METODY POMIARU PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

Streszczenie
Celem opracowania jest przedstawienie tradycyjnych wskaźników dotyczących
pomiaru płynności finansowej, które informują o zależnościach zachodzących pomiędzy
majątkiem trwałym spółki, a finansującą je częścią przedsiębiorstwa – pasywami.
Podkreślono również ich zalety i wskazano na ograniczenia w ich stosowaniu. Istnieje wiele
miar, służących do określenia tych wartości, uwzględniające mierniki statyczne oraz
dynamiczne. Wskaźniki statyczne bazujące na danych bilansowych uwzględniają sytuację
przedsiębiorstwa na dany moment, gdzie wskaźniki dynamiczne określane są przy użyciu
danych prognostycznych, służących do określenia przyszłej sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa. Aby jednak prawidłowo zinterpretować otrzymane wyniki, konieczna jest
także znajomość branży, w której się obracamy oraz sytuacji jednostki gospodarczej.

Słowa kluczowe: płynność finansowa, mierniki statyczne, mierniki dynamiczne.

METHODS OF MEASURING FINANCIAL LIQUIDITY

Summary

The aim of the study is to present traditional indicators for measuring financial
liquidity, which inform about the relationships between the company's fixed assets and the
part of the enterprise financing them – liabilities. Their advantages are also emphasized and
limitations in their use are indicated. There are many measures for determining these values,
including static and dynamic gauges. Static indicators based on balance sheet data take into
account the situation of the company at a given moment, where dynamic indicators are
determined using forecasting data used to determine the future financial situation of the
company. However, in order to correctly interpret the results obtained, it is also necessary to
know the industry in which we operate and the situation of the company.

JEL codes: G21, G30, G32.

Keywords: financial liquidity, static methods, dynamic methods.

1
Wstęp
W wielu publikacjach można spotkać różne definicje określające płynność finansową,
pozwala to w sposób szerszy i bardziej kompleksowy określić charakter i poziom płynności,
bądź jej braku w przedsiębiorstwie. Najogólniej można ująć, że termin ”płynność” oznacza
zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań mających
krótkoterminowy, bieżący charakter, czyli płatnych w ciągu jednego roku. Określa to zatem
możliwość gotówkowej spłaty zobowiązań w sytuacji, w której stały się one natychmiast
wymagalne, bądź też przez upłynnienie posiadanych zasobów środków obrotowych, tj.
zasobów płynnych, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Można oczywiście
myśleć o spieniężaniu określonych składników majątku trwałego, wiąże się to jednak z
poważnymi, różnorodnymi konsekwencjami zwłaszcza wtedy, gdy ma to miejsce bez
uprzedniej, rzetelnej analizy (Grzywacz, Jagodzińska-Komar, 2021, s. 7).
Bezdyskusyjnym dowodem na znaczenie płynności jest praktyka gospodarcza stale
potwierdzająca, że utrata możliwości obsługi zadłużenia kończy się upadkiem firmy
(Grzywacz, Jagodzińska-Komar, 2019, s. 21). Zbędne zatem wydaje się dowodzenie potrzeby
prowadzenia przez przedsiębiorcę ciągłych analiz będących podstawą podejmowania decyzji
mających na celu właściwe stymulowanie przepływów środków pieniężnych.
Warto wskazać różnić pomiędzy miernikami a wskaźnikami. Zgodnie z definicją W.
Szkoczylas (Skoczylas, 2015, s. 25): „Mierniki stosowane są gdy mamy do czynienia z
miarami naturalnymi, techniczno-ekonomicznymi lub wartościowymi, które służą do pomiaru
zjawisk i zdarzeń ilościowych oraz liczbami mianowanymi, odnoszącymi się do jakiejś
mianowanej podstawy odniesienia i służącymi do oceny zjawisk ilościowych”.
Wskaźnik natomiast określany jest jako (Ibidem):
• wielkość techniczno-ekonomiczna,
• liczba wyjaśniająca wzajemny stosunek dwóch wielkości statystycznych,
• możliwa do obserwowania wielkość zmienna, która jest niezbędna do uchwycenia
innej zmiennej.
Warto podkreślić, że mierniki i wskaźniki mogą być wykorzystywane zarówno w
metodach pomiaru płynności finansowej statycznych, jak i dynamicznych. Metod pomiaru
istnieje wiele i w zależności od potrzeb oraz celu badania, można stosować szerokie spektrum
dostępnych mierników i wskaźników. Należy również podkreślić, że wskaźnik może być
dowolnie edytowany na potrzeby danej sytuacji i dzięki temu badać powiązania pomiędzy
interesującymi nas zależnościami. Nie istnieje jeden, uniwersalny sposób pomiaru. To
przedsiębiorstwo decyduje o wyborze wskaźników pozwalających dokonać analizy spółki
2
m.in. właśnie w zakresie płynności. Jest to jeden z najważniejszych obszarów pomiaru,
ponieważ według przeprowadzonych badań właśnie przedsiębiorstwa z sektor MŚP
bankrutują głównie z powodu braku płynności, mimo że odnotowują zyski (Kreczmańska-
Gigol, 2015, s. 27).
Celem opracowania jest przedstawienie wskaźników służących do oceny płynności
finansowej oraz ich ograniczeń i zalet. Temat jest kluczowy dla wszystkich funkcjonujących
przedsiębiorstw, ponieważ podstawowym warunkiem istnienia i funkcjonowania
przedsiębiorstwa jest utrzymanie płynności finansowej na bezpiecznym poziomie. Jest ona
podstawowym elementem krótkookresowego zarządzania finansowego, gwarantuje także
wiarygodność ekonomiczną wśród kontrahentów. Jest to kluczowy problem w gospodarce
polskiej, zwłaszcza w przypadku mniejszych przedsiębiorstw, w przypadku których
obserwuje się często niski, niewystarczający poziom wskaźników ilustrujących stopień
płynności.
Wyróżniamy 3 rodzaje wskaźników, ze względu na obszar ich zainteresowania:
 tradycyjne mierniki płynności finansowej
 wskaźniki płynności strukturalnej
 wskaźniki płynności potencjalnej
W tym opracowaniu zostały opisane tradycyjne mierniki płynności finansowej.
Artykuł został opracowany w oparciu o literaturę naukową dotyczącą płynności
finansowej oraz finansów przedsiębiorstwa.

