Gr7

ምዕራፍ
ቀላል ማሽኖች
5
የምዕራፉ ትምህርት ግቦች:የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ካጠናቀቃችሁ በኋላ፦

 ŸkLM Ti•‹ Ò` ¾}ÁÁ²< î”c-Gdx‹” ƒÑ’²vL‹G<፡፡
 ŸkLM Ti•‹ Ò` ¾}ÁÁ²< ýawK?V‹” ¾TeLƒ ¡IKAƒ ታÇw^L‹G<::
 ሁሉም ’Ña‹ Ó”–<’ƒ ¨ÃU ØU[ƒ ÁL†¨< SJ’<” uÅ”w ƒ[ÇL‹G<::
 ¾ò²=¡e” ª“ ª“ î”c-Gdx‹ °¨<kƒ KTÇu` ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹”“ ›T^à‹”

KÃታ‹G< SÖkU ƒ‹LL‹G<::
መግቢያ
u´p}— ¡õKA‹ ¾dÃ”e ƒUI`ƒ ¨<eØ ስለ}KÁ¿ kLM Ti•‹ ¾}T^‹G<ƒ”
ታስታውሳላችሁ?
ƒÓu^ 5.1
Ÿ²=I uታ‹ ¾}²[²\ƒ” °n‹ Ti” “†¨< ¨ÃU Ti” ›ÃÅKÁÑKÓK<ƒ °n‹ S"ŸM M¿’ƒ
¾KU:: u²=I U°^õ ¨<eØ Y^ችንን kLM uJ’“ uØ\ G<’@ታ KSe^ƒ ¾T>Áe‹K< eK
›”Ç”É Ti•‹ ƒT^L‹G<:: እ”Ç=GÑ–¨< ØpU ¾S"’>"M
ØpU' ¾õØ’ƒ _iÄ“ ¾Ti•‹ wnƒ u²=I U°^õእ”ÇedK”:: ¾Ti•‹ ØpU uÅ”w
97
5.ቀ ላ ል ማ ሽ ኖ ች 7ኛ
ክ ፍል ፊ ዚክ ስ
KS[Çƒ ¾ኃÃM፣ ¾Y^' ¾¡wÅƒ ¾_iÄ“ ¾S„— î”c-Gdw ¨ÅኋL SKe wL‹G<
Teታë ¾ÓÉ ÃJ“M:: U¡”Á~U u²=I U°^õ ¨<eØ ›Mö ›Mö eKU”ÖkUuƒ ’¨<::
5.1 የማሽኖች ትርጉም (ሳይንሳዊ ፍቺ)

ƒÓu^ 5.2
G.እንደ ›”É }T] u¾k’< °`de” KSp[î Sp[Ý ¨ÃU ULß ƒÖkTKI/i::
እነ²=I” °n‹ (SX]Áዎች) uSÖkU ÁÑ–¤¨</i¨< ØpU U” እ”ÅJ’ ÓKî/Ü::

ለ. uk” }k” ¾c¨< MÏ ›“E“E` ¨<eØ (¾c‹ ¾›“E“E` G<’@ታ) KTpKM ¾T>ÁÑKÓK<
°n‹(SX]Á‹) ዘ`´`:: እ’²=I SX]Á‹ (°n‹) uU” G<’@ታ ¾c‹”

Y^እ”ÅT>ÁkK< Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G< Ò` }¨Á¿uƒ::
ሐ. Ti” U”É”’¨<; Ÿ²=I uታች ¾}²[²\ƒ” SX]Á‹ Ti•‹ wK” SØ^ƒ
እ”‹LK”? KU”?
መ. Ti•‹ ›ÃÅKeT`” ƒÖkU ’u` ›ÃÅKU; ÃI Gdw U‡U Ø\U ›ÃÅKU:: u}SXXÃ
ሁኔታ uk” }k” ›“E“E^‹” ¨<eØ Y^‹” KTnKM ¾}KÁ¿ SX]Á‹”እ”ÖkTK”::
u=Kª' Ske' እe¡]¨<' ¾KeLd Ö`S<e S¡ð‰ uŸ^“ ¾SXXK<ƒ °n‹ ¨ÃU
Ti•‹ Y^‹”” KTnKM ÁÑKÓLK<::
Ti•‹ Y^‹”” kLM uJ’ S”ÑÉ KSY^ƒ ¾T>ÁÑKÓK< SX]Á‹ “†¨<::
Ti•‹ Ñ<Muƒ ›eተLLò‹ “†¨<:: "K¨< }Úvß G<’@ታ Ti•‹ Ñ<Muƒ ›ÃðØ\U
¨ÃU Ñ<Muƒ” ›Áu²<U:: ’Ñ` Ó” ›’e}—ኃÃM ከK¨< S"’>"M Ñ<Muƒ ¨Å Ÿõ}— ኃÃM
S"’>"M Ñ<Muƒ ÃkÃ^K< ¨ÃU Áe}LMóK<::.
Ti•‹ እንደኃÃM ¨ÃU „KAታ ›w¸ ÁÑKÓLK<:: Y^” ukLK< KSe^ƒ ÁÑKÓLK<::
.
98
ማሽኖችን ለምን እንጠቀምባቸዋለን?

ƒÓu^ 5.3
Ÿ²=I uታ‹ u}²[²\ƒ ØÁo‹ LÃ Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G< ¨ÃU Ÿu?}cx‰‹G<
Ò` }¨Á¿v†¨<::
1 c‹¾}KÁ¿¡wÅ„‹”(ß’„‹”) SŸ=“ LÃ KSÝ”²”vÃ¨KM”¾T>ÖkS<ƒ
KU”É”’¨<; (¾S’h Ndw ¾T>ÁeðMÑ¨<ኃÃM KTd’e ’¨<¨Ãe „KAታ”
KSÚS`;)
2 ›”Ç”É c‹ uእÓ^†¨< ŸSH@@É ÃMp uwe¡K?ƒ SH@É” KU” ÃS`×K<;
(¾S’h Gdw: Ñ<Muƒ” KSqÖw ¨Ãe GÃM” KTd’e ¨ÃU uõØ’ƒ
KSH@É;)
3 ¨<H” ŸÑ<ÉÕÉ KT¨<×ƒ KU”É”’¨< ’ÖL sT> uŸ^” ¾T>”ÖkS¨<;
uƒግበራ 5.3 ØÁo‹ LÃ uUƒ¨Á¿uƒ Ñ>²? ß’ƒ፣

አንቀሳቃሽ ኃይል በማሽኑ
ላይ የሚተገበረው ኃይል ›”kdi ኃÃM“ wnƒ ¾T>vK< nLƒ SÖkU
ነው፡፡ ÁeðMÒ‹ኋM::
ጭነት ማሽኑ u›ÖnLÃ eKTi•‹ uÃuMØ KST` uSËS]Á

¾T>Ÿ}K<ƒ” nKƒ T¨p ›eðLÑ> ’¨<::
የሚተገብረው ኃይል
ነው፡፡
›”kdቃሽኃÃM(E)፦ Ti’<” ›”kdpfY^እ”Ç=W^

¾T>ÁÅ`ÓኃÃM ’¨<፡፡
Tg’<Lይ u¨<ßኃÃM KUXK?uc‹ uS}Óu` Y^ ¾T>W^ኃÃM ’¨<::
ß’ƒ (L)፦Tሽ’< Y^ ¾T>WûƒኃÃM ß’ƒ ÃvLM:: ÃI ›”Ç”È ¾¡wÅƒኃÃM
ÃvLM::ß’ƒ Tሽ’< u¡wÅ„‹ LÃ ¨ÃU ucunኃÃM }n^’> ¾T>}Óብ` ኃÃM ’¨<::
ÃI”” Gdw u›°Ua›‹” uSÁ´ c‹ we¡K?ƒ”፣ ²”vÃ ¨KM”፣ ’ÖL sT> uŸ^”
KU”እ”ÅT>ÖkS<እ”Ã::
c‹ Tሽ”” ¾T>ÖkS<uƒ U¡”Áƒ Ÿ²=I uታ‹ Ÿ}²[²\ ØpV‹ u=Á”e ›”Æ” KTÓ–
ƒ ’¨<::እ’`c<U:- 1.ኃÃM”KTw³ƒ:
2. „KAታ” (`kƒ”)KTw³ƒ
99
3. ¾ኃÃM”›p×ÝKSk¾` ’¨<::
በአንቀሳቃሽ ኃይል የተሄደዉ ርቀት
በክብደት የተሄደው ርቀት

E
L= mg ስዕል 5.1 ዘንባይ ወለል
uY°M 5.1 u}SKŸ}¨< ²”vÃ ¨KM ›”É” le ›"M u²”vÃ ¨KM LÃ uSÓóƒ ¨ÃU
uSdw ’Ñ\” ¨Å LÃ KT”dƒ ¾T>ÁeðMÑ¨<ኃÃM ›”kdniኃÃል(E) ÃvLM::
u›”kdniኃÃል ¾}H@Å¨< `kƒ ¾›”kdniኃÃM `kƒ (SE) ÃvLM::
ß’~ ¨ÃU ¡wÅ~ ¾}¨c’¨<” `kƒ ¨Å LÃ Ã’dM:: ¨Å LÃ ¾T>’d¨< ’Ñ` ¡wÅƒ
ß’ƒ c=vM ¡wÅ~ ¾H@Å¨< `kƒ ¾ß’ƒ `kƒ (SL) ÃvLM::
²”vÃ ¨KM ŸvÉ ¾J’< °n‹” ukLK< ¨Å LÃ KT”dƒ Ã[ÇM:: U¡”Á~U ²”vÃ ¨KM
ß’~” ¾}¨c’ SÖ” eKT>gŸU ’¨<:: u²=I ¨pƒ °n¨<” ¨Å LÃ KT¨<×ƒ
¾T>ÁeðMÑ¨< ›”kdniኃÃM Ÿ°n¨< ß’ƒ uታ‹ (Á’c) ’¨<:: eK²=I ²”vÃ ¨KMኃÃM
›w¸ Ti” ’¨<::
ƒMp ß’ƒ” u›’e}— ›”kdni ኃÃM KT”dƒ ¾T>Áe‹K< Ti•‹ኃÃM ›w¸

Ti•‹ ÃvLK<:: u²=I Ñ>²? ›”kdniኃÃM Ÿß’ƒ Á’c ’¨<::
KUXK? ›”É” Ti” uSÖkU 4®®N ¾T>J” ß’ƒ 4®NኃÃM uS}Óu` ¨Å LÃ

KT”dƒ Ÿ‰M¡ ß’ƒ ›”} ¾}Ñu[Ÿ¨<ኃÃM” u›e` (1®)እÏ ÃuM×M:: u²=I ›Ã’ƒ
G<’@ታ ¨<eØ Ti’<ኃÃM” KTw³ƒ ¾T>ÁÑKÓM SX]Á ’¨<::
›G<” ÅÓV K?L ›Ã’ƒ Ti” ብስክሌት ¾T>vM ëÅ”እ”¾¨<:: ›”Ç”É c‹ uእÓ`
ŸSH@É uብስክሌትSH@É” ÃS[×K<(Y°M 5.2 }SMŸ~)፡፡
ብስክሌትንuU”ÖkUuƒ Ñ>²? የብስክሌቱüÇM
uሚÁ”kdpe c¨< ¾}H@Å¨< ›’e}— `kƒ uእi¡`¡]ƒ
¨ÃU በብስክሌቱÑAT }v´„ ƒMp `kƒእ”Ç=H@É
ÁÅ`ÑªM:: eK²=I ብስክሌትõØ’ƒ” ¨ÃU `kƒ”
KTw³ƒ ¾T>ÁÑKÓM Ti” ’¨<::
100
ምስል 5.2 ብስክሊት
›’e}— ¾›”kdniኃÃM `kƒ” uSÖkU ß’ƒ” Ÿõ}—(ƒMp) `kƒ

¾T>Á”kcpe Ti” `kƒ” (õØ’ƒ) ¾T>Áu³ ÃvLM:: u²=I G<’@ታ ¨<eØ
¾›”kdni ኃÃM `kƒ Ÿß’ƒ `kƒ Á’c ’¨<:: ¨ÃU uß’ƒ ¾}H@Å¨< `kƒ
u›”kdni ኃÃM Ÿ}H@Å¨< `kƒ ÃuM×M::
ምሳሌ
በከራ
እስቲ የአንድ ማሽን አንቀሳቃሽ ኃይል በአንድ ሰኮንድ ውስጥ
አንድ ሜትር ሲሄድ ክብደት ደግሞ አምስት ሜትር ሄዷል
እንበል፡፡ የአንቀሳቃሽ ኃይል ቶሎታ 1m/s ሲሆን የክብደት
ገመድ
ደግሞ 5m/s ነው፡፡ እዚህ ላይ የአንቀሳቃሽ ኃይል ቶሎታ
አምስት እጥፍ የክብደትን ቶሎታ ነው፡፡ በአጠቃላይ የዚህ
ክብደት
አይነት ጥቅም ያላቸው ማሽኖች የቶሎታ አብዢ ወይም አንቀሳቃሽ ኃይል
የርቀት አብዢ ማሽንበመባል ይታወቃሉ፡፡ ምስል 5.3 ነጠላ ቋሚ በከራ
ƒግበራ5.4
›”É Ti” u›”É Ñ>²?ኃÃM“ `kƒ” Tw³ƒ Ã‹LM”? Ÿ¡õM ÕÅ™ቻ‹ሁ Ò`
}¨Á¿uƒ“ SMe eጡ::
uŸÛ K?L ¾Ti” UdK? ’¨<:: ’ÖL sT> uŸ^ u¨<H ¾}VL vMÇ=“ ¾SdcK<ƒ ß’ƒ
(¡wÅƒ) Ÿ¨<H Ñ<ÉÕÉ KT¨<×ƒ ÁÑKÓLM:: u’ÖL sT> uŸ^ ¨<eØ ¡wÅƒእ“ ›”kdni
ኃÃMእŸ<M “†¨<:: u¡wÅƒ (ß’ƒ) ¾T>"H@Å¨< `kƒ“ u›”kdniኃÃM ¾T>"H@Å¨<
`kƒእŸ<M “†¨<:: ÃIU uSJ’< ¾’ÖL sT> uŸ^ ØpU ¾ኃÃM” ›p×Ý SK¨Ø
w‰ ’¨<::
የግንዛቤT[ÒÑÝ ØÁo‹ 5.1
1. Ti” U”É’¨<?
2. Ti” uSÖkU ¾T>Ñ–¨<ሦስት ØpV‹” íõ::
3. ›”É Ti” u›”É Ñ>²?ኃÃM“ `kƒ” Tw³ƒ Ã‹LM”?
4. KT>Ÿ}K<ƒ nKA‹ õˆ eØ::
5. G. ›”kdniኃÃM K. ¡wÅƒ(ß’ƒ)
101
5.2. ¾S"’>"M ØpU ¾õØ’ƒ _iÄ“ ¾Ti•‹ wnƒ

Ti•‹ Y^ c=c\ ¾Y^ ›ðíìT†¨< uT>Ÿ}K<ƒ ò²="L© ›"Lƒ ÃÑMíM::
G. ¾S"’>"M ØpU (MA)
ƒÓu^ 5.5
1. ¾›”É Ti” ØpU SK"ƒ ƒ‹LKI”? እንዴት?
2. ›”É Ti”” uSÖkU 12®N ¡wÅƒ” KT”kdke 30N ¾›”kdni
ኃÃM w”}Ñw` Ti”’<” uSÖkT‹” ÁÑ–’¨< ØpU U”É” ’¨<?
3. Ti’<” uSÖkU ¾T>Ñ˜ ØpU U” uSvM Ãታ¨nM::
ŸƒÓu^ 5.5 (2) ›”É” Ti” uSÖkU 120N ¡wÅƒ (ß’ƒ) KS”kdke 3®N ¾›”kdni
ኃÃM w‰ እ”ÅT>ÁeðMÑ” }[É}“M:: u²=I G<’@ታ ¨<eØ Ti’<ኃÃM ›w¸ ’¨< TKƒ
እ”‹LK”::
eK²=I ÃI”” Ti” uSÖkT‹” ÁÑ–’¨< ØpU ኃÃM” u›^ƒ (4) እØõ Tw³ƒ ’¨<::
ŸTi•‹ ØpU ¨<eØ ›”Æ uƒ”i ኃÃM ƒMp ¡wÅƒ LÃ Y^ S}Óu` ’¨<::
u›”keni ኃÃM“ uß’ƒ (¡wÅƒ) S""M ÁK¨<” Ó”–<ƒ ¾T>ÑMì¨< ò²="L© ›"M
¾S"’>"M ØpU (MA) ÃvLM:: ¾S"’>"M ØpU ¾ß’ƒ SÖ” K›”kdni ኃÃM
_iÄ ’¨<::
ማሽንን በመጠቀም የሚገኘው ጥቅም እውነታዊ የመካኒካል ጥቅም (AMA)

. ይባላል፡፡ ማሽኑ አንቀሳቃሽ ኃይልን ስንት ጊዜ እንዳበዛ ይነግረናል፡፡
ለማንኛውም ማሽን፣እውነታዊ የመካኒካል ጥቅም የክብደት ለአንቀሳቃሽ ኃይል ሬሽዮ ነው፡፡ ይህም:
ክብደት
쫸ා 쫸ා
አንቀሳቃሽኃይል
Ÿ²=I uLÃ vK¨< ¾H>dw kS` eK S"’>"M ØpU ›HÉ U” M”Mእ”‹LK”?
ምሳሌ5.1
102
u›”É Ti” KÃ 6®N ›”kdniኃÃM uS}Óu` 36®N ¡wÅƒ wናkdpe ¾Ti’< ØpU
e”ƒ ’¨<::
¾}WÖ }ðLÑ> SõƒN?
L 360N
L = 360N MA = ? MA ා ා ා6
E 60N
E = 60N
ÃIU TKƒ ¾Ti’< S"’>"M ØpU Ÿ1(አንድ) uLÃ eKJ’ ¾Ti’< ØpUኃÃM” ueÉeƒ
እጅ KTw³ƒ ¾ªK ’¨<:: ŸUXK? 5.1 S[Çƒእ”ÅT>‰K¨< ¾S"’>"M ØpU ¾G<Kƒ
GÃKA‹ _iÄ eKJ’ ›HÉ ¾K¨<U::
G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾S"’>"M ØpV‹ ›K< :: እ’ርc"M ØpU (AMA) Ti’< u}Úvß G<’@ታ ¾T>cÖ¨<S"’>"M
ØpU ’¨<:: (¾cunኃÃM vKuƒ)
K) Gdv© ¾S"’>"M ØpU (IMA) Ti’< ¾cunኃÃMእ”ÅK?Kታex ¾T>cÖ¨<
ØpU ’¨<::
አስተውል: ¾›”É Ti” MA uTi’< ¨<eØ uT>ðÖ[¨< ¾cunኃÃM LÃ Ã¨c“M::

K. ¾õØ’ƒ _gÄ (VR)
ትግበራ 5.6
Ÿ²=I uታ‹ vK<ƒ ØÁo‹ LÃ ŸÕÅ•ቻ‹ሁ Ò` }¨Á¿uƒ::
1. ›”É Ti” S„ uS„ ¾cunኃÃM ¾K?K¨< ŸJ’ ¾Ti’< S"’>"M

ØpU (MA) U” ÃJ“M?
2. ÃI Ti” ›’e}— ›”kdniኃÃM ’¨< ¨Ãe Ÿõ}— ›”kdniኃÃM
’¨< ¾T>ðKÑ¨<?
¾cunኃÃM ŸK?K Ti’<” KT”kdke ¾T>ÁeðMገ¨< ›”kdniኃÃM ›’e}— SJ””

uƒÓu^ 5.6 ¨<ÃÃታ‹G< S[Çƒ Ã‰LM:: U¡”Á~U ¾¡wÅƒ”(ß’ƒ”)እ”penc? ¾T>Ñታ
(¾T>kÜ) ኃÃM eKK?K ’¨<:: ¾õØ’ƒ _iÄ( ) ¾cun ኃÃM uK?Kuƒ ¾T>ÑKî ¾Ti’<
¾S"”"M ØpU ’¨<:: ÃI ¾S"ኒ"M ØpU Ndv© ¾S"ኒ"M ØpU uSvM Ãታ¨nM::
¾¾ƒ—¨<ም Ti” ¾õØ’ƒ _gÄ õˆ u›”kdni ኃÃM ¾}H@Å¨< `kƒ u¡wÅƒ ¾}H@Å¨<
`kƒ _gÄ ’¨<:: ÃIU uN=dv© kS` .
103
በአንቀሳቃሽኃይልየተሄደርቀት
ා 髸 ා
በክብደትየተሄደርቀት
õØ’ƒ _gÄ ¾G<Kƒ `k„‹ _iÄ eKJ’ ›HÉ ¾K¨<U:: ¾›”É Ti” ¾õØ’ƒ _iÄ Ÿ›”É
uታ‹c=J” በክብደት የተሄደው ርቀት ኃÃM Ÿ}H@Å¨< `kƒ ÃuM×M TKƒ ’¨<:: u²=I Ñ>²?
¾Ti’<” ØpU õØ’ƒ” KTw³ƒ ’¨<:: uK?L uŸ<M ¾Ti’< ¾õØ’ƒ _gÄ Ÿ›”É uLÃ
c=J” (VR > 1) u›”kdni ኃÃM ¾}H@Å¨< `kƒ uß’ƒ Ÿ}H@Å¨< `kƒ eKT>uMØ ¾Tg’<
ØpU ኃÃM” Tw³ƒ ’¨<:: ¾cun ኃÃM እÁ’c uH@Å lØ`እ¨<’ታ© ¾S"’>"M ØpU
(AMA) ¨Å Gdv© S"’>"M ØpU(IMA)¾k[u ÃJ“M::እ”Ç=G"M ØpU Ò` እŸ<M ÃJ“M::
ምሳሌ5.2
›”É” Ti” uSÖkU ¡wÅƒ”(ß’ƒ”) 2m ¨Å LÃ KT”dƒ u›”kdni ኃÃM ¾H@Å¨<
`kƒ 8m u=J” ¾²=I Ti” ¾õØ’ƒ _iÄ e”ƒ ÃJ“M?

S E 8m
SE = 8m VR = ? VR   4
S L 2m
SL = 2m
ÃI TKƒ ¾›”kdni ኃÃM õØ’ƒ ¾¡wÅƒ” õØ’ƒ u›^ƒ (4)እÏ ÃuM×ªM
TKƒ ’¨<¨ÃU u›”kdni ኃÃል ¾}H@Å¨< `kƒ u¡wÅƒ (ß’ƒ) Ÿ}H@Å¨< ¡wÅƒ u›^ƒ
እØõ ÃuMÖªM::
N. ¾Ti•‹ wnƒ ()

ትግበራ 5.7
1. ¾Ów¯}-Y^“ ¨<Ö?}-Y^
2. ¾Ñ<Muƒ Sv"”እ”Èƒ ÃÑKíM::
3. ¾Ti” wnƒ“ ¾Ñ<Muƒ w¡’ƒ U”’ƒእ“ Ó”–<’ታ†¨<” ÓKî::
¾°Kƒ }°Kƒ ’<a›‹” ¨<eØ wnƒ w²< õˆ Ã•[ªM:: ’Ñ` Ó” Ti” ¨<eØ
ŸÓw¯}-Y^እ“¨<Ö?}-Y^ Ò` uSq^–ƒ¾}cÖƒ`ÑW^ Y^ ’¨<:: ÃIU
›”kdni ኃÃM” (E) u›”kdniኃÃM `kƒ (SE) uTv³ƒ ¾T>Ñ˜ ’¨<::
104
uN=dv© kS` wi,ExSE

2.¨<Ö?}-Y^ (w0 ): Ti’< ß’ƒ(¡wÅƒ) LÃ ¾T>}Ñw[¨< Y^ ’¨<:: ÃIU
ß’ƒ” (L)እ“ uß’ƒ¾}H@Å¨< `kƒ” uTv³ƒ¾T>Ñ˜’¨<:: wo =L X SL
›”É Ti” LÃ ኃÃM c=}Ñu` Ti’< LÃ Ów¯}-Y^ (Wi) ÃW^M:: Ti’< ÅÓV
¡wÅƒ (ß’ƒ) LÃ ¨<Ö?}-Y^(w0) ÃW^M:: Ÿ}Úvß G<’@ታ›”í` ¨<Ö?} Y^
ŸÓu¯}-Y^ Á’c ’¨<:: U¡”Á~U U”እ”ÅJ’ KSÓKî ƒ‹LL‹G<”?
ምሳሌ5.3
300Nክብደት ባለው ጭነት ላይ80Nአንቀሳቃሽ ኃይል
በዘንባይ ወለል ላይ ተተግብሮ 5m ሲሄድ ጭነቱ ከመሬት
80N
1m ከፍ ቢል :
5
m 1
ግበዓተ-ስራ= 80N  5m = 400J
m
mg = 300N
ውጤተ-ስራ= 300N  1m =300J
ÃI 300J¨<Ö?}-Y^ ›”Ç”È ØpU LÃ ¾ªK ሥ^ }wKA Ãታ¨nM::

ምስል5.4 የዘንባይ uÓw¯}-
ወለል ብቃት
Y^እ“¨<Ö?}-Y^ S"ŸM ÁK¨< M¿’ƒ (1®®J) ucunኃÃM ¾}W^ Y^ c=J”
እ’cK¨< nM ‹KAታ”¨ÃU Ti’<
Y^ ¾T>Wûƒ” G<’@ታ¾T>ÑMî’¨<:: ÃI TKƒ Ti’< Ñ<Muƒ” uU” G<’@ታ¨Å¨<Ö?}-
Y^ እ”ÅT>kÃ` ¾T>ÑMî’¨<::¾Ti•‹ wnƒ ¾¨<Ö?}-Y^ KÓw¯} Y^ ¡óÃ ’¨<::
¨ÃU ¾S"’>"MØpU KõØ’ƒ _iÄ ¡óÃ ’¨<:: ÃIU ¡óÃ u1®®% uTv³ƒ ¾Ti’<”
wnƒ uS„— TekSØእ”‹LK”::
ውጤ ተ ስራ
ብቃት ා 00
ግበዓተ ስራ
w
ා 00
w
በዚህዓረፍተነገርውስጥ- ብቃት፣wo -ውጤተ ስራ እና wi-ግብዓተ ስራን ይወክላል፡፡
ብቃት ኤታ () በሚባል የግሪክ ፊደል ይወከላል፡፡
›e}¨<M: ¾cun ኃÃM ¾TÃ•ር ŸJ’ MA, VR eKT>J” ¾Ti’< wnƒ ,1 ,100%
ይሆናል፡፡ ይህ አይነቱ ማሽን Gdv© Ti” ÃvLM::
Ó”³u? ¾T>ðMÓ ØÁo
u}Úvß G<’@ታ 1®®% wnƒ ÁK¨<” Ti” Se^ƒ Ã‰LM”?
ምሳሌ5.4
105
1. u›”É Ti” LÃ ¾T>}Ñw` Ów¯}-Y^ 42®®J u=J”“ Ti’< uß’ƒ LÃ

¾T>}Ñw[¨< ¨<Ö?}-Y^ 32®®J u=J” ¾Ti’< wnƒ e”ƒ ’¨<;
ውጤተስራ
ግበዓተ ስራ = 4200J  ? ብቃት ා ግበዓተስራ
3200 J
ውጤተ ስራ = 3200J  100%    76.2%
4200 J
2. ›”É” Ti” uSÖkU 25®N ¡wÅƒ 1m `kƒ ¨Å LÃ KT”dƒ 5®N ›”kdni ኃÃM
uTi’< LÃ w”}Ñw`“ u›”kdni ኃÃM ¾}H@Å¨< `kƒ 6m u=J” Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ”
ፊዚካላዊ ›vLƒ ›eK<::
G) ¾Ti’<ውጤተ ስራN) ¾Ti’< wnƒ
K) ¾Ti’<ግበዓተ ስራS) ¾vŸ’ Ñ<Muƒ
L = 250N ሀ) Wo= ? ሀ) Wo = L  SL = 250N  1m = 250J
E = 50N ለ) Wi= ? ለ) Wi= E  SL = 50N  6m =300J
Wo 250 N
SL = 1m ሐ)  = ? ሐ)   100%   100%  83.3%
Wi 300 N
SE = 6m መ) L .E.= ? መ) L.E. = Wi - Wo = 300J - 250J = 50J
L.E. የባከነ ጉልበት
የግንዛቤ ማረጋገጫ ጥያቄዎች 5.2

1. KT>Ÿ}K<ƒ }ሠó] ›"Lƒ ፍˆ/ƒ`Ñ"M ØpU እ“ K) ¾Ti” wnƒ

2. G) Ów¯}-Y^ እ“ K) ¨<Ö?ƒ-Y^ U”É” “†¨<?
3. ¾cunኃÃM uTi” wnƒ LÃ ÁK¨< }î°• U”É” ’¨<?
5.3 የቀላል ማሽን አይነቶች

የቀላል ማሽን አይነቶች ተጨባጭ ምሳሌዎች
106
1. መፈንቅል
2.uŸ^ በከራ
ገመድ
አንቀሳቃሽ ኃይል ክብደት
3. ዘንባይወለል
s
4. i¡`¡]ƒ“ ²”Ó
5. wKA•‹
6. iwMp
ምስል 5.5: ስድስቱ የቀላል ማሽን አይነቶች
ግንዛቤን የሚፈልጉ ጥያቄዎች:
107
1. uY°M 5.5 ¾}SKŸ~ }Úvß UXK?‹ U” እ”ÅT>Ád¿“ ¾ƒ xታ ›ÑMÓKAƒ

SeÖƒእ”ÅT>‹K< ÓKî::
2. u›"vu=I ¾T>Ñ–< ¾kLM Ti•‹ UdK?‹” ²`´ር፡፡
ትግበራ5.8
 Y°M 5.5 uSÑ”²w eÉeƒ ¾kLM Ti” ›Ã’„‹” ²`´\::
 u›"vu=Á‹G< ŸUƒÖkS<v†¨< SX]Á‹ KእÁ”Ç”Æ kLM Tg•‹ G<Kƒ
G<Kƒ }ÚT] UXK?‹” cÖ<::
u›ÖnLÃ G<Kƒ ›Ã’ƒ Ti•‹ ›K<::እ’c<Ù
ሀ.kLM Ti” ለ. ¨<ewew Ti” (¾Ti•‹ p”Ïƒ) “†¬::
ሀ. kLM Ti”፡ kLM Ti”የኃÃM” ›p×Ý ¨ÃU ¾ኃÃM” SÖ” KSk¾`

¾T>ÁÑKÓM SX]Á ’¨<:: kLM Ti” ’×L ›”kdniኃÃM u’ÖL ¡wÅƒ LÃ
uS}Óu` Y^ ¾T>W^ ’¨<፡፡¾cun ኃይልእ”ÅK?K uT>ታሰwuƒ Ñ>²? u¡wÅƒ LÃ
¾T>}Ñu[ው Y^ እ“u›”kdniኃÃM ¾T>W^¨< Y^ እŸ<M ÃJ“K<::
kLM Ti•‹ ¾^d†¨< ¾J’ ¾Ñ<Muƒ U”ß ¾L†¨<U:: eK²=I u›”kdni ኃÃM uŸ<M
ŸT>S×¨< Ñ<Muƒ ¨<ß w²< Y^ K=c\ ›Ã‹LK<U::cun እ”ÅK?K uT>ታcwuƒ Ñ>²?
u¡wÅƒ LÃ ¾T>}Ñu[ው Y^“ u›”kdni ኃÃM ¾T>W^¨< Y^እŸ<M ÃJ“K<::
¾kLM Ti” ›Ã’„‹ eÉeƒ “†¨<::እ’c<Ù፦
1. Sð”pM 4. ²”vÃ ¨KM
2. uŸ^‹ 5. iwMp
3. እi¡`¡]ƒ“ ²”Ó 6. wKA•‹
ለ. ¨<ewew Ti•‹(¾Ti•‹ ØU[ƒ)፦ ¨<ewew Ti•‹ G<Kƒእ“ŸG<Kƒ uLÃ ¾J’< kLM
Ti•‹” ›”É LÃ uT×S` ¾T>W\ Ti•‹ “†¨<:: KUXK? X` ›ÝÏ Ti”'¾SìòÁ
SX]Á (ታÃý) SŸ=“‹ ¾¨<ewew Ti•‹ UXK?‹ “†¨<:: ’Ñ` Ó” u²=I ¾¡õM
Å[Í ¾U“}Ÿ<[¨<እ”Å Sð”pM'uŸ^'²”vÃ ¾SXcK<ƒ kLM Ti•‹ LÃ w‰ ’¨<::
108
መፈንