบบเตือนอัคคีภัย
p
ก.6.3 การนําระบบปรับอากาศมาใช# (Use of HVAC System)
ee .
ในหลายๆ อาคารอาจมีระบบปรับอากาศทีส่ ามารถจายความเย็นใหหลายชั้นหรือหลายเขต (รูปที่ ก.21)
n
t a s s a
เชน หางสรรพสินคา เป$นตน ระบบปรับอากาศเชนนีส้ ามารถดัดแปลงใชสําหรับระบายควันไฟไดโดยทํา
ไดเป$นลําดับดังนี้
ว ทย 
ก.
ต เ
ิ m
ป=ด Smoke Damper ที่ทอดานสงลมในชั้นหรือเขตทีเ่ กิดควันไฟ เพื่อไมใหอัดลมเขา
ผ า c o
ข.
 i l .
ป=ด Smoke Damper ที่ทอนําลมกลับในชั้นหรือเขตที่ไมเกิดควันไฟ เพื่อไมใหดูดลมชั้นนี้
น ย
ี a
ทัศ et@gm
ค. ถาในระบบปรับอากาศมี Return Air Damper ใหป=ด Return Air Damper ดวย
ง. เป=ด Smoke Damper ที่ทอนําลมกลับในชั้นหรือเขตทีเ่ กิดควันไฟ เพื่อใหดูดควันชั้นนี้
Exhaust Air
return h a t i w
Mechanical room
Outside Air
supply
Outside Air
Mechanical room
supply
duct duct duct
smoke
damper return fire floor
duct
Normal HVAC Operation Smoke Control Operation
รูปที่ ก.21 การสลับการทํางานของระบบปรับอากาศเพือ่ ใช#ในการระบายควัน
อยางไรก็ตามจะตองระมัดระวังเป$นพิเศษเกี่ย วกับเรื่องควันไฟที่จะยอนกลับเขามาทางระบบจายลมเขา
อาคาร ชองระบายอากาศออกจะตองอยูหางจากชองนําอากาศเขาใหมากที่สุด ในระบบที่มีก ารนําเอา
เครื่องปรับอากาศมาใชนั้น ในอาคารสมัยใหมสวนใหญระบบปรับอากาศจะมีการนําอากาศภายนอกเขามา
ผสมกับอากาศภายในอาคารบางสวนและมีการระบายออกในปริม าณที่ไมนอยกวาที่นําเขามาที่ทอนําลม
กลับมาหมุนเวียนจะมี Return Damper ที่เป=ดอยูบางสวนในชวงทําความเย็นปกติ เมื่อเขาสูระบบป:องกัน
ควันไฟ Return Damper นี้จะตองป=ดสนิทเพื่อป:องกันควันไฟยอนกลับเขาสูพัดลมทางดานจายเขาอาคาร
(รูปที่ ก.22)
Exhaust Air Return Fan Smoke Return Fan
Return Duct Return damper Return Duct

