ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΚΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ΢ ΗΦΑΙ΢ΣΟ΢, ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΢ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΣΩΝ ΜΔΓΑΛΩΝ

ΔΤΡΩΠΑΪΚΩΝ ΓΤΝΑΜΔΩΝ, ΓΑΛΛΙΑ΢, ΓΔΡΜΑΝΙΑ΢, ΜΔΓΑΛΗ΢ ΒΡΔΣΑΝΙΑ΢
(ΑΘΗΝΑ: ΠΟΙΟΣΗΣΑ, 1999)

΢ε απηή ηνπ ηε κειέηε γηα ηελ εμσηεξηθή θαη ακπληηθή πνιηηηθή ηεο
Γαιιίαο, ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο, ν θαζεγεηήο Γηεζλώλ
΢ρέζεσλ θαη ΢ηξαηεγηθώλ ΢πνπδώλ Π. Ήθαηζηνο επηδηώθεη ζπλεηδεηά λα
ζπλδέζεη ηελ αλάιπζή ηνπ κε ηε ζεσξία Γηεζλώλ ΢ρέζεσλ. ΢ηα πιαίζηα ηεο
πξνζπάζεηάο ηνπ απηήο, παξνπζηάδεη δύν θεληξηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο
ζηηο Γηεζλείο ΢ρέζεηο, ηε ξεαιηζηηθή θαη ηε λενθηιειεύζεξε. Η ξεαιηζηηθή
πξνζέγγηζε δίλεη έκθαζε ζηνλ ξόιν ηνπ θξάηνπο ζηνλ δηεζλή ρώξν θαη ζηελ
πξνζπάζεηά ηνπ λα απμήζεη ηελ ηζρύ ηνπ, λα πξνσζήζεη απηά πνπ έρεη νξίζεη
σο εζληθά ηνπ ζπκθέξνληα θαη λα δηαηεξήζεη ηελ αζθάιεηά ηνπ ζε έλα άλαξρν
δηεζλέο πεξηβάιινλ. Η λενθηιειεύζεξε πξνζέγγηζε, αλ θαη ζε νξηζκέλεο
παξαιιαγέο ηεο απνδέρεηαη ηνλ θεληξηθό ξόιν ηνπ θξάηνπο θαη ηεο ηζρύνο
ζην δηεζλέο ζύζηεκα, παξόια απηά δίλεη κεγάιε έκθαζε ζηνλ ξόιν ησλ
δηεζλώλ ζεζκώλ, πηζηεύνληαο όηη απηνί κπνξεί λα πξνσζήζνπλ ηε δηεζλή
ηάμε θαη ζπλεξγαζία. Καηά ζπλέπεηα, ελώ ε ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε δίλεη
κεγάιν βάξνο ζηελ θξαηηθή θπξηαξρία, θαη σο εθ ηνύηνπ επλνεί ηνλ απζηεξά
δηαθπβεξλεηηθό ραξαθηήξα ηεο δηεζλνύο ζπλεξγαζίαο, ε λενθηιειεύζεξε
πξνζέγγηζε ηείλεη λα πξνσζεί κνξθέο δηεζλνύο ζπλεξγαζίαο πνπ έρνπλ
ππεξεζληθά ραξαθηεξηζηηθά.
Η εμέηαζε ηεο εμσηεξηθήο θαη ακπληηθήο πνιηηηθήο ησλ ηξηώλ
επξσπατθώλ κεγάισλ δπλάκεσλ επηβεβαηώλεη παλεγπξηθά ηηο ππνζέζεηο ηεο
ξεαιηζηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ Γηεζλώλ ΢ρέζεσλ. Ξεθηλώληαο από ηε Γαιιία,
ν ζπγγξαθέαο επηζεκαίλεη όηη παξά ηηο δηάθνξεο θπβεξλεηηθέο ή θαη
θαζεζησηηθέο αιιαγέο, ε ρώξα απηή επηδηώθεη κε κεγάιε ζπλέπεηα ηε
δηαηήξεζε ηνπ status κεγάιεο δύλακεο. Πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ην εηδηθό
βάξνο ηεο ζηνλ δηεζλή ρώξν, ε Γαιιία επηδίσμε θαη πέηπρε ηε δεκηνπξγία
ππξεληθνύ νπινζηαζίνπ, παξά ηηο δηάθνξεο αληηδξάζεηο. Δπηπιένλ,
πξνώζεζε κελ ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε, θξαηώληαο ηελ όκσο ζε
δηαθπβεξλεηηθά πιαίζηα θαη εμαζθαιίδνληαο γηα ηνλ εαπηό ηεο εγεηηθό ξόιν
ζηελ Δπξώπε. Γηα ηελ αθξίβεηα, ε πξνώζεζε από γαιιηθήο πιεπξάο ηεο
επξσπατθήο νινθιήξσζεο κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Γεξκαλίαο, αιιά ππό γαιιηθό
πνιηηηθό έιεγρν, δελ γηλόηαλ επεηδή νη Γάιινη αζπάδνληαλ ππεξεζληθά
νξάκαηα, αιιά επεηδή ελδηαθέξνληαλ λα εμηζνξξνπήζνπλ ηε γεξκαληθή ηζρύ.