1. Charakterystyka wskaźnika płynności finansowej

Najważniejszym celem pomiaru płynności finansowej jest ocena skuteczności
zarządzania płynnością, jej skali oraz poziomu ryzyka utraty płynności. Przedsiębiorstwo, aby
dobrze mogło przeprowadzić pomiar płynności finansowej musi najpierw określić cel
prowadzonej analizy. W celu przeprowadzenia szczegółowego pomiaru płynności ważny jest
dostęp do danych analityczno-prognostycznych. Podmioty zewnętrzne takie jak np. bank,
dostawcy, przeprowadzają analizę w oparciu o dane z bilansu oraz rachunku przepływów
pieniężnych (Prędkiewicz, 2008).
Przedsiębiorstwa wykorzystują wskaźniki do przetwarzania dużej ilości informacji i
porównania w czasie uzyskanych wyników w ramach jednego lub wielu podmiotów.
W działalności gospodarczej przedsiębiorstwa często wykorzystują analizę
wskaźnikową, ze względu na dostarczanie kluczowych informacji o pozycji rynkowej danej

3
jednostki oraz o efektywności danych podmiotów w odniesieniu do innych. W celu
przeprowadzenia szczegółowej oceny płynności finansowej przedsiębiorstwo musi
dysponować następującymi informacjami:
 danymi standardowymi,
 danymi z ubiegłych lat, aby przeprowadzić porównanie w czasie,
 danymi sektorowymi czyli informacjami pozyskanymi z innych jednostek,
 dane planowe,
 dane uśrednione.
Według M. Hamrola, wskaźnik finansowy jest narzędziem wykorzystywanym w
ramach procesu, który umożliwia uzyskanie odpowiedzi na dane pytania badawcze.
Wskaźniki powinny być zbudowane w prosty sposób, aby były funkcjonalne. Z drugiej strony
ich prostota powoduje, że nie uwzględniają one wielu istotnych czynników. Wskaźniki
bazujące na danych bilansowych mogą nie być do końca wiarygodne, ze względu na ryzyko
nadużyć i nierzetelności związanych ze sporządzaniem sprawozdań finansowych (Hamrol,
2013).

2. Tradycyjne mierniki płynności finansowej

Warto zwrócić uwagę, że przeprowadzenie analizy sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa jest kluczowym elementem oceny płynności finansowej. Najpierw
wykorzystywana jest sprawozdawczość (przepływy pieniężne), bilans oraz rachunek zysków i
strat. Następnie przeprowadzana jest analiza wskaźnikowa, którą możemy podzielić na dwie
grupy:
 statystyczne wskaźniki płynności,
 dynamiczne indeksy płynności finansowej.
Podstawowe różnice pomiędzy tymi grupami wskaźników ilustruje tabela 7.

Tabela 1. Najważniejsze różnice między wskaźnikami statycznymi a dynamicznymi

Elementy sprawozdania
finansowego służące do
analizy płynności finansowej
Struktura czasowa
Co decyduje o płynności
Wskaźniki statyczne
Bilans i rachunek zysków i
strat
Nie jest uwzględniona
Zasoby aktywów o wysokiej
Wskaźniki dynamiczne
Rachunek przepływów
pieniężnych
Jest uwzględniona
Zdolność jednostki do