Return Damper
Opened Closed
Supply Fan Supply Fan
Cooling Cooling
Coil Supply Duct Coil Supply Duct
Outside Air Outside Air
Normal Mode Smoke Mode
.
รูปที่ ก.22 การสลับการทํางานของเครื่องปรับอากาศเพือ่ ใช#ในการระบายควัน
ee p
s s a n
แดมเปอร-จะตองเลือกใชชนิดที่ระบุอตั ราการรั่วได อัตราการรั่วมีอยูหลายระดับจะตองเลือกใชใหเหมาะสม
 t a
กับการใชงานในแตละจุด เชน ตามรูปที่ ก.22 แดมเปอร-ที่ตดิ ตัง้ ในทอ Supply และทอ Return ประจํา
ย
ต เ
ิ ท
ชั้นสามารถเลือกใชชนิดที่มีการรั่วไดบาง แตการรั่วดังกลาวจะตองไมเกิดผลเสียกับ Performance ของ
ว m
า
การควบคุมควันไฟ (แดมเปอร- Class II, III, IV) แตสําหรับจุดทีต่ องการควบคุมการรั่วที่ดยี ิ่งขึ้น (รั่วนอย
ย
ี  ผ a i l . c o
ที่สดุ ) เชนที่ Return Damper บริเวณใกลพัดลมควรเลือกใชชนิดทีม่ ีระดับการรั่วนอยที่สุด เชน การเลือกใช
น
ทัศ et@gm
Class I (very tight) เป$นตน
การประหยัดคาระบบป:องกันควันไฟโดยการตัดแดมเปอร-ที่ติดตั้งในทอ Return ประจําชั้น ออกโดยเขาใจ
t i w
ผิดวาผลลัพธ-ที่ไดเหมือนกัน ความคิดของระบบที่วานี้ประกอบดวยการป=ดแดมเปอร-ที่ติดตัง้ ในทอ Supply
h a
ในชั้นที่เกิดควันไฟ สวนทางดานทอ Return ในแตละชั้นทุกชั้นยังคงเป=ดไวและปลอยใหระบบระบายควัน
ไฟดูดควันไฟและอากาศในทุกชั้นออกไป อยางไรก็ตามผลที่เกิดขึ้นกับตรงกันขามเนื่องจากผลตางความดัน
ที่เกิดขึ้นที่ดานดูด ออกในชั้น ที่เกิด ควันไฟนอยเกิน ไป ทําใหควันไฟถูกระบายออกบางสวนและอีก สวนที่
เหลือแพรกระจายไปยังชั้นทีอ่ ยูติดกันเนื่องจากผลของ Stack Effect และ Bouyancy Force ดังนั้นจึงไม
แนะนําใหใชระบบระบายควันไฟที่มีเฉพาะ Damper ทางดานทอสงเขาอาคาร (supply-damper-only
system) แตเพียงอยางเดียว
สําหรับระบบที่มีระบบปรับอากาศจายความเย็น (ลม) ใหกับ เขตควบคุมควันไฟเพียงเขตเดียว ระบบ
ควบคุมควันไฟสามารถทําไดโดยจัดการใชงานระบบบปรับอากาศในสภาวะเกิดควันไฟไฟได ดังนี้
ในเขตทีเ่ กิดควันไฟ เดินพัดลมดูดลมกลับหรือ Return fan (ถามี)
หยุดพัดลมทางดานจายเขาพื้นที่
ป=ด Return Damper
เป=ด Exhaust Damper (ในบางกรณี Outside Air Damper อาจจะป=ดก็ได)
ในเขตที่ไมเกิดควันไฟ หยุดพัดลมดูดลมกลับหรือ Return fan (ถามี)
เดินพัดลมทางดานจายเขาพื้นที่
ป=ด Return Damper
เป=ด Outside Air Damper (ในบางกรณี Exhaust Damper อาจจะป=ดก็ได)
ก.7 ระบบควบคุมควันไฟสําหรับโถงสูงหรือช9องเปKดขนาดใหญ9
(Atrium and Large Opening Smoke Control)
กฎกระทรวงฉบับที่ 33 (พ.ศ. 2535) ออกความตามพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 ประกาศใช
เพื่อควบคุมอาคารสูงและอาคารขนาดใหญพิเศษที่มีพื้นที่รวมตั้งแต 10,000 ตารางเมตร หรือ มีความสูง
ตั้งแต 23 เมตรขึ้นไป เนื้อหาของกฎกระทรวงฉบับดังกลาวจะเนนใหอาคารมีการกอสรางที่ถูกตองทั้งความ
ทนทานตอไฟของโครงสรางและระบบประกอบอาคาร รวมไปถึงใหมีความปลอดภัย ตอชีวิต และทรัพย-สิน
เป$นหลัก
ee . p
a n
ดังนั้นจึงพบวาในกฎกระทรวงดังกลาวมีการระบุถึงผนังทนไฟ บันไดหนีไฟ ลิฟต-สําหรับ พนักงานดับ เพลิง
s s
t a
ระบบอัด อากาศสําหรับทางหนีไฟ การเวนระยะหาง 6 เมตรจากแนวเขตที่ดิน เพื่อใหรถดับเพลิงวิ่งได
ย 
ท
โดยรอบ การเลือกใชวัสดุที่ไมติดไฟ การจัดใหมีถังเก็บน้ําสํารองสําหรับระบบดับเพลิงในอาคาร การใหมี
า ต เ
ิ ว m
เครื่องกําเนิดไฟฟ:าเพื่อจายไฟฟ:าใหกับระบบแสงสวางและระบบชวยชีวิตทั้งหมดทีอ่ ยูในอาคาร แตในความ
o
ย
ี  ผ i l . c
เป$นจริงแลวเมื่อเกิดเพลิงไหมควันไฟจะเป$นตัวการหลักที่ทําใหคนเสียชีวิต เพราะทําใหไมมีอากาศหายใจ
น a
ทัศ et@gm
และมองไมเห็นทางออก
กฎกระทรวงฉบับที่ 50 (พศ 2540) ออกความตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 ไดเพิ่มเติม
h a t i w
ขอบังคับไววา “ขอ 10 ทวิ อาคารสูงหรืออาคารขนาดใหญพิเศษที่มีโถงภายในอาคารเป$นชองเป&ดทะลุพื้น
ของอาคารตั้งแตสองชัน้ ขึ้นไปและไมมีผนังป&ดลอม ตองจัดใหมีระบบควบคุมการแพรกระจายของควันไฟ
ที่สามารถทํางานไดโดยอัตโนมัติเมื่อเกิด เพลิงไหม ทั้งนี้เพื่อระบายควันไฟออกสูภายนอกอาคารไดอยาง
รวดเร็ว”
ในทางปฏิบัติอาจเกิดกรณีที่ตองตีความวาลักษณะใดที่เขาขายเป$น “โถงภายในอาคารเป$นชองเป=ดทะลุพื้น
ของอาคารตั้ งแตสองชั้น ขึ้น ไปและไมมีผ นัง ป=ด ลอม” เชน ชองเป=ด ตอเนื่ องที่เ กิด จากบั น ไดเลื่อ นใน
หางสรรพสินคาตองจัด ใหมีระบบควบคุม การแพรกระจายของควันไฟควัน ไฟหรือไม เป$นตน หรือ คําวา
“ตองจั ดใหมีระบบควบคุ ม การแพรกระจายของควั นไฟ” นั้นเทาใดที่เ รีย กวาเพีย งพอและมี วิธีก ารคิ ด
อยางไร หลักการตอไปนี้จะนําเสนอวิธีคิดซึ่งอางอิงกับระบบป:องกันอัคคีภัย (NFPA 92) อยางไรก็ตามตอง
ทําความเขาใจในเบื้องตนกอนวา การมีระบบระบายควันไฟแบบนี้แลวไมใชวาจะสามารถควบคุมควันไฟได
ตลอดไปเทาที่ไฟยังคงไหมอยู แตเป$นการควบคุมควันไฟในระยะเริ่มตนไมใหแพรกระจายตัวรวดเร็วเกินไป
อยางไรทิศทาง เพื่อใหคนสามารถอพยพออกไดสะดวกขึน้ มองเห็นทางออกชัดเจนขึ้น มีอากาศชวยหายใจ
มากขึ้น และชวยลดอุณหภูมิของการเผาไหมลง
พื้น ที่ที่เขาขายนี้ ไดแก โถงธนาคาร หองจัด เลี้ ย ง หอประชุมขนาดใหญ สนามบิน สนามกีฬาในรม
ศูนย-การคา หรือแมแตอาคารสํานักงาน ลอบบี้ และหองจัดเลี้ยงของโรงแรม เป$นตน พื้นที่เหลานี้เมื่อเกิด
เพลิงไหมควันไฟจะแพรกระจายไปยังสวนอื่นของอาคารไดอยางรวดเร็ว การเขาใจวิธีการคิดคํานวณจะชวย
ใหสามารถนําระบบระบายควันไฟไปประยุกต-ใชไดไมวาจะเป$นอาคารเกาหรืออาคารใหม
ee . p
a n
รูปที่ ก.23 แสดงให#เห็นถึงโถงภายในอาคารที่ตามกฎหมายใหม9นจี้ ะต#องมีระบบระบายควันไฟ
s s
ก.7.1 ขนาดของเพลิงที่ใช#ออกแบบ
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
ขนาดของเพลิงสามารถแบ9งได# 2 แบบ คือ
m
ก. เพลิงแบบอัตราความร#อนคงที่ (steady fire) แมวาตามปกติแลวเพลิงมักจะเป$นแบบอัต ราความ
ย
ี
น
ทัศ et@gm a
รอนเพิ่ม แตการใชหลักการอัตราความรอนคงที่จะเป$นวิธีอุดมคติที่มีประโยชน-มากเพราะงายในการ
เขาใจ และผลการคํานวณมักจะปลอดภัยเพราะจะไดคามากกวา อัตราความรอนจากเพลิง ไดมีการ
h a t i w
วิจัยและเสนอคาคงที่ เชน สําหรับสํานักงาน 225 kW/m2 ศูนย-การคาและที่อยูอาศัย 500 kW/m2
เป$นตน อยางไรก็ตาม ตามมาตรฐานระบบป:องกันอัคคีภยั ของอเมริกา (National Fire Protection
Association) NFPA 92 ไดแนะนําคางายๆ ตอพื้นที่ทั้งหมดอยางนอยไมควรต่ํากวา 1,055 Kw
ข. เพลิงแบบอัตราความร#อนเพิ่ม (unsteady fire) สําหรับเพลิงแบบนี้ทางอุดมคติมักเรีย กกันวา
เพลิงแบบเวลายกกําลังสอง (t-square fire) คือ อัตราความรอนเป$นสัดสวนโดยตรงกับกําลังสอง
ของเวลา เขียนสมการไดดังนี้
E = Eg [ t/tg ]2
โดย E = ความรอนจากเพลิง kW
Eg = 1,055 kW หรืออัตราความรอนในเวลา tg
tg = 150 s เพลิงแบบรุนแรง; tg=300 s เพลิงปานกลาง; tg=600 s เพลิงแบบชา
t = จํานวนเวลา s (วินาที) ที่เกิดเพลิง
ตัวอยาง จงหาอัตราความรอนจากเพลิงแบบรุนแรงในเวลา 450 วินาที