Δλώ ε Γαιιία πξνζπαζεί λα εκθαλίδεηαη σο κεγάιε δύλακε δξώληαο
θαηά θαηξνύο σο “κνλαρηθόο θαβαιάξεο” ζηνλ δηεζλή ρώξν, ε Μεγάιε
Βξεηαλία βαζίδεη ζε κεγάιν βαζκό ην status ηεο σο κεγάιεο δύλακεο ζηελ
εηδηθή ζρέζε πνπ έρεη κε ηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο. Πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ην
εηδηθό βάξνο ηεο δηεζλώο, ε Μεγάιε Βξεηαλία ζπκπιέεη ζπλεηδεηά κε ηελ
Οπάζηγθηνλ. Παξάιιεια, θξνληίδεη λα δηαηεξεί ηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο
ζηελ Δπξώπε ζε απζηεξά δηαθπβεξλεηηθή κνξθή, έηζη ώζηε λα κελ
δεκηνπξγεζνύλ κνξθώκαηα πνπ κπνξεί λα απεηιήζνπλ ηελ θπξίαξρε ζέζε
ηνπ “αηιαληηθνύ βάζξνπ ηζρύνο” (ΗΠΑ-Μεγάιε Βξεηαλία). Η βξεηαληθή
ζπκκεηνρή ζηελ ηόηε Δπξσπατθή Κνηλόηεηα δελ έγηλε επεηδή ην Λνλδίλν
απνθάζηζε λα ζπκκεηάζρεη ζε έλα ππεξεζληθό εγρείξεκα, αιιά απινύζηαηα
γηα λα κελ απνκνλσζεί από ηηο εμειίμεηο θαη λα είλαη ζε ζέζε λα επεξεάδεη ηελ
πνξεία ηεο Κνηλόηεηαο εθ ησλ έζσ.

1
 Αλαθνξηθά κε ηε Γεξκαλία, ν ζπγγξαθέαο επηζεκαίλεη όηη κεηά ην 1945
ε ρώξα απηή ζπλαληνύζε ζνβαξέο δπζρέξεηεο ζηελ άξζξσζε εμσηεξηθήο θαη
ακπληηθήο πνιηηηθήο, ιόγσ ησλ ηδηαδνπζώλ ζπλζεθώλ πνπ αληηκεηώπηδε.
Παξόια απηά, ε γεξκαληθή πνιηηηθή επηδίσμε ζπλεηδεηά: α) ηε κεηαηξνπή ηεο
ηόηε Γπηηθήο Γεξκαλίαο ζε “θαλνληθό” θξάηνο κε πιήξε θπξηαξρία, β) ηελ
απνθπγή δεκηνπξγίαο αληηγεξκαληθώλ ζπλαζπηζκώλ ζαλ ζπλέπεηα ηεο
κεηαπνιεκηθήο αλάθακςεο ηεο Γ. Γεξκαλίαο, γ) ηελ επαλέλσζε ησλ δύν
Γεξκαληώλ. Η ζπκκεηνρή ηεο Γπηηθήο Γεξκαλίαο ζηελ επξσπατθή
νινθιήξσζε ππήξμε ην όρεκα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ δύν πξώησλ
ζηόρσλ θαη δελ νθείιεηαη ζε αθνζίσζε ησλ Γεξκαλώλ ζηελ “επξσπατθή ηδέα”.
Όζν γηα ηνλ ηξίην ζηόρν, απηόλ ηεο επαλέλσζεο, ε επίηεπμή ηνπ θαηέζηε
δπλαηή από κία ζεηξά δξακαηηθώλ αιιαγώλ ζηε δνκή ηνπ δηεζλνύο
ζπζηήκαηνο.