4
 finansowej firmy płynności uzyskiwania wpływów
Źródło: J. Grzywacz, E. Jagodzińska-Komar, Płynność finansowa w przedsiębiorstwie, Oficyna
Wydawnicza SGH, Warszawa 2021, s. 40.
W przypadku statystycznych wskaźników płynności do ich wyliczenia
wykorzystywany jest bilans, który pokazuje dany poziom płynności finansowej na konkretny
dzień bilansowy. W związku z tym, nie jest możliwa ocena płynności finansowej w całym
okresie sprawozdawczym. Należy jednak zwrócić uwagę, że konstrukcja wskaźników
statycznych umożliwia porównanie ich wielkości z innymi jednostkami, znacznie różniącymi
się także rozmiarem. Dodatkowo, struktura mierników pozwala na obserwację oraz na ocenę
zmian w poziomie płynności, które zachodzą w analizowanym czasie.
Bilans zawiera dane dotyczące wartości składników aktywów i pasywów na dany
moment bilansowy i przez to trudno jest je uznać za miarodajne odzwierciedlenie faktycznego
stanu finansów przedsiębiorstwa. Z tego powodu ocena ta musi być uzupełniona o mierniki
płynności finansowej o charakterze dynamicznym, np. opierające się na rachunku
przepływów pieniężnych. Jedynie wówczas można określić źródła wpływów środków
pieniężnych, jak również sposoby ich wydatkowania, oraz dokonać głębszej ich analizy
(Grzywacz, Jagodzińska-Komar, 2021, s. 40-41).
Szczególna cecha rachunku przepływów pieniężnych polega na tym, że jest on
rozwinięciem poprzednich dwóch sprawozdań finansowych i ukazuje skorygowane oraz
synchronizowane w czasie wielkości zasobowe składników bilansu lub strumieniowe
wielkości rachunku wyników, skorygowane do wartości rynkowych. W praktyce oznacza to,
że zarówno zobowiązania bieżące, jak i zabezpieczający je majątek obrotowy mieszczą się w
tym samym przedziale czasowym (Gabrusewicz, 2009, s. 33). Ogólnie można powiedzieć, że
cashflow zawiera wszelkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, finansowej oraz
inwestycyjnej, poza operacjami dotyczącymi zmian w samej pozycji „środki pieniężne”
(kupno, sprzedaż) (Kostur, Strojek, 2006, s. 634).
W przeciwieństwie do bilansu oraz rachunku wyników wartości podane w rachunku
przepływów pieniężnych odpowiadają zasadzie kasowej. Nakazuje ona ujmować wartość
zdarzenia gospodarczego dopiero z chwilą zaksięgowania środków będących jego
konsekwencją (Micherda, 2009, s. 29). W związku z tym przychody i koszty nie równają się
wpływom i wydatkom, a także obliczany podatek dochodowy nie jest równy temu, który był
faktycznie zaplanowany. Cash flow „urealnia” zatem stan finansowy przedsiębiorstwa
poprzez ukazanie rzeczywiście uzyskanych wpływów i poniesionych wydatków. Ponadto
salda poszczególnych części tego sprawozdania mogą być dla firmy przestrogą i wskazywać

5
na zbliżający się kryzys czy nawet na możliwość bankructwa przedsiębiorstwa. Na przykład,
firma zagrożona upadłością charakteryzuje się taką strukturą przepływów pieniężnych, w
której salda działalności operacyjnej i finansowej są ujemne, natomiast saldo inwestycyjne
jest dodatnie. Taka sytuacja może wynikać z utraty możliwości zaciągania zobowiązań, z
braku popytu na produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwo (lub z przestoju w produkcji,
spowodowanego problemami finansowymi) oraz z gromadzenia środków poprzez sprzedaż
posiadanych nieruchomości przeznaczonych wcześniej na inwestycje.

2. Zastosowanie wskaźników statycznych do oceny płynności finansowej

Warto podkreślić, że w ocenie płynności finansowej oraz jej zarządzaniu
dominującym jest podejście statyczne, czyli bazowanie na danych pozyskanych bezpośrednio
ze sprawozdań finansowych i bilansu.
Duża liczba dostępnych wskaźników płynności finansowej wymusza wręcz wybór
kilku lub kilkunastu takich wskaźników, odpowiednich dla danego przedsiębiorstwa, aby w
miarę obiektywnie i szybko ocenić jego sytuację. W praktyce ocena płynności dokonywana
jest najczęściej na podstawie następujących mierników:
 wskaźnika płynności gotówkowej (natychmiastowej) - I stopnia,
 wskaźnika płynności szybkiej (przyspieszonej) - II stopnia,
 wskaźnika płynności bieżącej - III stopnia,
 wskaźnika zobowiązań natychmiast wymagalnych.
Analizując metody pomiaru płynności finansowej w różnych przekrojach interesujące
i nader przydatne wydają się być wzory (1-6) zaproponowane przez K. Kreczmańską-Gigol
(Kreczmańska-Gigol, 2015, s. 36-58).
Wskaźnik bieżącej płynności finansowej (wzór 1) informuje w jakiej części
przedsiębiorstwo jest w stanie sfinansować roszczenia swoich wierzycieli w ramach majątku
najbardziej płynnego. Jest to najstarszy wskaźnik opracowany na początku XX wieku.
Miernik ten dostarcza informacji ile razy aktywa krótkoterminowe są większe od pasywów
bieżących. Dla przedsiębiorstwa oznacza to, ile jest w stanie spłacić zobowiązań bieżących.
W większości przypadków wartość tego wskaźnika znajduje się w przedziale (1,5-2). Wartość
oscylująca wokół dolnej granicy oznacza, że firma ma problemy ze spłatą wymagalnych
zobowiązań czyli ma niski poziom płynności finansowej. Natomiast wysoka wartość tego
wskaźnika może świadczyć o tym, że przedsiębiorstwo wykorzystuje zbyt dużo środków na
finansowanie aktywów obrotowych, a co za tym idzie może utracić potencjalny zysk z

