ምዕራፍ አንድ

s”s“ Iw[}Ww

1.1 s”s

s”s ¾›”É Iw[}Ww ld©U J’ S”ðd© vIM SÖumÁ SÓKÝ •እ“

Te}LKòÁ SX]Á ’¨<:: ¾c¨< MÏ TIu^©’ƒ ¾T>Öuk¨<“ ¾T>ÑKì¨<
us”s ’¨<:: eK²=I s”s”“ Iw[}Ww” ’×ØKA SSMŸƒ Áe†Ó^M::

1.2 Iw[}cw

Iw[}Ww ¾T>K¨< eÁT@ ²Lm’ƒ ÁK¨< ¾እ`e u`e ƒee` ¾T>ታÃuƒ'

uK?L GÃM dÃJ” u^c< õLÑAƒ }cvex ¾}Å^Ë ¾^c< ¾J’ ›e}ÇÅ`
ÁK¨<” I´w ¾T>¨¡M ’¨<:: ›”É Iw[}Ww u`"ታ ¾}éñU J’ ÁM}éñ
IÑA‹ ›K<ƒ:: •እ’²=I ŸIw[}Wu< õLÑAƒ ¾S’Ûƒ IÑA‹ Iw[}Wu<
¾T>S^v†¨<“ ¾Iw[}Wu<” ›vLƒ ¾እ`e uእ`e Ó”–<’ƒ e`¯ƒ”
¾T>¨e’< “†¨<:: Iw[}Wu< SØö“ Ø\ ¾T>L†¨< ¾^c< ¾J’ ¾e’ UÓv`
SKŸ=Á­‹ ÁK<ƒ I´w ’¨<:: ¾²=I ¾እ`e uእ`e ƒee`“ ¾ƒee\U
TÖ“Ÿ]Á IÑA‹ ÁK¨< Iw[}Ww s”s' uIw[}Wu< ›vLƒ S"ŸM ÁK¨<”
G<K”}“©“ Y`¯ታ© Ó”–<’ƒ uSÓKê' uS¨c”“ Ÿƒ¨<MÉ ƒ¨<MÉ
uTe}LKõ [ÑÉ Ÿõ}— ›e}ªê* ÁÅ`ÒM:: uSJ’<U uIw[}Wu<
SÓKÝ uJ’¨< us”s¨<“ ¾eU vKu?ƒ uJ’¨< Iw[}Ww S"ŸM ¾Öuk
l`ኝƒ S•\ ¾ÓÉ ’¨<::

¾c¨< MÏ uTIu` uS•\ TIu^© •እ”ed "ሰ–<ƒ U¡”Á„‹ ¨<eØ uÓK<

uS•` ›eðLÑ> ¾J’< ’Ña‹” uSK< ¾TÓ–ƒ ›pU ¾K?K¨< SJ’< uª“’ƒ
¾T>Öke ’¨<:: U¡”Á~U K^c< ¾T>ÁeðMѨ<” ŸK?KA‡ ¾TIu[Wu<
›vLƒ TÓ–ƒ“ K?KA‹ ¾TIu[cu< ›vLƒ Ÿእ`c< TÓ–ƒ ¾T>•`v†¨<”
’Ña‹ SeÖƒ Õ`uM:: u²=I ›eÑÇÏ TIu^© Ó”–<’ƒ ¾s”s
›ÑMÓKAƒ wp ÃLM: uIw[}Wu< ›vLƒ S"ŸM KT>•[¨< TIu^©
}^¡x ›vL~ s”s” uSÓvu=Á’ƒ KSÖkU ÃÑÅÇK<“::
1
 Ÿ²=I u}ÚT] s”s u›”É Iw[}Ww ¨<eØ ¾ST]Á TcMÖ— SX]Á
uSJ” ÁÑKÓLM:: ›”É Iw[}Ww ld©U J’ S”ðd© •እc?„‡
}Öwk¨< k×Ã’ƒ vK¨< S”ÑÉ Ÿƒ¨<MÉ ¨Å ƒ¨<MÉ •እ”Ç=}LKñ s”s
¾T>•[¨< T>“ Ÿõ}— ’¨<:: Ÿ²=IU vhÑ` ¾Iw[}Wu< ›vLƒ TIu[Wu<
¾T>ðMÒ†¨<”“ Ø\“ SØö ¾T>L†¨<” e’ UÓva‹ •እ”Ç=K¿ us”s¨<
SX]Á’ƒ ŸT>•\uƒ TIu[Ww ÃT^K<:: ¾TIu[cu< ›vLƒ SØö e’
UÓv` c=Ád¿ TIu[Wu< እ’²=I” ›vLƒ KSÓ^ƒ s”s” uTe}T]Á’ƒ
ÃÑKÑMuታM:: u}[„‡' uUdK?Á© ”ÓÓa‡' u›vvKA‡ ¨²} uSÖkU
•እ’²=I” ¾Iw[}Wu<” ›vLƒ Ÿ¡ñ UÓv` Á`nM:: •እ’²=I ð`Ë w²<
¾s”s ›ÑMÓKA„‹ ŸLà uwÁ’@­‡ ¾}ÑKì¨<” us”t“ uIw[}Wu< S"ŸM
ÁK¨<” ƒee` ¾T>Á”ìv`l “†¨<::

1.3 TIu^© e’ Md”

TIu^© e’ Md” TKƒ us”s“ uIw[}Wu< S"ŸM ÁK¨<” Ó”–<’ƒ
¾T>ÁÖ“ ¾e’ Md” ²`õ ’¨<:: ¾T>Á}Ÿ<[¨<U us”s ›ÑMÓKAƒ Là ’¨<::
TKƒU s”s KSÓvu=Á እ”ȃ እ”ÅT>ÁÑKÓM Óu< KTÉ[Ó“ ¾s”s
Ów[~ U” እ“ እ”ȃ እ”ÅJ’ KTØ“ƒ ’¨<::

TIu^© e’ Md” eS< እ”ÅT>ÁSK¡}¨< e’Md”” Ÿ}KÁ¿ TIu^©

G<’@ታ­‹ Ò` uTÁÁ´ ¾T>ÁÖ“ ¾°¨<kƒ ²`õ ’¨<::

¾TIu^© e’ Md”” ›ËTS` e”SKŸƒ u197®­‡ ›"vu= u¿’>y`e+ Å[Í

ŸT>cÖ<ƒ ¾e’ Md” ƒUI`ƒ ¡õKA‹ እ”Å ›”É uSJ” እ¨<p“”
›Ó˜…M:: ÃI ¾s”s Ø“ƒ ²`õ u²=I ²S” ”Å ›”É ¾e’ Md”
ƒUI`ƒ እ¨<p“” ›Ó˜„ uƒUI`ƒ SeÖƒ ŸƒUI`ƒ“ ŸU`U` ›”é`
us”s Ø“ƒ ¨<eØ Ÿታ¿ ª“ ª“ °ÉÑ„‹ ›”Æ ’¨<::

2
ምዕራፍ ሁለት
¾s”s ›ÖnkU

TIu^© e’ Md” ¾s”s” ›ÖnkU Ÿ}KÁ¾ ›p×Ý ÁÖ“M:: Ÿ’²=IU

¨<eØ TIu^© MTÉ ›”Æ ’¨<:: ¾›”É TIw[Ww ›vLƒ uëታ'
u°ÉT@' u´UÉ“' uÓ”–<’ƒ /up`uƒ“ `kƒ/' uTIu^© Å[Í ¨²}
¾}KÁ¿ “†¨<:: u²=IU du=Á ¾TIu[cu< ›vLƒ us”s†¨< u}KÁ¿
S”ÑÊ‹ እ”Ç=ÖkS< ÃÑÅÇK<::

KUdK? u›T`— s”s }“Ò] TIu[cw MTÉ ›”É u°ÉT@¨< ¨×ƒ ¾J’
c¨< Ÿ›”É °ÉT@¨< ŸÑó c¨< Ò` c=’ÒÑ` እ`e- እÁK ›¡waƒ uT>ÁdÃ
¾s”s ›ÖnkU እ¾Ö^ ’¨< ¾T>’ÒÑ[¨<& Ÿ°ÉT@ እŸ<Á¨< Ò` c=’ÒÑ` Ó”
›”} እÁK ’¨< ¾T>Ö^¨<:: ÃI ¾T>Ád¾¨< us”s }“Ò]¨< vIM SW[ƒ
u°ÉT@ M¿’ƒ du=Á ¾s”s ›ÖnkU M¿’ƒ እ”ÅT>•` ’¨<:

Ÿ²=I“ Ÿ²=I Ò` u}ÁÁ² SMŸ< T”? KT” ? U” ? SŠ? ÓÑ^M

¾T>K<ƒ” ’Ña‹ KSSKe ¾T>Áe‹K< እ’²=I SW[ታ© ¾J’< ’Ña‹”
(Domains) “†¨<:: እ’²=I SW[ታ© ’Ña‹ ¾T>ÁSK¡~ ¾›”É c¨< ¾s”s
›ÖnkU Ÿ}“Ò]¨<“ Ÿ›ÉTÛ T”’ƒ' Ÿ”ÓÓ\ `°c Ñ<ÇÓ ”ÓÓ\
ŸT>"H@Éuƒ ›¨<É SKª¨Ø Ò` ¾T>Kª¨Ø SJ’<” ’¨<::

¾c¨< MÏ u›"vu=Á¨<U J’ Ÿ›"vu=¨< ¨<ß ¾}KÁ¿ Ñ<ÇÄ‹” KS[ǃ“

KSÑ”²w wKAU ŸScKA‡ Ò` KSÓvvƒ s”s” u›”É ¯Ã’ƒ S”ÑÉ w‰
c=ÖkU ›ÃታÃU:: ›”É }“Ò] KM¿ M¿ Ñ<ÇÄ‹ u}KÁ¿ G<’@ታ­‹ LÃ
s”s” u}KÁ¿ S”ÑÊ‹ ÃÑKÑLM:: ¾s”s ›ÖnkU እ”Ç=KÁà ŸT>ÁÅ`Ñ<
’Ña‹ ¨<eØ ÅÓV ¾S’ÒÑ]Á eõ^' ¾}Xታò­‹ T”’ƒ' ¾S’ÒÑ]Á¨<
`°c Ñ<ÇÓ Ñ>²? Øm„‡ “†¨<::

T“‹”U w”J” G<MÑ>²? u›”É ¯Ã’ƒ S”ÑÉ ›”“Ñ`U& ¨LЉ‹””

e“’ÒÓ` ¾U”ÖkS¨< s”s MЉ‹”” e“’ÒÓ` ŸU”ÖkS¨< ¾}K¾
3
’¨<:: SUIa‰‹”“ }T]­‰‹”” u›”É ¯Ã’ƒ s”s ›“’ÒÓ`U::
eK›KU›kó© Ñ<ÇÄ‹ e“¨^“ eK›Ñ^© Ñ<ÇÄ‹ e“¨^U •እ”Ų=G<
›’ÒÑ^‹” ›”É ›Ã’ƒ ›ÃJ”U::

›”É c¨< uu?~ ›"vu= ŸT>k`v†¨< c­‹ Ò` Ó”–<’ƒ ¾T>ÁÅ`Óuƒ

S”ÑÉ uƒUI`ƒ u?ƒ“ u}KÁ¿ Se]Á u?„‹ ¨<eØ }Óvxƒ”
ŸT>ðêUuƒ S”ÑÉ ¾}K¾ ’¨<:: Ÿ²=IU u}ÚT] us”s }Óvxƒ ¨<eØ
}dታò ŸT>J’< c­‹ T”’ƒ ›”é` us”s ›ÖnkU H>Ń ¨<eØ cò
M¿’ƒ እ”ÅT>•` ¾TIu^© e’ Md” UG<^” Áe[ÇK<:: K›”É c¨< ¾s”s
›ÖnkU SKÁ¾ƒ S•` እ²=I w‰ dÃJ’< ¾}“Ò]­‹“ ¾›ÉTà‹
°ÉT@' ëታ' ¾ƒUI`ƒ Å[Í' ¾e^ É`h' T°[Ó ¨²} uU¡”Áƒ’ƒ
¾T>Ökc< “†¨:: KUእK? ›”É ›³¨<”ƒ /iTÓK?/ K?L¨<” ›³¨<”ƒ
¾T>Á’ÒÓ`uƒ“ ›”É” Ié” ¾T>Á’ÒÓ`uƒ S”ÑÉ ›”É ›Ã’ƒ ›ÃJ”U::

u›ß\ u›”É TIu[cw ¾T>Ñ–< ›vLƒ uIw[}Wu< ¾T>•^†¨< xታ

u}Kª¨Ö lØ` ¾s”s ›ÖnkT†¨<U እ”Ç=G< }Kªªß ÃJ“M TKƒ
’¨<:: ÃIU TKƒ' u›”É ¾TIu^© Sªp` ¨<eØ KUdK? ¾እÉ` Ç—
¾J’ ÓKcw uTIu[Wu< ¨<eØ ¾T>Ñ–¨<” Ø\”v ’ò ¾J’ e^ እ”Ç=c^
ƒ°³´ K=Áe}LMõ ¾T>ÖkUuƒ” s”s ›UØ„ ŸvKu?~ Ò` HXw
c=Kª¨Ø ›ÃÖkUuƒU:: U¡”Á~U ÓKcu< u°É\ ¨<eØ ÁK¨< xታ“
uu?}Wu< Sªp` ¨eØ ÁK¨< T>“ }Sddà eLMJ’ Kc¨<¾¨< ¾}cÖ¨<
eM×” u}K¨Ö Ñ>²? ¾s”s ›ÖnkU eM~U እ”Ç=Kª¨Ø ¾ÓÉ ÃJ“M
TKƒ ’¨<::
G. ëታ“ ¾s”s ›ÖnkU

¾}ðØa ëታ ¨”É /}v°ታÃ/ እ“ c?ƒ /እ”eታÃ/ }wKA uG<Kƒ ßðLM::

u¾TIu[Wu< ¾c?ƒ“ ¨”É ëታ ÁL†¨< c­‹ }ÅvMk¨< S•^¨< ¾ታ¨k
Ñ<Çà ’¨<:: Ÿp`w Ñ>²? ¨Ç=I ¾›”É s”s }“Ò] ¾J’< c?„‹“ ¨”Ê‹
¾}KÁ¾ ¾s”s ›ÖnkU ›L†¨< ¾L†¨<U ¾T>K¨<” KT[ÒÑØ UG<^”
¾}KÁ¿ Ø“„‹” ›É`ѪM:: uእ”ÓK=´ GÑ` ¾}Å[Ѩ< Ø“ƒ c?„‹ Ÿc?„‹
Ò` J’¨< uT>ݨ~uƒ ›Ò×T> Ÿ¨”Ê‹ Ò` }Ñ“˜}¨< uT>’ÒÑ\uƒ Ñ>²?

4
eK^d†¨< ŸT¨<^ƒ ÃMp eKeþ`ƒ እ“ eK °K~ ²?“ T¨<^ƒ LÃ
እ”ÅT>Á}Ÿ<\“ ¨”Ê‹ Ÿc?„‡ uŸ<M Kk[u< eT@© ØÁo­‹ SõƒH@
K=Jእ ¾T>‹K< Hdx‹” እSc”²` ULh†¨<” c=cÖ<' u}n^’>¨< ÅÓV
c?„‡ K}ÖÁm’ƒ ØÁo kØ}— SMe ŸSeÖƒ ÃMp Ÿ‹Ó\ Ò`
}ÁÁ»’ƒ ÁL†¨<” u^d†¨< Là ¾Å[cv†¨<” ÑÖS™‹ uSÖqS< LÃ
ƒŸ<[ƒ TÉ[Ò†¨<እ” Yule (1986:22) ÑMëታM::
K. G<’@ታ እ“ ¾s”s ›ÖnkU

¾s”s ›ÖnkU uG<’@ታ­‹ ¾T>¨c” SJ’< ÓMê ’¨<:: uSJ’<U u}KÁ¿

G<’@ታ­‹ ¾}KÁ¿ ¾s”s ›ÖnkV‹” e”Ÿ}M እ”Ñ—K”:: G<’@ታ© ¾s”s
›ÖnkU u”ÓÓ` ¨ÃU uêG<õ ¾U”ÖkS¨<” s”s ¾T>SKŸƒ ’¨<::
c­‹ uT>“Ñ\uƒ Ñ>²? ŸG<’@ታ­‹ ¾}’d ¾s”s õ‹ K=¨Ø ËLM::
}“Ò]­‹ ÁK<uƒ G<’@ታ ¨d˜ ’¨<“:: eKJ’U KUdK? Ÿc<p Å”u— Ò`
Ÿp` እ¨ÇÏ ¨ÃU ÕÅ— Ò` ¨²} e”’ÒÑ` ¾U”ÖkS¨< s”s ›=SÅu—
c=J”' Kk×] Se]Á u?ƒ ¨ÃU É`σ ¾T>éð¨< TSMŸ‰ ¨ÃU
ÅwÇu? ÅÓV SÅu— ¾s”s ›ÖnkU” ¾}Ÿ}K ’¨<:: uSÅu— s”s
›ÖnkU eMƒ ÅwÇu?Á‹”” እ”É“k`w ¾T>ÁeÑÉÅ” G<’@ታ¨< ’¨<
(Hammer & Rossner, 1990:23) ::

N. S<Á© ¾s”s ›ÖnkU

¾SÅu—“ ›=SÅu— s”s ›ÖnkU እ”ÅU”ÖkUuƒ G<’@ ¾T>¨c”

እ”ÅJ’ G<K< c­‹ eKT>Á¨<lƒ ’Ñ` ¨ÃU eKT>¨ÆKƒ eK›”É ¾}K¾
’Ñ` KSÓKê ¨ÃU KS“Ñ` S<Á© s”s” c=ÖkS< ÃታÁK<::

KUdK? ›”É Ê¡}` ŸS<Á ›Ò\ Ò` c=’ÒÑ` ¾T>ÖkS¨< s”s“ Ÿui}—

¨< Ò` c=’ÒÑ` ¾T>Ök¨< s”s ›”É ›Ã’ƒ LÃJ” ËLM:: uK?KA‹
u`"ታ ¾S<Á ²`ö‹ KUXK? ›ƒ¡M}™‹' S<²=k™‹' SH”Ç=f‹'
þK=f‹' ûÃK„‹ ¨²} ¾¾^d†¨< ¾J’ ¾}K¾ ¾s”s ›ÖnkU ›L†¨<::

5
 1.1 Md’ ªIÉ’ƒ
Md’ ªIÉ TKƒ ›”É c¨< ›”É s”s w‰ c=Á¨<p /S“Ñ` ¨ÃU
TÉSØ c=‹M/ ’¨<:: ›w³—¨<” Ñ>²? ›”É s”s w‰ ¾T>Á¨<l ¨ÃU
¾T>KUዱ c-ች °ÉT@Á†¨< እeŸ 13—¨< °ÉT@ É[e c=ÒKÖ< ¨ÃU
k[u?ታ ¾’u^†¨< K›”É s”s w‰ ¾’u[ TKƒ ’¨<:: u²=I ¯KU K›”É
s”s w‰ ¾}ÒKÖ< c­‹ ulØ` u`"ታ ›ÃÅK<U:: U¡”Á~U }ÚT]
s”s­‹” u›"vu=' uƒUI`ƒ ¨ÃU uGÃT•ታ© }sTƒ ¾SMSÉ
¨ÃU ¾ST` °ÉL†¨< Ÿõ}— eKJ’ ’¨<::

Ÿ²=I u}n^’> c­‹ ›”É s”s w‰ ¾T>“Ñ\ ŸJ’' ÃI K=Ÿcƒ ¾‰K¨<

u}KÁ¿ ›Ò×T>­‹ K=J” ËLM::

¾SËS]Á¨< ›Ò×T> c­‹ uT>•\uƒ ›"vu= ›ó†¨<” ¾Ÿð~uƒ s”s

¨<ß K?KA‹ s”s­‹ u›"vu=¨< ¾TÓ–ƒ °ÉK< ¾Öuu SJ” ’¨<::

K›”É s”s KSÇ w‰ ¾T>Ç`Ѩ< G<K}—¨< U¡”Áƒ Ks”s­‹ ŸT>•`

›SK"Ÿƒ K=S’ß Ã‹LM:: ÃI s”s KSMSÉ/KST` ÁK¨< ›SK"Ÿƒ
“†¨<:: K›”É s”s ›­”ታ© ›SK"Ÿƒ "K K²=I s”s እ“ ÃI s”s
KT>¨¡K¨< TIu[cw vIM Ÿõ}— ÓUƒ“ ›É“qƒ Õ^M:: u}SddÃ
SMŸ<U s”s¨<” KST`/KSMSÉ ›É“qƒ Õ^M:: u}SddÃ
s”s¨<” KSMSÉ Ÿõ}— }’di’ƒ (motivation) እ“ ƒUI`~” /KSǨ<
eŸ?ታT ÃJ“M:: u›ÖnLà ›­”ታ© ¾J’ u<É“© እ“ ÓKcv© ›SK"Ÿƒ
v”É Là }k“Ï}¨< c=Ñ–< ÃI”” }}ŸD] s”s uST\/uSMSÆ uŸ<M
›S`m ¨<Ö?ƒ ßcታM::

u›”é\ ›K<ታ© ¾J’ ¾u<É” ›SK"Ÿƒ "K Ÿታ]¡' ŸþK+"' እ“ TIu^©

Ó߃ Ò` ¾}dc[ ‹Ó` ÃðØ^M:: እ”Ç=G<U ÓKcv© ¾J’¨< ´”vK?
›K<ታ© ŸJ’ s”s¨<” KST`/KSMSÉ ÁK¨< }’dfƒ ¾k’c ¨ÃU
Ú`f K=Öó ËLM:: ¾G<K~ ›K<ታ© ´”vK?­‹ u›”É’ƒ }k“Ï}¨<
SÑ–ƒ ÅÓV ‹Ó\” ÁÑALªM::

