POLITYKA MONETARNA – CELE I INSTRUMENTY

Polityka monetarna inaczej pieniężna polega na regulowaniu podaży pieniądza i popytu na pieniądz
przez bank centralny działający w imieniu państwa, przez wykorzystanie odpowiednich instrumentów
polityki pieniężnej w taki sposób, aby osiągnąć podstawowy cel banku centralnego, który został
publicznie ogłoszony.

Można wyróżnić dwa rodzaje polityki monetarnej:

 Polityka ekspansywna - jej celem jest zwiększenie podaży pieniądza. Realizowana jest przez
obniżenie stóp procentowych: lombardowej i redyskontowej, zakup papierów wartościowych
na otwartym rynku, obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych. Stosowana w czasie recesji;
 Polityka restrykcyjna - realizowana jest poprzez podwyżkę stóp procentowych, podwyższenie
wskaźnika rezerw obowiązkowych, sprzedaż lub emisję papierów wartościowych. Prowadzi to
do obniżenia podaży pieniądza, spadku popytu oraz wzrostu bezrobocia, a także
zahamowania inflacji.

CELE POLITYKI MONETARNEJ

Podstawowym celem banku centralnego jest zapewnienie stabilności cen w kraju. Innymi celami
bankowości centralnej jest:

 wzrost gospodarczy;
 stabilność kursu walutowego;
 stabilność finansowa;
 równowaga bilansu płatniczego.

KRYTERIUM KLASYFIKACJI RODZAJE CELÓW PRZYKŁADOWE CELE

Makroekonomiczne
Skala oddziaływania
Mikroekonomiczne
Pieniężne
Przedmiotowe
Ogólnogospodarcze
Podmiotowe
Własne cele banku centralnego
Cele całego systemu
bankowego
Wzrost gospodarczy, stabilność
cen, wysokie zatrudnienie,
stabilność rynków
finansowych, stabilność stóp
procentowych
Wywoływanie pożądanych
reakcji podmiotów
gospodarczych
Kształtowanie siły nabywczej
pieniądza i sprawności jego
obiegu, relacje kursowe
Restrukturyzacja gałęzi
gospodarki, polityki
zatrudnienia, stymulowanie
rozwoju gospodarczego
Kształtowanie emisji pieniądza,
rezerw walutowych, stóp
procentowych banku
centralnego
Kształtowanie polityki
depozytowo – kredytowej
banków komercyjnych,
usprawnianie sytemu rozliczeń
międzybankowych, zasad
 funkcjonowania, rachunków
bankowych
Wynikające z pilnego,
bieżącego zapewnienia potrzeb
Aktualne
gospodarki od strony
pieniężnej
Związane z ryzykiem i
niepewnością co do przyszłości
zdarzeń wewnętrznych i
Przyszłe
zewnętrznych, mających
związek z bezpieczeństwem
obiegu
Horyzont czasowy
Bieżący poziom stóp
Krótkookresowe procentowych, kursu
walutowego
Stabilizacja siły nabywczej
pieniądza, konsolidacja
systemu bankowego,
Strategiczne (wieloletnie) kreowanie stosowanej polityki
informacyjnej i stosunków z
organami władzy
i mediami
Ujęcie tradycyjne (triada Cele finalne, pośrednie,
celów) operacyjne
Sposób określenia i realizacji
Bezpośredni cel inflacyjny, brak
polityki Ujęcie nowoczesne
konkretyzacji celów polityki
wieloparametryczne
pieniężnej

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Wśród instrumentów polityki pieniężnej można wyróżnić:

 Instrumenty sterowania bezpośredniego (kontroli administracyjnej)