6
zainwestowanego kapitału np. w lokatę. Jednak w literaturze możemy spotkać się, ze
stwierdzeniem, że wskaźnik ten powinien oscylować około 2, gdyż będzie to oznaczało dobrą
kondycję płynności finansowej przedsiębiorstwa. Wartość wskaźnika poniżej 1,2 oznacza
brak płynności czyli problem z wywiązywania się ze swoich krótkoterminowych zobowiązań.
Rozbieżności w ustalaniu właściwego wskaźnika wynikają z różnorodnych badanych branż.
W przypadku gdy wartość wskaźnika osiąga wartości graniczne, zarządzający
przedsiębiorstwem powinni stale go monitorować w celu szybkiej interwencji (Ostaszewski,
2007, s. 351).

Wzór 1 Wskaźnik bieżącej płynności finansowej

aktywa obrotowe−należności z tyt . dostaw iusług pow .12

Wskażnik bieżącej płynności finansowej=
( zob . krótk .−zob . z tyt . dostaw iusług pow .12 miesięcy +rezerwa kr

Wzór 2 nie jest miernikiem idealnym, ponieważ uwzględnia w swoim zapisie zapasy,
które po upłynnieniu mogą zakłócić funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Dlatego wydaje się, że
wskaźnik płynności szybkiej jest bardziej doskonałą formą wskaźnika bieżącej płynności i
kształtuje się on w przedziale 0,9-1,5. Gdy wskaźnik wyniesie jeden oznacza to, że
przedsiębiorstwo ma wysoki poziom płynności finansowej i jest w stanie szybko spłacić
swoje zobowiązania krótkoterminowe. Zbyt wysoka wartość tego wskaźnika może świadczyć
o zbyt wysokim stanie należności lub o nagromadzeniu środków pieniężnych. Z kolei,
wartość poniżej 0,8 informuje o problemach płatniczych przedsiębiorstwa związanych m.in. z
pojawieniem się przeterminowanych zobowiązań oraz odsetkami za zwłokę.

Wzór 2 Wskaźnik płynności szybkiej

(aktywa krótk .−zapasy−rozlicz . m/ o)

Wskaznik płynności przyspieszonej (wskażnik szybki)=
pasywa bieżące

Następnym miernikiem jest wskaźnik środków pieniężnych, który ilustruje, w jakim

stopniu pasywa bieżące zostaną pokryte ze środków pieniężnych bądź przez papiery
wartościowe przedsiębiorstwa, które przeznaczone są do obrotu. Wskaźnik ten informuje, w
jakiej części zobowiązania bieżące mogą być uregulowane w szybki sposób. Wartość tego
wskaźnika kształtuje się w przedziale 0,05-0,35. Przy tym wskaźniku pojawia się problem, a

7
mianowicie siła płatnicza może być ulokowana w należnościach, które na daną chwilę mogą
być nieściągalne, przedawnione lub może toczyć się sprawa w sądzie o ich uregulowanie.
Zbyt wysoka wartość tego wskaźnika informuje z kolei o posiadaniu dużej ilości płynnych
aktywów, a co za tym idzie o pojawieniu się kosztów utraconych możliwości.

Wzór 3 Wskaźnik środków pieniężnych

inwestycje krótkoterminowe
Wskaznik płynności gotówkowej=
zobowiązania krótkoterminowe

Ostatnim ze wskaźników w tej grupie jest najbardziej rygorystyczny wskaźnik, czyli

wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych i obliczany jest według wzoru 4. Wskaźnik
ten nie posiada optymalnej wartości i najlepiej należy porównać go z poprzednimi okresami.
Informuje o możliwości przedsiębiorstwa pokrycia wymagalnych krótkoterminowych
zobowiązań środkami pieniężnymi lub innym aktywami pieniężnymi.