Πξνρσξώληαο ηελ αλάιπζή ηνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 1990 ν ζπγγξαθέαο
δηαπηζηώλεη ηελ ίδηα αθνζίσζε ησλ ηξηώλ ρσξώλ ζηα εζληθά ηνπο
ζπκθέξνληα όπσο θαη ζην παξειζόλ. Η θαηάξξεπζε ηεο Δ΢΢Γ, ε γεξκαληθή
επαλέλσζε θαη ε ζπλαθόινπζε αύμεζε ηεο γεξκαληθήο ηζρύνο έρνπλ
κεηαβάιιεη δξακαηηθά ην πνιηηηθό ζθεληθό ζηελ Δπξώπε. Έηζη, ε Μεγάιε
Βξεηαλία επηκέλεη ζηελ εηδηθή ηεο ζρέζε κε ηηο ΗΠΑ, θηάλνληαο ζην ζεκείν λα
ζέηεη ηε ιεγόκελε Δπξσπατθή Ακπληηθή Σαπηόηεηα ππό ηελ ακεξηθαληθή
αίξεζε. Παξάιιεια, επηδηώθεη πεξαηηέξσ δηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο, πηζηεύνληαο όηη ε εηζδνρή λέσλ κειώλ ζα απνκαθξύλεη ηνλ θίλδπλν
ππεξεζληθήο ζπζπείξσζεο. Η Γαιιία πξνζπαζεί απεγλσζκέλα λα
εμηζνξξνπήζεη ηε Γεξκαλία, ρξεζηκνπνηώληαο σο κέζν ηελ ελίζρπζε ηεο
επξσπατθήο νινθιήξσζεο, ζηελ νπνία πξνζπαζεί λα πξνζδέζεη ηνπο
Γεξκαλνύο. Σέινο, ε Γεξκαλία πξνζπαζεί λα δείρλεη “θαιή ζπκπεξηθνξά”,
ώζηε λα απνθύγεη ηε δεκηνπξγία ζπκκαρηώλ ζε βάξνο ηεο. Ο “επξσπατζκόο”
απνηειεί κηα θαιή ζπληαγή γηα ηελ επίηεπμε απηώλ ησλ δύν ζηόρσλ.
Η αλάιπζε ηνπ Π. Ηθαίζηνπ θάλεη ζαθέο όηη, παξά ηηο όπνηεο
δηαθεξύμεηο ηνπο θαη παξά ηηο πεπνηζήζεηο ησλ λενθηιειεπζέξσλ, νη ηξεηο
κεγάιεο επξσπατθέο δπλάκεηο εμαθνινπζνύλ λα αζρνινύληαη κε
“παιηνκνδίηηθα” δεηήκαηα όπσο ε κεγηζηνπνίεζε ηεο ηζρύνο θαη ηνπ γνήηξνπ
ηνπο, ε εμηζνξξόπεζε ππαξθηώλ ή δπλεηηθώλ αληηπάισλ ηνπο θαη γεληθά ε
θαηνρύξσζε ησλ ζπκθεξόλησλ θαη ηεο αζθαιείαο ηνπο. Κακία από ηηο ηξεηο
απηέο ρώξεο δελ ζέιγεηαη από ππεξεζληθά νξάκαηα. Όιεο ρξεζηκνπνηνύλ ην
εγρείξεκα ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ - δηαθνξεηηθώλ
θαη ζπρλά αιιεινζπγθξνπόκελσλ - ζπκθεξόλησλ ηνπο, ελώ δηαηεξνύλ ππό
απζηεξά εζληθό έιεγρν ηνπο ηνκείο πνπ άπηνληαη ηεο εζληθήο ηνπο αζθαιείαο.
Σν βηβιίν πεξηέρεη κία κεζηή αλάιπζε ε νπνία δελ θνβάηαη λα
θαηαιήμεη ζε ζπκπεξάζκαηα πνπ ίζσο θαλνύλ αληηδεκνθηιή. Παξάιιεια,
παξέρεη ζηνλ αλαγλώζηε πιεζώξα πιεξνθνξηώλ, ε νπνία ηνπ επηηξέπεη λα
θαηαλνήζεη κία ζεηξά από δεηήκαηα όπσο ε εμέιημε ηεο επξσπατθήο
νινθιήξσζεο ή νη επξσαηιαληηθέο ζρέζεηο.
Κώζηαο Κνιηόπνπινο
Γξ. ΢ηξαηεγηθώλ ΢πνπδώλ Παλ/κίνπ Λάλθαζηεξ,
Δξεπλεηήο Ι.ΓΙ.΢.