วิธีทํา E = 1,055 [450/150]2 = 9,495 kW
ก.7.2 ระดับของพวยควันไฟเมือ่ ควันไฟไม9มที างออกหรือไม9มกี ารระบายควัน
เพลิงในโถงสูงจะเกิดเป$นพวยควันเกาะเพดานเพิ่ม ความหนาขึ้น เรื่อ ยๆ ความสูงจากพื้นถึงดานลางของ
พวยควัน สามารถคํานวณไดดังหัวขอตอไปนี้
ก. เพลิงแบบอัตราความร#อนคงที่ (Steady Fire)
พืนที A, m2
ee . p
s s a n
ความสูง H, m
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า i l . c o ควันสูง Z, m
น
ทัศ et@gm a
ไฟ E, kW
รูปที่ ก.24 เพลิงแบบอัตราความร#อนคงที่
h a t i w
รูปที่ ก.24 เป$นรูปตัดอาคารแสดงใหเห็นโถงภายในอาคารที่ตอเนื่องมากกวา 2 ชั้น มีพื้นที่ของโถง A
ตารางเมตร (m2 ) ความสูงของโถงภายใน H เมตร (m) และระดับควันไฟที่เกิดขึน้ Z เมตร (m ) ถา
มีไฟที่มีพลังงานความรอน E กิโลวัตต- (kW) ที่พื้นชั้น ลาง เมื่อเวลา t วินาที (s) ผานไปควันไฟจะลด
ต่ําลงมา ถาไมมีการระบายควันไฟออกจากพื้นที่จะทําใหควันไฟต่ําลงมาจนถึงชั้นลางและแพรกระจาย
ไปทั่วอาคาร ระดับควันไฟ Z เมื่อไมมีการระบายควันไฟ
สําหรับเพลิงแบบอัตราความรอนคงที่ หาไดดังนี้
Z/H = CX - 0.28 ln { t E1/3H-4/3/ (A/H2) } ………………………….(50)
โดย CX = 1.12
ตัวอยาง โถงภายในอาคารมีพื้นที่ 558 m2 สูง 22.9m เกิดเพลิงที่ชั้นลางมีพ ลังงานความรอน 1,055
kW ในเวลา 4 นาที ระดับควันไฟจะอยูสูงจากพื้นชั้นลางประมาณเทาใด? แตถาเพลิงมีพลังงานความ
รอน 2,110 kW ภายในเวลาเทากันควันไฟจะอยูสูงจากพื้นชั้นลางเทาใด?
วิธีทํา Z/22.9 = 1.12-0.28 ln { 4x60x10551/322.9-4/3 / (558/22.92) }

Z = 2.8 m
ถาไฟมีพลังงานความรอน 2,110 kW ภายในเวลา 4 นาที ควันไฟจะอยูสูงจากพื้นชั้นลาง
Z = 22.9[1.12-0.28 ln {4x60x21101/322.9-4/3 / (558/22.92)}] = 1.3 m
จากตัวอยางแสดงใหเห็นวาในพื้นที่หนึ่งๆ ขนาดพลังงานความรอนของไฟมีความสําคัญตอความสูงของ
ระดับควันไฟ ยิ่งไฟมีพลังงานความรอนมากระดับควันไฟยิ่งลดต่ําลงเร็ว ตามที่กลาวมาแลววา NFPA
92B ใหคําแนะนําไววา ขนาดของเพลิงที่เ ล็กที่สุดไมควรกําหนดใหนอยกวา 1,055 kW และควร
ควบคุมระดับควันไฟใหอยูทีร่ ะดับไมต่าํ กวา 3.0 เมตร (ไมต่ํากวาระดับคนยืน) เหนือพื้นทางเดินใดๆ ที่
อยูในเขตทีเ่ กิดควันไฟ ดังนั้นตามรูปที่ ก.24 นี้ ซึ่งโถงภายในอาคารมีผนังป=ดลอมทุกชั้น ระบบระบาย
ควันไฟจะตองควบคุมควันไฟไมใหลดต่ํากวาระดับ 3.0 เมตร วัดจากพื้นชั้นลาง แตถารูปที่ ก.24 มี
การเป=ดผนังโดยรอบจากชั้นลางจนถึงชั้นที่สาม ในกรณีนี้จะตองควบคุมควันไฟที่ระดับไมต่ํากวา 3.0
เมตร วัดจากพื้นชั้นที่สาม
ข. เพลิงแบบอัตราความร#อนเพิ่ม (Unsteady Fire)
p
เชนเดีย วกันกับ รูปที่ ก.22 ถาเป$นเพลิงแบบอัตราความรอนเพิ่ม จะคํานวณไดดวยสมการตอไปนี้
แทน
n ee .
โดย CY = 0.91
t a s a
Z/H = CY [t tg - 2/5H-4/5(A/H2)-3/5]-1.45…………………..(50a)
s
ทย
คาอื่นๆ เหมือนหัวขอกอน ๆ
ว 
ผ า ต เ
ิ
ก.7.3 อัตราการระบายควันไฟและตําแหน9งต#นเพลิง
c o m
ย
ี  a i l .
การที่จะทําใหระดับพวยควันอยูในระดับปลอดภัย จะตองมีก ารระบายควัน การระบายควันไฟออกจาก
น
ทัศ et@gm
อาคารสามารถทําได 2 วิธีคือ โดยวิธีธรรมชาติแ ละโดยใชพัดลมชวย สิ่งแรกที่ตองทําคือหาวาปริม าณ
ควันไฟที่เกิดขึ้นมีจํานวนมากเทาใด เมื่อทราบปริมาณควันไฟจะสามารถหาขนาดชองเป=ด (วิธีธรรมชาติ)
หรือขนาดพัดลมได
h a t i w
การควบคุมควันไฟโดยการควบคุมผลตางความดัน เหมาะสมในระบบอัดอากาศสําหรับบันไดหนีไฟ หรือ
ในพื้นที่ป=ดที่มีชองเป=ดขนาดเล็กมากตอเนื่องกับพื้นที่อื่นดังที่กลาวมาแลววา การระบายควันไฟดวยอัตรา
6 เทาของปริมาตรหองตอชั่วโมงเป$นอัตราที่เพีย งพอที่จะรักษาผลตางความดันระหวางสองพื้น ที่ไว แต
เมื่อใดที่มีชองเป=ดขนาดใหญ (opening) เกิดขึ้นการควบคุมผลตางความดันครอมชองเป=ดขนาดใหญใหได
คาเทาเดิมจะตองใชอากาศปริมาณมาก จึงไมเหมาะสมที่จะควบคุมควันไฟสําหรับ โถงสูงภายในอาคาร
โดยวิธีค วบคุมผลตางความดัน แตจะตองใชการระบายควันไฟเพื่อใหพวยควันไมต่ํากวา 3 เมตร จาก
ระดับพื้นทางเดินหนีไฟ หรือควบคุมระดับพวยควันไมใหแพรกระจายไปที่อื่นได
ในการคํานวณเรื่อ งการควบคุ มควัน ไฟมัก จะใหความรอนที่เ กิด จากการพาความรอน (convection
heat; EC) ประมาณ 70% ของพลังงานความรอนทั้งหมด (E)
ในโถงสูงจะมีอากาศโดยรอบมากกวาหองธรรมดา อากาศรอนหรือควันรอนจะลอยตัวขึ้น จะเหนี่ย วนํา
อากาศรอบเขามาผสมกับควันไฟทําใหปริมาณควันไฟเพิ่มขึ้นอยางมากมาย ดังนั้นควันเมื่อลอยสูงขึ้นจึง
มักไมรอนมาก ความหนาแนนของควันจึงมักจะใกลเคียงกับอากาศหรือคาประมาณ 1.2 kg/m3 ซึ่งจะ
ไดกลาวในหั วขอตอๆไป ดั ง นั้ น สู ต รหรื อ สมการที่ เ ห็ น ตอจากนี้ ไ ป การระบายควั น ในหนวยมวลจะ
เปลี่ ย นเป$ น อั ต ราปริม าตรก็ โดยใชคาความหนาแนนนี้ ไ ปหารนั่ น เอง การระบายควั น ไฟที่เ พี ย งพอ
หมายความวา สามารถควบคุมใหอัตราการระบายควันไฟไมนอยกวาอัต ราการเกิด ควัน เมื่อ นั้นระดับ
ของควันไฟจะไมมีการเปลี่ยนแปลง (equilibrium) ดังนั้นตําแหนงของไฟมีความสําคัญตออัตราการเกิด
ควัน ไฟซึ่งจําแนกการเกิด ควันไฟได 5 ลัก ษณะตามตําแหนงของตนเพลิง ซึ่งแตละแบบจะใหพลังงาน
ความรอนและปริมาณควันไฟไมเหมือนกัน ดังนี้
ก. ควันไฟเกิดกลางโถง (Axisymmetric Plume)
ตนเพลิงอยูกลางโถงจะแผรังสีความรอนออกทุกทิศทางและดึงอากาศขางเคียงเขามาทุก ทิศทาง ตาม
รูปที่ ก.25 พบวามวล (Mass) และปริมาตร (Volume) การเกิดควันไฟมีความสัม พันธ-กับขนาดเพลิง
(E) ดังนี้
ee . p
H
s s a
Z
n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท Z1
m
Fire, E
ย
รูปที่ ก.25 ควันไฟเกิดกลางโถง (Axisymmetric Plume)
น
ทัศ et@gm a
มวลการเกิดควันไฟ [ Mass Flow Rate, kg/s ]
h a t i w EC = 0.7E..................................................(51)
Zf = C EC2/5 C = 0.159 ...........................(52)
Z<Zf, m = C1EC3/5Z C1= 0.030 .................................(53)
Z>Zf, m = C3EC1/3Z5/3 + C4EC ............(54)
C3 = 0.071 C4 = 0.0018
หรือคิดเป$นปริมาตรการไหล [ Volumetric Flow Rate, m3/s ] (ความหนาแนน 1.2 kg/m3)
Z<Zf, Q = C5EC3/5Z C5= 0.025 ................(55)
Z>Zf, Q = C7EC1/3Z5/3+ C8EC ......................(56)
C7 = 0.059 C8= 0.0015
โดย m = อัตราการเกิดมวลควันไฟ; kg/s
Q = อัตราการเกิดปริมาตรควันไฟ; m3/s
E = อัตราพลังงานความรอน; kW
EC = Convection Heat; kW = 0.7E
Z = ความสูงของระดับควันไฟ; m
Zf = ความสูงจํากัดของไฟ; m
สวนมากจะพบวา Z>Zf ก็ใชสมการ (56) เชน สมมุติใหที่ตนเพลิงมีความรอน 1,055 kW และ 2,110 kW