Wzór 4 Wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych

środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

Wskażnik zobowiązań natychmiast wymagalnych=
płatności natychmiast wymagalne

Metody te są powszechnie znane i stosowane, jednak ich wykorzystanie nadal jest zbyt
schematyczne, nie towarzyszy mu bowiem głębsza analiza dotycząca uzyskiwanych
wielkości. Szczegółowa analiza tych mierników wydaje się zatem zbędna, warto jednak
zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii, które wiążą się zarówno z dorobkiem
teoretycznym, jak i z praktyką gospodarczą.
Po pierwsze, przyjmując określone wielkości tych wskaźników płynności za punkt
odniesienia, podczas dokonywania oceny uwzględnia się szereg różnych czynników, takich
jak np. specyfika branży czy polityka finansowa przedsiębiorstwa. Należy jednak zauważyć,
że wśród autorów nie ma zgody w kwestii pożądanych ich wielkości, nawet wtedy, gdy
uwzględnione zostaną określone uwarunkowania. Nie można zatem przeoczyć różnic
interpretacyjnych dotyczących pożądanej wielkości danego wskaźnika, pomimo istnienia
utartych schematów ich wyliczania. Można to na przykład odnieść do wskaźnika płynności
szybkiej, co przedstawia poniższa tabela 8.

8
Tabela 8. Pożądane wielkości wskaźnika płynności szybkiej według różnych autorów
Autorzy Pożądane wartości
J. Czekaj, Z. Dresler 1-1,2
J. Ostaszewski 0,9-1
R. Kowalak ≥1
H. Buk 1-1,3
M. Walczak ≥1
L. Kowalczyk ≥1
M. Nowak 1,2-1,5
J. Grzywacz ≥1
Źródło: opracowanie własne

Powyższe zestawienie wskazuje na dość dużą różnorodność w ocenie tego samego

wskaźnika płynności finansowej. Potwierdza to konieczność prowadzenia odrębnych,
pogłębionych analiz, uwzględniających różne grupy przedsiębiorstw, a także dziedziny, w
których funkcjonują.
Po drugie, sposób wyliczania poziomu płynności bieżącej (uwzględniającej tzw.
płynne aktywa wraz z zapasami) oraz szybkiej wskazuje, że wartość informacyjna
uzyskiwanych wielkości nie wydaje się znaczna. Poziom wskaźników stymulują bowiem
określone rodzaje aktywów płynnych, głównie należności i zapasy. Wiadomo przy tym, że
aktywa te charakteryzują się różną możliwością „upłynnienia”, oznaczającego w praktyce
zainkasowanie gotówki przez przedsiębiorcę. Jak słusznie zauważa J. Wielogórska-
Leszczyńska, wcale nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, czy zamieszczenie danego
składnika w określonej pozycji bilansu jest wystarczające do oceny jego płynności.
Po trzecie, powstaje pytanie: jak wreszcie powinni się odnieść do opisywanego
problemu sami przedsiębiorcy? Na jakie wielkości powinni zwracać uwagę?
Jak widać, odpowiedź nie jest prosta. Nie ulega przy tym wątpliwości, że w każdym
przypadku analiza własnej płynności nie może ograniczać się do „suchych” zestawień
empirycznych, powinna zaś uwzględniać charakter wszystkich składników aktywów, które
brane są pod uwagę w konkretnym przypadku. Nie jest to rzecz jasna łatwe, ponieważ ani
teoria, ani praktyka gospodarcza nie dysponują prostymi i sprawdzonymi metodami
umożliwiającymi ocenę faktycznego stopnia płynności określonych grup aktywów. Można

9
oczywiście w pewnym stopniu bazować na „intuicji biznesowej”, wynikającej z nabytego
doświadczenia, ale nie wiadomo, czy to wystarczy.
Przy miernikach statystycznych trudno zinterpretować minimalny i bezpieczny
poziom płynności. Poza tym nie do końca wiadomo w jaki sposób ten poziom należy
wyznaczyć. W literaturze finansowej możemy znaleźć różnego rodzaje prób ich pomiaru,
jednak trudno czasami odnieść te wartości na grunt praktyczny.

2.2. Dynamiczne wskaźniki płynności finansowej

W literaturze oprócz wskaźników statycznych wyróżnia się dynamiczne wskaźniki
płynności finansowej. Metody dynamiczne opierają się na sprawozdaniu z przepływów
środków pieniężnych i na ocenie mierników, które można podzielić na trzy grupy,
obejmujące:
 wskaźniki wydajności gotówkowej,
 wskaźniki wystarczalności środków pieniężnych,
 wskaźniki struktury przepływów pieniężnych.
Wskaźniki wykorzystujące przepływy pieniężne występują w licznych postaciach,
jednak w praktyce są one rzadziej wykorzystywane niż wskaźniki statystyczne.

10
Rysunek 8.
Wskaźniki płynności oparte na przepływach pieniężnych według G. Gołębiowskiego

Wskaźniki płynności
oparte na przepływach
pieniężnych

Wskaźniki struktury Wskaźnik

przepływów Wskaźnik wydajności wystarczalności
pieniężnych gotówkowej gotówki

Wskaźnik zdolności Wskaźnik ogólnej

Wskaźnik wydajności
wypracowania wystarczalności
gotówkowej sprzedaży
środków pieniężnych gotówki

Wskaźnik udziału zysku w

netto środkach Wskaźnik wydajności Wskaźnik spłaty
pieniężnych netto z dział. gotówkowej zysku zobowiązań ogółem
operacyjnej

Wskaźnik finansowania Wskaźnik wydajności Wskaźnik zakupów

działalności inwestycyjnej gotówkowej majątku inwestycyjnych

Wskaźnik wypłat
dywidend

Źródło: opracowanie własne na podstawie: G. Gołębiowski, Miary poziomu płynności finansowej

oparte na przepływach, [w:] Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. T.
Cicirko, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2010, s. 42.