6
K?L¨< K?KA‹ s”s­‹” LKSMSÉ fe}—¨< U¡”Áƒ Ÿs”s¨< ƒUI`ƒ
¾T>Ñ–¨< ØpU እ“ ¾s”s¨< ƒUI`ƒ ›ÖnLÃ ›LT U”’ƒ LÃ
¾}SW[} K=J” ËLM:: KUXK? }T]­‹ s”s¨<” ST` ¾T>ðMÑ<ƒ
s”s¨<” uwnƒ ›¨<k¨<ƒ u°Kƒ Ÿ°Kƒ Ièታ†¨< እ”ÅSÓvu=Á
SX]Á’ƒ SÑMÑM ðMѨ<ƒ ŸJ’“ ¾ƒUI`~ ›k^[w Ó” e’ îOó©
(literacy) እ“ Sªp^© ƒ”}“ (Structural analysis) u=J” ŸõLÑA†¨< Ò`
"M}××S s”s¨<” ¾ST` }’di’ƒ ÃÑAÉL†እM& ÃIU us”s¨< LÃ
›K<© ›SK"Ÿƒ እ”Ç=ÁÇw\ ÃÑóó†ªM::

2.2. Md’ ¡M›?’ƒ

XáM G<Kƒ ÑAT ›K¨<' S’ê` G<Kƒ K?”e ›K¨<:: Md’ ¡M›?’ƒ u²=G<
SScM ÉLM& G<Kƒ s”s uT¨p:: ÃG<” እ”Í= ¾G<Kƒ s”s vKu?ƒ
SJ”

እ”ÅS’ê\ K?”e“ እ”ÅdáK< ÑAT ¾kKK ›ÃÅKU:: ›”É c¨< Md’

¡M›?’~” c=Ö¾p SMc< ›­ ¨ÃU ›ÃÅKU ’¨<:: K?L¨< ÅÓV SMc<”
uTw^^ƒ K=cØ Ã‹LM:: ª“¨< ’Ñ` Ó” ›”É c¨< Md’ ¡M›? ’¨< e”M
¾U”S´’¨< U’<” ’¨<? KUdK? u›”É s”s ›”Åu} `~° ¾T>vMKƒ
c=J”' uK?L¨< ÅÓV Ÿum uታ‹ ‹KA K=•[¨< ËLM:: µa µa G<Kƒ s”s
እ‹LKG< SMc< ’¨<::

Md’ ¡M›?’ƒ ¾s”s ¾^c< ¡e}ƒ ›ÃÅKU:: ¾s”s¨< ›ÖnkU vI`Ã

እ”Í= Md’ ¡M›?’ƒ ¾s”s¨< ¾ƒ°U`ƒ vI`à dÃJ” ¾SM°¡~ ’¨<::
s”s ¾u<É” ¨ÃU ¾TIu[cw ”w[ƒ ’¨<:: Md’ ¡M›?’ƒ Ó” ¾ÓKcx‹
”w[ƒ ’¨<:: U¡”Á~U ›”É c¨< u}KÁ¿ G<Kƒ TIu[cx‹ ¨<eØ ¾SÑ–
ƒ °ÉM u=ÑØS¨< Md’ ¡M›?’ƒ K=J” ËLM:: ›ñ” ¾ðታuƒ s”s
}“Ò] Iw[}cw Ó” Md’ ¡M›?’ƒ እ”Ç=J” ÓÉ ›ÃÅKU::

Md’ ¡M›?’ƒ e“ew ¾ÓKcx‹” ¾s”s” ›ÖnkU“ ‹KAታ እ”ÅU”“Ñ` Mw

TKƒ ÁeðMÒM:: uK?L ›ÑLKê ¾s”s­‹” ›ÖnkU Å[Í“ }Óv^©

7
¡”ª’@ M¿’ƒ TKታ‹” ’¨<:: u²=I Gdw S’h’ƒ ›”É” c¨< Md’ ¡M›?
’I? wK” w”ÖÃk¨< ¾G<Kƒ s”s­‹ ‹KAታ ›KI? wK” እ”ÅÖ¾p’¨<
ÃqØ^M:: ØÁo¨<U u^c< K?L ØÁo K=Á’d ËLM:: U” ¯Ã’ƒ ‹KAታ
¾TÇSØ' ¾S“Ñ`' ¾T”uw ¨Ãe ¾Séõ' uK?L ›vvM ¾SkuM ¨Ãe
¾TS”Úƒ nL© ’¨< ¨Ãe èOó© uTKƒ SÖ¾p“ T[ÒÑØ Ã‰LM::

ŸLà Á’d“†¨<” ØÁo­‹ uÅ”w "Ö?”“ ULg<” ŸS[S`” u%EL Md’

¡M›? T’¨<? T”e ›ÃÅKU ¾T>K¨<” ØÁo KSSKe ÃV¡^M:: ›”Ç”Æ
s”s¨<” ÓÑ^M Ó” ›ÃêõU' ›Á’wU:: ›”Ç”È KS[ǃ ¾T>Áe‹M
¾TÇSØ“ ¾T”uw ‹KA• K=•[¨< ËLM:: እ”Ç=I ¯Ã’ƒ Md’ ¡M›?’ƒ
ÅÓV S’ddƒ ¾K?Kuƒ Md’ ¡M›?’ƒ ÃvLM:: ›”Ç”Æ ÅÓV ¾”ÓÓ`
s”s¨<” ¾T>[Ç ’Ñ` Ó” s”s¨<” ¾TÓÑ` K=J” ËLM:: እ²=I LÃ
¾T”uw ‹KAታ K›”Åu} `~°’ƒ kLM“ SW[ታ©’ƒ ÁKእ Ñ<Çà SJ’<
K=ታcw ÃÑvM:: ›”Ç”Æ ÅÓV ¾T>cT¨< K›”É ›¨<É w‰ ¾T>’Ñ`”
K=J” ËLM::

u²=I G<’@ታ Md’ ¡M›? T’¨<? ÁMJ’¨<e? ¾T>K¨< ØÁo ŸS’h¨< KSÁ´“
KTe•¨e Áe†Ñ[' እeŸSÚ[h¨<U KSSKe ¾TÉM ’¨<:: u•`ÓØ
Ømƒ ›SÇÅx‹“ ÑKé­‹ nK<” KS[ǃ ›eðLÑ>“ ÖnT> K=J’< ËLK<::
eK²=I SSÅu<“ SÑS~ ›eðLÑ> K=J” ËLM:: ƒ`Ñ<S<” u}SKŸ}U
“uG<Kƒ s”s­‹ ¾}¨LÌ” ÁIM T²´ ¨ÃU Sq×Ö` S‰M ¾T>K¨<
K=[Ç Ã‹LM::”

¾uKÖ K=[Ç ¾T>‹K¨< ›k^[w Ó” uMd’ ¡M›?’ƒ ‹KAታ እ“ ›ÖnkU

KT×^ƒ Ã[ÇM:: Ømƒ Md’ ¡M›?­‹ uT>‹LD†¨< s”s­‹ ›”Åu}
`~° K=J’< ËLK<:: ’Ñ` Ó” G<K~” ¾T>ÖkS<uƒ uØm~ ’¨<:: K?KA‹
ÅÓV Ømƒ ‹KAታ •b†¨< ¾T>‹LD†¨<” s”s­‹ uSÅu—’ƒ K}KÁ¾
›¨<É K=ÖkS<v†¨< ËLK<::

u›ÖnLà Md’ ¡M›?’ƒ c=’d Sታcw ÁKuƒ Ñ<Çà }“Ò]¨< uT>‹L†¨<

s”s­‹ ›^~” ¡H>KA‹“ us”s¨< Tcw” /¾s”s¨<” ›ÖnkU/ uwnƒ
8
S"”” ÃÖÃnM:: u²=I GXw S’h’ƒ Md’ ¡M›?’ƒ” v¨×¨< Á¨<ר<
wKA KSSÅw“ KSÑSƒ "M}ðKÑ ue}k` Md’ ¡M›? T” ’¨<?
ÁMJ’¨<e? uT>K< ØÁo­‹ KSeTTƒ u×U ›e†Ò] ’¨<::

2.2.1. ¾Md’ ¡M›?’ƒ S”e›?­‹

¾Md’ ¡M›?’ƒ S”e›?­‹ G<Kƒ “†¨< :: እ’c<U ¨<eש“ ¨<Ý© ÃvLK<::

G. ¨<eש S”e›?

u›”É GÑ` ¨<eØ uT>•\ TIu[cx‹ T"ŸM ¾እ`e u`e Ó”–<’ƒ“

እ”penc? ›K:: ÃI እ”penc?“ Ó”–<’ƒ ¾T>ðØ[¨< ¾s”s ›ÖnkU
¨<eש ¾Md’ ¡M›?’ƒ S”e›? K=vM ËLM:: ¨<eש S”e›?­‹ ufeƒ
Å[Í­‹ K=ታ¿ ËLK<::

1. eŃ

›”É ¾TIu[cw ¡õM K›=¢•T>Á© ÖkT@c=M ŸT>•`uƒ ›"vu= Kq K?L

s”s }“Ò] Iw[}cw uT>јuƒ ¡MM ¨<eØ K=cõ` ËLM:: u²=I Ñ>²?
TIu[cu< õƒ ¾H@Ũ<” s”s K=Ác^ß ¨ÃU ¾K?KA‹” s”s K=T`
ËLM:: ÃI ÅÓV KMd’ ¡M›?’ƒ SðÖ` U¡”Áƒ ’¨<:: eŃ
}ðØb©“ c¨< c^i uJ’< ›ÅÒ­‹ ¨ÃU ‹Óa‹ U¡”ÁƒU K=Ÿ“¨”
ËLM::

UdK? ÑA`õ' É`p' እd~ ÑV^' ¾S_ƒ S”kØkØ ÁK²=ÁU eM×’@

vSר< ‹Ó` U¡”Áƒ K=Ÿcƒ ËLM:: u²=I Ñ>²? ¾T>cÅŨ< TIu[cw
ŸT>kLkK¨< TIu[Ww s”s K=T` ¨ÃU u}n^’>¨< ¾^c<” K=Áe}U`
ËLM:: Ÿ²=I u}K¾ G<’@ ÓKcw Ke^ õKÒ Ÿ}¨KÅuƒ TIu[cw
}KÄ ¨Å K?L ¡MM“ TIu[cw c=H@É uÓKcw Å[Í eŃ }"H>ÇDM::
u²=G< ¨pƒ ÓKcu< ¾H@Åuƒ” TIu[cw s”s ¾SMSÉ ÓÈታ ›Kuƒ::

9
¾^c<” s”s Ó” K=Ác^ß ›Ã‹MU:: U¡”Á~U ¾^c<” s”s ¾T>Á¨<k¨<
እc< w‰ uSJ’< ’¨<::

2. É”u`}˜’ƒ

É”u`}˜’ƒ c=vM G<Kƒ ¾}KÁ¿ s”s­‹ ¾T>“Ñ\ TIu[cx‹ uÑ<`wƒ“

c=•\ s”s” K=ªªc< ËLK<:: K?L¨< ÅÓV KSÓvvƒ“ Ó”–<’ƒ KSõÖ`
›”Æ ¾K?L¨<” s”s ÃT^M:: u²=IU TIu^©' ›=¢•T>Á©“ þK+"©
Ó”–<’ƒ KSõÖ` ÁÓ³M::

3. ›e}ÇÅ^© ›ÑMÓKAƒ

በ›”É GÑ` ¨<eØ K›e}ÇÅ^© ›ÑMÓKAƒ እ”Ç=¨<M ¾T>S[Ø s”s ›K::

u²=I Ñ>²? ¾s”s¨<” }“Ò] ÁMJ’ c¨< uGÑ` ¨eØ እeŸ}Ñ– É[e ÃI”እ
¾›e}ÇÅ^© s”s ¾ST` ¨ÃU ¾T¨p ÓÈታ ›Kuƒ:: u²=I G<’@ታ Md’
¡M›?’ƒ ßcታM::

K. ¨<Ý© S”e›?’ƒ
¨<Ý© S”e›?­‹ e”M Md’ ¡M›?’ƒ ŸGÑ` ¨<ß uT>Å[Ó }êእ•
U¡”Áƒ K=Ÿcƒ ËLM:: እ’²=I ¨<Ý© U¡”Á„‹ ÅÓV þK+"©'
›=¢•T>Á©“ TIu^© p˜ Ó³„‹ “†¨<::

1. þK+"© p˜ Ó³ƒ

›”É GÑ` u¨[^ S<K< KS<K< ulØØ` Y` uTÉ[Ó uÙ` GÃM uÓÈ•
Te}ÇÅ`” ÃSKŸታM:: u²=IU p˜ Ñ»­‹” }ÖÓ}¨< ¾T>•\ c­‹
¾p˜ Ñ»­‹” s”s ÃT^K<:: እ”ÅÑ“U TIu[cu< ¾T>“Ñ[¨<” s”s ¾p˜
Ñ»¨< ›vLƒU ÃT\ታM::

2. ›=¢•T>Á©“ TIu^© p˜ Ó³ƒ

10
ÃI ¾p˜ ግዛት ›Ã’ƒ kØ}— ›ÃÅKU:: እÏ ›²<` p˜ Ó³ƒ ’¨<:: u²=I G<’@ታ
¾T>Sר< p˜ Ó³ƒ ¾T>ËU[¨< nLƒ” uSªªe ’¨<:: Ÿ²=I uuKÖ Ó”
p˜ Ñ»­‹ ¾^d†¨<” s”s SÖkT>Á KTÉ[Ó ÃÑóóK< ¨ÃU ÃÓvvK<::
u²=I G<’@ታ ¾T>S× s”s s”s¨<” w‰ dÃJ” ¾TIu[cu<” vIMU ›wa
ÁeÑvM:: s”s¨<” KST`' ›ªm SeKA KSÑ–ƒ“ ¾p˜ Ñ»­‹” ታ]¡
KT¨p uT>Å[Ó Ø[ት Md’ ¡M›?’ƒ ÃðÖ^M::

2.2.2 ¾Md’ ¡M›?’ƒ ¯Ã’„‹

Md’ ¡M›?’ƒ” UG<^” እ”ÅT>Ÿ}K¨< ይከፍሏቸዋል::

G. u¨<Ø” LÃ ÁK Md’ ¡M›?’ƒ

c­‹” uMd’ ¡M›?’ƒ KSSÅw uG<K}— s”s†¨< ÁL†¨<” ÚUa

SS`S` ÁeðMÒM:: u²=I Ñ>²? ¾T>ታ¾¨< ¾‹KAታ SÖ” ´p}— ŸJ’
u¨<Ø” Là ÁK Md’ ¡M›?’ƒ K=vM ËLM :: }Õ¼‹ KÑ<µ
¾T>ÁÑKÓL†¨<” Ømƒ nLƒ“ G[Òƒ Á¨<nK< :: ’ÒÈ­‹U u=J”
uG<K}— s”s†¨< Ømƒ ¾cLU nLƒ” K=Á¨<l“ u}Óv` Là K=Á¨<LD†¨<
ËLK< :: እ”Ç=I ¯Ã’ƒ ‹KAታ ÁL†¨< c­‹ ÅÓV ËT] Md’ ¡M›?
K=vK< ËLK< ::
K. ›‰© Md’ ¡M›?’ት
¾Md’ ¡M›? c¨< îOõ ›”É xታ Là ÅUq uTÃታà w`H” ÃScLM ::
U¡”Á~U w`G’< Á[ðuƒ” xታ Ø`ƒ ›É`Ô እ”ÅT>Ádà G<K< ¾Md’
¡M›? c¨< îOõU uT>îõuƒ s”s ÁK¨<” ¾s”s ‹KAታ“ SÇu` KSÓKî
eKT>Áe‹M ’¨< :: ›”Ç”É c­‹ uG<K}— s”s†¨< ›”í^© uJ’ G<’@ታ
Ÿ›õ Sõ‰ s”s†¨< Ò` Sd KSd ¾J’ ¾s”s °¨<kƒ ‹KAታ እ“
›”Åu} `°~’ƒ K=•^†¨< ËLM:: uG<K}— s”s†¨< u}Kà u”ÓÓ`
›¨<Æ ¾T>•[¨<” ¾s”s ›ÖnkU ' ¾vIL© òƒ“ ScM Ñ<ÇÄ‹”
›Ö“k¨< ¾T>Á¨<l K=J’< ËLK< ::

11
 u²=I Ñ>²? Md’ ¡M›?’ታ†¨< õì<U እŸ<M ¾J’ ¨ÃU ›”É’ƒ ¾T>ታÃuƒ
¨ÃU u›w³—¨<“ u}KSŨ< ›‰© Md’ ¡M›? ይvLM ::

u›w³—¨< G<Kƒ s”s }“Ò]­‹ s”s†¨<” K}KÁ¾ }Óv`“ ¯LT

c=ÖkS<uƒ Ãe}ªLM:: KUdK? ›”É c¨< ›”Æ” s”s KY^ c=ÑKÑMuƒ
Ãe}ªLM:: K?L¨< ÅÓV uu?ƒ“ uTIu^© ¾S•]Á ›"vu=¨< K=ÖkUuƒ
ËLM:: u²=I ¾}’d ›‰© Md’ ¡M›?’ƒ ØÁmÁ© î”c Ndw ’¨<:: uK?L
›ÑLKî ›‰©’ƒ us”s†¨< S"ŸM uT>•[¨< ¾wnƒ M¿’ƒ S"ŸM ¾T>ј
î”c Ndw ’¨<:: ›”É c¨< G<Kƒ ÁLÅÑ< s”s­‹ Á¨<nM እ”uM uU”U
¯Ã’ƒ እŸ<M ¾J’ ¾›ÖnkU ‹KAታ K=•[¨< ›Ã‹MU::

N. ŸòM Md’ ¡M›?’ƒ

ŸòM Md’ ¡M›?’ƒ uŸòM ¨ÃU S<K< KS<K< u›”É s”s ‹KAታ }ê°•
¾TdÅ` ›´TTÁ K=ታÃuƒ ¾T>‹Muƒ ¾s”s ›ÖnkU ‹KAታ ’¨<:: ÃI
Ó” uÑ>²? `´T’@“ እ”Å®¨<Æ K=KÁà ËLM:: ¾›”É s”s }ê°• uÑ>²?
`´T’@' uSM" UÉ^© K¨<Ø“ uI´x‹ እ”enc? U¡”Áƒ ÃK¨Ø
ÃJ“M:: uK?L uŸ<M }êእ••¨< xታ“ Ñ>²?” }hÓa sT> K=J” ËLM::

u›ÖnLÃ ŸòM Md’ ¡M›?እእ ¾T>vK¨< u}¨c’< ¾s”s¨< ¾e’ Md”

p”ׄ‹ እØ[ƒ uT>Á¨<n†¨< s”s­‹ um ¾J’ ¾s”s ‹KAታ ¾K?K¨<
TKƒ ’¨<::

¾ŸòM Md’ ¡M›?’ƒ SእKÝ­‹ }wK¨< ¾T>Ökc< ¾s”s ‹KAታ­‹

¾T>Ÿ}K<ƒ “†¨<::

 }“Ò]¨< uT>Á¨<n†¨< s”s­‹ ÁK¨< ¾nLƒ SÖ”'

 }“Ò]¨< us”s­‹ ¾SÖkU wnƒ'
 }“Ò]¨< us”s­‹ Gdu<” SÓKê ›KS‰M'
 }“Ò]¨< us”s­‹ dÁew“ እ”ÅMw SÖkU ›KS‰M'
 }“Ò]¨< us”s­‹ }ÖpV õˆ SeÖƒ“ UeM SõÖ` ›KS‰M ¨²}
¾T>K< “†¨<::
12
S. ¾²S’— vKeMדƒ“ GwታV‹ Md’ ¡M›?’ƒ
እ”Ç=I ›Ã’~ Md’ ¡M›?’ƒ u}“Ò]­‹ õLÑAƒ“ U`Ý ¨<ß HÑ`
KST` ¨ÃU KSe^ƒ c=vƒ ¾T>Á¨<lƒ' ¨ÃU I铃 u¨LЋ
¾S•]Á GÑ` K¨<Ø“ Ié“~” ¨Å ¨<ß GÑ` M¢ KTe}T` uSðKÓ
¾T>Á¨<lƒ s”s c=J”' ¾SËS]Á s”s uTIu[cu< ¨<eØ J• ›wa
uS•` ¾T>KUƃ J•' G<K}—¨< Ó” uST` ¨ÃU uSMSÉ K=ј
ËLM::

W. ¾I铃 Md’ ¡M›?’ƒ

I铃 Md’ ¡M›? ¾T>J’<ƒ u}KÁ¾ U¡”Áƒ ’¨<:: ŸU¡”Á„‡ Øm„‹

¾T>Ÿ}K<ƒ “†¨<::

1. I铃 w²< }“Ò] ÁK¨<” s”s እ”Ç=KUÆ c=Å[Ó

u²=I Ñ>²? I铃 w²< }“Ò] ÁK¨<” s”s uƒUI`ƒ u?ƒ ÃT^K<:: ¾²=I
¯Ã’~ ƒUI`ƒ u¨<ß s”s ƒUI`ƒ –aÓ^U SM¡ K=Ÿ“¨” ËLM::
G<K}— s”s ST` እ”Å ØpU uSlÖ`U ß“¨“M:: እ”Å "“Ç vK<
GÑ^ƒ እ”ÓK=²—” T¨p ð[”d× ŸT¨p ¾}hK eKJ’ ¨ÃU
እ”Å’@²`L”É vK< GÑ^ƒ እ”ÓK=²— s”s wN?^© s”s uSJ’< I铃 ›õ
Ÿð~uƒ s”s K?L }ÚT] s”s እ”Ç=T\ ¨ÃU እ”Ç=KUÆ ÃÅ[ÒM::

2. I铃 Md’ ¡M›? ŸJ’< u?}cx‹ c=¨KÆ

እ”Ų=I ¯Ã’ƒ I铃 u?}cx‰†¨< ¾}KÁ¾ s”s }“Ò] uSJ“†¨<

¾T>ÁÑ–<ƒ Md’ ¡M›?’ƒ ’¨<:: u}ÚT]U KTIu^©“ S”Óeታ©
›ÑMÓKAƒ ¾T>¨<K¨<” s”s SMSÉU ÃÖupv†ªM:: u²=I Ñ>²? I铃”
Md’ ¡M›? KTÉ[Ó ¾T>Å[Ó ¨Ý© }êእ• ¾Kv†¨<U:: ÃG<” እ”Í=
¾¨LЉ†ው” s”s እ”Ç=KUÉ“ u²=ÁU እ”Ç=Óvu< ¾¨LЋ Óòƒ S•\
›Ãk`U:: ’Ñ` Ó” I铃 uƒUI`ታ†¨< ŸÓw እ”Ç=Å`c<“ uTIu^ዊ

13
 }^¡vD†¨< ¾SÚ[hው ¨d˜ ’Ñ` uGÑ` Å[Í ›ÑMÓእƒ Là ¾ªK¨< s”s
’¨<::

3. ƒ”g< lØ` "K¨< TIu[cw ¾T>¨Ö< I铃 Md’ ¡M›?’ƒ

¾እ’²=I I铃 u?}cx‹ ulØ` ƒ”i uSJ“†¨< U¡”Áƒ w²< }“Ò]

ÁK¨<” ¨ÃU uGÑ` Å[Í wN?^© ¾J’¨<” s”s እ”Ç=T\ ÃÅ[ÒM::
u}Kà ƒ”i }“Ò] ÁK¨< s”s uwN?^© Å[Í እ¨<p“ ÁLÑ– ŸJ’ MЋ
እ¨<p“ ÁK¨<” s”s ST^†¨< ¾ÓÉ ’¨<:: U“Mvƒ Ñ“ u´p}— Å[Í
uMd’ ¡M›?’ƒ ƒUI`ƒ –aÓእU ›T"˜’ƒ Ømƒ ÉÒõ K=•^†¨<
ËLM:: ’Ñ` Ó” uT>Å[Óv†¨< ¾¨LЋ ¾^e” s”s }ÖkS< }êእ•
U¡”Áƒ uƒUI`ƒ ¾T>cÖ¨<” s”s ÁKSkuM“ ÁKSÖkU ›´TT>Á
ÃታÁM::

2.2.3. uMd’ ¡M›?’ƒ LÃ }êእ• ¾T>ÁdÉ\ Ñ<ÇÄ‹

uMd’ ¡M›?’ƒ Là }êእ• ¾T>ÁdÉ\ ’Ña‹” ufeƒ ŸõK” M“Á†¨<
እ”‹LK”:: እ’c<U፡-
G. Y’ Md“© }êእ•

G<Kƒ s”s­‹ u›”É }“Ò] uT>’Ñ\uƒ ¨pƒ ¾›”Æ s”s ¾›’ÒÑ`

Y`¯ƒ ¨ÃU pÅU }Ÿ}M dÃታcw uK?L—¨< s”s ›ÖnkU ¨pƒ
K=Ÿcƒ ËLM:: u›w³—¨< ¾›õ Sõ‰ s”s e`¯ƒ uG<K}—¨< s”s
Y`¯ƒ ¨<eØ c=Ñv Ãe}ªLM:: u²=I Ñ>²? ¾G<K—¨< s”s ¾›ÖnkU“
¾›’ÒÑ` Y`߃ c=ÁeK¨<Ö¨< ÃታÁM:: u²=I ¡e}ƒ ¾›õ Sõ‰ s”s
e’ Md“© p”ׄ‹ uG<K}— s”s ¨<eØ ×Mn c=Ñu< ÃታÁK<:: ›w³—¨<”
Ñ>²? ×Mn Ñw ¾T>J’< e’ Md“© ²`ö‹ ÉUë‹'cªcª© ›ÖnkV‹“
nLƒ “†¨<::

¾ÉUê ×Mn Ñw’ƒ ¾T>²¨}[¨< uSÓእእ“' uSªØ c=J” u”uƒ

¨pƒU ƒ¡¡K—¨<” ¾ÉUë‹ ¾›’vw Y`¯ƒ ›KSŸ}M ßcታM::
¾cªcª© Y`¯~ ×Mn Ñw’~U u=J” S<K< uS<K< unLƒ Sªªe'
14
¾K?L¨<” s”s ¾ÉUê e`¯ƒ uSÖkU“ uSÑMuØ ¾T>Ÿ“¨” ’¨<::
¾nL~ ×Mn Ñw’ƒ ÅÓV u×U ÓMê“ ØMp uJ’ G<’@ታ ¾T>ðìU ’¨<::
¾²=I ¯Ã’~ ×Mp Ñw’ƒ ukØታ ¾›”Æ s”s nLƒ uK?L¨< s”s ¨<eØ
SÖkU'¾K?L¨< s”s nLƒ uS}`ÑAU“ ¾K?L¨<” s”s nM õˆ SuÅ`“
uTe[²U ¾T>Ÿ“¨” ’¨<::

K. Y’ Mx“© }êእ•

uMd’ ¡M›?’ƒ ¾T>ታ¾¨<” ¾Y’ Md” }êእ• u}Ñu=¨< Å[Í Td¾ƒእ

SÓKê ÉLM:: u›Ò×T> Ó” Y’ Mu<“© }ê°•­‹” u}SKŸ}
eUU’ƒ Là SÉ[e Áe†Ó^M:: U¡”Á~U uእÁ”Ç”Æ Md’ ¡M›? c¨<
›°Ua“ Mu<“ ¨<eØ K=•` ¾T>‹K¨<” TIu^©' vIL©“ ›=¢•T>Á©
òƒ ÁKuƒ” ›e}dcw u¨<M S[ǃ eKT>Áe†Ó` ’¨<:: Ÿ²=I
u}ÚT]U ¾nLƒ” ¾}KÁ¾ ›¨<Ç© ›ÖnkU KS¨c” ¾ÓKcx‹ G<’@ታ
ÁeÑÉÇM:: uእ’²=I“ uK?KA‹ ¾TIu^© e’ Mx“ ‹Óa‹ U¡”Áƒ Md’
¡M›?’ƒ }êእ• K=Åe`uƒ ËLM::

u²=I U¡”Áƒ ¾T>Ÿc~ƒ” Md’ ¡M›?’„‹ u›^ƒ ŸõKA SSMŸƒ

ÉLM::

1. uØm~U u=J” ¾G<K~” s”s­‹ TIu^©' vIL© Ç^ Ö”pk¨<

¾T>Á¨<l“ ¾T>ÖkS< c­‹ Õ^K<::
2. ¾SËS]Á s”s†¨< vIL© Ç^ KG<K}— s”s†¨< ÉÒõ ¾T>cØ
ÃJ”“ G<K}—¨<” KS[ǃ ›Ã†Ñ\U::
3. G<K~ s”s­‹ እ`e uእ`e ¾}Òu< ŸJ’ }“Ò]¨< G<K~”U s”s
›ªIÊ K=Á¨<p ËLM::
4. ›”Æ s”s vIK<” Öwq ¾q¾ ŸJ’“ u¨[^ U¡”Áƒ ¾vIKA‹
SkLkM K=Ÿcƒ ¾¨[^¨<” s”s ¾SMSÉ G<’@ታ K=Ÿcƒ ËLM::

15
N. TIu^© }ê°•

uMd’ ¡M›?’ƒ Là ¾TIu^© }ê°• ÑAM„ ¾T>ታ¾¨< ›”É Iw[}Ww ›”É”

s”s“ vIM KT¨p "K¨< ¾}’di’ƒ Ñ<ÉKƒ ’¨<:: Ks”s­‹ }Óv^©’ƒU
þK+"“ ƒUI`ƒ u×U ÖnT> ’Ña‹ “†¨<:: ¾s”s ›ÖnkU” u}KÁ¿
”®<d” ¡õKA‹ KSSÅw ÉLM:: GÑ^©' ¡ML©' ¾Y^' ¾ƒUI`ƒ' ¨²}
uTKƒ uIÓ ¾T>¨c’¨< GÑ^© s”s KþK+"' KƒUI`ƒ“ K¨<ß Ó”–<’ƒ
Y^ እ”Ç=ÁÑKÓM ÃÅ[ÒM:: u²=I Ñ>²? uGÑ` ¨<eØ ¾T>ј ’ª] s”s¨<”
እ”Ç=KUÆ TIu^© }ê°• Á`õuታM::

2.3 Md’ w²<’ƒ

Md’ w²<’ƒ ¾}KÁ¿ s”s }“Ò]­‹ u}Sddà ¾þK+" ØL e` ¨ÃU
u›”É ›"vu= c=•\ ¾T>ðÖ` ¡e}ƒ ’¨<:: uTÁÁ´U w²< ¾›KT‹”
GÑ^ƒ w²< ›Ã’ƒ s”s ¾T>’Ñ`v†¨< “†¨<:: uእ’²=I GÑ^ƒ ¾T>Ñ–<
I铃U Md’ ¡M›? ¨ÃU Md’ w²< SJ“†¨< እUv³U ›ÁeÅ”pU::

KUXK? Ÿ›õ]"“ ŸእeÁ KSØke w”V¡` እ”ŸD “ÃË]Á ታ”³”Á“ I”É

›=”Ê’@»Á“ òK=ú”e ŸS„ uLà s”s­‹ ¾T>’Ñ\v†¨< J’¨< እ“Ñ—
†ªK”:: እ’²=I GÑ^ƒU Md’ w²< GÑ^ƒ }wK¨< ÃÖ^K<::

ŸLà uSÖ’< Ÿk[u<ƒ ÑKé­‹ S[ǃ እ”ÅT>‰K¨< Md’ w²<’ƒ ¾}KÁ¿

s”s­‹ u›”É ›"vu= ŸS’Ñ^†¨< ¾T>ðÖ` ¡e}ƒ c=J” ŸG<Kƒ uLÃ
s”s­‹ S“Ñ`” ¨ÃU S‰M” ÁSK¡ታM:: Md’ w²<’ƒ ÓKcv©'
TIu^©“ wN?^© }wKA ufeƒ K=ŸðM ËLM:: ÓKcv© Md’ w²<’ƒ
ŸÓKcx‹ ¾s”s vKu?ƒ SJ” Ò` ¾}ÁÁ² ’¨<::
2.3.1. wN?^© Md’ w²<’ƒ
u›”É GÑ` ¨<eØ ¾T>Ñ–< G<Kƒ“ Ÿ³ uLà ¾J’< s”s­‹ IÒ© ¨ÃU
*òc?L© SJ”” ¾T>ÁSK¡ƒ ’¨<:: ›”É GÑ` Md’ w²< ¾T>Ác–¨<
u¨<eÖ< ŸT>’Ñ[¨< s”s­‹ S"ŸM ²?ÑA‡ G<Kƒ ¨ÃU ŸG<Kƒ uLÃ
s”s­‹” ¾SÖkU IÒ© ¨ÃU *òc?L© Swƒ ÁL†¨< እ”ÅJ’ ’¨<::
u›”É GÑ` ¨<eØ G<Kƒ እ“ ŸG<Kƒ uLà ¾J’< s”s­‹” IÒ© Å[Í

16
 ›L†¨< u=vMU Ó” u¾GÑ]~ ¾T>Ñ–< ²?ÑA‹ Md’ w²< “†¨< TKƒ
›ÃÅKU:: U¡”Á~U Ÿ²?Ô‡ S"ŸM Md’ ªIÉ K=•\ ËLK<::
2.3.2. TIu^© Md’ w²<’ƒ

uÓKcw Å[Í dÃJ” uTIu[cw Å[Í ŸG<Kƒ uLÃ s”s­‹ T¨p“

SÖkU ÃSKŸታM:: u›”É TIu[cw ¨<eØ w²< s”s­‹ ›K< እ”uM“
Iw[}Wu< ›”Æ” s”s uu?ƒ“ uu?}cw ²<]Á' G<K}—¨<” s”s uƒUI`ƒ
u?ƒ' fe}—¨<” s”s ÅÓV GÃT•ታ© e’ e`¯ƒ KTeðìU
¾T>ÑKÑMv†¨< ŸJ’ ÃI Md’ w²<’ƒ K=vM ËLM:: uIw[}Ww Å[Í
¾T>Ÿc}¨< ÃI ¾Md’ w²<’ƒ ›Ã’ƒ ¾›”É TIu[Ww Ømƒ ›vLƒ w‰
ŸG<Kƒ uLà s”s­‹” uT¨n‹” Iw[}Wu<” K=¨¡K< eKTËK<
TIu[cv© Md’ w²<’ƒ ›K TKƒ ›Áe‹MU::

2.3.3. ¾TIu[Wv© Md’ w²<’ƒ ›Ã’„‹

እÁ”Ç”Æ TIu[Ww ›”É ›Ã’ƒ ¾Md’ w²<’ƒ ›Ã’ƒ ¨ÃU Å[Í LÁdÃ
ËLM:: U¡”Á~U ›”Æ ¾s”s }“Ò] TIu[Ww ŸK?L¨< s”s }“Ò]
TIu[Ww Ò` ÃKÁÁM“:: J•U ÖpKM vKSMŸ< G<Kƒ ¾TIu[cv© Md’
w²<’ƒ ¯Ã’„‹ T¨<׃ ÉLM:: እ’²=IU:-

1. ›‰© Md’ w²<’ƒ

ÃI ¾TIu[cv© Md’ w²<’ƒ ¯Ã’ƒ u›”É GÑ` ¨<eØ ¾T>Ñ–< s”s­‹

እŸ<M ¾e^ ¨ÃU ¾*òc?L© s”s’ƒ Å[Í እ”Å}c׆¨< ¾T>ÁSK¡ƒ
’¨<:: U¡”Á~U KUXK? ÁIM ue©²`L”É ¨<eØ ×MÁ”—' aT”e—'
ð[”dד Ë`S”— s”s­‹ uእŸ<M ¾*òc?L© s”s’ƒ Å[Í
}cØ…†ªM:: J•U Ÿ›ÑMÓKAƒ ›”é` e“Á†¨< ×MÁ”—“ aT”e—
´p}—¨<” Å[Í Ã²¨< እ“Ñ—†ªK”::

1. Ÿ<ታ ÑÖU Md’ w²<’ƒ

17
 ÃI ¾TIu^© Md’ w²<’ƒ ¯Ã’ƒ ›”É SM¡›UÉ^© É”u` uT>Ò\
GÑa‹ S"ŸM ¾T>Ÿcƒ ’¨<:: uእ’²=I É”u`}— GÑa‹ ¨<eØ uÉ”u^†¨<
›"vu= c=ÁÑKÓK< እ“ÁK”:: ÃI ¡e}ƒ u›”É GÑ` ¨<eØ uT>Ñ–<“ ›”É
É”u` uT>Ò\ ¡MKA‹ ¨<eØ K=Ÿcƒ ËLM:: Ÿ<ታ ÑÖU Md’ w²<’ƒ
u}Kà እ”Å I”É' Åu<w ›õ]"' c=”Òþ`“ J”Ó ¢”Ó vK< ¾¯KT‹”
GÑ^ƒ ²”É ¾}KSÅ ’¨<::

¾TIu[cv© Md’ w²<’ƒ S”e›?­‹

¾}KÁ¿ UG<^” KTIu[cv© Md’ w²<’ƒ S”e›? “†¨< wK¨<
¾T>ÁevD†¨< U¡”Á„‹ uG<Kƒ ŸõK¨< ÁꆪM:: ታ]"©“ ¨pታ©
G<’@ታ­‹ uTKƒ:: ታ]"© G<’@ታ­‹ uT>LD†¨< ¨<eØU ¨ታÅ^© ¨[^'
p˜ ›Ñ³´' SÑ”ÖM' ›”É’ƒ' õMcƒ }"}ªM:: እ’²=I ታ]"© ¡e}„‹
¾}K¾ s”s }“Ò] TIu[cx‹ እ`e u`d†¨< uT>ÁÅ`Ñ<ƒ Se}Òw`
›”dž¨< u›”dž¨< Là ¾¨<Èታ•¨ÃU ¾ÓÈታ•}êእ• uTdÅ`
TIu[cv© Md’ w²<’ƒ እ”Ç=J’< U‡ G<’@ታ­‹ ÃðØ^K<:: TIu^© Md’
w²<’ƒ ¾T>Ÿc}¨<U uG<K~U ›p×Ý­‹ SJ’< ÓMê K=J” ÃÑvM::
ä¨<U }êእ• uT>Å[ÓuƒU J’ }êእ•¨<” uT>ÁdÉ[¨< TIu^© u<É”
LÃ ’¨<::

KUXK? õMcƒ ›”É ¾s”s TIu[cw u}KÁ¿ U¡”Á„‹ ¨Å ›”É xታ•

ÃðMe“ እ³¨< Ãcõ^M:: ucð[uƒ xታ s”s¨<” ¾Öuk ŸK?L¨< ¨ÃU
kÉV እ³¨< Ÿ’u[¨< ¾s”s TIu[cw Ò` uT>•[¨< Ó”–<’ƒ Md’ w²<
TIu[cw ÃðØ^M? u¨pታ© G<’@ታ­‹ e` ŸT>Ökc<ƒ ¨<eØ ¾እÏ ›²<`
p˜ ›Ñ³´ ›”Æ ’¨<:: kÅUƒ p˜ Ñ» GÑa‹ ŸkÉV }Ñ»­‰†¨< Ò`
ÁL†¨< þK+"©' ›=¢•T>Á©“ TIu^© Ó”–<’ƒ I´x‰†¨<” KTIu[cv©
Md’ w²<’ƒ c=ÁÑM׆¨< ÃታÁM:: u}ÚT]U Ÿ›”É GÑ` ¨Å K?L GÑ`
¾T>Å[Ó ¾e^ ðLÑ>­‹ õMcƒ u›”É GÑ` ¨<eØ ÁK< ¾s”s ›ÖnkU
þK=c=' ›KTkó©’ƒ ¨ÃU ÓKAvLò?i” ›”É TIu[cw Md’ w²<
ŸT>ÁÅ`Ñ< G<’@ታ­‹ ¨<eØ }Önj‹ “†¨<::

18
U°^õ feƒ

19
s”s” TkÉ (Language Planning)
s”s“ TIu[cw }’×ØK¨< K=ታ¿ ¾TËK< Ñ<ÇÄ‹ “†¨<:: s”s ÁK c¨<
S•` ›Ã‹MU:: ¾c¨< MÏ ¾°Kƒ ’<a¨< ¾uKÖ ¾cS[ እ”Ç=J” Ÿu=Ö?¨<
Ò` HXw ¾T>Kª¨Øuƒ s”s ¾ÓÉ ÁeðMѪM:: us”s“ uTIu[cw
ÁK¨<” Ó”–<’ƒ e”n˜U uG<K~ S"ŸM ¾ÑLß“ ¾}ÑLß
´UÉ“ እ”ÇK እ”[ÇK”:: T”? U”” ÃÑM×M? ØÁo u=’dU s”s
Iw[}cw” ÑLß c=J” Iw[}cwU }ÑLß ÃJ“M wK” uØpK< SMe
SeÖƒ እ”‹LK”::

us”s“ uTIu[cw S"ŸM ÁK¨<” ƒee` uÃuMØ KSÓKØ e”S¡`U

s”s ¾›”É” TIu[cw vIM' ታ]¡' ¾›“E“E` ²Ãu?' ¨Ó MUÉ'
uêG<õU J’ u”ÓÓ` SM¡ ÑMÙ KTd¾ƒ ›Ãd’¨<U uTKƒ HXv‹””
T^²U እ”‹LK”::

¾s”s“ ¾TIu[cw Ó”–<’ƒ እÏÓ ¾Öuk SJ’<”“ s”s ¾›”É”

TIu[cw vIM ›Ñ<M„ Td¾ƒ ¾T>Áe‹M SX]Á ’¨< wK” ¾Öke’¨<
Ñ<Çà እ¨<” ÃJ”L†¨< ²”É w²< s”s­‹ uT>’Ñ`v†¨< ›Ña‹ ¨<eØ
¾T>•\ƒ I´x‹ ¾T”’ታ†¨<' ¾vIL†¨< ¾ታ]"†¨< SÑKÝ ¾J’¨< ¾›õ
Sõ‰ t”s†¨< እ”ÅK?KA‡ u›Ñ]~ ¨<eØ እ”ÅT>’Ñ\ƒ s”s­‹ uእŸ<M
Å[Í °¨<p“ }cØ„ƒ s”s¨< Ÿ”ÓÓ` s”s’ƒ ¨Å êG<õ s”s’ƒ
}gÒÓa MЉ†¨< uƒUI`ƒ u?ƒ እ”Ç=T\ƒ' s”s†¨< uSÑ“— w²<G”
›ÑMÓKAƒ እ”Ç=cØ HXv†¨<”' ›SK"Ÿ†¨<”' ታ]"†¨<” us”s†¨<
እ”Ç=ÑMì< Ÿõ}— õLÑAƒ TdÅ^†¨< ›Ãk`U::

uK?L uŸ<M ÅÓV ›”É GÑ` uK?L ¨^] GÃM up˜ Ó³ƒ Kw²< ¯Sእƒ
c=ѳ qÄ ¨^]¨<” ¨Ñ” uÙ`’ƒ ¨ÃU uÉ`É` ›g”ö TIu[cu< ’é
u¨×uƒ ›Ò×T> up˜ Ó³ƒ Y` u¨Åkuƒ ²S” u°Kƒ SÓvu=Á¨<
ÃÖkUuƒ ¾’u[¨<” v°É s”s ¾GÑ\ ²?ÑA‹ እ”ÇÃÖkS<uƒ KTÉ[Ó“
uUƒŸ< ’é Ÿ¨×¨< GÑ` ŸT>“Ñ\ s”s­‹ ›”Æ” ¨ÃU G<K~” s”s­‹

20
S`Ù KƒUI`ƒ SeÝ’ƒ' KS”Óeƒ e^ TeðìT>Á’ƒ ¨²} K=Á¨<M
ËLM::

uK?L ›vvM u›”É ¨<e” ²S” ›”É” GÑ` Áe}ÇÉ` ¾’u[ S”Óeታ©
›"M ¨ÃU uÙ`’ƒ uK?L ›Ç=e þK+"© ›e}ÇÅ` c=}" ÃI Ñ<Çà ucLU
kÉV ¾’u[¨< S”Óeƒ uõ`É u?ƒ ' uSÑ“— w²<G” KƒUI`ƒ SeÝ
›ÑMÓKAƒ' ¾”ÓÉ ¨<M eUU’ƒ ŸGÑa‹ Ò` KSð^[U ÃÖkUuƒ
¾’u[¨<” s”s u›Ç=e s”s K=}"¨<U ËLM::

እ”ÓÇ=I uMd’ w²< GÑ` ¨<eØ ¾T>•\ I´x‹ s”s†¨< እ¨<p“”

eKT>Áeјuƒ G<’@ታ IÒ© uJ’<“ IÒ© vMJ’< ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹ TKƒU
uîOõ ' ucLT© cMõ ' eM×” KÁ²¨< S”Óeƒ KT>ÁcS<ƒ ›u?~ታ
ŸI´x‹ eKT>’d¨< G<Ÿƒ“ eKT>Sר< Óòƒ ¾}VLuƒ ØÁo ULi
KSeÖƒ“ Óß~” KTw[É ' ²?Ô‹ L’c<ƒ ØÁo }Ñu=¨<” ULi
KSeÖƒ እ”Ç=G<U ›”É GÑ` ¾¨^] GÑ` v°É s”s uGÑ`— s”s
uS}"ƒ H>Ń ›Ç=e ¾}S[Ö¨<” ¾”ÓÓ` ¨ÃU e`¯} îIðƒ ¾K?K¨<”
s”s ¾îIðƒ Y`¯ƒ እ”Ç=•[¨< KTÉ[Ó“ s”s¨<” uwH@^© ( National)
እ“ u*òc?L© (Official) s”s’ƒ ›ÑMÓKAƒ ”Ç=cØ KTe‰M ¾”ÓÓ`
ÉUë‡ ¨"à ¾T>J” òÅLƒ” ¾Sp[ê' uêIðƒ ›ÑMÓKAƒ ØpU LÃ
¾T>¨<K< nLƒ” uS´Ñu nLƒ ¨<eØ ¾TÅ^˃' ›Ç=c<” s”s cªcª©
e`¯ƒ ›Ø”„ ¾TÅ^˃ ¨²} H>Åታ© }Óv` uS”Óeƒ“ us”s
}T]­‹ /e’ Md” UG<^”/ ß“¨“M:: ÃI H>Ń “¾s”s TkÉ H>Ń”
}wKA SÖ^~” UG<^” ÖpcªM::

እ’²=I UG<^”U ÃI”” Gdw c=ÁÖ“¡\ƒ uMd’ w²< I´x‹ ¾}’d¨<”

ØÁo KSSKe ‹Óa‡” ¾T>ÁkK<uƒ' ›”É GÑ` Ÿp˜ Ó³ƒ ’é uJ’‹uƒ
›Ò×T> ¾¨^]­‹ I´w s”s ¨ÅÑA” ƒ„ u›Ç=e HÑ`— s”s” uS}"ƒ
›Ç=c< s”s uwN?^©/*òc?L© s”s’ƒ ÓMÒKAƒ እ”Ç=cØ KTe‰M
uS”Óeƒ Óòƒ' uTIu^© e’ Md” vKS<Á­‹ ÉÒõ KwN?^© s”s’ƒ
¾T>J’¨<” s”s uGÑ]~ ŸT>’Ñ\ ›ÁK? s”s­‹ ¨<eØ ¾SU[Ø
K}S[Ö¨< s”s e`¯} êIðƒ ¾T²Ò˃' u}KÁ¿ ¾S”Óeƒ ›Ç=c<”
s”s ¾SÖkU ´”vK?” እ”Ç=ÁÇw\ S”Óeƒ ›Ç=c<” s”s
21
¾T>Áe}ª¨<puƒ ¨²} H>Åታ© }Óv` s”s TkÉ (language planning)
¨ÃU ›”Ç”ÈU ¾s”s UI”Ée“ (language engineering) uSvM ÃÖ^M
c=K< Öpc¨<ታM::

u›ß\ ¾s”s TkÉ }Óv` ¾T>ÖlS” “u›”É GÑ` ¨<eØ ¾T>’Ñ\

s”s­‹” Iw[}Wu< ¾ƒ—¨<” s”s uwN?^© s”s’ƒ' ¾~” s”s u¡MM
Å[Í' ¾ƒ—¨<” s”s uSÅu—“ ›=SÅu— ›¨<É SÖkU እ”ÇKuƒ ÓMê“
¾TÁhT þK=c=” ŸSp[ê እeŸ þK=c=¨<”U u}Óv` እeŸTd¾ƒ ÁK¨<”
H>Ń G<K< ÁÖnMLM”::

¾s”s TkÉ }Óv` KG<Kƒ ›uà ¾s”s ›ÖnkV‹ ‹Óa‹ SõƒH@

KShƒ ƒMp T>“ እ”ÅT>ݨƒ ¾Ökd†¨< ’Öx‹ ›K<:: ¾}Ökc<ƒ
’Øx‹U:-

1. us”s TkÉ }Óv` ¾s”s¨< }“Ò]­‹ SÅu— ›¨<É “†¨<

}wK¨< uT>Ökc< TIu[ vIL© ›¨<Ê‹ /KUXK?' uõ`É
u?ƒ' uƒUI`ƒ u?ƒ' uu=a ¨<eØ ¨²} c­‹ Gdv†¨<”
u”ÓÓ` ¨ÃU uêG<õ KSÓKê ØpU Là TªM
eKT>Ñv†¨< ƒ¡¡K— ¾›ééõ“ ¾›’ÒÑ` e`¯ƒ É”ÒÑ@­‹”
¾SkS` e^ K=c^ እ”ÅT>‹M&

2. us”s TkÉ }Óv` uðÖ^ É`cƒ êG<õ“ udÔe ‚¡•KAÍ=

e^ ›ÑMÓKAƒ SªM ¾T>Ñv†¨<” ¾nLà ›Ã’ƒ KTÅ^˃
ÉLM ¾T>M ’¨<::

3.1 ¾s”s TkÉ Å[Í­‹

uMd’ w²< GÑa‹ ¨<eØ ŸT>’Ñ\ s”s­‹ S"ŸM ›”Æ” ¨ÃU G<K~”
s”s­‹ S`Ù ¾wN?^©' ¾e^ s”s' ¾ƒUI`ƒ s”s J• ŸTÑMÑM
Å[Í LÃ ŸSÉ[c< uòƒ GÑ]~” ¾T>Áe}ÇÉ^ƒ S”Óeƒ' ¾TIu[cv©
e’ Md” UG<^” እ”Ç=G<U ¾s”s¨< }ÖnT> ¾T>J’<ƒ ¾GÑ]~ ²?ÑA‹

22
 uT>Ÿ}K<ƒ ›^ƒ ¾s”s TkÉ Å[Í­‹ ¨<eØ እ”Å›eðLÑ>’~ }dƒö
TÉ[Ó እ”ÅT>Ñv†¨< SéIõƒ ÁƒታK<::

G. ¾S[× (selection) Å[Í

K. ¾¢É SeÖƒ (codification) Å[Í
N. ¾s”s ƒÓu^ /ƒ¨<¨<p/ (elaboration) Å[Í
S. ¾s”s puL (acceptance) Å[Í }wK¨< ÃÖ^K<::

G. ¾s”s S[× Å[Í (Selection phase)

u²=I Å[Í u×U w²< ŸJ’<ƒ“ u›”É GÑ` ŸT>’Ñ\ s”s­‹ S"ŸM
KþK+" ¨ÃU KS”Óeƒ e^ TeðìT>Á' KƒUI`ƒ SeÝ’ƒ' K”ÓÉ
e^ TeŸ?Í’ƒ ¨²}.u=¨<M cò ›ÑMÓKAƒ K=cØ Ã‹LM }wKA ¾ታS’uƒ
¾s”s S[× Å[Í ’¨<:: u›”É ›Ñ` ¨<eØ ŸT>’Ñ\ ›ÁK? ’v` s”s­‹'
ÃI—¨< s”s KwN?^© s”s’ƒ' “ÃI—¨< s”s ÅÓV u*òc?L© s”s’ƒ
}S`Ù እ”Ç=¨<M ¨<d’@ ¾T>cØuƒ Å[Í ’¨<” c=K< የተለያዩ ምሁራን
ÓÑ^K<::

S”Óeƒ uMd’ w²< HÑa‹ ¾GÑ]~” wN?^©“ *òc?L© s”s KSU[Ø

¾þK+" GÃM óÃǨ< ¾Ö’Ÿ[ ’¨<:: u²=IU SW[ƒ u²=I ¾s”s TkÉ
H>Ń s”s ¾S[× H>Ń ¨<d’@¨< ¾T>cÖ¨< uS”Óeƒ /þK+" S]­‹/
ÃJ“M::

›”Ç”É Ñ>²? ›Ò×T>­‹ c=ÁeÑÉÆ u›”É GÑ` ¨<eØ ŸT>’Ñ\ƒ

s”s­‹ S"ŸM KS”Óeƒ e^ TŸ“¨—'KSÅu— ƒUI`ƒ SeÝ
TŸ“¨— ¾T>J” wN?^© s”s'u¡MM ¾}Å^Ì S”Óeታƒ” KTÑMÑM
¾T>ul s”s­‹” ¾SU[Ø H>Å~ ŸGÑ`— s”s­‹ ¨× }wKA ¾¨<ß
s”s­‹ ¾T>S[Øuƒ ›Ò×T> እ”ÅT>•` S²”Òƒ ¾KuƒU:: ÃI”” GXw
KTÖ“Ÿ` ›”É UdK? SØke ÉLM:: “ÃË]Á Md’ w²< GÑ` “ƒ:: ÃI‹
GÑ` uእ”ÓK=´ p˜ Ó³ƒ }ó ’u`:: እ”ÓK=²— u“ÃË]Á ’v` s”s

23
 ›ÃÅKU& ’Ñ` Ó” ¾GÑ]~ S”Óeƒ እ”ÓK=²— s”s” uwN?^© s”s’ƒ
S`ÙታM:: S`ÙU ue^ Là ¾}ÖkSuƒ ÃÑ—M::

K. ¢É ¾SeÖƒ Å[Í
›”É s”s wN?^© s”s ÃG<”:: K?L—¨< s”s ÅÓV ¾*òc?L© s”s
›ÑMÓKAƒ ÃcØ:: ÃI—¨< s”s uwN?^© ¡MM Å[Í u}ªk[ ¾wN?[
wN?[cx‹ KS”Óeታƒ ¨<eØ ¾ƒUI`ƒ SeÝ s”s ÃG<” wKA ¾þK+"
¨<d’@ SeÖƒ w‰¨<” s”s­‡ u¾Å[ͨ< ›ÑMÓKAƒ እ”Ç=cÖ< ¾ታሰu¨<”
}Óv` uwnƒ እ”Ç=ÁŸ“¨<’< ›ÁÅ`Ò†¨<U:: s”s­‡ K}SÅu<ƒ e^
}Ñu=¨<” ›ÑMÓKAƒ ÃcÖ< ²”É ŸS[ר< kØKA ¾¢É SeÖƒ H>Åታ©
¡ª’@ SŸ¨” Õ`uታM::

u²=I እ`Ÿ” ¾TIu[cv© e’ Md’ UG<^” T>“ Ÿõ}— ’¨<:: uÅ[ͨ< ›ÁK?
}Ÿታà e^­‹ ß“¨“K<:: u¢É SeÖƒ Å[Í ¾s”s }S^T]­‡
¾}S[Ö¨< s”s }ÖnT>­‹ s”s¨<” uSÅu—¨< ›¨<É KTªM
እ”Ç=‹K<' U“Mvƒ s”s¨< Ÿ²=I uòƒ K”ÓÓ` ›ÑMÓKAƒ uSeÖƒ LÃ
w‰ ¾q¾ ŸJ’:-

1. ¾”ÓÓ` ÉUë‹ ¨"à ¾J’< òÅLƒ” Sp[ê ÃÖupv†ªM::

2. Ÿ›ééõ e`¯~ SÇu` ÑA” KÑA” ¾s”s¨<” cªcª© /e`¯ƒ/
¾T>ÑMÖ< SéIõƒ” uum G<’@እ•TÅ^˃ ÃÖupv†ªM::
3. Ÿ²=I u}ÚT] ¾e’ Md” c­‹ u}KÁ¿ ¾S<Á Se¢‹ ÁK< UG<^”
¾T>ÖkS<v†¨<” KUXK? s”s”' ò²=¡e”' Ÿ?T>eƒ]”' Í=*Ó^ò' ¨²}
uTe}T` H>Ń“ ¾dÃe“ ‚¡•KAÍ= î”c Ndx‹” ƒ`Ñ<U K=Ád¨<l
¾T>Áe‹K< S³Ów} nLƒ” uum G<’@እ•T²Ò˃ ÃÖupv†ªM::

u›ß\ ¢É ¾SeÖƒ Å[Í' ¾s”s¨< }ÖnT>­‹ uƒUI`ƒ ›e}ÇÅ^©“

þK+"© እ”Ç=G<U uõ`É u?ƒ ›"vu= Gdx‹” uêG<õ uT>ÑMÖ<uƒ
›Ò×T> SŸ}M ¾T>Ñv†¨<” SÅu— ¾›ééõ e`¯ƒ ¾T>Çw`uƒ Å[Í
’¨<:: ¨ÃU u¢É SeÖƒ Å[Í ue’ Md” UG<^” ¾}²Ò˨<” ÃI””

24
ƒ¡¡K— ›ÖnkU ¨ÃU ¾›ééõ e`¯ƒ uSÅu—¨< ƒUI`ƒ u?ƒ
እ”Ç=T\ƒ ÃÅ[ÒM::

N. ¾ƒ¨<¨<p Å[Í

uƒ¨<¨<p Å[Í ›Ç=e ¾}S[Ö¨< s”s u}ÖnT>¨< TIu[cw u°Kƒ

Ÿ°Kƒ SÓvvƒ H>Ń TKƒ K”ÓÓ`“ uêIðƒ Gdw SkvuM H>Ń
t”s¨< u}Óv` Là KTªM Ø[ƒ ¾T>Å[Óuƒ H>Ń ÃJ“M:: u²=I
¾ƒ¨<¨<p Å[Í ¾ÉUë‹ ”uƒ e`¯ƒ' ¾›ééõ e`¯ƒ' S´Ñu nLƒ
¾}²ÒËKƒ” SÅu— s”s S”Óeƒ u}ÖnT>¨< TIu[cw ²”É uþ`LT'
uõ`É u?ƒ' uƒUI`ƒ u?ƒ' udÔe“ uU`U` }sTƒ' ue’ êG<õ
¨<Ö?„‹ Là ¾}S[Ö¨<” s”s c­‹ እ”ÅT>ÖkS<uƒ G<’@እ­‹”
¾T>ÁS‰‹Kƒ ¾s”s TkÉ H>Ń ’¨<::

¾ƒ¨<¨<p Å[Í' SÑ“— w²<G” u}S[Ö¨< ›Ç=e s”s ¨<eØ ¾}"}~

›ÇÇ=e ¾‚¡•KAÍ=“ ¾dÔe nLƒ” u_Ç=Ä' u‚K?y=»” ¨²}
እ”Ç=Áe}ª¨<l G<’@እ­‹ ¾T>ÁS‰‹uƒ Å[Í ’¨< TKƒ ÉLM:: u²=I
Å[Í SÅu—¨<” ¾s”s ›ÖnkU u}KÁ¾ ¾S<Á Se¡ ¨<eØ ÁK< ¾}T\
¨Ñ•‹ እ”Ç=}ª¨lƒ ¾T>Å[Óuƒ Å[Í ’¨<:: ¾ƒ¨<¨<p Å[ͨ< ewcv
uT"H@É' Ò²?× Là uSéõ' u²?“ uS“Ñ` K=Ÿ“¨” ËLM::
S. ¾ƒÓu^ Å[Í

uƒÓu^ Å[Í ¾}S[Ö¨< SÅu— s”s u”ÓÓ` ¨ÃU uêIðƒ ›¨<É

ÓMÒKAƒ LÃ ¾TªM Ÿõ}— Å[Í LÃ SÉ[c<” ÃÖlTM:: uƒÓu^ Å[Í
uS”Óeƒ ¾IƒSƒ e^­‹ Là SÑ“— w²<G”' uƒUI`ƒ u?„‹ ¨²}
¾}S[Ö¨<” ueóƒ ÖkT@እ LÃ ¾TªM ›´TT>Á ¾T>Ö“Ÿ`uƒ እ`Ÿ”
’¨<::

u²=I ¾s”s TkÉ ¾SÚ[h H>Åእ© }Óv` uqÇ eó~ ¾T>Ñ–< ¾}KÁ¾
vIM vKu?ƒ“ ¾}KÁ¿ s”s­‹ }“Ò]­‹ ¾J’< ²?ÑA‹ u›”é^©’ƒ
uS”Óeƒ ¾}S[Ö¨<” SÅu— s”s uõì<U Mv†¨< }kwK¨< ¾}S[Ö<

25
¾^c? s”s ’¨< wK¨< HXv†¨<” u”ÓÓ`' uêIðƒ ŸSÓKê እ`Ÿ” LÃ
¾T>Å`c<uƒ ’Øw ÁSK¡እM::

3.2 ¾s”s TkÉ H>Ń Seð`„‹

¾s”s TkÉ e^ እÏÓ ›É"T>“ ¨<ewew e^ ’¨<:: u›”É GÑ` ¨<eØ
ŸT>’Ñ\ w²< s”s­‹ ›”Æ” KGÑ]~ S”Óeƒ ¾e^ s”s እ”Ç=J”' K?L¨<
s”s ÅÓV uSÑ“— w²<G” ¾²?“ T¨Í' ¾›ªÏ S”Ñ]Á ›ÑMÓKAƒ
እ”Ç=cØ KTÉ[Ó& ¾}¨c’<ƒ” s”s­‹ ÅÓV uSÅu—¨< ƒUI`ƒ u?ƒ
Y`¯} ƒUI`ƒ ¨eØ }"}¨< እ”Å s”s ƒUI`ƒ“ እ”žƒUI`ƒ
SeÝ s”s’ƒ uwnƒ እ”Ç=ÁÑKÓK< KTÉ[Ó ŸLà K}Ökc<ƒ ¾}KÁ¿
›ÑMÓK„‹ Ÿs”s TkÉ Seð`„‹ ›ŸDÁ SS²” Õ`v†ªM::

G. ¾›ÑMÓKAƒ wnƒ (Efficiency)

KwN?^© s”s ›ÑMÓKAƒ KSÑ“— w²<H” ›ÑMÓKAƒ ¨²} እ”Ç=cØ

¾T>S[Ö¨< s”s ¨ÃU ²Â ›ÑMÓKA~” KSeÖƒ um ´Óσ ›K¨<”?
K}KÁ¾ ›ÑMÓKAƒ TŸ“¨—’ƒ እ”Ç=¨<M ¾T>S[Ö¨< s”s Ÿ²=I uòƒ
u²?ÑA‹ ²”É ueóƒ ¾SÓvvƒ ›ÑMÓKƒ ÃcØ ’u` KTKƒ ¾s”s TkÉ
SKŸ=Á ØÁo­‹ ›ØÒu= SMf‹” SeÖƒ Ÿ‰K s”s¨< KSU[Ø wnƒ
›K¨< TKƒ ÉLM::

K. ¾pÉS ´Óσ wnƒ (Adequacy)

›”É s”s c­‹ eKðKÑ< w‰ ¾ƒUI`ƒ SeÝ s”s' ¾dÔe“ ›ÑMÓKAƒ

SŸ¨—' wN?^© s”s J• እ”Ç=S[Ø“ ›ÑMÓKAƒ እ”Ç=cØ ›ÃÅ[ÓU::
›”É s”s K}¨c’ ›”É ›ÑMÓKAƒ }Ñu=¨<” e^ TŸ“¨” እ”Ç=‹M
"eðKÑ us”s TkÉ }Óv` ¨eØ }dƒö ÁL†¨< ¨Ñ•‹ s”s¨< uእ]"©
°ÉÑ~ um pÉS ´Óσ እ”ÇK¨<“ እ”ÅK?K¨< uØ”no Sð}h
ÃÑv†ªM::

26
›”É s”s uwN?^© s”s’ƒ ŸSS[Ö< uòƒ uS`I Å[Í u=Á”e uእ]"©
¾°Éу Å[ͨ< ¾T>Ÿ}K<ƒ” ›Ueƒ ’Øx‹ ›Çwa SÑ–ƒ እ”ÅT>Ñv¨<
¾}Ökc¨< ’Øw K²=I KpÉS ´Óσ wnƒ HXw TÖ“Ÿ]Á K=J”
ËLM:: ¾}Ökc<ƒU ’Øx‹:-

1. ›”É s”s wN?^© s”s J• KSS[Ø ¾Çu[ ¾e’îOõ Gwƒ

ÁK¨< SJ” ›Kuƒ'
2. ›”É s”s wN?^© s”s J• KSS[Ø ¾îQðƒ Y`¯ƒ
K=•[¨< ÃÑvM'
3. ›”É s”s wN?^© s”s J• KSS[Ø ¾s”s¨< }“Ò] Q´w
w³ƒ ¨d˜ ’¨<
4. ›”É s”s wN?^© s”s J• KSS[Ø s”s¨< Ÿ²=I uòƒ
KƒUI`ƒ SeÝ ' Kcò SÓvvƒ ›ÑMÓKAƒ SeÖƒ
ÃÖupuእM::
5. ›”É s”s wN?^© s”s J• KSS[Ø uÑÖ`U uŸ}TU w²<
}“Ò]­‹ K=•\ƒ ÃÑvM ¾T>K<ƒ “†¨< ::

N. ¾}kvÃ’ƒ wnƒ (Acceptability)

c­‹ u}KÁ¿ U¡”Á„‹ ¾K?L¨<” TIu[cw vIM ' s”s K=¨Æ K=ÖK<
ËLK<:: ›”É ¾GÑ^‹” s”s wN?^© s”s J• ›ÑMÓKAƒ እ”Ç=cØ
uSS[Ö< G<K<U ¾›=ƒÄåÁ ²?Ô‹ Åe}— LÃJ’< ' K=J’< ËLK<:: c­‹
us”s¨< SS[Ø ÁL†¨< ›}Áà }Sddà ›ÃJ”U:: ÓTg< s”s¨<
uSS[Ö< }Åe„ K=J” ËLM:: ¾}k[¨< ¾ØL‰ S”ðe ›dÉa K=J”
ËLM:: Ÿ²=I ’Øw uS’dƒU' ¾s”s TkÉ H>Ń u›”í^©’ƒ ¾}d"
እ”Ç=J” KTÉ[Ó K}KÁ¾ ÓMÒKAƒ TeðìT>Á’ƒ KT>S[Ö<ƒ s”s­‹
¨ÃU ²Â­‹ ²?Ô‹ ÁL†¨< ›}Áà U” ÃSeLM; KwN?^© s”s’ƒ
KƒUI`ƒ SeÝ’ƒ ¾}S[Ö<ƒ” s”s­‹ ðpŨ< }kwKª†ªM” ;
KT>S[Ö<ƒ s”s­‹ ¾ØL‰ S”ðe ›L†¨<” ; ¾T>K<ƒ” ØÁo­‹
uT”dƒ us”s °pÉ e^ እ͆¨<” ÁeÑu< ¨Ñ•‹ }Ñu=¨<” S[Í uTcvcw
¾I´u<” ›SK"Ÿƒ SÑ”²w እ”ÅT>Ñv†¨< dÃÖke ›ÃእKõU::
27
 3.3 us”s TkÉ H>Ń ¾T>ÁÒØS< ‹Óa‹
Md’ w²< GÑ` ¾s”s TkÉ e^ ŸvÉ“ ¨<ewew ’¨<:: Md’ w²< GÑa‹
ÃI”” ¨<ewew ¾J’ ¾s”s TkÉ }Óv` ukLM እ”Ç=¨Ö<ƒ ¾T>Áe‹K<
S`J‹” እe"G<” É[e S`Ua ›”É SõƒH@ TÓ–ƒ ›M}‰KU:: Md’
w²< ¾J’< GÑa‹ s”s” c=ÁpÆ ¾T>ÁÒØT†¨<” G<Kƒ ª“ ª“ ‹Óa‹”
uƒŸ<[ƒ እ”Çed†ªK” ::

G. ¾s”s U`Ý ‹Ó`

Md’ w²< ¾J’< GÑa‹ s”s­‹” K}KÁ¾ }Óv` TeðìT>Á’ƒ

uT>ÁpÆuƒ ›Ò×T> ŸT>ÁÒØTE†¨< ‹Óa‹ ª’—¨< ¾s”s S[×
(Language Choice) ’¨<:: us”s S[ר< H>Ń uGÑa‹ ¨<eØ ŸT>’Ñ\
›ÁK? s”s­‹ S"ŸM ¾ƒ™‡ s”s­‹ KƒUI`ƒ SeÝ' K›e}ÇÅ^©
e^­‹ SŸ¨— ¾ƒ™‡ s”s­‹ ¾SÑ“— w²<G” s”s­‹ ÃG<’<? KT>K¨<
ØÁo ›”É l`Ø ÁK ¨<X’@ KSeÖƒ ¾TËK<uƒ ›Ò×T> Õ^M::
U¡”Á~U ¾G<K<U s”s­‹ }“Ò]­‹ s”s†¨< us”s TkÉ }Óv`
}S`Ù ŸLÃ K}Ölc<ƒ KƒUI`ƒ SeÝ’ƒ' KwN?^© s”s’ƒ
›ÑMÓKAƒ ”Ç=cØ eKT>S–<“ uK?KA‹ s”s­‹ SS[Ø }n¨<V
eKT>ÁcS< us”s TkÉ ¾}d}ñ ¨Ñ•‹ ¾ƒ—¨< s”s Ke^ s”s' ¾ƒ—¨<
s”s KwN?^© s”s’ƒ ÃS[Ø; KT>K¨< SMe KSeÖƒ S†Ñ^†¨<
›Ãk`U::

GÑ^‹” ›=ƒÄåÁ ÁM}TŸK ›c^`” uSŸ}M ¾s”s TkÉ }Óv`”

K¡MM S”Óeƒ uSeÖƒ ¾¡MM S”Óeእƒ KƒUI`ƒ“ u¡MK< ¨<eØ
vK< ¾S”Óeƒ Se]Á u?„‹ ¾T>Ÿ“¨’< ›e}ÇÅ^© e^­‹ ¾T>ðîS<uƒ”
s”s S`Ö¨< እ”Ç=ÖkS< °ÉM cØእK‹::

28
 K. ¾²Ä­‹ U`Ý ‹Ó`

እÁ”Ç”Æ s”s ¾}KÁ¿ ¾²Â ›Ã’‚­‹ (Varieties) ›K<ƒ:: u›”É s”s

¨<eØ ÁK< }“Ò]­‹ ¾^d†¨< w‰ ¾J’” ¾›’ÒÑ`“ ¾›éâõ eMƒ (Style)
¾²Ä ›ÖnkU” }ÖpS¨< Gdv†¨<” u}KÁ¾ S”ÑÉ ÃÑMéK<:: ¾êIðƒ
s”s­‹ Ÿ”ÓÓ` s”s­‹ uእÏÑ< ÃKÁK<:: u”ÓÓ` s”s ›ÁK? ²Â­‹
c=•\ uêIðƒ ›Ò×T> ¾T>•[¨< ²Â Ó” ›”É w‰ ’¨< ¾T>J’¨<:: us”s
TkÉ }Óv` u›”É s”s ¨<eØ "K<ƒ w²< ²Â­‹ ›”Æ” w‰ S`Ù
uSÖkS< H>Ń ¾}S[Ö¨< ²Â ¾›w³—¨<” }“Ò] õLÑAƒ ¾TÁTEL
K=J” ËLM:: TKƒU u›”Æ ›"vu= ÁK ¾›”Æ ²Â }“Ò] u}S[Ö¨<
²Â ¾}éñ ¾}’Ñ\ HXx‹ SM°¡ƒ” LÃ[Ǩ< ËM ÃJ“M:: uSJ’<U
us”s TkÉ H>Ń G<K<”U ²?ÑA‹ ¾T>ÁÓvv ›”É ²Â KSU[Ø
›e†Ò]’~ ›ÁÖÁÃpU::
ምዕራፍ አራት

የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ (Language maintenance and shift)

4.1 የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ ምንነትና አጠቃላይ ግንዛቤ
4.1.1 የቋንቋ ዕቀባ (Language maintenance)

የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ የአንድ ሳንቲም ሁለት ገፅታዎች ናቸው፡፡ በርግጥ ቋንቋን
አቅቦ ለማቆየትም ሆነ መልሶ ለማዋቀር ወይም የቋንቋ ቅየራ ለማካሄድ ረጅም
ጊዜን ይጠይቃል፡፡

እንደ ፋሶልድ (1984) ገለፃ፣ የቋንቋ ዕቀባ ማለት አንድ ማህበረሰብ ቀደም ሲል
ሲጠቀምበት የነበረውን ቋንቋ bመጠቀም ሲq_LbT የሚታይ ሂደት ነው፡፡
የቋንቋ ዕቀባ ልሳነ ክልኤ ወይም ልሳነ ብዙ በሆኑ አገሮች የሚገኙ ማህበረሰቦች
በቋንቋቻው እየተናገሩና ቋንቋቸውን ሳይቀይሩ ሲቀጥሉ የሚታይ ሂደት የቋንቋ
ዕቀባ ይባላል፡፡ ይህ እሳቤ በአገራችን Xየታየ nው፡፡ ለምሳሌ፡- ከአብዮት ማግስት
ጀምሮ የብሄር ብሄረሰብ ቋንቋ ተናጋሪዎች ሁሉ ቋንቋቸውን የማሳደግና

29
በየቋንቋቸው የመማር መብት ተሰጥቷቸዋል፡፡ ብሄር ብሄረሰቡም በተለይ በአሁኑ
ወቅት በአፍ መፍቻ ቋንቋ የመማር፣ የስራ ቋንቋ የማድረግ፣ ወዘተ. የቋንቋ ዕቀባ
ሊባል እንደሚቻል ከብያኔው መረዳት ይቻላል፡፡

4.1.2 የቋንቋ ቅየራ (Language shift)

የቋንቋ ቅየራ ማለት አንድ ማህበረሰብ አንድን ቋንቋ በመተው በሌላ ቋንቋ
መግባባት ሲችል ማለት ነው፡፡ የአንድ ቋንቋ ዘዬን ወይም የአፍ መፍቻ ቋንቋን
በመተው በሌላ ሀገርኛ ወይም የውጭ ቋንቋ መግባባት መቻል ነው፡፡ የቋንቋ ቅየራ
አንድ ብሔራዊ ቋንቋ ወይም የትምህርት ቋንቋ መርጦ መጠቀም ወይም አንድን
ቋንቋ ብቻ መርጦ ለማሳደግ የሚደረግን ጥረት ወይም ውሳኔ የሚመለከት ሊሆን
ይችላል፡፡ በዚህ ክስተት ላይ ኢንዶኔዥያ፣ ታንዛንያ፣ ኬንያ ወዘተ ተጠቃሾች
ናቸው፡፡ በነዚህ አገሮች የተካሄደው የቋንቋ ምርጫና ውሳኔ የቋንቋ ቅየራ በስፋት
እንዲካሄድ አድርጓል፡፡ ይውምብሄር ብሄረሰቦች የአፍ መፍቻ ቋንቋቸውን
እርግፍ አርገው በመተው xNDN ቋንቋ ብሄራዊ ቋንቋና የስራ ቋንቋ አድርገው
እንዲያሳድጉ የወኑት ውሳኔ የዚህ የቋንቋ ቅየራ ነው፡፡ለምሳሌ ኬንያውያን
ስዋሂሊኛን lz tG R የማዋል ውሳኔ የዚህ የቋንቋ ቅየራ ውሳኔ ነው፡፡

ኢንዶኔዥያ አንድ ቋንቋ ፣ አንድ ሀገር፣ አንድ መንግስት የሚሉ ባለ ሶስት ነጥብ
ውሳኔ ማሳለፏ ይታወሳል፡፡ ውሳኔውም ቋንቋ መለያ ነው የሚል ትልቅ ሀገራዊ
ውሳኔ ነበር (ፊሽማን 1978) ፡፡ከዚህ ትልቅ ሀገራዊ ውሳኔ ሁለት ነገሮችን
እንመለከታለን፡፡ይŒውም አንድ ብሄራዊ ቋንቋ የማሳደግ ሂደት የቋንቋ ዕቀባ
ወይም የቋንቋ ምርጫ ሲባል፣ ሌሎች የአፍ መፍቻ ቋንቋቸውን በመተው ለአንድ
ብሄራዊ ቋንቋ ክብርና ህልውና ሲሉ በአንድ ብሄራዊ ቋንቋ መግባባት በመቻላቸው
የቋንቋ ቅየራ መካሄዱን እንገነዘባለን፡፡

30
የቋንቋ ቅየራ ልሳነ ዋህድ በሆኑ ህዝቦችም ይከሰታል፡፡ የቋንቋውን አጠቃቀምና
ቅርፅ የማሻሻል ተግባር ሊካሄድ ይችላል፡፡ ስለዚህ ቋንቋን የማሻሻልም ሆነ
የማሳደግ ተግባር የአንዳንድ ስነ ልሳናዊ ቅርፅ ለውጥ ሊያስከትል ስለሚችል
የቋንቋ ቅየራ ሊባል ይችላል (ፋሶልድ 1984)፡፡ በአንፃሩ ቋንቋውን የማሳደግና
መንከባከብ ተግባር ደግሞ የቋንቋ ዕቀባ ሊባል ይችላል፡፡ ቀደም ሲል የሰጠነው
የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ የአንድ ሳንቲም ሁለት ገፅታዎች ናቸው የሚል ብያኔ
ይህንን ሀሳብ ያጠናክርልናል፡፡ በተጨማሪም አንድን ቋንቋ ለማሳደግ ሲባል ሌላ
የአፍ መፍቻ ቋንቋ የመተው ሂደት የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ የማይነጣጠሉ ገፅታዎች
መሆናቸውን አፅንኦት የሚሰጡ ሀሳቦች ናቸው፡፡

የቋንቋ ቅየራ የቋንቋ መሞት በመባል ሊጠራ ይችላል፡፡ የቋንቋ ቅየራና የቋንቋ
መሞት ተመሳሳይና አቻ እሳቤዎች መሆናቸውን ፋሶልድ (1984) ይገልፃል፡፡
የቋንቋ ቅየራ ማለት የአንድን ቋንቋ ተናጋሪ ማህበረሰብ በተለያዩ ተፈጥሮአዊና
ሰው ሰራሽ ችግሮች አማካኝነት ቋንቋውን በመተው ሌላ ቋንቋ መናገር ሲጀመር
የሚታይ አጋጣሚ ነው፡፡ በተናጋሪው ፍልሰት ምክንያት ቋንቋው ከዓለም ገፅ
እንዲጠፋ ይገደዳል፡፡ ተናጋሪዎቹም ሌላ ቋንቋ እንዲናገሩ ማህበራዊ አስገዳጅነት
ያጋጥማቸዋል፡፡ በዚህ ጊዜ የቋንቋ ቅየራ ወይም ከፍ ሲል እንደተገለጸው የቋንቋ
መሞት አይቀሬ ነው፡፡ ለምሳሌ፡- በአገራችን ጋፍትኛና አርጎባኛ ቋንቋዎች
ተናጋሪ ማህበረሰብ ስለሌላቸው የሞቱ ቋንቋዎች ናቸው እንደ ማለት ነው፡፡

የቋንቋ መሞትን አስመልክቶ ሁለት ሀሳቦች ይገለፃሉ፡፡ እነሱም የቋንቋ መሞት

ማለት የአንድ ቋንቋ የተወሰነ ዘዬ ተናጋሪ ማህበረሰብ ብቻ ወደ ሌላ ቋንቋ ተናጋሪ
ማህበረሰብ ሲቀላቀል ወይም የዚያን ማህበረሰብ ቋንቋ መግባቢያው ሲያደርግ
የቋንቋ መሞት ይባላል ሲሉ፣ ሌሎች ደግሞ የቋንቋ መሞት ማለት የአንድ ቋንቋ
ተናጋሪ ማህበረሰብ እንዳለ ሌላ ቋንቋ መናገር ሲጀምር ነው ይላሉ፡፡ ስለዚህ
አከራካሪ ነጥብ (ፋሶልድ 1984) ሲገልጹ፣ ቋንቋ ሞተ የሚባለው የቋንቋ ቅየራ
ያጋጠማቸው ማህበረሰቦች የቋንቋው የመጨረሻ ተናጋሪ ሲሆኑ ብቻ ነው፡፡ ከዚህ
በተያያዘ መልኩ የቋንቋን መሞት አስመልክቶ ሁለት አተያዮች አሉ፡፡
እነሱም፡-

31
1. ስነ ልሳናዊ አተያይና
2. የማህበራዊ ስነ ልሳን አተያይ ናቸው፡፡
1 ስነ ልሳናዊ አተያይ፡- ይህ አተያይ የቋንቋውን ቅላፄ/ንበት (pronunciation) እና
ሰዋስዋዊ ስርዓትን ይመለከታል፡፡ አልፎ አልፎም የቋንቋ ቅይጥነትን፣
ዓይነትንና ቅየራን የሚመለከት አተያይ ነው፡፡

2 የማህበራዊ ስነ ልሳን አተያይ፡- ይህ ደግሞ አንድ ማህበረሰብ የሚናገረውን

ቋንቋ በመተው ሌላ ቋንቋ መናገርን የሚመለከት አተያይ ነው (….the cause
people to give a language in favor of the other language) ፡፡
ከዚህ በላይ የቋንቋ ዕቀባ ምንነት ብለን ያነሳነውን ጠቅለል ባለ መልኩ
ስንመለከት፣ የቋንቋ ዕቀባ ቋንቋን እያሳደጉ ይዞ የመቀጠል አጋጣሚ ነው፡፡ የቋንቋ
ቅየራ ደግሞ የሚናገሩትን ቋንቋ በመተው በሌላ ቋንቋ ዘለቄታዊ የተግባቦት
ሂደትን መፍጠርን የሚመለከት ነው፡፡

ቋንቋን ሳይቀይሩ ለመኖር ወይም ሌላ ቋንቋን የመቀየር ሂደት የረዥም ጊዜ

ውጤት ቢሆንም ለቋንቋ ቅየራ አስፈላጊ ግብአቶች ከተሟሉ የቋንቋ ቅየራ
እንደሚያጋጥም ከዚህ ቀጥለን በዝርዝር ለማየት እንሞክራለን፡፡
4.2 የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ መንስኤዎች
የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ በረጅም ጊዜ የሚከሰት ተከታታይነትና ተለጣጣቂነት ያለው
የቋንቋ ቅርጽ ልዩነት ድምር ውጤት ነው፡፡ የቋንቋ ቅየራ የቋንቋ መሞት እየተባለ
ሊጠራ እንደሚችል ቀደም ሲል አውስተናል፡፡ የቋንቋ ቅየራ የቋንቋ መሞት
መባሉ፣ የቋንቋው ተናጋሪ ማህበረሰብ ብቸኛ ተናጋሪ መሆኑ ነው፡፡ በሌላ አገላለፅ
ቋንቋው በሌላ አካባቢና ማህበረሰብ አለመነገሩን የሚያመልት ነው፡፡

እንደ ፋሶልድ (1984)ና ፊሽማን (1978) ገለፃ የቋንቋ ቅየራ እንዲካሄድ በርካታ
ምክንያቶች ይስተዋላሉ፡፡ የቋንቋ ቅየራ ሊያጋጥም የሚችለው ህብረተሰቡ
ስለማንነቱ መጠየቅ ሲያቆም ወይም ማንነቱን በመዘንጋት የሌላ ህብረተሰብ
ማህበረ ባህላዊ መለያዎችን በመቀበል የማህበረሰቡ አካል (አባል) መሆን ሲፈልግ፣

32
 ወይም ሲገደድ ነው፡፡ ጠቅለል ባለ መልኩ፣ የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ እንዲካሄድ
መንስኤ ከሚሆኑት ምክንያቶች መካከል የሚከተሉት ይገኙባቸዋል፡፡

4.2.1 የቋንቋ ዕቀባ ምክንያቶች

ለቋንቋ ዕቀባ ምክንያቶች ናቸው የምንላቸው ነገሮች አንድ ማህበረሰብ በራሱ
ቋንቋ ፀንቶ ሲቆይ ለመጠበቅ ወሳኝ የሆኑ ጉዳዮች ናቸው፡፡እነሱም፡-
የመልክአ ምድራዊ አቀማመጥ፡- ይህ የራስን ቋንቋ ለመጠበቅ ወሳኝ ነው፡፡ለምሳሌ
አንድ በተራራ ወይም በውሃ የተከበበ አካባቢ የሚገኝ ወይም ከመሃል ከተሞች
ራቅ ያለ ቋንቋ የመቀየሩ ሁኔታ አናሳ ነው፡፡
የሀይማኖት ቋንቋ ውሱንነት፡- በአብዛኛው አንድን ቋንቋ ለአንድ ሃይማኖት/
እምነት ማራመጃ ሲሉ ቋንቋውን አጥብቀው ይይዙታል፡፡

የማህበረሰቡ የመከላከል ስርዓት፡- የማህበረሰቡ ከሌላ ማህበረሰብ ጋር

ባለመግባባት ሌላውን ለማግለል የራሱን ቋንቋ ለአካባቢው በመስበክ የራስን
ቋንቋ መጠበቅ ይቻላል፡፡ለምሳሌ አደሬዎች ቋንቋቸው ለመጠበቅ ሲሉ ከሌላ
ብሄር አይጋቡም ፡፡

ልብ አልክ/ሽ? በጣም ጥሩ! ቀጥሎ ደግሞ ስለቋንቋ ቅየራ መንስኤዎች እንይ፡፡

4.2.2 ለቋንቋ ቅየራ መንስኤዎች

የቋንቋ ቅየራ እንዲካሄድ መንስኤ ከሚሆኑት ምክንያቶች መካከል የሚከተሉት

ይገኙባቸዋል፡፡
- ስደት (migration)
- የኢኮኖሚ ዕድገት (shift in economic indicators)

33
- ዕድሜ መጨመር (age grading)
- የከተሞች ማደግ (Urbanization)
- ማህበረሰብአዊ ልሳነ ብዙነት(Societal Multilingualism)
- የትምህርት ቤት ቋንቋና ሌሎች መንግስታዊ ግፊቶች
- ጦርነት ወይም አንድ ማህበረሰብ በሌላው ማህበረሰብ ሲዋጥ (ሲጥለቀለቅ)
- በየትውልዱ የሚከሰት ግንኙነትን (inter generational switching)
- አንድ ቋንቋ ከፍ ያለ ክብር ሲያገኝ
- የአንድ ቋንቋ ተናጋሪ ማህበረሰብ ወይም አባል ሌላ ቋንቋ መናገር ሲጀምር
ወዘተ ናቸው፡፡

ከዚህ በላይ በዝርዝር ከተቀመጡት የቋንቋ ቅየራ መንስኤዎች በተጨማሪ አልፎ

አልፎ የሚያጋጥም የቋንቋ ቅየራ ይስተዋላል፡፡ ይውም፣ አንድ ትልቅ ማህበረሰብ
የያዘ ማህበራዊ ቡድን በአንድ ሌላ አናሳ ማህበረሰብ ቁጥጥር ስር መውደቅ ነው
(ፋሶልድ 1984)፡፡ ይህ የቋንቋ ቅየራ ዓይነት በዘመናችን ላያጋጥም ይችል ይሆናል፡
፡ ይሁን እንጂ ቀደም ባሉት የቅኝ ግዛት ዘመናት ተዘውታሪ እንደነበር ከቅይጥና
መጢቃ ቋንቋዎች ታሪክ እንረዳለን፡፡ ታላላቅ የአውሮፓ መንግስታት አፍሪካን፣
ኤስያንና ላቲን አሜሪካን በሚቆጣጠሩበት ወቅት በቅኝ ግዛት የወደቀው
የህብረተሰብ ክፍል ቋንቋውን በመተው እንግሊዝኛ፣ ጣልያንኛ፣ ፈረንሳይኛ፣
ጀርመንኛ፣ ደች ወዘተ የራስን ቋንቋ ወደ ቅኝ ገዥዎች ቋንቋ ቀይሯል፡፡

ስለ ቋንቋ ቅየራ ሲነሳ ምንም እንኳን በአብዛኛው የሚያጋጥመው አናሳ ቋንቋ ወይም
ዝቅ ያለ ክብር ያለው፤ በሌላ ሰፊ ስርጭትና ተናጋሪ ያለው ቋንቋ ሲቀየር
መስተዋሉ ቢሆንም፤ ከፍ ሲል ለመጥቀስ እንደተሞከረውና በጣም የሚያሰደንቀው
ደግሞ ለፖለቲካ ጉዳይ ሲባል ሰፊ ስርጭት ያለው ቋንቋ በሌላ አናሳ ስነ-ልሳናዊ
ይዘት ባለው ቋንቋ መለወጥ ነው፡፡ ይህንን ሁኔታ ከፍ ሲል ከቅኝ ግዛት አንፃር
ተመልክተን ነበር፡፡ ከዚህ በመቀጠል ደግሞ በአንድ ልሳነ ብዙ አገር ውስጥ
የሚታየውን የቋንቋ ቅየራ ሁኔታ በምሳሌ እንመለከታለን፡፡

34
 1. ፓራጓይ፡- ፓራጓይ ላቲን አሜሪካ ውስጥ የምትገኝ ልሳነ ብዙ አገር ናት፡፡
ጓረኒ 90% ተናጋሪዎች ሲኖሩት፣ 10% ደግሞ ስፓንኛ ተናጋሪ ያለው ቋንቋ
ተናጋሪዎች ናቸው፡፡ ስፓንኛ የማስተማሪያና ኦፊሴላዊ ቋንቋ ሲሆን፣ በከተማ
በብዛት ይነገራል፡፡ ከከተማ እየራቁ በሄዱ ቁጥር ጓራኒ እየተናገሩ ይሄዳሉ፡፡
በፓራጓይ ትልቅ የቋንቋ ቅየራ ይከሰታል ማለት ይቻላል፡፡ ምክንያቱም
ከከተማ እየራቁ ሲሄዱ ጓራኒ ይናገራሉ፡፡ ከገጠር ወደ ከተማ እየቀረቡ ሲመጡ
ደግሞ ስፓንኛ ይናገራሉ፡፡ ስለዚህ 10% ተናጋሪ ያለው ቋንቋ ክብር ያለውና
ኦፊሴላዊ ቋንቋ እየሆነ መጥቷል፡፡

2. ኢንዶነዥያ፡- በኢንዶነዥያ በርካታ ቋንቋዎች ይነገራሉ፡፡ ከሚነገሩ

በርካታ ቋንቋዎች መካከል በሃሳ ቋንቋን ብቻ በመምረጥ ጆቨኒስትን፣ ደችን
ወዘተ ጨምሮ በመተው አንድ ሀገርኛ ቋንቋ አሳድጓል፡፡ ይህ የቋንቋ ዕድገት
ደግ የቋንቋ ቅየራ ሲሆን፣ በአንፃሩ ለበሀሳ ቋንቋ ደግሞ የቋንቋ ዕቀባ በመባል
ይታወቃል፡፡

ከፍ ሲል የተጠቀሰው ለአብነት የተነሳ አጋጣሚ ማለትም አንድ አናሳ ማህበረሰብ ሌላ

ግዙፍ ማህበረሰብ ሊያስተዳድር ወይም ሊቆጣጠር የሚችልበት አጋጣሚ እንዳለ
የሚያመለክት ሀሳብ ነው፡፡ ከዚህም በቀር አንድ አናሳ ማህበረሰብ ቋንቋውንና
ማንነቱን እንዳስጠበቀ የሚኖርበት አጋጣሚ ይስተዋላል፡፡ ሆኖም፤ በልሳነ ብዙ
አገሮች የቋንቋ ቅየራ የግድ የሚሆንባቸው አጋጣሚዎች በርካታ ናቸው፡፡ በልሳነ ብዙ
ማህበረሰቦች የሚከሰት የቋንቋ ቅየራ መንስኤ የኢንዱስትሪና የኢኮኖሚ ዕድገት
(ለውጥ) ነው፡፡ የኢንዱስትሪና የኢኮኖሚ ለውጥ በሚኖርበት ጊዜ የቋንቋ ቅየራ
ማንሳት የግድ ነው፡፡ የኢኮኖሚ ለውጥ በሚደረግበት ጊዜ የቋንቋ ቅየራን ማንሳት
የግድ ነው፡፡ የቋንቋ ቅየራ የኢኮኖሚ የበላይነት ባላቸው የማህበረሰብ አባላት ሳይሆን፣
የኢኮኖሚ የበታችነት ባላቸው የህብረተሰብ ክፍሎች ምክንያት መሆኑ ግልፅ ነው
(ፋሶልድ 1984)፡፡ ምክንያቱም ስራ ለመቀጠር፣ የኢኮኖሚ ተጠቃሚ ለመሆን፤
አጠቃላይ የኢኮኖሚ የበላይነት ያለው ማህበረሰብ አካል ለመሆን የቋንቋ ቅየራ
ያካሂዳሉ፡፡ በኢኮኖሚ የበታችነት ያላቸው ማህበረሰቦች ወይም ቡድኖች ቋንቋቸውን
ጭራሽ እንደ ነውር (ሀራም) በመቁጠር የኢኮኖሚ የበላይነት ያለው ማህበረሰብ

35
የሚናገረውን ቋንቋ ለመናገርና ለመልመድ የውዴታ ግዴታ ይሆንባቸዋል፡፡ በዚህ
ጉዳይ በአብነት የሚነሱ አገሮች በርካታ ቢሆኑም፤ ከብዙ በጥቂቱ አበርዋርትና
ምስራቅ ሉዘር ላንድ እንደሚከተለው ቀርበዋል፡፡

ሀ/ አበርዋርት
አበርዋርት በአውስትራሊያ ግዛት የምትገኝ ቦታ ናት፡፡ የቋንቋ ቅየራና ዕቀባ
ሲነሳ ሁሌ የምትነሳ አገር መሆኗን ፋሶልድ (1984) ይገልፃል፡፡ ይህች አካባቢ
በመጀመሪያ ገጠር የነበረች በኋላም ወደ ከተማነት ያደገች ናት፡፡ ለዕድገቷ
ምክንያት የሆኑት ስደተኞች ናቸው፡፡ስደተኞቹም ከጀርመን አገር የመጡ
ነበሩ፡፡ ሙያቸውም ነጋዴዎች፣ የዕደ ጥበብና የቢሮ ስራ ነበር፡፡ የአካባቢው
(የአበርዋርት) ተወላጆች ደግሞ ስራቸው ግብርና፣ ቋንቋቸው ደግሞ የሃንጋሪ
ቋንቋ የሌላ ቋንቋ ተፅእኖ ሳይኖርበት እስከ 1500 ድረስ ይነገር ነበር፡፡
ጀርመኖችም ወደ አበርዋርት የመጡት ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ነው፡፡ ሲመጡም
ስራቸው ከግብርና የተሻለ ስለነበር ቋንቋቸውም ክብር ያለውና ላቅ ያለ
እንደሆነ አድርጎታል፡፡ የአበርዋርት ደግሞ የአበርዋርት ስለ-ልሳናዊ መለያ
ግንብ ሆኖ ቆይቷል፡፡ ምንም እንኳን ጀርመኖች ኑሮቸውን ለመደጎም በትርፍ
ጊዜአቸው የግብርና ስራ ቢሰሩም የቋንቋ መደባለቅና ቅየራ አላጋጠማቸውም፡፡
ይህ የራስን ቋንቋ ይዞ የመዝለቅ ጥንካሬ በአብነት የሚነሳ አጋጣሚ ነው፡፡

በነዚህ የማህበረሰብ ቡድኖች የራስን ቋንቋ ይዞ የመዝለቅ ምክንያት ተብለው

ከታሰቡት መካከል፡የሚከተሉት ይጠቀሳሉ፡፡

1. ስራ፡- ጀርመኖች ነጋዴዎች፣ የዕደ ጥበብና የቢሮ ሰራተኞች ሲሆኑ፣

የአበርዋርት ደግሞ በግብርና ስራ የተሰማሩ በመሆናቸው፣

2. ሃይማኖት፡- የፀሎት ማካሄጃ ስፍራ የተለያየ አካባቢ በመሆኑ፤ ለምሳሌ፡-

አበርዋርት ካልቫኒስት ሲሆኑ፣ ጀርመናውያኑ ደግሞ ሎተራን (ካቶሊክ)
በመሆናቸው ነው፡፡

36
ከዚህ በተጨማሪም የሃንጋሪ ቋንቋ የፅሁፍ ቋንቋና ቀደም ሲል በተናጋሪዎቹ ዘንድ
ክብርና ተቀባይነት ስለነበረው ተናጋሪዎቹ ቋንቋቸውን ይዘው እንዲዘልቁ ያስገደደ
ሌላኛው መንስኤ ነው፡፡ ሆኖም ይህ ጥንካሬ እስከመጨረሻ ሊዘልቅ ባለመቻሉ
ሁለተኛው አስደናቂና የቋንቋ ባህርይ የሆነውን አጋጣሚ እንመለከታለን፡፡

በ1921 አካባቢ አበርዋርት የሀንጋሪ አካል መሆኗ ቀርቶ የአውስትሪያ ግዛት

ሆነች፡፡ አያይዞም ከሁለተኛ ዓለም ጦርነት በኋላ አበርዋርት የኢንዱስትሪ ከተማ
ሆነች፡፡ ለነዋሪዎቹ ደስ የሚሉ የስራ ሁኔታዎች ተፈጠሩ፡፡ የኢንዱስትሪውን
ዕድገት ይቆጣጠሩ የነበሩት ጀርመኖች በመሆናቸው የአውስትሪያ ወጣቶች ስራ
ለመቀጠር ሲሉ ጀርመንኛ መናገር ጀመሩ፡፡ አዛውንቶቹ ደግሞ እድሜ ልካቸውን
ሃንጋርኛ መናገር ቀጠሉ፡፡ በዚህ የሽግግር ጊዜ የተስተዋለው ስነ-ልሳናዊ ባህሪ
ሲኖር፣ የቋንቋ መደበላለቅን (code mixing) ጉራማይሌ ቋንቋ (code-switching)
ሊሆን እንደሚችል ይገመታል፡፡ የቋንቋውን ቅልቅልነት ስንመለከት፣ አዛውንት
ትንሽ ጀርመንኛ እየቀላቀለሉ ሲናገሩ፣ ወጣቶች እየተተኩ ሲመጡ ሃንጋሪኛ
ሙሉ በሙሉ በጀርመንኛ ቋንቋ ተተክቷል፡፡ የቋንቋ ቅየራም ተከስቷል፡፡

ከአበርዋርት ሁኔታና በዝርዝር ከቀረበው ሀሳብ የምንረዳው ነገር ቢኖር

የሚከተሉትን ነጥቦች ያካተተ ነው፡፡
- የቋንቋ ቅየራ የተካሄደው በረዥም ዘመን (long-term) እንደሆነና ዕድሜም
ወሳኝነት እንዳለው ተገንዝበናል፡፡
- ለቋንቋ ቅየራ ዋና ዋና ምክንያቶች ከሆኑት መካከል የኢኮኖሚ ዕድገት ወሳኝ
እንደሆነ እንረዳለን፡፡ አንድ ኢኮኖሚ ማህበረሰብ፣ ግሎባላይዘሽን፣ አንድነት
ወዘተ የሚሉ የዘመኑ መፈክሮች ለቋንቋ ቅየራና ለዘመናዊ አስተሳሰብ ጭምር
አስፈላጊ እንደሆኑ እንገነዘባለን፡፡
- የኢኮኖሚ የበላይነት ያለው ማህበረሰብ ቋንቋ ክብር እንዳለውና ሰፊ ስርጭት
ሊኖረው እንደሚችል ልብ ያስብላል፡፡

37
 - ለቋንቋ ቅየራ አዎንታዊ አመለካከት ያላቸው ወጣቶች ሲሆኑ፣ አዛውንት ግን
ዕድሜ በጨመሩ ቁጥር (age-grading) ወግ አጥባቂ እየሆኑ መቀጠላቸውን
ያስረዳል፡፡
- አንድ አናሳ፣ መጤ (ስደተኞች) አንድን ሀገርኛ ቋንቋ የመቀየር አጋጣሚ (ኃይል)
እንዳላቸውም ያመለክታል፡፡

ለ) ምስራቅ ሉዘር ላንድ

ምስራቅ ሉዘር ላንድ የስኮትላድ ግዛት ናት፡፡ ነዋሪዎችዋ ዓሳ አስጋሪና የጋላክ

ቋንቋ ተናጋሪ ማህበረሰብ አባላት ነበሩ፡፡ በአካባቢው የዓሳ ማስገሪያ ከተማ
በመባል ትታወቅ ነበር፡፡ በአካባቢው ከሚነገሩት ቋንቋዎች የተከበሩ ቋንቋዎች
ናቸው የሚል ግንዛቤ ነበራቸው፡፡ ግንዛቤውም ከማህበራዊ የስራ ክፍፍል የመነጨ
ነው፡፡ በጋብቻ ምክንያት ልሳነ ክልኤነት የመሆን አጋጣሚ እየተፈጠረ መጣ፡፡
የዓሳ አስጋሪነት ስራ የተናቀ በመሆኑ ጋብቻም ሆነ በጋላክ ቋንቋ መናገር
አስቸጋሪና የበታችነት ስሜት የሚፈጥር አጋጣሚ ነበረው፡፡ ስለሆነም ዓሳ
አስጋሪዎች ስራቸውን እየለቀቁ ከሌላው ቋንቋ ተናጋሪ ህብረተሰብ ጋር እየተዋሃዱ
ማንነታቸውን እያጡ መጡ፡፡ በዚህ ጊዜ ቀደም ሲል ይናገሩት የነበረውን ቋንቋ
በመተው እንግሊዝኛ ቋንቋን እንዲናገሩ (እንዲቀይሩ) ተገደዋል፡፡ ጠቅለል ባለ
መልኩ ምስራቅ ሉዘር ላንዶች የዓሳ ማስገር ስራቸውንና በጋላክ ቋንቋ መናገርን
አቆሙ፡፡ ቋንቋቸው መቀየሩ ወይም መሞቱ አይቀሬ ሆነ፡፡

ከፍ ሲል የተመለከትናቸው ሁለት የቋንቋ ዕቀባዎችና ቅየራዎች ባደጉ አገሮች

የተከሰቱ መሆናቸውን ፋሶልድ (1984) ገልፀዋል፡፡ አያይዘውም በታዳጊ አገሮች
የሚካሄዱ የቋንቋ ቅየራ በባህሪው ሊለይ እንደሚችል ከትንታኔው መረዳት
ተችሏል፡፡ ይኸውም ታዳጊ አገሮች የቋንቋ ቅየራን የሚያካሂዱበት በታላላቅ
መንግስታዊና ህዝባዊ ውሳኔዎች፣ አልፎ አልፎም በመንግስታዊ አስገዳጅነት
እንደሆነ እንረዳለን፡፡ በዚህ የቋንቋ ቅየራ ስልት የሚታወቁ ታዳጊ አገሮች
ፊሊፒንስ፣ ሲንጋፖር፣ ኬንያ፣ ኢንዶኔዥያ፣ ወዘተ ናቸው፡፡

38
ይህን የቋንቋ ቅየራ ሂደት ከአገራችን ተጨባጭ ሁኔታ አንጻር ለመመልከት
በቅድመ አብዮት የነበረውን የቋንቋዎች ሁኔታ ቢጠና የቋንቋ ክብር፣ የቋንቋ ቅየራ
ወዘተ አንድ ሀሳብ መድረስ እንደሚቻል ይገመታል፡፡ በደርግ (በአብዮት ጊዜም)
አንድ አሃዳዊ መንግስት፤ አንድ አሃዳዊ አገር ለመመስረት አልሞ የነበረው
ጅምሮ፣ ከአብዮት በኋላም የራስን ክልል በራስ የማስተዳደርና የፌደራል
የመንግስት አወቃቀር ስርዓት ለቋንቋ ዕቀባና ቅየራ የበኩላቸው አስተዋፅኦ
እንደሚኖራቸው እንገምታለን፡፡
4.3 የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ ጥናታዊ ዳራ
የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ በአብዛኛው የሚጠኑባቸው ስነ-ዘዴዎች በአንትሮፖሎጂ
(ስነሰብ)ና በሶሲዮሎጂ (የማህበረሰብ ጥናት) አማካኝነት ነው፡፡ አጠናኑም
የተሳታፊዎች ምልክት በማካሄድ ነው፡፡ አንዳንድ ጊዜ ደግሞ በመጠይቃዊ ቅኝት
መረጃ እየታገዘ በአንትሮፖሎጂ ይጠናል፡፡ በሶሲዮሎጂና ማህበራዊ ስነ ልሳን
ደግሞ ሌሎች የቅኝት መረጃዎችን በመጠቀም ነው (ፋሶልድ 1984)፡፡

የቋንቋ ዕቀባና ቅየራ አጓጊ የጥናት መስክ እየሆነ የመጣው ከ60 ዓመታት በፊት
ማለትም b1940ዎቹ ነበር፡፡ ፊሽማን (1966) በአሜሪካን ስደተኞች የቋንቋ ቅየራ
ጥናት አካሄደዋል፡፡ የዚህ ጥናት ትኩረቱም በሰሜን አሜሪካና በአውሮፓ እንደ
ነበር የዘርፉ ምሁራን ይገለፃሉ፡፡ በአውሮፓ በ18ኛው፣ በ19ኛውና በ20ኛው ክፍለ
ዘመን በፖለቲካና በኢኮኖሚ ስር ነቀል ለውጥ በmካሄዱ በርካታ የቋንቋ ቅየራ
ክስተቶች ተከስተዋል፡፡ በሀገር አቀፍ ደረጃ ይታዩ የነበሩ ለውጦች በገጠርና
በከተሞች መካከል ፖለቲካዊ ኢኮኖሚያዊ ትስስር ፈጥሯል፡፡ የገጠርና የከተማ
ትስስር መፈጠር ደግሞ በትምህርት ቤት፣ በተለያዩ ህዝባዊ ተቋማት ወዘተ.
መደበኛ ቋንቋ እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል፡፡

በሀገራችን ሁኔታ በምንመለከትበት ወቅትም እስከ 1280 ድረስ በአክሱም ዘመነ

መንግስት ግዕዝ የመግባቢያ የፅሁፍ ቋንቋ ነበር፡፡ ከፍ ሲል ከተገለጠው ጊዜ
ጀምሮ ከሰሎሞናዊ ስርወ መንግስት መመለስ በኋላ አማርኛ የፖለቲካ የበላይነት
አገኘ፡፡ ከዚህ ጊዜ ጀምሮ የቋንቋ ቅየራ በመካሄዱ አማርኛ የመግባቢያ፣ የፅሁፍና
የቤተመንግስት ቋንቋ እየሆነ መጥቷል (ፊሽማን 1978)፡፡

39
ውድ የሩቁ ባልደረባዬ፣ ቀጥለን ደግሞ እስካሁን የተነጋገርባቸውን ነጥቦች ጠቅለል
አድርገን እንስቀምጣቸዋለን፡፡
ምዕራፍ አምስት
የቋንቋ ፖሊሲ (Language policy)
5.1 የመርሆ (ፖሊሲ) ምንነትና አጠቃላይ ግንዛቤ
5.1.1 የመርሆ (ፖሊሲ) ምንነትና ፋይዳ
አንድ ታዋቂ ኮርስ ወይም ዘዴ ከብዙ አማራጮች መካከል የአሁን ወይም
የወደፊት ጊዜያዊ ወይም ቋሚ ውሳኔዎችን ለመወሰን ወይም መርህ ለመስጠት
ሲባል የመምረጥ ሂደት ማለት ነው፡፡ አመራረጡም ካለው/ከታሰበው አመቺ
ሁኔታዎች ወዘተ. አንፃር ሊሆን ይችላል (Harold F.Schistman (2010)web)፡፡
ፖሊሲ ሲባል ባጠቃላይ ለረዥም ጊዜ አንድን ነገር እንዴት እንደምናጠና
እንደምንጠቀም) አቅጣጫ የሚጠቁም መልህቅ ነው፡፡ፖሊሲ፣ አንድን ሰፊ የሆነ
ነገር መቼና በምን አይነት ሁኔታ እንደምጠቀምበት የሚያሳይ አጉሊ
መነጽር(Microscop) የሆነ ሰነድም ነው፡፡ፖሊሲ ወቅታዊ ወይም ቋሚ የሆኑ
ሀገራዊ ችግሮችን መፍቻ ቁልፍም ነው፡፡ በመሆኑም የሚታቀደውና የሚተገበረው
የሚነሳውን ችግር ከመፍታት ረገድ ነው መሆን ያለበት፡፡ ለምሳሌ የኢኮኖሚ
ፖሊሲ፣ የቋንቋ ፖሊሲ፣ወዘተ. ሊነደፍ ይችላል፡፡
5.1.2 የመርሆ ችግሮች
ፖሊሲ ወቅታዊ ወይም ቋሚ የሆኑ ሀገራዊ ችግሮችን መፍቻ ቁልፍ መሆኑ
ሳይታለም የተፈታ ቢሆንም፣ ከባሕሪው ወይም በተወሰኑ ምክንያቶች ከአነዳደፉ
ወይም ከአተገባበሩ ላይ ችግሮች ሊፈጠሩበት ይችላል፡፡ ለምሳሌ

1. አንዳንድ ጊዜ ሰዎች፣ ስርዓተ ማሕበራት፣… ለውጥ የማይፈልጉ ከሆኑ፣

2. ፖሊሲ ተምባይ(ስለ ወደፊቱ ታልሞ የሚዘጋጅ) ስለሆነ፣ በባህሪው ስናየው

ኢ-ፍፁምነት ሊኖርበት ይችላል፡፡

3. የሰዎች ከአዳዲስና አማራጭ ፖሊሲዎች ጋር ያለመተዋወቅ ካለ፣

4. አዲስ ተብሎ የሚቀረፀው መርሆ የሚያስገኘው ውጤት ከተጠበቀው በታች

ከሆነ፣

40
5. የአንድን ሀገር ህዝብ ጠቅላላ ፍላጎት ማርካት አስቸጋሪ መሆን፣

6. አድሏዊነት ካለው፣ መርሆው(ፖሊሲው) ችግሮች እንዳሉት ያመለክተናል፡፡

ስለዚህ፣ መርሆ (ፖሊሲ) ከነዚህና ከመሳሰሉት ችግሮች የጸዳ እንዲሆን

ይመከራል፡፡
5.2 የቋንቋ መርሆ (ፖሊሲ)
5.2.1 የቋንቋ መርሆ (ፖሊሲ) ምንነትና አጠቃላይ ግንዛቤ
የቋንቋ ፖሊሲ በአንድ አገር ውስጥ የሚገኙ ቋንቋዎች ለምን ለምን
አገልግሎት እንደሚውሉ የሚወሰንበት ሰነድ ነው፡፡

የቋንቋ መርሆ ሲዘጋጅ፣ በአስተቃቀዱ፣ በአነዳደፉ፣ በአዘገጃጀቱና በአተገባበሩ፣

ላይ ችግሮች እንዳይኖሩበት የሚመለከታቸው አካላት ባንድነት ተጠንቅቀው
ሊያከናውኑት ይገባል፡፡ በደረጃ፣ በአገልግሎት፣ በይዘት (የቋንቋዎች ወሰን፣
የተናጋሪዎቻቸው የመብት ገደብ) ፣ ወዘተ. የቅደም ተከተል፣ የስፋት እና
ጥበት ስርዓት ይዘው የተዘጋጁለት ውሳኔዎች (ህጎች፣መመሪያዎች) ሊኖሩት ግድ
ይላል፡፡

የቋንቋ ፖሊሲን ለማውጣት አስፈፃሚ (መንግስት) እና የቋንቋ ጥናት ባለሞያ

ያስፈልጋል፡፡አነዳደፉም ሁለት ገፅታዎች ሊኖሩት ይችላል፡፡እነዚህም፣ የስነ
ልሳን እውቀት ያላቸው ከጥናት እና ምርምራቸው የሚያመነጩት
ምንጭ/source እና ይህን ሶርስ አይቶ ባለስልጣኑ የሚሰጠው ምላሽ ናቸው ፡፡
5.2.2 የቋንቋ መርሆ (ፖሊሲ) ባህርያት/ዓይነቶች
ምሁራን፣ የቋንቋ መርሆን/ፖሊሲን ከተለያዩ ነጥቦች አንፃር የተለያዩ
ስያሜዎችን በመስጠት ያጠኑታል፡፡ ለምሳሌ፣ ሽፍን (ግልፅ ያልሆኑ) እና ግልፅ
(Covert Vs. Overt) የቋንቋ ፖሊሲዎች ፣ ሀገር በቀል እና የውጭ/ መጤ
(Endoglossic Vs. /Exoglossic) የቋንቋ ፖሊሲዎች፣ የተዛባ/ ወጥነቱ
ያልተሟላ እና ወጥ/ሚዛናዊ (assymmetric Vs. symmetric) የቋንቋ
ፖሊሲዎች ፣… በማለት ይጠቅሷቸዋል፡፡ውስጣዊ ይዘታቸው ሰፊ ትንታኔን

41
ስለሚጠይቅ፣ ወደፊት ሌሎች የመማማሪያ መድረኮች ሲኖሩን በስፋት
እንወያይባቸዋለን፡፡ላሁኑ፣ ትንሽ ብቻ እንበል፡፡

5.2.2.1 ሽፍን (ግልፅ ያልሆኑ) እና ግልፅ ፖሊሲዎች

(Covert Vs. Overt Policies)
5.2.2.1.1 ግልፅ ያልሆኑ ፖሊሲዎች/covert/ implicite/
de-facto policies) የቋንቋ ፖሊሲዎች

ሽፍን/ ግልፅ ያልሆኑ ፖሊሲዎች (covert/ implicite /de-facto policies) ስለ

የትኛውም ቋንቋ በግልፅ የሚያስቀምጡት መደበኛ ዶክመንት፣ የመተዳደሪያ
ኮድ፣ ወዘተ. የላቸውም፡፡ ቢኖራቸውም በሁኔታዎች ተጨባጭ ሁኔታ
(flexibility) ላይ ጭምር የሚተገበሩ ፣ ዘልማዳዊ፣ ባህላዊ፣ (“ለሁሉም አካባቢ
የሚያገለግል ወጥ የሆነ መርህ የሌላቸው”) ፣ ወዘተ. ናቸው፡፡ስለሆነም፣
ስነልሳናዊና ህልውናዊ መተማመኛቸው የሌሎች ቋንቋዎች ፖሊሲዎች፣ ሕገ
መንግስታዊ የሕግ ሰነዶች/የአደኛኘት መመሪያዎች/ ወዘተ. ናቸው፡፡ በሀገር
ባህል፣ በሀገር ሽማግሌ፣ በእድር…. የሚከናወኑ ተግባራትም ተጠቃሽ ናቸው፡፡
ባጠቃላይ፣ በግልፅ ፖሊሲዎች መንደርደሪያነት፣ ዝርዝር ማሕበራዊ፣
ፖለቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች እንደ ሁኔታው ማሻሻያ እየተደረገባቸው
ይከናወኑባቸዋል፡፡

5.2.2.1.2 ግልፅ ፖሊሲዎች (Overt/ explicit/de jure Policies)

ግልፅ ፖሊሲዎች፣ በግልፅ የታወጁ መመሪያዎች/አቅጣጫ ጠቋሚዎች የሆኑ
“ስነልሳናዊ ቡድኖች/ቡድን” ሕጋዊ መብቶች ናቸው፡፡ ለመጠቀምም ሆነ
ለወሰኑት ውሳኔ መተግበሪያ የሚሆኑ፣ በሁሉም (በአብዛኛው) አካል ዘንድ
ተቀባይነት ያላቸው ግልፅ ፖሊሲዎች ናቸው፡፡ ባጭሩ በግልፅ የሚታይ፣
የሚጨበጥ ሰነድ የተነደፈላቸውን ፖሊሲዎች ግልፅ ፖሊሲዎች እንላቸዋለን፡፡
42
 ግልፅ ፖሊሲዎችን፣ በ‘iceberg’ ጫፍ (ጫፉ ብቻ እየታየ በባሕር ውስጥ
የሚንሳፈፍ ትልቅ የበረዶ ቋጥኝ) ፣ሽፍን ፖሊሲዎችን ደግሞ ባሕሩ ውስጥ ባለው
በማይታየው ሽፍን አካሉ ይመስሏቸዋል- ምሁራን::

5.2.2.2. ሀገር በቀል/ Endoglossic Vs. የውጭ (መጤ)/

Exoglossic ፖሊሲዎች

በቋንቋ መርሆ (policy) አተገባበር ላይ የሀገር በቀል እና የውጭ (መጤ) ቋንቋዎች

ያሏቸው ሀገሮች ለቋንቋ መርሆ ምርጫ ከሁኔታዎች አስገዳጅነት፣ ዓላማና የግብ
ስትራቴጂ አኳያ ሀገራት ሀገርኛውን ወይም የውጭውን ቋንቋ ለብሄራዊ
መግባቢያነት ወይም ለስራ ቋንቋነት ወይም ለብሄራዊ መግባባያነትና ለስራ
ቋንቋነት ሊያፀድቁ ይችላሉ፡፡

የሁለቱን ልዩነት እንደሚከተለው እንይ፡፡

5.2.2.2.1. ሀገር በቀል ቋንቋን የሚጠቀሙ ሀገሮች (Endoglossic
states)
እነዚህ ሀገሮች ብዙሃኑ ዜጎች አፍ የፈቱበትን ቋንቋ ለሀገራቸው ለክልላቸው
ብሔራዊ እና የስራ ቋንቋ አድርገው ሲጠቀሙበት ነው፡፡ ማለትም የአፍ
መፍቻ ቋንቋ በእያንዳንዱ የቋንቋ ግልጋሎት ሴክተር (ዘርፍ) ቁልፍ ሚና
ይጫወታል፡፡ ይህ ቋንቋ ሀገርኛ ቋንቋ (endoglossic language) ሲሆን በዚህ
በሀገርኛ ቋንቋ የመገልገል ፖሊሲ የሀገርኛ ቋንቋ ፖሊሲ (endoglossic
language policy) ነው፡፡ ለዚህ ዓይነተኛ ምሳሌ united kingdom “ዩኬ” ናት፡
፡ ምክንያቱም እንግሊዝኛ ቋንቋን በሀገርኛ /በአፍ መፍቻነቱ/፣ በብሔራዊ
መግባቢያነቱና በስራ ቋንቋነቱ ዜጎቿ ይገለገሉበታል፡፡ ምንም እንኳን እንደ
ደቡብ አውሮፓውያን፣ ምስራቅ አውሮፓውያን ያሉ ነዋሪዎች የየራሳቸውን
ዘዬዎች የሚናገሩበት ሁኔታ ቢኖርም፡፡
5.2.2.2.2 የውጭ ሀገር ቋንቋ ተጠቃሚ ሀገሮች (Exoglossic states)

43
የዚህ ዓይነቱ የቋንቋ መርሆ የሚያተኩረው አንዲት ሀገር ለብሄራዊና ለስራ
ቋንቋ ከአንድ በላይ ቋንቋዎችን (የውጭ ቋንቋዎችን) የሚጠቀሙ ዜጎች
ቢኖሯት በህዝቦቿና በሀገሪቱ ላይ ምንም ዓይነት ቀውስ /ግጭጥ እንዳይከሰት
በዓላማ፣ በአሳማኝ ምክንያቶችና በጥናት ላይ በተመሰረተ ውሳኔ ከብዙዎቹ ሀገር
በቀል ቋንቋዎች አንዱን ለብሄራዊና ለስራ ቋንቋ ተግባር መርጦ ስራ ላይ
ማዋል ግድ ይላታል፡፡ አፍ የፈቱበት ላልተመረጠላቸው ወገኖች፣ ቋንቋው
ተጨማሪ ቋንቋ (exoglossic language) ነው፡፡ ነገር ግን የእነዚህ ሀገር በቀል
ቋንቋዎች ተጠቃሚዎች ለመግባቢያነት “lingua franca” እርስ በርስ
ሊጠቀሙባቸው ይችላሉ፡፡

ከዚህ ወጣ ባለ መልኩ አንዳንዴ ሁለት የውጭ ቋንቋዎችን ለብሄራዊ እና ለስራ

ቋንቋነት የሚጠቀሙ ሀገሮች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡
እንግሊዝኛ እና ‘አፍሪካስ’/africans በደቡብ አፍሪካ እያገለገሉ ናቸው ይህ ግን
ከስንት አንድ ነው፡፡
ስለዚህ የቋንቋ ፖሊሲን ሊፈጥር የሚያገለግሉ ተቃራኒ ሁለቱ የማይነጣጠሉ
የቋንቋ ነገሮች ናቸው፡፡

ባጭሩ፣ እነዚህ የፖሊሲ አይነቶች በቀኝ ግዛት ወይም በሌላ ምክንያት የውጭ
የሆኑ ቋንቋዎች በአንድ ሀገር ውስጥ ገብተው ለብሔራዊ/ኦፊሴላዊ ተግባር
ሲውሉ ለዚህ ተግባር የዋሉት ቋንቋዎች መጤ/የውጭ/ exoglossic ቋንቋዎች
ናቸው ይባላሉ፡፡ ከማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊ፣ ፖለቲካዊ ሚናዎቻቸው ወይም
ከመጀመሪያ ተናጋሪዎቻቸው ማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊ፣ ፖለቲካዊ የበላይነት
የተነሳ ሊመረጡ ይችላሉ፡፡ (ለምሳሌ፡- ናሚቢያ እንግሊዝኛን፡፡)
5.2.2.3. ወጥነቱ የተዛባ/ኢ-ሚዛናዊ/ ወጥነቱ ያልተሟላ (assymmetric)
እና ሚዛናዊ (symmetric) የቋንቋ ፖሊሲዎች
5.2.2.3.1 የተዛባ/ ኢ-ሚዛናዊ/ ወጥነቱ ያልተሟላ (assymmetric)
የቋንቋ ፖሊሲዎች
የቋንቋ ፖሊሲ በውል ተጠንቶ ካልቀረጸ ወይም በውል ካልተተገበረ፣ ወይም
ብዙኃኑን ተጠቃሚዎች በእኩል ደረጃ፣ በአግባቡና በስፋት የማያገለግል

44
 (ወጥነቱ የተዛባ) ሊሆን ይችላል፡፡በሌላ በኩል፣ ከፖሊሲው ማህበራዊ፣
ኢኮኖሚያዊ፣ ፖለቲካዊ ሚና ወይም ከመጀመሪያ ተናጋሪዎቹ ማህበራዊ፣
ኢኮኖሚያዊ፣ ፖለቲካዊ ልዩነት የተነሳ እንደየ ነባራዊ ሁኔታዎች አስገዳጅነት
አፈጻጸሙ ከክልል ክልል፣ ከሁኔታ ሁኔታ ሊለያይ ይችላል፡፡ የዚህ ዓይነቱ
የቋንቋ ፖሊሲ፣ የተዛባ/ ወጥነቱ ያልተሟላ (assymmetric) የቋንቋ ፖሊሲ
ሊባል ይችላል፡፡

ጌሰር (2010) ፣ ለዚህ ዓይነቱ የቋንቋ ፖሊሲ፣እንደ መንስኤዎች/ችግሮች

ይሆናሉ ብሎ ካነሳቸው ነጥቦች መካከል የሚከተሉት ይጠቀሳሉ፡፡
- በእውቀትና በእውነታ/ በሳይንሳዊነት ላይ ያልተመሰረተ ውሳኔ ፣የዝንባሌ
ልዩነት፣ ለሀገሪቱ ቋንቋዎች ያለው አመለካከት ልዩነት ካለ፣ ለምሳሌ፣ ጠንካራ
የሆነ ለራስ ቋንቋ ያደላ ስነልሳናዊ እድገት ግፊት የማድረግ ሁኔታ ካለ፣ ይህን
ሊፈጥር ይችላል፡፡
- አሉታዊ ማህበረ-ፖለቲካዊ አመለካከት፣ ለምሳሌ ጠንካራ የጎሳ ክፍፍል (አፍሪካ
ውስጥ በብዙዎች የአፍሪካ ማህበረሰቦች መካከል የነበረ) ካለ፣ የራስን ብቻ
በማክበርና ዋጋ በመስጠት የሌላውን መንቀፍ ወይም ዋጋ ማሳጣት ሊሆን
ይችላል፡፡
- ከልክ ያለፈ ማህበረ-ፖለቲካዊ የበላይነት/ክብር ለአንድ ቋንቋ ብቻ (ለምሳሌ
ለእንግሊዝኛ) መስጠት፣
- የአብዛኛዎቹ የአፍሪካ ቋንቋዎች ማህበረ-ትምህርታዊ ፋይዳቸው/ሚናቸው ማነስ
(ለምሳሌ ለመደበኛነት የሚያበቁት መስፈርቶች ያለመኖር)፣ ይጠቀሳሉ፡፡

5.2.2.3.2 ወጥ/ ሚዛናዊ (symmetric) የቋንቋ ፖሊሲዎች

በአንጻሩ ደግሞ፣ የቋንቋ ፖሊሲዎች በውል ተጠንተው ለብሔራዊና/ ወይም
ለኦፊሴላዊ ቋንቋነት/ተግባራት ብቁ ሆነው ከተቀረጹ፣ ብዙኃኑን ተጠቃሚዎች
በእኩል ደረጃ፣ በአግባቡና በስፋት የሚያገለግሉ ሊሆኑ ይችላሉ፡፡
ተፈጻሚነታቸውም ግልጽና የትም ቦታ አንድ ዓይነት እንዲሆን ይጠበቃል፡፡
የዚህ ዓይነት የቋንቋ ፖሊሲዎች፣ ሚዛናዊ (symmetric) የቋንቋ ፖሊሲዎች
ይባላሉ፡፡

45
 ምዕራፍ ስድስት
1. የቋንቋ ምርጫ/ውሳኔ (Language Choice)
6.1 የብሔራዊ (national) ቋንቋና ኦፊሴላዊ (official) ቋንቋ ልዩነት እና የቋንቋ
ምርጫ ምንነት
ብሄራዊ ቋንቋ፣ የፖለቲካ፣ የባህል፣ የጋራ ማህበራዊ ጉዳዮች ባጠቃላይ ያደገናዘበ
የብሄራዊ አንድነት አመላካች እንዲሁም በተዘዋዋሪም የሀገርና የህዝቦቿ መጠሪያ
መለያ ሆኖ የሚያገለግል ቋንቋ ነው፡፡

ኦፊሴላዊ ቋንቋ ደግሞ፣ ለመንግስታት የንግድ ሂደት (ለምሳሌ ትምህርት፣ ሕግ፣

ፓርላማ፣ ቢዝነስ(ንግድ) ወዘተ..) ተግባር የሚውል ቋንቋ ነው፡፡ አገልግሎቱ
ከምልክትነቱ/ከመግባቢያነቱ ይልቅ ቁልፍ ለሆኑ የሀገር/የመንግስታት ተግባራት
መከናወኛነት ላይ በማትኮሩ ከብሄራዊ ቋንቋ የበለጠ ክብር/ደረጃ አለው፡፡

ከላይ ያነሳናቸውን ነጥቦች/ ተግባራት ለመተግበር፣ ብቁ የሆነውን ቋንቋ የመምረጥን

ሂደት ወይም ውሳኔ ነው የቋንቋ ምርጫ የምንለው፡፡

በአለም ላይ የቋንቋ ውሳኔ ጎልቶ የሚታየው የብሔራዊ ቋንቋ የመምረጥ ውሳኔ ነው፡፡
ከትምህርት ቋንቋነት በላይ ነው ብሔራዊ ቋንቋ፡፡ የአንድ ሀገር ህዝቦች መለያ ነው
ብሄራዊ ቋንቋ፡፡ ብሔራዊ ቋንቋ የመምረጥ ጉዳይ የሰዎች የመግባባት ጉዳይ ነው፡፡
የአንድ ሀገር ሰዎች በተመረጠው ቋንቋ ላይ ይግባባሉ ወይ? አንድ ቋንቋ
በመናገራቸው ለዜጎች ህይወት የቀለለ ይሆናል፡፡አንድ ቋንቋ ስለተናገሩ ብቻም
ይግባባሉ ማለት አይደለም፡፡ መግባባት ብቻ በቂ አይደለም፡፡ የህዝቦች አተያየትና
ሌሎች ነገሮች መካተት አለባቸው፡፡ መንግስት አይደለም ብሔራዊ ቋንቋን መምረጥ
ያለበት፡፡ አንድ ቋንቋን ስንወስን ብሔራዊ ቋንቋን፣ የትምህርት ቋንቋን የመምረጥ
ጉዳይ ነው፡፡ መምረጡ ብቻ አይደለም ሌሎች በህዝቡ ዘንድ መካተት ያለባቸው
ነገሮች አሉ ፡፡ አገሩ ሁሉ ቢግባባ ሌሎች የፖለቲካ ጥያቄዎች ካሉ ከዚህ ምክንያት

46
አስቸጋሪ ነው የሚሆነው፡፡ ሁሉ የአንድ ቋንቋ ተናጋሪ የራሱን ቋንቋ ለመምረጥ
ይፈልጋል፡፡ እነዚህ ሁሉ የቋንቋን ውሳኔ የሚፈለፈጉ ናቸው፡፡

6.2 ቋንቋና ትምህርት

ለማስተማሪያነት፣ ለስራ ቋንቋነት ስንመርጥ የቋንቋውን ብቁነት (መደበኛነት)
ማረጋገጥ አለብን፡፡

አንድን ቋንቋ የማስተማሪያ ቋንቋ አድርጎ ለመምረጥ ቀጥሎ የቀረቡት ነጥቦች/

መስፈርቶች ማሟላት አለባቸው፡፡

1. የሚማሩ ተማሪዎች በተገቢ ብቃት ለመማር ቋንቋውን በሚገባ ማወቅ

አለባቸው፡፡
2. የተመረጠው ቋንቋ በአጠቃላይ ከብሔራዊ አላማ ጋር አብሮ የመጣጣም ጉዳይ
ሊኖረው ይገባል፡፡የተመረጠው ቋንቋ አንድነትን ለማምጣት ብሔራዊ ስሜትን
ያመጣል ወይስ ይለያያል/ ጎሰኝነትን ያመጣል? የሚለውን ማጤን ይገባል ፡፡
3. ቋንቋው ራሱ በቋንቋው የተፃፉ ፅሁፎች፣ በቋንቋው የሚያስተምሩ ሰዎች ቁጥር
ብቃት እንዳላቸው ማወቅ ነው፡፡

እነዚህ መስፈርቶች በሁሉም አቅጣጫ ማለፍ ወይም መሟላት አለባቸው፡፡

ካለበለዚያ ችግር ይፈጠራል፡፡ በተለያዩ ሀገሮች ይህ ነገር ተሞክሯል፡፡ ለምሳሌ፡-
ታንዛንያ ኪስዋሂሊን ለማስተማር አንደኛውንና ሁለተኛውን መስፈርት ያሟላል፡፡
ሶስተኛውን መስፈርት ግን አያሟላም፡፡ በዚህ ምክንያት ሳይሳካ ቀርቷል፡፡
አይሪሽ /Irish/፣ በአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት በ2ኛውና በ3ኛው መስፈርትን
አሟልቶ በአንደኛው መስፈርት አለመሟላት ምክንያት የማስተማሪያ ቋንቋ
ሳይሆን ቀርቷል፡፡ በ1951 UNESCO የማስተማሪያ ቋንቋን በሚመለከት
ያወጣቸው ሀሳቦች ነበሩ፤ ኮሚቴም ነበረው፡፡ ኮሚቴው የወሰደው ከሶስት
መስፈርቶች አንዱን አቋም አድርገው ወስደዋል:: በዚህም ቅድሚያ የሚሰጠው

47
 ህፃናት አፋቸውን በፈቱበት ቋንቋ መማር አለባቸው የሚለው ነው:: UNESCO
ዋና መስፈርት አድርጎ የወሰደው የአንድን ህፃን ስነ-ልቦናዊ (psychological) እና
የትምህርት (pedagogical) ጥቅም ነው፡፡ ይህ ነገር በተለይ ከሥነ-ልቦናዊ ጉዳይ
ጥሩ ሊሆን ይችላል፡፡

ቋንቋ ስንመርጥ የምናያቸው ማህበራዊ ስነ ልሳን የሆኑ አምስት መስፈርቶች አሉ፡

፡እነሱም

1. ሰፊ ስርጭት አለው ወይ? በብዙ ቦታ ይነገራል ወይ?

2. የተናጋሪው ህዝብ ብዛት፡- በአንዳንድ ሀገር ውስጥ 10% ወይም የበለጠ ወይም
አንድ ሚሊዮን የሚናገረው ከሆነ በቂ ነው ማለት እንችላለን ነገር ግን ከመቶ ሺህ
በታች ከሆነ ምናልባት መታየት የሌለበት ጉዳይ ነው፡፡ ይህ ነገር የሚታየው
ሀገሪቱ ሀብታም ከሆነች ነው፡፡
3. የቋንቋው እድገት፡- ይህ ማለት ፅሁፍ (ፊደል) የመኖሩ ጉዳይ ቃላቱ ብዙ ነው
ወይም እድገቱን ማየት ማለት ነው፡፡
4. የቡድኑ ወይም የአንድ ብሔረሰብ ምርጫ ለመማር ይመርጠዋል ወይ? የሚለውን
ማየት አለብን፡፡
5. ትምህርቱ ተግባር ላይ ከዋለ በኋላ ተማሪዎች ትምህርቱን ያለሟቋረጥ
ተቀብለውት ይማሩታል ወይስ ያቋርጡታል? የሚለውን ማየት አለብን፡፡
ምዕራፍ ሰባት
የቋንቋ መደበኛነት (Language standardization)
7.1 የቋንቋ መደበኛነት (Language standardization) ምንነት
መደበኛ ቋንቋን ምሁራን በተለያየ አገላለጽ ይገልጹታል፡፡
ለምሳሌ ጌሰር (Webb & Kembo-Sure 2000) ን ጠቅሶ እንዳለው አንድ በመንግስት
ወይም በሚመለከተው አካል ኃላፊነት ተሰጥቶት የተዋቀረ የቋንቋ አጥኚ ቡድን
የቋንቋን የፊደል ቀረጻ/መረጣ የአነባበብ ሁኔታ የቃላት አሰዳደር/ አጠቃቀም
ብሎም የሰዋስዋዊ አወቃቀሩ ተገቢነትወዘተ. እንዴት እንደሆነ ከመደበኛነት
መስፈርት አኳያ የሚመረመርበት ሂደት ነው፡፡

48
ይህም መደበኛ ቋንቋ ማለት አንድ ቋንቋ ከስነ ድምጽ እስከ አጠቃላይ የሰዋስዋዊ
አወቃቀርና ተግባር ያለው ተቀባይነትና ተገቢነት የሚጠናበትና ለብሔራዊና
ኦፊሴላዊ አገልግሎት ለማዋል ያለው ብቃት የሚመረመርበት ሒደት እንደሆነ
ያስገነዝበናል፡፡
7.2 አንድ ቋንቋ መደበኛ ቋንቋ ነው ለመባል የሚያስፈልጉ መሰረታዊ ነገሮች

የበኩልህን/ሽን መልስ ሰጠህ/ሽ? መልካም! ለማገናዘብ ይረዳህ/ሽ ዘንድ አንድ

ቋንቋ መደበኛ ቋንቋ ነው ለመባል ከሚያስፈልጉ መሰረታዊ ነገሮች መካከል
የሚከተሉትን አብረን ለማየት እንሞክራለን፡፡
1. ምርጫ (selection)፡- አንድ ጊዜ ወደ መደበኛነት ለማደግ መመረጥ አለበት፡፡
የመረጥንባቸው የተለያዩ ምክንያቶች ይኖራሉ፡፡ የሚመረጠው አንድ አካባቢ
የሚነገረው ነው የሚመረጠው፡፡ ምክንያቱም የተለያዩ አካባቢዎችም ድብልቅ
ሊሆን ይችላል፤ ምርጫው ፖለቲካዊ ሊሆን ይችላል፡፡ ስልጣኑን የያዘው ክፍል
የመረጠው ዘዬ እንደመደበኛነት ሊቆጠር ይችላል፤ ማህበራዊ ሊሆን ይችላል፡፡
አንድ ዘዬ ተመረጠ ሲባል ከፍተኛ ክብረት ይኖረዋል ሌላው ዘዬ በዝቅተኛነት
ነው የሚታየው፡፡ አንዳንድ ዘዬዎች ሲነገሩ የማሾፍ መልክ የሚታይበት ሁኔታ
አለ፡፡ በዚህ ጊዜ ይሳቅበታል፡፡ ለምሳሌ ባኤላ ብሎ የተናገረ እንደሆነ አንዳንድ
ጊዜ እንደመደበኛ ሆኖ የሚመረጠው ዘዬ ከሞተበት የተነሱ ቋንቋ ሊሆን ይችላል፡
፡ እንዲሁም ሰዎች አፋቸውን የፈቱበት ቋንቋ ላይሆን ይችላል፡፡ ለምሳሌ በሃሳ
ኢንዶኔ ያ ውስጥ ቅይጥ ቋንቋ ነው ማለትም ህፃናት አፋቸውን አልፈቱበትም
ይህም በማላቃ እንደመደበኛ ቋንቋ ሲያገለግል ቆይቷል፡፡
2. የፅሁፍ ስራዎች መኖር (codification)፡- አንድ ቋንቋን ለመደበኛነት
ስንመርጠው ፅሁፍ እንዲኖረው ያስፈልጋል፡፡ ለፅሁፍ ስናውለው የፊደል
መረጣ አለ (ላቲን ነው ወይስ አረብኛ ነው) ብለን መምረጥ አለብን፡፡ ስለዚህ
ቋንቋውን ለፅህፈት ማዋል አለበት ማለት ነው፡፡ ይህ አንድ ቋንቋን ወደ
መደበኛነት ለማሳደግ መዝገበ ቃላት መዘጋጀት አለበት፡፡ በተሰራው ቋንቋ
spelling ወደ መደበኛነት ያመጣዋል፡፡ ለምሳሌ Taddesse, Tadesse,
Taddese የትኛው Spelling ነው ትክክል ለሚለው የግድ መዝገበ ቃላት
መኖር አለበት አንድ ቋንቋ ወደ መደበኛነት ለማሳደግ የሰዋሰው ትምህርት

49
 የሚያስተምሩ መፅሐፎች ያስፈልጋሉ ዘዬውን ለማዳበር እነዚህ የሰዋሰው
መፅሐፎች ያስፈልጋሉ፡፡
3. የአገልግሎትቱ መስፋት (elaboration of function)፡- ይህ ማለት ማዕከላዊ
መንግስት ይህን መደበኛ ቋንቋ አለባቸው ፍርድ ቤቶች ት/ቤት በየዕለቱ
የሚታተሙ ሳይንሳዊ ፅሑፎች በቴሌቪዥን፣ በሬድዬ ወዘተ መጠቀም አለበት
መደበኛ ቋንቋ ለመባል፡፡
4. ተቀባይነት፡- መደበኛ ያልሆነውን የሚናገሩ ሰዎች ይህን የተመረጠውን
ቋንቋ እንደ አንድ አገር አቀፍ ኦፊሴላዊውን (official) ቋንቋ መቀበል
አለባቸው፡፡ አንድ ቋንቋ እንደ መደበኛ ቋንቋ ከተመረጠ የአንድነት ሀይል
ነው፡፡ ከሌላውም ህዝብ፣ ከሌላው ቋንቋ የህብረተሰብ መለያ ነው፡፡ የነፃነትም
ምልክት ነው፡፡ በሀገሪቱ ላሉ ሁኔታዎች መለያው ምልክት ነው፡፡
መስፈቶቹ፣ በሌላ መልክም እንደሚከተለው ባጭር ባጭሩ ሊቀመጡ ይችላሉ፡፡
1.መደበኛነት (standardization)
አንድ ቋንቋ መደበኛ ነው ለማለት፣
1.1 ዲክሽነሪ (መዝገበ ቃላት) የተዘጋጀለት ሲሆን፣
1.2 የተማሩ የህብረተሰብ ክፍሎች በመስሪያ ቤት አካባቢ ሀሳብ ለሃሳብ
የሚግባቡበት ከሆነ (የስራ ቋንቋ ከሆነ) - እንደ አንድ መስፈርት ሊቀርብ
ይችላል፡፡ለምሳሌ በTV፣ በሬድዮ በጋዜጣ ….. ወዘተ የሚገለገልበት ከሆነ፣
1.3 የሰዋስው መፅሃፍት የተዘጋጁለት ከሆነ፣
2. ታሪካዊነት (Historicity)
- ሁሉም ቋንቋዎች ታሪካዊነት አላቸው፡፡
- የቋንቋውን አፈታቶች ታሪክ በቃልም ሆነ በፅሁፍ ሲመዘገብ የኖረ ሲሆንና
ቋንቋው መቼ ተጀመረ፣ በማን ተጀመረ፣ ወዘተ የሚሉት ጥያቄዎች ሲመለሱ
ነው፡፡
3. ብቸኝነት (Autonomous)
- ሳይደባለቅ (በርግጥ በቋንቋዎች መካከል መዋዋስ መኖሩ ግድና ጤናማ ባህርይ
ቢሆንም፣) የሌላ ቋንቋ ጥገኛ ሳይሆን ሲቆይ፣
- የራሱ የሆነ (የድምፅ፣ የቃላት፣ የዓ.ነገር…) ስርዓትና ተግባር ያለው ሲሆን፣
4. ህያውነት (Vitality)

50
- አንድ ቋንቋ አፈፈት ካለው ህያው ነው፡፡
እነዚህ መስፈቶች አንድን ቋንቋ መደበኛ ነው ለማለትና ለመደበኛ ተግባር
ለመምረጥ ወሳኝ ናቸው ፡፡
7.3 ዲግሎሲያ (Diglossia)
እንደ ዩሌ (1996) ገለጻ ዲግሎሲያ የምንለው ልዩ የሆነ ቋንቋ መደበኛነት ነው፡፡
ሁለቱም የተለያዩ ሁለት የአንድ ቋንቋ የተለያዩ ቅርሶችና የአነጋገር ስልቶች
በአንድ ማህበረሰብ ውስጥ አንድ ላይ ሲገኙ ነው፡፡ እያንዳንዱ አንድ ቅርፅ
የቋንቋ ቅርፅ የታወቀ ማህበራዊ ግልጋሎት አለው፡፡በአብዛኛው በአረብኛ ተናጋሪ
ሀገሮች የሚታይ ሲሆን፣ ይህም ሁለት ዓይነት ልዩነት /variety አለ - High
variety (ለከፍተኛው ዓይነት የተመረጠ ዘዬ) እና low variety (ለዝቅተኛው
ዓይነት የመረጠ ዘዬ)፡፡

ከፍተኛው፡- ለሀይማኖታዊ አገልግሎት፣ ለመደበኛ ደብዳቤ (formal letter)፣

ለፖለቲካዊ ንግግሮች፣ ለሌክቸር ኖቶች (ዩንቨርስቲ ውስጥ የሚሰጧቸው)፣ ለዜና፣
ለጋዜጣ፣ ለከፍተኛ ግጥም ወዘተ. ግልጋሎት ይውላል፡፡
ዝቅተኛው፡- የሚያገለግለው፣ ከጓደኛና ከቤተሰብ ጋር ለሚደረግ ንግግር፣
ለማህበራዊ ውይይቶች፣ ለስነቃል ተረቶች (folk literature)፣ወዘተ. ነው፡፡ እነዚህን
ልዩነቶች/ varieties የምናገኛቸው አረብኛ ውስጥ ብቻ አይደለም በተለያዩ
አገሮችም አሉ፡፡
ከፍተኛ ዝቅተኛ
ስዊዝ/ጀርመን hoch deutch Schweizer deutch
አረበኛ classical Colloquial
ግሪክ Katharevousa Dhimotike

የዲግሎሲያ ዋና መለያ ባህሪው የሁለቶችን ልዩነት ማየት (መመልከት) ነው፡፡

ነገር ግን ከአንድ አገር ሌላው አገር የቋንቋ አጠቃቀሙ ይለያያል፡፡ ለምሳሌ
አንድ አገር ደብዳቤ ለመፃፍ በከፍተኛ variety ለመጠቀም ይችላል፡፡ በሌላኛው
አገር ግን በዝቅተኛው ለመጠቀም ይችላል፡፡ እዚህ ላይ ከፍተኛው ዓይነት ክብር

51
አለው ከዝቅተኛው ዓይነት ከፍተኛው ላይ ልዩነት የቃላት ልዩነት ነው የድምጽም
ልዩነት አለ፡፡ልዩነቶችን ከአረብኛ ማየት እንችላለን፡፡
ከፍተኛ ዝቅተኛ
አልኩ aqui፡l a?ul
አልችልም la?astatis ma?dary
ብዙ kaፀirah katir
ያ za:ka da
አንድ ሰው ከቤተሰቡ ጋር በከፍተኛው variety አይጠቀምም::ምክንያቱም የቋንቋው
ህግም አይፈቅድም፡፡
ማጠቃለያ

በምዕራፍ 1 ሥር ቋንቋና ማህበረሰብን ለማየት ሞክረናል፡፡ እነዚህንም

ጉዳዬች በማህበራዊ ስነልሳን በተባለው የጥናት ዘርፍን መሰረት በማድረግ
የሁለቱን ፅንሰ ሀሳቦች በዝርዝር እገልጸናቸዋለን፡፡

በምዕራፍ 2፣ የቋንቋ አጠቃቀም በሚለው የትምህርት ይዘት ሥር አራት

ትምህርቶች ተካተዋል፡፡ የመጀመሪያው ትምህርት የቋንቋ አጠቃቀም
ምንነትና ስልቶችን የዳስሰ ሲሆን፣ በዚህም ሥር የጾታ፣ የሁኔታና ሙያዊ
የቋንቋ አጠቃቀሞችን ቃኝቷል ፡፡

ሁለተኛው የልሳነ ዋህድነትን ምንነት የሚዳስስ ነው፡፡ በሶስተኛው ደረጃ የለሳነ

ክልኤነት ምንነትን፣ መንስኤዎችን፣ ዓይነቶችንና ተጽዕኖ የሚያሳድሩ
ጉዳዮችን ነበር፡፡ በመጨረሻም የልሳነ ብዙነትን ምንነትንና አከፋፈሉን
በዝርዝር ለማየት ተሞክሯል፡፡

በምዕራፍ 3 ደግሞ ስለ ቋንቋ ዕቅድ እንወያየለን፡፡ በዚህኛው ምዕራፍ ሥር

ከቋንቋ ዕቅድ ጋር በተገናኘ የቋንቋ ማቀድ ደረጃዎችን፣ የቋንቋ ማቀድ ሂደት
መስፈርቶችንና በቋንቋ ማቀድ ሂደት የሚያጋጥሙ ችግሮችን ዘርዘር በማድረግ
ለማየት ሞክረናል፡፡

52
በምዕራፍ 4 ስለ ‹‹ቋንቋ እቀባና ቅየራ›› ተወያይተናል፡፡ በዚህ ምዕራፍ ስር
ስለ‹‹ቋንቋ እቀባና ቅየራ››ምንነትና መንስኤዎቻቸው ተብራርተውልሃ/ሻል፡፡

በምዕራፍ 5 በዚህኛው ምዕራፍ ስር ስለብሄራዊና ኦፊሴላዊ ቋንቋ

ምንነት/ልዩነት እና ስለቋንቋና ትምህርት አጠቃላይ ግንዛቤ ለማብራራት
ጥረት አድርገናል፡፡

በምዕራፍ 6 ደግሞ ስለ‹‹ቋንቋ ምርጫ/ውሳኔ›› ተወያይተናል፡፡ በዚህኛው

ምዕራፍ ስር ስለብሄራዊና ኦፊሴላዊ ቋንቋ ምንነት/ልዩነት እና ስለቋንቋና
ትምህርት አጠቃላይ ግንዛቤ ለማብራራት ጥረት አድርገናል፡፡

በምዕራፍ 7 ስለ ‹‹የቋንቋ መደበኛነት (Language standardization)››

ተወያይተናል፡፡ በዚህኛው ምዕራፍ ስር፣ ስለ ‹‹የቋንቋ መደበኛነት (Language
standardization)›› ፣ አንድ ቋንቋ መደበኛ ቋንቋ ነው ለመባል ስለሚያስፈልጉ
መሰረታዊ ነገሮች እንዲሁም፣ ስለ ዲግሎሲያ ተማምረናል፡፡

ያልተረዳ/ሽው ነጥብ ካለ፣ ደግመህ/ሽለማየት ሞክር/ሪ፡፡

በሌላ መድረክ እስክንገናኝ ሰላም ሁን/ኚ፡፡

53
 ዋቢ መጻሕፍትና መጠጥፎች (Bibliography)

 Annelie Geyser Shepstone 813. Language and Society. geysera@ukzn.ac.za

 Anthony C. Oha, et.al.2010. INTRODUCTION TO SOCIOLINGUISTICS.
NATIONAL OPEN UNIVERSITY OF NIGERIA,URL: www.nou.edu.ng
 Ayalew Shibeshi. 2000. The Impact of Federalization on Education in Ethiopia

(1991-1998). Addis Ababa: Unpublished.

 Baker, Conlin.1988. Key Issues in Bilingualism and Bilingual Education. Clecedon:

Multilingual Matters Ltd

 ______.1993. Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. New York:
Multilingual Matters, Ltd.
 Bergenholtz, Henning. Towards a definition of "communication policy",
"language policy", and "language planning". Department of Afrikaans
and Dutch, Stellenbosch University: Stellenbosch Papers in Linguistics
PLUS, Vol. 34, 2006, 1-34. E-mail: hjbergen@sun.ac.za
 Bloomfield, L. 1933.Language. New York: Holt.
 Cooper,R.1984.” The Study of Language Use”.In M.L.Bender(et al). Language
in Ethiopia. London:OUP.
 Crystal, D. 1995. The Cambridge Encyclopedia of Language. (2nd
ed.) Cambridge: Cambridge: University press

54
 Cummins, Jim .2003. Bilingual Children Mother Tongue: Why is to Important for
Education? http://www.iteachilearn.com/Cummins/mother.html
 encyclopedia /G/Ge/German-language.htm, accessed 15.5.2005.
 Fasold, R.W.1984.The Sociolinguistic of Society: Introduction to Sociolinguistics.
New York: Basil Back Well Publishers.
 Ferguson, Charles, A, Catherin Hougton, and Marie H. Wells (1977).
Bilingual Education: An Introduction. edited by Cooper, Robert
and Bernard Spolsky Frontiers of Bilingual Education USA.
Nebury Publishers.
 Fishman,J. A.1978. Social Multilingualism. The Hague: Mouton.

 Gardner, Martin .1990. The New Ambidextrous Universe: Symmetry and

Asymmetry from Mirror Reflections to Superstrings. 3rd edition.

W.H.Freeman & Co Ltd.

 Hartmann, R.R.K. and G. James. 1998. Dictionary of lexicography. London and

New York: Routledge.

 Hattmann,C.1991.An Introduction to Bilingualism. London: Longman Group

UK Ltd.

 Kembo, J. (2000) “Language in Education and language learning in Africa”, in

V.Webb and Kembo-Sure (eds) African Voices (pp 286-311). Cape Town:
Oxford University Press.
 _______ (2004) “Establishing a national standard and English language curriculum
change in Kenya”, in M.J. Muthwii and A.N. Kioko (eds.) New Language
Bearings in Africa (pp 101-115). Clevedon: Multilingual Matters Ltd.
 Mackey,N. 1977.“The description of Bilingualism.In J.A. Fishman(ed.) Reading
in Sociology of Language. The Hague: Mouton.
 McKey, W.F. 1968 .The description of Bilingualism. Netherlands Mouton & Co.
 McGroathy, N.1996. Sociolinguistics & Languages Teacheing. Cambridge:
CUP.
55
 MOE. 2002. The Education and Training Policy and its I mplementation. Addis

Ababa: EMPDA.

 Nigarmorsalin. 2009. ENDOGLOSSIC STATE vs EXOGLOSSIC STATE.

http://www.nigarmorsalin's latest blog entiers.
 Peter, L. Patrick. Language Policy. LG474 notes: Language Rights. Univ of Essex

 Schiffman, Harold F. 2010. Language Policy: Introductory Remarks.

http://www.google

 Trudgill, P.1973. Sociolinguistics: An Introduction. Harmondsworth:

Penguin Books. Thoundhlana, Joliet .2003.Using Indigenous the Learing in
Zimbabwe. http://www.jan.vcc,nav,edu-jar/ilac/ilac-4.pdf.
 UNESCO.1999-2003. UNESCO Education Position Paper: Education in a
Multilingual World. http://www.unesco.org/educaiion.
 Wardhough, R. 1992. Introduction to Sociolinguistics. Oxford: Blackwell
Publishers.
 Webb, V. (1992) “Language attitudes in South Africa: Implications for a
post- apartheidemocracy”, in V.N. Webb (ed.) Afrikaans na Apartheid
(pp 429-460) Pretoria: Van Schaik Publishers.
 Weinreich, U. 1968. Languages in contact. The Hague: Mouton
Publishers.
 Wikipedia, the free encyclopedia .2001. http://www.absoluteastronomy.com/
 Wolfson, N.1989. Perspectives, Sociolinguistics and TESOL. Heinle and
HeinlePublishers.
 Yule, George.1996. The Study of Language (2nd ed.).Cambridge:CUP.

56