จากสมการนี้นํามาเขียนกราฟ จะไดดังรูปที่ ก.26
180
อัตราการเกิดควัน Q, m3/s
160
140
120
100 2110kW
80
1055kW
p
60
.
40
ee
20
n
0
s a
0 5 10 15 20 25 30
s
ความสูงของระดับควัน m
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
รูปที่ ก.26 อัตราการเกิดควันไฟกลางโถง (Axisymmetric Plume)
น
ทัศ et@gm a
ตัวอยาง ภายในอาคารมีเพลิงไหมที่กลางโถงสูงชั้นลาง (axisymmetric plume) ไฟใหความรอน 1,055
kW จงคํานวณหาระบบระบายควันไฟที่เพียงพอในการควบคุมใหควันไฟอยูที่ระดับ 25 m จากพื้น
h a t i w
วิธีทํา EC=0.7E= 0.7x1,055 = 738.5 kW
Zf = 0.159 x 738.52/5 = 2.23 m
Z>Zf จากสมการ (56) Q = C7EC1/3Z5/3 + C8EC
Q = 0.059x738.51/3 x 255/3 + 0.0015x738.5 = 115 m3/s
หรือหาจากกราฟ ก็จะไดคาดังกลาว
ตัวอยาง โถงภายในอาคารมีพื้นที่ 1,860 m3 สูง 38 m มีเพลิงไหมที่กลางโถงที่ชั้นลาง ไฟใหความรอน

5,275 kW จงคํานวณหาระบบระบายควันไฟที่เพียงพอในการควบคุมใหควันไฟอยูที่ระดับ 33.5 m จาก
พื้น
วิธีทํา EC = 0.7x5,275 = 3,693 kW
Zf = 0.159x 3,6932/5 = 4.25 m
Z>Zf จากสมการ (54) m = C3EC1/3Z5/3 + C4EC
m=0.071x36931/333.55/3+0.0018x3693=388kg/s
จะเห็นวามวลการระบายควันไฟที่ตองการคือ 388 kg/s หรือสมการ (56) อัตราปริม าตร 323 m3/s หรือ
คิดจากความหนาแนน [388 kg/s] / [1.2 kg/m3] = 323 m3/s ถึงจะเพียงพอที่จะควบคุมควันไฟใหอยูที่
ระดับ 33.5 m จากระดับพื้นได
ข. ควันไฟเกิดที่ผนัง (Wall Plume)
ตามรูปที่ ก.27 ตนเพลิงลักษณะนี้จะใหพลังงานความรอนเป$นสองเทาของตนเพลิงอยูกลางพื้นที่ แต
มันจะดึงอากาศขางเคียงเขามาไดครึ่งหนึ่งของตนเพลิงอยูกลางพื้นที่ จะไดวามวลและปริมาตรการเกิด
ควันไฟ มีคาดังนี้
ee . p
s s a n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า . c o
รูปที่ ก.27 ควันไฟเกิดที่ผนัง (Wall Plume)
i l
น
ทัศ et@gm a
มวลการเกิดควันไฟ [ Mass Flow Rate; kg/s ]
a t i w
EC = 2x0.7E =1.4E …………………. …………………………....…...........(57)
h
Zf = C EC2/5 ; C = 0.159..............……………………….……..….(58)
3/5
Z<Zf, m = C1WEC Z ; C1W=C1/2 = 0.015 ................……………………(59)
Z=Zf, m = C2WEC ; C2W=C2/2 = 0.00237 ................………..………(60)
1/3 5/3
Z>Zf, m = C3WEC Z + C4WEC ………………………………………..……………(61)
C3W = C3/2 = 0.0355 ; C4W=C4/2 = 0.0009
หรือคิดเป$นปริมาตรการไหล [ Volumetric Flow Rate; m3/s ] (ความหนาแนน 1.2 kg/m3)
Z<Zf , Q = C5WEC3/5Z C5W= C5/2= 0.0125 ...................……..….……(62)
Z=Zf , Q = C6WEC C6W= C6/2 = 0.001975 ...........……….……...(63)
1/3 5/3
Z>Zf , Q = C7WEC Z + C8WEC …………….………….…….…………………..(64)
C7W = C7/2 = 0.0295; C8W=C8/2 = 0.00075
โดย m = อัตราการเกิดมวลควันไฟ; kg/s
Z>Z1 ที่ตนเพลิงมีความรอน 1,055 kW และ 2,110 kW จะไดกราฟตามรูปที่ ก.28
120
อัตราเกิดควัน Q, m3/s
100
80
2110kW
60
1055k
40
. p
20
a n ee
s
0 5 10 15 20 25 30
ย  t a s ความสูงของระดับควัน, m
ต เ
ิ ว ท m
า
รูปที่ ก.28 อัตราการเกิดควันไฟทีผ่ นัง (Wall Plume)
ย
ี  ผ a i l . c o
น
ทัศ et@gm
ตัวอยาง เชนเดียวกับตัวอยางควันเกิดที่กลางโถงขางตน แตเป$นควันไฟเกิดที่ผนัง (wall plume) เพลิงให
ความรอน 1,055 kW การควบคุมใหควันไฟอยูที่ระดับ 25 m จากพื้นเชนกันจะตองมีอัตราการระบายควัน
w
ไฟเทาใด
a t i
วิธีทํา EC = 1.4E = 1.4 x 1,055 = 1,477 kW
h
Zf = 0.159 x 738.52/5 = 2.23 m
Z>Zf จากสมการ (56) Q = C7WEC1/3Z5/3 + C8WEC
Q = 0.0295x1,4771/3x255/3 + 0.00075x1,477 =72.8 m3/s
ขอสังเกต การเกิดเพลิงที่ติดผนัง อัตราการระบายควันที่ตัองใชนอยกวาแบบเพลิงที่เกิดกลางโถง
ค. ควันไฟเกิดที่มุมห#อง (Corner Plume)

ตามรูปที่ ก.29 ตนเพลิงจะใหความรอนเป$นสี่เทาของตนเพลิงอยูกลางพื้นที่ แตมันสามารถดึงอากาศ
ขางเคียงเขามาไดเพียงหนึ่งในสี่ของตนเพลิงอยูกลางพื้นที่
รูปที่ ก.29 ควันไฟเกิดที่มมุ ห#อง (Corner Plume)

มวลการเกิดควันไฟ [ Mass Flow Rate, kg/s ]
EC = 4x0.7E = 2.8 E ………………………………………………………….(65)
Zf = C EC2/5 ; C = 0.159 ..............……………………………..….…(66)
Z<Zf , m = C1CEC3/5Z ; C1C = C1/4 = 0.0075 .................……………...(67)
Z=Zf , m = C2CEC ; C2C = C2/4 = 0.001185 ...................…….….(68)
1/3 5/3
Z>Zf , m = C3CEC Z + C4CEC ……………………………………….…..……(69)
C3C = C3/4 = 0.01775 ; C4C=C4/4 = 0.00045
หรือคิดเป$นปริมาตรการไหล [ Volumetric Flow Rate; m3/s ] (ความหนาแนน 1.2 kg/m3)
ee . p
s
Z<Zf, Q = C5CEC3/5Z ; C5C = C5/4 = 0.00625 ………..............…....(70)
s a n
Z=Zf, Q = C6CEC ;
ย  t a
C6C = C6/4 = 0.0009875 …….…...........….(71)
1/3 5/3
ต เ
ิ ว ท
Z>Zf, Q = C7CEC Z + C8CEC ………………………………………….…..…...(72)
m
C7C = C7/4 = 0.01475 ;
 ผ า
C8C = C8/4 = 0.000375
ย
ี i l . c o
โดย
น
ทัศ et@gm
m = อัตราการเกิดมวลควันไฟ; kg/s
a
h a t i w
และที่ Z>Z1 ที่ตนเพลิงมีความรอน 1,055 kW และ 2,110 kW จะไดกราฟตามรูปที่ ก.30
80
70
60
50 2110kW
40
30
1055kW
20
10
0
0 5 10 15 20 25 30
ความสูงของระดับควัน, m
รูปที่ ก.30 อัตราการเกิดควันไฟที่มุมห#อง (Corner Plume)

ตัวอยาง เชนเดียวกับตัวอยางควันเกิดที่ก ลางโถงขางตน แตเป$นควันไฟเกิดที่มุมหอง (corner plume)
เพลิงใหความรอน 1,055 kW การควบคุมใหควันไฟอยูที่ระดับ 25 m จากพื้น เชนกัน จะตองมีอัตราการ
ระบายควันไฟเทาใด
วิธีทํา EC = 2.8E = 2.8 x 1,055 = 2,954 kW
Zf = 0.159 x 738.52/5 = 2.23 m
Z>Zf จากสมการ (56) Q = C7CEC1/3Z5/3 + C8CEC
Q = 0.01475 x 2,9541/3x255/3 + 0.000375 x 2,954 = 46.3 m3/s
ee . p
s s a n
ขอสังเกต การเกิดเพลิงที่มุมหอง อัตราการระบายควันที่ตัองใชนอยที่สุด
ย  t a
ต เ
ิ ว ท
ง. ควันไฟเกิดใต#ระเบียง (Balcony Plume)
m
ย
ดังแสดงในรูปที่ ก.31 ที่พบเห็น มากไดแกศูนย-ก ารคาตางๆที่มีช องโลงตรงกลางและมีทางเดินหนา
รานคาติดกับชองโลงดังกลาว เมื่อเกิดเหตุการณ-แบบนี้ควันไฟจะลอยขึ้นไปขังอยูตามฝ:าเพดาน ถาฝ:า
น
ทัศ et@gm a
เพดานมีความลึกมากก็จะเก็บควันไฟไวไดนาน เมื่อใดที่ควันไฟทะลักเขามาในชองโลงจะทําใหควันไฟ
กระจายไปพื้น ที่อื่น ๆได ดังนั้น เราจะพบวาในบางที่ โดยเฉพาะตางประเทศที่มีขอกําหนดเรื่อ งการ
h a i w
ควบคุมควันไฟใชจะเห็นวาจะมีการติดตั้งแผนกัน ควัน ไฟ (draft curtains) รอบๆ ชองโลง บางครั้ง
t
เป$น Automatic Roller Shutter ที่สามารถป=ดไดเมื่อไฟไหม
ไดมีการวิจัยและทําเป$นสูตรหรือสมการตอไปนี้
m = C9(EW2)1/3 (Zb+0.3H) [1+0.063 (Zb+ 0.6H)/W]2/3…………………….(73)
Q = C10(EW2)1/3 (Zb+0.3H) [1+0.063 (Zb+0.6H)/W]2/3……………………..(74)
โดย C9 0. 41 C10 = 0.34

Zb = ความสูงของควันไฟวัดจากใตพื้นระเบียง (ขอบลางที่ต่ําสุด); m
W = ความกวางควันไฟที่มวนตัวไปตามระเบียง; m
H = ระยะจากไฟถึงพื้นดานบนของระเบียง; m
คาที่อาจจะยุงยากในการประมาณบางคือ W หรือระยะที่ควันไฟมวนตัวไปตามระเบียง ที่จะตองใชใน

สูตรขางตน มีนักวิจยั บางคนแนะนําใหใชประมาณ 1.25 เทาของความสูงจากไฟถึงใตพื้นระเบียง (H)
Zb
W
H
ด้านข้าง ด้านหน้า
รูปที่ ก.31 ควันไฟเกิดใต#ระเบียง (Balcony Plume)
ee . p
s s a n
 t a
อัตราการเกิดควันไฟสามารถคํานวณหาไดจากสูตรขางตน ซึ่งสามารถแสดงดวยกราฟดังรูปที่ ก.32
ย
ต เ
ิ ว ท
โดยกําหนดใหระยะจากตนเพลิงถึงระเบีย ง (H) 2.44 m และควันไฟมวนตัวไปไดระยะทาง (W)
m
ย
3.05 m เมื่ออัตราความรอนเป$น 1,055 kW และ 2,110 kW ตามลําดับ อัตราการเกิดควันไฟที่ใต
น
ระเบียงแสดงอยูบนแกน Y
ทัศ et@gm 400

a
w
i
350
a t H=2.44 m
300
2110kW
h
250
W=3.05m
200
150
1055kW
100
50
0
0 5 10 15 20 25 30
ความสูงของระดับควันวัดจากใต้ พืนระเบียง zb, m
รูปที่ ก.32 อัตราการเกิดควันไฟใต#ระเบียง (Balcony Plume)
ตัวอยาง มีระเบียงอยูสูงจากพื้น (H) 2.44 m ใตระเบีย งมีเพลิงที่มีพลังงานความรอน 1,055 kW

ควันไฟแพรกระจายไปใตระเบียงเป$นระยะทาง (W) 3.05 m ตองการควบคุม ควันไฟใหอยูที่ระดับ
(Zb) 20 m เหนือระเบียง จะตองการระบบระบายควันไฟที่มีอัตราการระบายควันไฟเทาใด?
วิธีทํา จากสมการ Q = 0.34 (EW2)1/3 (Zb+0.3H) [1+0.063 (Zb+0.6H)/W]2/3
Q = 0.34 (1,055x3.052)1/3 (20 + 0.3x2.44) [1+0.063(20+0.6x2.44) / 3.05]2/3
Q = 192 m3/s
จ. ควันไฟจากหน#าต9างหรือช9องเปKดบนผนัง (Window Plume)
ตามรูปที่ ก.33 โถงสูงมีรานคามีผ นัง ป=ด แตมี หนาตางเป=ด อยูบานหนึ่ง และมีเพลิงไหมที่ รานคานี้
หรื อ หองจั ด เลี้ ย งขนาดใหญที่ มี ห องควบคุ ม แสงและเสี ย งอยู ในระดั บ บนและมี ไ ฟไหมภายใน
หองควบคุมดังกลาว ควันไฟที่ออกมาจากหองควบคุม จะเขาลัก ษณะนี้ มีการวิจัย และทําเป$น สมการ
หรือสูตรสําเร็จ เพื่อใชคํานวณหาอัตราการเกิดควันไฟเชนกัน ดังตอไปนี้
ee . p
s
Zw
s a n
ย  t a Hw
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า i l . c o ด้านข้าง ด้านหน้า
น
ทัศ et@gm a
รูปที่ ก.33 ควันไฟจากช9องเปKดบนผนัง (Window Plume)
h a t i w
m = C11(AWHW1/2)1/3 ( zW+ 2.4AW2/5 HW1/5- 2.1 HW )5/3 + C12 AWHW1/2 ……………………(75)
Q = C13(AWHW1/2)1/3 ( zW+ 2.4AW2/5 HW1/5- 2.1 HW )5/3 + C14 AWHW1/2 ………..…………(76)
โดย C11 = 0.68 C12 = 1.59 C13 = 0.57 C14 = 1.33
Aw = พื้นที่ชองเป=ดหรือชองหนาตาง; m2
Hw = ความสูงชองเป=ดหรือหนาตาง; m
Zw = ความสูงของควันวัดจากขอบบนของชองเป=ดหรือหนาตาง; m
250
อั ตราเกิดควัน Q, m3/s
200
Hw=1.5 m
150
Aw=2 m2
100
50
Hw=1.5 m
0
Aw=1 m2
0 5 10 15 20 25 30
ความสูงของระดับควันวัดจากขอบบนของหน้ าต่ าง Zw, m
รูปที่ ก.34 อัตราการเกิดควันไฟจากช9องเปKดบนผนัง (Window Plume)

จากสมการ (76) สามารถเขียนเป$นกราฟดังรูปที่ ก.34 ขนาดชองเป=ดมีขนาด 2 m2 และ 1 m2 สูง 1.5 m
ตัวอยาง โถงสูงมีรานคาโดยรอบ ชองเป=ดที่ผนังขนาดพื้นที่ (Aw) 2 m2 ชองเป=ด สูง (Hw) 1.5 m ดานหลัง
ของชองเป=ดมีไฟไหมอยู ตองการควบคุมควัน ไฟใหอยูที่ระดับ (Zw) 20 m เหนือขอบบนของชองเป=ดจะ
ตองการระบบระบายควันไฟที่มีอัตราการระบายควันไฟเทาใด?
วิธีทํา จากสมการ Q = C13(AWHW1/2)1/3 ( zW + 2.4AW2/5 HW1/5 - 2.1 HW )5/3 + C14 AWHW1/2
Q = 119 m3/s
ee p
Q = 0.57(2x1.51/2)1/3 (20 + 2.4x22/5x1.51/5 - 2.1x1.5)5/3 + 1.33x2x1.51/2
.
s s a n
ก.7.4 อุณหภูมิของชั้นควันไฟ
ย  t a
ต เ
ิ ท
เมื่อเกิด เพลิงไหมจุด ที่เ ป$นตนเพลิงจะมี อุณหภูมิ สูงซึ่งจะทําใหอากาศรอนและลอยตัวขึ้น บน อากาศ
ว m
ย
ี  า i l . o
บริเ วณอื่ นที่เ ย็นกวาจะเขามาแทนที่พ วยควัน ไฟ (Plume) ที่ล อยตัวขึ้ นจะเหนี่ ยวนําอากาศบริ เวณ
ผ c
a
ขางเคียงเขามาผสมกับพวยควันไฟทําใหปริมาณควันไฟเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว อากาศขางเคียงที่ถูก ดึงเขา
น
ทัศ et@gm
มาผสมกับลําของควันไฟนี้จะชวยลดอุณหภูมิของควันไฟลงอยางมากตามที่เคยกลาวมาแลว อุณหภูมิของ
ชั้นควันไฟมีประโยชน-ในการนําไปเลือกใชวัสดุใหเหมาะสมกับจุดที่ใชงานโดยหาไดจากสูตรตอไปนี้
โดย
h a t i w TS = TR+CEC / (mCP) ……………………………..(77)
TS = อุณหภูมิควัน; oC
TR = อุณหภูมิหองหรืออากาศรอบๆ; oC
EC = พลังงานความรอนแบบการพาหรือ 0.7 เทาของพลังงานความรอนทั้งหมด; kW
m = อัตรามวลทั้งหมดของควัน; kg/s
C = 1
CP = 1 kJ/kg. oC
ตัวอยาง จากเรื่อ งควัน ที่เกิด จากเพลิงกลางโถง (axisymmetric plume) ไฟใหความรอน 5,275 kW

อัตราการเกิดควัน (ระบายควัน) 388 kg/s ถาอุณหภูมิข องหองเทากับ 25 oC จงคํานวณอุณหภูมิของ
ควันไฟ
วิธีทํา จากสมการ (77) TS = TR + EC/m = 25 + 5275x0.7/388 = 34.5 oC
ข"อสังเกต อุณหภูมิควันไมไดสูงมากมาย การใชความหนาแนนอากาศมาตรฐาน 1.2 kg/m3 ก็ไมไดทําให

คลาดเคลื่อนมาก ยกเวนกรณีที่คาความสูงระดับ (z) มีคานอยซึ่งทําใหอัตราเกิดควันนอยทําให
อุณหภูมิควันสูงความหนาแนนอากาศจะนอยลง
ก.7.5 การเติมอากาศเพื่อชดเชย (Make up Air)
การระบายควันไฟออกจากอาคารจะตองมีการเติมอากาศเขาเพื่อใหไดสมดุลย-อยูเสมอ ซึ่งสามารถทําได
ทั้งวิธีธรรมชาติและใชพัดลมชวย การเติม อากาศโดยวิธีธรรมชาติจะตองออกแบบใหชองอากาศเขาอยู
ทางดานลางของอาคาร สวนควันไฟจะระบายออกทางดานบนของอาคาร ขนาดของชองเป=ดใหอากาศ
เขากําหนดโดยใชอัตราการระบายควันไฟที่คํานวณได ความดันลดที่ชองอากาศเขาตองไมมากจนเกินไป
โดยปกติไมควรเกิน 12.5 Pa
e . p
ในกรณีที่รูปแบบของอาคารไมเอื้ออํานวยใหอากาศเขาไดเองโดยธรรมชาติ สามารถออกแบบใหใชพัดลม
e
a n
เติมอากาศได แตอัตราการเติมอากาศจะตองไมมากกวาอัตราการระบายควันไฟและตองจายอากาศในจุด
s s
t a
ที่ไมรบกวนกระแสควันไฟและควรอยูดานลางของอาคารเชนเดียวกัน พัดลมเติม อากาศจะตองทํางาน
ย 
ท
พรอมกับพัดลมระบายควันไฟเสมอ พัดลมสําหรับควบคุมควันไฟทั้งพัดลมระบายควัน ไฟและพัด ลมเติม
า ต เ
ิ ว
อากาศจะตองรับไฟฟ:าจากเครื่องป@—นไฟเสมอ
o m
น ย
ทัศ et@gm
ก.7.6 การจํากัดการแพร9กระจายของควันไฟโดยการใช#อากาศต#าน (Opposed Air)
การควบคุม ควัน ไฟขางตนทั้งหมดใชวิ ธีระบายควันไฟออกจากพื้นที่เ พื่อรัก ษาระดับ ความสูงของควั น
t i w
(smoke layer interface) ใหสูงกวาระดับทางเดินหนีไฟอยางนอย 3 เมตร หรือใหพนระดับชองทางเดิน
h a
เชน รูปที่ ก.35 มีทางเดินเชื่อมระหวางสองอาคาร เราก็ควบคุมใหระดับควันสูงกวาชองทางเดินเชื่อม คือ
สูงมากกวา z +H และมีอากาศเติมที่ชั้นลางเพื่อปรับสมดุลของมวลหรือความดัน มีวิธีค วบคุมควันไฟอีก
วิธีหนึ่งคือการใชอากาศตานควันไฟไว วิธีนี้ระดับ ควัน ในโถงสูงอาจจะสูงหรือต่ํากวาทางเดินเชื่อมก็ได
เชนเกิดเพลิงที่อาคาร 2 ยอมใหระดับควันต่ํามาป=ดทางเชื่อมได โดยเราตองอัดอากาศใหมีความเร็วอยาง
นอย V2 (รูปที่ ก.35) ตานควันไว โดยอากาศที่ใชอัดตานควันนี้ตองนําไปรวมกับอัตราระบายควันจากโถง
สูงแบบตางๆ ที่คํานวณมาแลว
โถงภายใน โถงภายใน
อาคาร ) อาคาร *
V1 H V2
z z
รูปที่ ก.35 ความเร็วของอากาศในทางเชื่อมระหว9าง 2 อาคารเพื่อใช#ในการควบคุมควันไฟ
ในรูปที่ ก.35 ถาหากมีเพลิงไหมในทางเดินเชื่อมอาคาร 1 ทางซายมือ ในการระบายควันไฟแบบปกติจะ

ปลอยใหควันไฟกระจายเขามาในโถงภายในอาคาร และใชพัดลมระบายควันไฟออกไป อัตราระบายควัน
ใชหลัก การที่ผานมาคือ ควันจากชองเป=ด (window plume) มีอีก วิธีหนึ่งคือการใชอากาศตานควันไฟ
โดยใชวิธีดูดควันไฟออกจากทางเดินเชื่อมโดยตรง ทําใหอากาศไหลจากโถงภายในอาคาร 1 เขามาใน
ทางเดินเชื่อมดวยความเร็วไมนอยกวา V1 โดยหา V1 ไดจาก
V1 = C[gH(TS-TO)/TS]1/2 ; C = 0.64 .....……………..(78)
โดย V1 = ความเร็วของอากาศที่ใชตานควันไฟ; m/s
g = ความเรงเนื่องจากแรงดึงดูดของโลก; 9.8 m/s2
H = ความสูงของชองเป=ด; m
TS = อุณหภูมิของควันไฟ; oK (oK = oC+273)
TO = อุณหภูมิเดิมของหอง; oK (oK = oC+273)
ee . p
s s a n
 t a
ตัวอยาง จงหาความเร็ วของอากาศอยางนอยที่ สุด ที่ใชตานควัน ได ถาเกิด เพลิง ไหมที่ท างเดินเชื่อ ม ซึ่ ง
ย
ต เ
ิ
ทางเดินนี้สูง 3 เมตร โดยสมมุติวา
ว ท m
ย
ี  า i l . o
ก. ในทางเดินมีหัวกระจายน้ําทํางานอุณหภูมิควัน 74oC
ผ c
น
ทัศ et@gm
วิธีทํา V1=0.64[9.8H(TS-TO)/TS]1/2
a
ข. ไมมีหัวกระจายน้ําอุณหภูมิควัน 900 oC ใหอุณหภูมิหองโถง 25 oC
t i w
อุณหภูมิควัน 74oC V1 =0.64[9.8x3x(74+273 –25 -273)/(74+273)]1/2 = 1.3 m/s
h a
อุณหภูมิควัน 900oC V1=0.64[9.8x3x(900+273 –25 -273)/(900+273)]1/2 = 3.0 m/s
กรณีไฟเกิดขึ้นที่โถงภายในอาคาร 2 ที่อยูทางขวา ปกติควันไฟจะลอยตัวสูงขึ้น และอาจจะกระจายเขามา

ในทางเชื่อมได ถาใชอากาศตานควันไฟไว โดยจะตองใหอากาศมีทิศทางไหลตามลูกศรดวยความเร็ว V2 ซึ่ง
ถาระดับควันในโถงอาคาร 2 นี้สูงกวาชองทางเดินเชื่อม V2 หาไดจาก
V2 = C(E/Z)1/3 ; C=0.057 ....………………………. (79)
โดย V2 = ความเร็วของอากาศที่ใชตานควันไฟ; m/s
E = พลังงานความรอนของไฟ; kW
Z = ระยะหางระหวางจุดต่ําสุดของชองเป=ดถึงแหลงตนเพลิง; m
สําหรับกรณีหลังนี้ (V2) ถาเป$นควันที่ขึ้นแนบผนัง เชน ควันติดผนังหรือควันติดมุมหองหรือควันใตระเบียง

ความเร็วของอากาศที่ใชตานควันไฟ ไมควรเกิน 1 m/s เพราะถาเร็วกวานี้ อาจจะทําใหพวยควันทางดาน
อาคาร 2 หางจากผนัง เกิดการเหนี่ยวนําอากาศไดมากขึ้น ทําใหเกิดควันทางดานอาคาร 2 มากขึ้น ดังที่
เคยใหขอสังเกตมาแลววา ควันที่ติดผนังและติดมุมหองจะนอยกวาควันกลางโถง สิ่งที่ตองไมลืมอากาศ V2
ที่จายเขาอาคาร 2 ตองนําไปรวมกับอัตราการระบายควันโถงสูงสําหรับอาคาร 2 ตามที่เคยคํานวณมา
กรณีที่ท างเชื่อ มอยูสูงกวาระดับควั น (smoke layer interface) ใหใชสมการ (78) คํานวณแทน โดย
อุณหภูมิควัน (TS) หาโดยวิธีที่ผานมา
ปริมาณอากาศที่ใชตานควันไฟ (QA ; m3/s) หาไดจาก
QA = VA .................……………………………. (80)
โดย V = ความเร็วของอากาศที่ใชตานควันไฟ (V1 หรือ V2); m/s
A = พื้นที่ชองเป=ดที่อากาศผาน; m2
ตัวอยาง โถงภายในอาคารมีความสูงจากพื้นถึงหลังคา 45 m มีทางเดินเชื่อมจากดานในอาคาร 5 ชองๆละ
p
6 m x 3 m (H=3) ทะลุตรงเขามาโถงนี้ ขอบลางทุกชองทางเดิน อยูหางจากพื้นชั้น ลาง (Z) 35 m ที่ต รง
ee .
กลางพื้นชั้น ลางของโถงมีไฟที่มีความรอน (E) 5,275 kW ลุก ไหมอยู ถาตองการควบคุม ระดับ ควันไฟที่
n
t a s s a
ความสูง 33.5 m จากพื้นชั้นลาง ใหอุณหภูมิเดิมของหองและทางเดินเชื่อม 25oC จะตองใชอัตราระบาย
ควันไฟที่โถงเทาใด?
ว ทย 
เ
ิ
วิธีทํา จากเรื่องควันกลางโถงสมการ (51) ถึงสมการ (54)
 ผ า ต
EC = 0.7 x 5,275 = 3,693 kW
l . c o m
ย
ี a
Zf = 0.159 x 3,6932/5 = 4.25 m
น i
ทัศ et@gm
Z>Zf จากสมการ (54) m = C3EC1/3Z5/3 + C4EC
m = 0.071x3,6931/333.55/3 + 0.0018x3,693 = 388 kg/s
h a t i w
หรือ Q = 388/1.2 = 323 m3/s
เนื่องจากระดับควันควบคุมไวต่ํากวาชองทางเดิน (ป=ดชองทางเดินเชื่อม) ตองใชสมการ (78) คือ
V1 = 0.64[9.8H(TS-TO)/TS]1/2
จากเรื่องอุณหภูมิควันไฟจากสมการ (77)
TS = TR+EC / m = 25+5275x0.7 / 388 = 34.5 oC
V1 = 0.64[9.8H(TS-TO)/TS]1/2= 0.64[9.8x3(307.5 - 298)/307.5]1/2 = 0.61 m/s
พื้นที่ชองทั้งหมด = 5x6x3 = 90 m2
อัตราลมที่ใชในการตานควันที่ชองทางเชื่อม = 0.61x90 = 54.9 m3/s
อัตราระบายควันไฟที่โถงทั้งหมด = 323+54.9 = 377.9 m3/s
ตัวอยาง ถาควันเกิดที่ผนังดังรูปที่ ก.33 อาคาร 2 มีชองทางเดินขนาด 6 m x 3 m (H=3) ขอบลางของ

ชองทางเดินอยูหางจากพื้นชั้นลาง (Z) 30 m ติด ผนังของพื้นชั้น ลางของโถงมีไฟที่มีความรอน (E) 5,275
kW ลุกไหมอยู ควบคุมระดับควันไฟที่ความสูง 33.5 m จากพื้นชั้นลาง ความเร็วของอากาศที่ใชตานควันที่
จะมาเขาทางเดินอยางนอยควรเทาใด?
วิธีทํา เนื่องจากความสูงของระดับควันสูงกวาชองทางเดินเชื่อม ความเร็วอากาศที่ใชตานควัน
ใชสมการ (79) คือ
V2 = 0.057 (E/z)1/3 = 0.057 x (5,275/30)1/3 = 0.32 m/s
นั่นคือ ความเร็วอยางนอยตองไมต่ํากวา 0.32 m/s แตไมควรสูงกวา 1 m/s
ก.8 เอกสารอ#างอิง
ก.8.1 มาตรฐานการป:องกันอัคคีภยั มาตรฐาน ว.ส.ท. 3002-51
ก.8.2 ASHRAE 2007,Chapter 52 FIRE AND SMOKE MANAGEMENT
ก.8.3 BS EN 12101-3:2015 Smoke and heat control systems Part 3: Specification for
powered smoke and heat control ventilators (Fans)
ก.8.4 BS ISO 21927-3:2006+A1:2010 Smoke and heat control systems Part 3: Specification
for powered smoke and heat exhaust ventilators
Engineer/October 1991
ee . p
ก.8.5 Chan, T.Y. Smoke Control and Management in Buildings. Hong Kong
s a n
ก.8.6 Klote,J.H., Milke, J.A. Design of Smoke Management Systems. American Society of
s
 t a
Heating,Refrigerating and Air-Conditioning Engineers, Inc.,Atlanta, GA, 1992
ย
ต เ
ิ ว ท
ก.8.7 NFPA 204 Standard for Smoke and Heat Venting , edition 2015
m
ก.8.8 NFPA 90 A Standard for the Installation of Air Conditioning and Ventilation Systems
ก.8.9 NFPA 92 Standard for Smoke Control Systems, edition 2015
ย
ี
น
ทัศ et@gm a
ก.8.10 Tamura, G.T. Smoke Movement and Control in High-rise Buildings.
ก.8.11 Tamura, G.T. Stair Pressurization Systems of Smoke Control. ASHRAE Journal July
1991
h a t i w
ee . p
s sa n
ย  t a
ต เ
ิ ว ท m
ย
ี  ผ า i l. c o
ทัศน et@gm a
h a t i w

วิศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ 133
มาตรฐานการควบคุมควันไฟ
ฉบับแก#ไขปรับปรุงครั้งที่ 2
พิมพ6ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2562
ข#อเสนอแนะเพิม่ เติม
p
เพื่อประโยชน-ในการปรับปรุงมาตรฐานนี้ กรุณากรอกขอมูลที่ทานเห็นวานาจะมีการปรับปรุง แกไข/เพิ่มเติมลง
ในชองวางขางลางนี้ และสงกลับมาที่ วสท. Fax : 0-2184-4662 หรือ E-mail มาที่ eit@eit.or.th
n ee .
ควรปรับปรุงในเรื่อง
t a s sa
ย 
...............................................................................................................................................................................................
ว ท
ต เ
ิ m
...............................................................................................................................................................................................
ผ า c o
ย
ี  i l.
...............................................................................................................................................................................................
a
ขอแก#ไขเนื้อหา
ทัศน et@gm
...............................................................................................................................................................................................
h a t i w
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
เพิม่ เติมเนื้อหา
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
(กรณีที่กรอกขอมูลไมพอใหเขียนเพิม่ เติมในกระดาษเปลาแนบมาพรอมเอกสารฉบับนี)้
จาก (นาย/นาง/นางสาว) ...........................................................................................................................................

หนวยงาน/บริษทั .........................................................................................................................................................
โทรศัพท- ............................................................................. E-mail : ……….......………………………………………………………..
(คณะอนุกรรมการรางมาตรฐาน ฯ ขอขอบพระคุณลวงหนา ณ ที่น)ี้

Eit Me 003 - Smokecontrol

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eit Me 003 - Smokecontrol

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

วิศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ

ISBN 978-616-396-027-6 พิมพครั้งที่ 1

สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตลิ ขิ สิทธิ์ พ.ศ. 2551

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

วิ ศ วกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชู ป ถั ม ภ (วสท.) ไดE มีก ารปรั บ กํ า หนดระบบ

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

27. ผศ.นัฐวุฒิ ทิพย2โยธา กรรมการและประธานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

29. นายอุทยั คําเสนาะ

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

รูปที่ 5 ชุดระบายลมออกที่พัดลม/ชุดแผนปรับเบีย่ งลม

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

2.4.3 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัดอากาศ

2.4.3.2 ลําดับขั้นตรวจสอบ และทดสอบ

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

2.4.3.3 การตรวจสอบและทดสอบระบบอั ด อากาศสํ าหรั บ บั น ไดหนี ไ ฟ (Stairwell Pressurization

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

2.4.3.4 การตรวจสอบ และทดสอบระบบอัด อากาศสําหรั บโถงลิฟตดั บเพลิ ง (Fire Man Lift-lobby

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

3.3.1.2 ระดับล(างของชั้นควันไฟตUองควบคุมใหUอยู(ที่ระดับความสูงไม(นUอยกว(า 1.8 เมตร เหนือพื้นทางเดินชั้น

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)

มาตรฐานการควบคุมควันไฟ (วสท. 032009-19)