11
 Podobnie jak w przypadku mierników statycznych, zbędne wydaje się szczegółowe
opisywanie zasad ich wykorzystywania oraz interpretacji uzyskiwanych wyników. Można
jednak przypomnieć zasady wyliczania poszczególnych wskaźników, jednoznacznie
wyjaśniających ich istotę. Zasady te przedstawia poniższa tabela 9.

Tabela 9. Wskaźniki dynamiczne wykorzystywane do pomiaru płynności finansowej

przedsiębiorstwa
Nazwa miernika
Wskaźniki wydajności gotówkowej
indeks wydajności gotówkowej sprzedaży
indeks wydajności gotówkowej zysku
indeks wydajności gotówkowej majątku
(kapitału)
indeks wydajności gotówkowej majątku
bieżącego
Wskaźniki wystarczalności środków pieniężnych
indeks ogólnej wystarczalności środków
pieniężnych
indeks wystarczalności środków
pieniężnych na spłatę długów ogółem
indeks wystarczalności środków
pieniężnych na spłatę długów
długoterminowych
indeks wypłaty dywidendy
Formuła liczenia
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / sprzedaż netto
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / zysk netto z działalności
operacyjnej
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / średnia wartość aktywów
ogółem
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / średnia wartość aktywów
bieżących
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / wypłata dywidend + zakup
majątku trwałego + spłata zadłużenia
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / zysk netto z działalności
operacyjnej
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / średnia wartość aktywów
ogółem
środki pieniężne netto z działalności
operacyjnej / średnia wartość aktywów

12
 bieżących
indeks wystarczalności gotówki operacyjnej środki pieniężne netto z działalności
na zakup środków trwałych operacyjnej / wydatki na środki trwałe
Wskaźniki struktury przepływów pieniężnych
indeks zdolności do wypracowania gotówki przepływy netto z działalności operacyjnej /
netto z działalności operacyjnej przepływy netto z działalności operacyjnej +
wpływy z działalności inwestycyjnej
indeks udziału zysku netto w gotówce netto zysk netto / środki pieniężne netto z
z działalności operacyjnej działalności operacyjnej
indeks zależności od zewnętrznych źródeł wpływy z działalności finansowej / środki
finansowania pieniężne netto z działalności operacyjnej
indeks gotówkowej samowystarczalności wpływy z działalności finansowej / wydatki
działalności finansowej działalności finansowej
indeks udziału amortyzacji w operacyjnych amortyzacja / środki pieniężne netto z
przepływach pieniężnych netto działalności operacyjnej
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Podstawy zarządzania płynnością finansową
przedsiębiorstwa, red. T. Cicirko, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2010, s. 104; J. Folga,
Zarządzanie majątkiem obrotowym, w: Nowoczesne zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, red. A.
Bielawska, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 206; M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością
finansową w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, s. 11; B. Olczak,
Ocena płynności przedsiębiorstwa, w: Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, red. M.
Jerzemowska, PWE, Warszawa 2004, s. 148-149.

Przedstawione mierniki mają wieloprzekrojowy charakter i mogą służyć do

prawidłowej oceny możliwości finansowych firmy. Obejmują jednak swoją analizą okres do
jednego roku. Wskaźniki, które badają wieloletnie płaszczyzny czasowe to przede wszystkim:
 wskaźnik wystarczalności cash flow,
 wskaźnik płynności Lambda.
Pierwszy miernik informuje, jak dużo przedsiębiorstwo jest w stanie wygospodarować
środków pieniężnych pochodzących z podstawowej działalności, które niezbędne są do
regulowania wydatków dotyczących inwestycji w środki trwałe, zapasy oraz wypłaty
dywidend. Wskaźnik ten obejmuje okres pięciu lat, co pozwala na wyeliminowanie błędów
statystycznych wynikających z cykliczności lub innych przypadkowych zdarzeń. Wskaźnik
ten oblicza się według następującego wzoru.

13
Wzór 5 Wskaźnik wystarczalności cash flow

suma pięcioletnic
Wskażnik wystarczalności cash flow operacyjnego=
suma pięcioletnichwydatków na inwestycje w środk

Pozostałe inwestycje, które są istotnym składnikiem kapitału obrotowego zostały

pominięte w powyższym wzorze ze względy na fakt, że w większej części są one pokrywane
przez zobowiązania krótkoterminowe. Podczas kalkulacji ujmowany jest jedynie przyrost
zapasów (gdy ich stan ulegnie zmniejszeniu wtedy przyjmowana jest wartość zero). Wskaźnik
wystarczalności cash flow informuje, w jakiej części zapotrzebowanie na kapitał jest
zaspakajane przez własne źródła finansowania przedsiębiorstwa.
Metody pomiaru służące do oceny płynności finansowej nie są do końca doskonałe i w
odpowiedzi na ten problem powstał wskaźnik płynności Lambda, który uwzględnia wszystkie
rodzaje przepływów występujących w jednostce, bez względu na ich charakter krótko- czy
długoterminowy. Wskaźnik ten wyeliminował problem związany z pominięciem przepływów
pieniężnych w przyszłych okresach oraz nieujęcie źródeł finansowania w bilansie. Wskaźnik
płynności Lambda oblicza się według wzoru 6.

Wzór 6 Wskaźnik płynności Lambda

początkowe zasoby najbardziej płynne+ prognozowany cash flow operacyjny

Wskażnik płynności Lambda=
odchylenie standardowe operacyjnego cash flow

Do początkowych zasobów najbardziej płynnych zaliczamy gotówkę, papiery

krótkoterminowe oraz linię kredytową, którą firma może wykorzystać. Suma początkowych
zasobów najbardziej płynnych oraz prognozowany cash flow operacyjny nazywany jest
potencjalnymi zasobami cash flow firmy. Wskaźnik płynności Lambda umożliwia
porównanie rezerwy płynnej części zasobów przedsiębiorstwa z odchyleniem standardowym
operacyjnego cash flow (w jakim stopniu przyszłe przepływy pieniężne będą w stanie pokryć
odchylenia standardowe tych okresów). Jeżeli wskaźnik ten przyjmuje wysoką wartość
oznacza to, że przedsiębiorstwo ma dobrą płynność finansową. Natomiast, niska wartość
informuje o słabej kondycji dotyczącej płynności finansowej firmy. Wyższa wartość tego
wskaźnika oznacza, że przedsiębiorstwo nie będzie miało problemów z płynnością finansową.

14
Niektóre przedsiębiorstwa wykorzystują ten miernik do obliczenia zapotrzebowania na kredyt
lub prawdopodobieństwa bankructwa.
Wielkość lambdy określa poziom zdolności przedsiębiorstwa do finansowania
zobowiązań bieżących. Im wyższa wartość wskaźnika, tym prawdopodobieństwo wystąpienia
problemów z płynnością zmniejsza się. Współczynnik lambda może być tworzony dla
dowolnych okresów. Jednak w przypadku danych dla niestandardowych okresów, może
wystąpić trudność w ich pozyskiwaniu dla analityków zewnętrznych. Dodatkowo pojawia się
problem prawidłowego wyznaczenia poziomu niepewności σ, który wykorzystuje się do
obliczenia tego współczynnika.

Podsumowanie
Płynność finansowa jest pojęciem złożonym, zaś przedsiębiorstwa często mają
problem z właściwym zmierzeniem jej poziomu. Poziomem płynności określa się możliwą do
uzyskania w krótkim czasie siłę nabywczą, co w praktyce oznacza uruchomienie aktywów
firmy bez większych strat czasowych i finansowych, w celu przeprowadzenia transakcji
dotyczącej codziennej działalności lub nieprzewidzianych zdarzeń. Pomiar płynności należy
do jednych z najtrudniejszych obszarów analizy finansowej każdej firmy. Podczas mierzenia
płynności finansowej przedsiębiorstwa powinny wykorzystać liczne metody jej pomiaru, nie
tylko skupiając się na miarach matematycznych, które cieszą się największą popularnością.
Monitorowanie poziomu płynności finansowej powinno również odbywać się przy użyciu
dodatkowych wskaźników dynamicznych. Obecnie przeprowadzenie szczegółowej analizy
rachunku przepływów pieniężnych również wydaje się niezbędne, jak i również należy wziąć
pod uwagę również czynniki jakościowe.
Nie wymaga uzasadnienia twierdzenie, że płynność finansowa ma zdecydowanie
większe znaczenie dla ochrony firmy przed bankructwem aniżeli rentowność. Stale zresztą
dowodzi tego praktyka gospodarcza, która potwierdza fakt, że zbankrutowało wiele
przedsiębiorstw wykazujących zyski. Sytuacja tam wynika w dużym stopniu z
memoriałowego charakteru zysku, czyli z określonych zasad dokonywania księgowań
zdarzeń gospodarczych, które występują w chwili, gdy ujmowane są dane wartości w
sprawozdaniu finansowym, chodź za tą transakcją nie następuje faktyczny przepływ
pieniężny.
Analiza płynności finansowej wymaga stosowania zarówno wskaźników statycznych,
jak i dynamicznych. Jak potwierdzają wyniki badań, w ramach grupy statycznej najczęściej

15
stosuje się wskaźnik płynności bieżącej. Ma on jednak wiele wad, m.in. nie umożliwia
porównań rynkowych oraz uwzględnia jedynie dane historyczne.
Wymienione w dużym skrócie wskaźniki dynamiczne wydają się bardziej obiektywne
i rzetelne. Ujęcie kasowe daje bowiem w tym wypadku w miarę realny obraz sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa. Wiele na temat sytuacji przedsiębiorstwa i jego zdolności do
regulowania zobowiązań mówi analiza samego rachunku przepływów pieniężnych, jednak
niezbędna jest także wiedza na temat poszczególnych transakcji czy też dalszych planów
jednostki. Należy również zauważyć, że wskaźniki dynamiczne, w porównaniu ze
wskaźnikami statycznymi, są zdecydowanie trudniejsze do wyliczenia, nie cieszą się w
związku z tym tak dużą popularnością wśród przedsiębiorców. W żadnym razie jednak nie
jest to argument uzasadniający stosunkowo rzadkie wykorzystywanie metod dynamicznych.
Jak potwierdza praktyka, jednostki wykazują wręcz znikome zainteresowanie takimi
wskaźnikami.
W literaturze możemy spotkać dużą liczbę mierników służących do oceny płynności
finansowej. Każda sytuacja w przedsiębiorstwie jest inna i dlatego ważny jest odpowiedni
dobór mierników, który pozwoli na właściwą ocenę sytuacji. Trzeba wziąć pod uwagę,
również punkt odniesienia, do którego będą porównywane wskaźniki np.: inne
przedsiębiorstwa funkcjonujące w tej samej branży (porównanie ze wskaźnikami
konkurencji). Aby nakreślić pełen obraz dotyczący płynności finansowej należy
skoncentrować się na trzech aspektach: zdolności płatniczej, płynności strukturalnej oraz
płynności potencjalnej.
W literaturze wskazane są optymalne poziomy wskaźników płynności finansowej, w
praktyce jednak wartości tych wskaźników mogą różnić się w zależności od (Wędzki, 2019, s.
300-302):
 branży,
 podmiotów gospodarczych w danej branży,
 okresów w branży bądź przedsiębiorstwie (występowanie długookresowego trendu
 będącego następstwem cyklu koniunkturalnego),
 podokresów w danej branży lub przedsiębiorstwie (np. kwartałów), większość branż
 podlega oddziaływaniom sezonowym oraz wahaniom trendu.

16
Literatura:
1) Cicirko, T, (2010). Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.

2) Folga, J. (2009). Zarządzanie majątkiem obrotowym, w: Nowoczesne zarządzanie

finansami przedsiębiorstwa, red. Bielawska A., C.H. Beck, Warszawa.
3) Gabrusewicz, W. (2009). Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa,
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlu i Rachunkowości, Poznań.
4) Gołębiowski, G. (2010). Miary poziomu płynności finansowej oparte na przepływach,
[w:] Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, Cicirko, T. (red.),
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
5) Grzywacz. J., Jagodzińska-Komar, E. (2019). Efektywne zarządzanie płynnością
finansową w przedsiębiorstwie – praktyka czy głównie teoria, Grzywacz, J. (red.),
Finanse przedsiębiorstwa. Ocena działalności gospodarczej, Oficyna Wydawnicza
SGH, Warszawa.
6) Grzywacz .J., Jagodzińska-Komar. E. (2021). Płynność finansowa w
przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
7) Hamrol, M. (2013). Niedocenione aspekty badania sprawozdania finansowego
przedsiębiorstwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Finanse, Rynki
Finansowe, Ubezpieczenia, Szczecin.
8) Kostur, A., Strojek. M. (2006). Sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstw, w:
Rachunkowość finansowa, Messner, Z. (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Katowicach, Katowice.
9) Kreczmańska-Gigol, K. (2015). Płynność finansowa przedsiębiorstwa, Difin S.A.,
Warszawa.
10) Micherda, A. (2009). Rachunkowość jako podstawowe źródło informacji na potrzeby
analizy finansowej, w: Analiza sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa,
Skoczylas, W. (red.), Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
11) Olczak, B. (2004). Ocena płynności przedsiębiorstwa, w: Analiza ekonomiczna w
przedsiębiorstwie, red. M. Jerzemowska, PWE, Warszawa.
12) Ostaszewski, J. (2007). (red.). Finanse,, Difin, Warszawa.

17
13) Prędkiewicz, K. (2008). Uwarunkowania i metody zarządzania wypłacalnością
małych i średnich przedsiębiorstw, Praca doktorska.
14) Sierpińska, M., Wędzki, D. (2017). Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
15) Skoczylas, W. (2015). Zasady konstrukcji wskaźników jako czynnik poprawy jakości
badań analitycznych, Kreczmańska-Gigol, K. (red.), Płynność finansowa
przedsiębiorstwa, Difin S.A., Warszawa.
16) Wędzki, D. (2019). Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego według
polskiego prawa bilansowego, Wydawnictwo Nieoczywiste-imprint GAB Media,
Warszawa.

18