Stosowane są w państwach o słabo rozwiniętym rynku kapitałowym, a także w czasie
kryzysów. Regulują w sposób bezpośredni ceny instrumentów finansowych, wielkość
depozytów
i udzielanych kredytów poprzez nakładanie ograniczeń na instytucje finansowe w postaci
dyrektyw i zarządzeń. Zalicza się do nich limitowanie kredytów oraz administracyjna kontrola
stóp procentowych.
 Instrumenty sterowania pośredniego (rynkowe)
Instrumenty te są wykorzystywane przez banki centralne krajów rozwiniętych do
kształtowania krótkoterminowej stopy procentowej rynku międzybankowego. Należą do nich:
operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, rezerwa obowiązkowa.
Warunkiem ich stosowania jest funkcjonowanie efektywnego rynku pieniężnego na który
oddziałują.
 Instrumenty ilościowe
Narzędzia bezpośrednio nakierowane na zmiany wielkości obiegu pieniężnego, płynności
systemu bankowego lub wielkości kredytu, czyli system rezerw obowiązkowych, stopy
procentowe stosowane przez bank centralny, operacje otwartego rynku i pułapy kredytowe.
 Instrumenty jakościowe
 Narzędzia wpływające na oprocentowanie, poziom stopy procentowej i strukturę
oprocentowania, a także warunki udzielania kredytów przez system bankowy. Są to m.in.
maksymalne terminy płatności kredytów, określanie celów, na jakie mogą być udzielone
kredyty, wymagania formalne stawiane wekslom przyjmowanym do dyskonta, rodzaje
papierów wartościowych wykorzystywanych w operacjach otwartego rynku.
 Instrumenty kontroli ogólnej
Narzędzia, które wpływają równocześnie i jednakowo na cały sektor bankowy. Należą do nich
operacje otwartego rynku, rezerwa obowiązkowa oraz polityka stopy dyskontowej banku
centralnego.
 Instrumenty kontroli selektywnej
Narzędzia oddziałujące selektywnie, odnoszą się zazwyczaj do poszczególnych instytucji
finansowych. Stosowane są z różną intensywnością w odniesieniu do różnych instytucji
finansowych

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami

komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów
wartościowych, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego. Poprzez ich
stosowanie banki centralne najczęściej dążą do oddziaływania na wysokość krótkoterminowych stóp
procentowych na rynku międzybankowym, zwiększając lub ograniczając wielkość środków na
rachunkach banków
w banku centralnym.

OPERACJE DEPOZYTU-KREDYTOWE

Operacje depozytowo-kredytowe polegają na:

 lokowaniu nadwyżek środków pieniężnych przez banki komercyjne w banku centralnym na

termin overnight (0/N) według stopy depozytowej ustalonej przez bank centralny. Banki
komercyjne uczestnicz w tych operacjach z własnej inicjatywy;
 udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytu lombardowego na termin ON
według stopy lombardowej ustalonej przez bank centralny, przy odpowiednim zabezpieczeniu
kredytu;
 udzieleniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytu technicznego w ciągu dnia
operacyjnego (intraday credit) w pieniądzu krajowym lub w walutach obcych;
 operacjach swapa walutowego zasilających sektor bankowy w płynność walutową. Swap
walutowy polega na tym, że bank centralny kupuje pieniądz krajowy za walutę obcą na rynku
kasowym i jednoczenie odsprzedaje je w ramach transakcji terminowej, w określonej dacie.

REZERWA OBOWIĄZKOWA

Podstawową funkcją rezerwy obowiązkowej jest stabilizowanie stanu płynności w sektorze bankowym
i zapewnienie bezpieczeństwa całemu sektorowi bankowemu. Rezerwa obowiązkowa pobierana jest
od wszystkich depozytów według stopy rezerwy obowiązkowej ustalanej przez bank centralny.

Rezerwa obowiązkowa gromadzona jest w banku centralnym.

Pośrednio rezerwa obowiązkowa wpływa na:

 poziom kredytów w bankach komercyjnych,

 poziom zysku banku centralnego,
  poziom agregatów pieniężnych.

INFLACJA – RODZAJE, POMIAR

Inflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na wzroście ogólnego poziomu cen towarów i usług
oferowanych w gospodarce.

Przyczyny inflacji

Przyczyny inflacji mogą tkwić w polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej i inwestycyjnej w

dysproporcjach gospodarczych, w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut
zagranicznych, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym.

Do najważniejszych możemy zaliczyć:

 niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy);

 przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo);
 ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do
nadmiernej ilości pieniądza;
 wadliwą strukturę gospodarki;
 wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji
i wzrostu cen);
 długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem);
 recesję gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji);
 monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę).

Deflacja to spadek poziomu cen towarów i usług w pewnym okresie. Bezpośrednim skutkiem deflacji
jest wzrost siły nabywczej pieniądza.

RODZAJE

Rodzaje inflacji (podział ze względu na przyczyny makroekonomiczne):

 inflacja popytowa jest spowodowana gwałtownym wzrostem popytu w gospodarce. Jego

przyczyną może być np. duży deficyt budżetowy państwa, finansowany drukiem pieniądza lub
ekspansywna polityka pieniężna banku centralnego.
 inflacja kosztowa - podażowa – jej przyczyną jest wzrost kosztów produkcji, np.: duża
podwyżka wynagrodzeń, wzrost ceny ważnego surowca (np. ceny ropy naftowej, paliwa,
energii), podniesienie cen wytwarzanych produktów przez monopolistów.
 inflacja strukturalna – pojawiająca się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić
struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarki w kraju, a braku określonych
towarów na rynku nie można szybko pokryć niezbędnym importem. Zmiana struktury
gospodarczej pociąga za sobą koszty finansowe, przykładowo zakup nowych technologii czy
zatrudnienia wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te znajdują swoje odbicie w
podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu.
 inflacja instytucjonalna – jest skutkiem błędnej polityki gospodarczej państwa. Klasycznym
przykładem jest tutaj inflacja zawieszona, zwana również przytłumioną. Jeśli państwo ustala
ceny urzędowe towarów, nie biorąc pod uwagę relacji rynkowych popytu i podaży, to po
 uwolnieniu cen przez państwo, które zrzeka się praw do ustalania cen, następuje
natychmiastowy, gwałtowny wzrost cen.

Rodzaje inflacji (podział ze względu na natężenie):

 inflację pełzającą (do kilku procent w skali rocznej), nie powodującą zakłóceń w przebiegu
procesów gospodarczych, poddającą się kontroli - nie przekracza 5% rocznie;
 inflację kroczącą (z reguły od 5% do 10%), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone
zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona
wymykać spod kontroli;
 inflację galopującą (powyżej 50% rocznie), powodującą narastające zakłócenia w przebiegu
procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie
wzrostu gospodarczego;
 hiperinflację, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z
powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego, planowania działań
gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji życia
społecznego. (wg NBP powyżej 150% miesięcznie).

POMIAR

Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, które jest procentową zmianą poziomu cen, liczoną według
wzoru:

C f −C p
I= ×100 %
Cp
I – stopa inflacji

Cf – cena towaru w danym roku,

Cp – cena towaru rok wcześniej.

W Polsce stopę inflacji oblicza i podaje do wiadomości GUS. Do obliczenia stopy inflacji wykorzystuje
dwie, powszechnie stosowane na świecie miary inflacji CPI i PPI.

CPI (ang. consumer price index) – wskaźnik cen detalicznych, wskaźnik cen około 2 tys. dóbr
konsumpcyjnych znajdujących się w tzw. koszyku dóbr. Struktura koszyka dóbr oparta jest na
międzynarodowej klasyfikacji spożycia indywidualnego i wyróżnia 12 głównych grup wydatków
konsumpcyjnych. Ceny dóbr z koszyka są obserwowane przez kilkuset ankieterów w setkach rejonów
statystycznych w całym kraju.

PPI (ang. producer price index) – wskaźnik cen producentów - mierzy ceny, które płacą producenci za
surowce i materiały. Jest to cennik cen hurtowych, ustalanych przez producentów na różnych etapach
produkcji.

RÓŻNICA MIĘDZY DEFICYTEM A DŁUGIEM

Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków nad dochodami danego budżetu albo jako część tego
budżetu, która nie znajduje pokrycia w dochodach. Deficyt budżetowy dotyczy jednego roku
fiskalnego na koniec, którego powiększa on dług publiczny.

Dług publiczny to to łączne zobowiązania sektora finansów publicznych – rządu, samorządów i

funduszy pozabudżetowych (np. Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Składnikami długu publicznego
są m.in. kredyty, pożyczki i obligacje emitowane przez rząd oraz samorządy.
Pojęcie deficytu budżetowego odnosi się do konkretnego roku kalendarzowego. Czym innym jest
natomiast dług publiczny, który stanowi sumę jeszcze niespłaconych wcześniejszych deficytów
budżetowych oraz deficytów innych jednostek sektora publicznego (w tym samorządów).

POLITYKA FISKALNA - INSTRUMENTY

Polityka fiskalna to ogół czynności związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków

publicznych niezbędnych do realizacji funkcji państwa. Polityka fiskalna zajmuje się zatem
kształtowaniem dochodów i wydatków państwa oraz wszelkimi posunięciami rządu w sferze
zarządzania środkami publicznymi w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na podział dochodów
oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej kraju.

Funkcje polityki fiskalnej:

 Funkcja alokacyjna - Przy spełnianiu funkcji alokacyjnej w polityce fiskalnej należy

tak rozdysponować czynniki produkcji pomiędzy sektor publiczny i prywatny, aby dostarczać
dobra publiczne i społeczne, a także rozdzielać je poza mechanizmem rynkowym;
 Funkcja redystrybucyjna - Ma na celu wyrównywanie różnic dochodowych i majątkowych
między obywatelami. W przypadku spełniania przez politykę fiskalną funkcji redystrybucyjnej
chodzi tu o oddziaływanie na dochody określonych grup poprzez ingerencję bezpośrednią i
pośrednią;
 Funkcja stabilizacyjna - dąży do stabilizacji stanu gospodarki oraz jednoczesnego pobudzania
aktywności gospodarczej. Polega to na łagodzeniu przebiegu cyklu koniunkturalnego
i zapewnieniu stałego wzrostu gospodarczego.

Polityka fiskalna może mieć charakter:

 Aktywny - polega na bieżącym podejmowaniu decyzji przez rząd, np. poprzez wprowadzenie
zmian w ustawie budżetowej czy stawek podatkowych w związku z reakcją na wydarzenia w
gospodarce;
 Pasywny - charakteryzuje się tym, iż do zmian zachodzących w obrocie gospodarczym stosuje
się autonomiczne stabilizatory koniunktury (podatki od dochodów, podatki pośrednie,
zapomogi dla bezrobotnych). Narzędzia te umożliwiają powstanie nadwyżki budżetowej.

INSTRUMENTY POLITYKI FISKALNEJ

Wśród instrumentów polityki fiskalnej możemy wyróżnić:

 Podatki bezpośrednie to podatki, które bezpośrednio obciążają dochody lub majątek osoby
fizycznej lub instytucji. Im większy jest dochód lub zgromadzony majątek, tym większa jest
także kwota płaconego podatku. Do podatków bezpośrednich zaliczamy:
o podatki dochodowe – PIT, CIT;
o przychodowe – rolny, leśny;
o majątkowe – od nieruchomości, spadków i darowizn;
 Podatki pośrednie to podatki nakładane na wydatki na dobra i usługi. Podmioty płacące
podatek pośredni nie są bezpośrednio zobowiązane do ich zapłaty. Podatki pośrednie
przerzucane są na inny podmiot. Nie uwzględniają one zdolności płatniczej podatnika.
Przykładem tego rodzaju podatku jest VAT, akcyza, cło;
 Wydatki rządowe, dotacje, subwencje, zasiłki.
 SYSTEM PODATKOWYCH W POLSCE

Podstawy nakładania obowiązków podatkowych w Polsce określone są w Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej.

Polski system podatkowy złożony jest z jedenastu tytułów podatkowych, które są objęte materialnym
szczególnym prawem podatkowym.

Należą do nich:

 podatki bezpośrednie, czyli te które są nakładane na dochód lub majątek podatnika

o podatek dochodowy od osób fizycznych (podatek PIT),
o podatek dochodowy od osób prawnych (podatek CIT),
o podatek od spadków i darowizn,
o podatek od czynności cywilnoprawnych,
o podatek rolny,
o podatek leśny,
o podatek od nieruchomości,
o podatek od środków transportowych,
o podatek od posiadania psów,
 podatki pośrednie, czyli te które są płacone podczas nabywania dobra
o podatek od towarów i usług (podatek VAT) i podatek akcyzowy,
o podatek od gier.

Oprócz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej kwestie podatków i związanych z nimi obowiązków

reguluje także Ordynacja Podatkowa

WADY I ZALETY GLOBALIZACJI – PŁASZCZYZNA GOSPODARCZA, SPOŁECZNA, POLITYCZNA

PŁASZCZYZNA GOSPODARCZA
Przejawem globalizacji na tej płaszczyźnie jest m.in. wzrost znaczenia korporacji
międzynarodowych
ZALETY WADY
- Swobodny przepływ kapitału, towarów i usług; - Zmonopolizowanie rynków przez
- Większa dostępność produktów; międzynarodowe koncerny;
- Łatwiejszy i szybszy dostęp do wiedzy i - Zastępowanie lokalnych marek i produktów
informacji; towarami oraz markami globalnymi;
- Transfer nowoczesnych technologii z krajów - Niewielka konkurencyjność małych i średnich
wysoko rozwiniętych do krajów rozwijających przedsiębiorstw w stosunku do wielkich
się; koncernów;
- rozwój krajów, w których powstają filie - Transfer technologii niespełniających
światowych koncernów; wymagań technicznych z krajów wysoko
- Rozbudowa infrastruktury w miejscach rozwiniętych do rozwijających się;
lokalizacji zakładów produkcyjnych koncernów; - Łatwe rozprzestrzenianie się kryzysów
- Kooperacja różnych firm. gospodarczych w różne regiony świata;
- Pogłębianie się dysproporcji gospodarczych
między państwami bogatymi i biednymi
PŁASZCZYZNA SPOŁECZNA
Przejawem globalizacji na tej płaszczyźnie jest m.in. jednolity styl kultury masowej,
międzynarodowe środowiska pracy czy podobny sposób spędzania wolnego czasu.
ZALETY WADY
- Tworzenie się międzynarodowego rynku - Zacieranie się różnorodności kulturowej
pracy;
- Swobodny przepływ informacji oraz ludzi;
- Zmniejszenie bezrobocia;
- Wzrost tolerancyjności;
- Zmniejszenie dystansu między narodami;
- Zwiększenie komunikacji międzykulturowej;
- Zwiększenie motywacji do nauki języków
obcych;
- Łatwość podróżowania;
- Podniesienie poziomy życia ludności.
PŁASZCZYZNA POLITYCZNA
Przejawem globalizacji jest między innymi porozumienie o ruchu bezwizowym.
ZALETY
- Walka z korupcją, rozwój demokracji;
- Współpraca w ramach różnych organizacji
międzynarodowych;
- Dążenie do integracji regionalnej.
świata;
- Zanikanie tradycji i zwyczajów lokalnych;
- Ekspansja amerykańskiej kultury;
- Ten sam styl konsumpcji;
- Zanik produktów regionalnych;
- Ujednolicenie wzorca piękna;
- Prymat konsumenta, inwestora nad
pracownikiem i obywatelem.
WADY
- Zmniejszenie się roli rządów na rzecz
ponadnarodowych organizacji;
- Zniesienie barier chroniących lokalnych
przedsiębiorców przed konkurencją ze strony
wielkich korporacji;
- Prymat zobowiązań i interesów
międzynarodowych przed zobowiązaniami
wobec społeczeństwa;
- Globalizacja problemów, zagrożeń i patologii
społecznych.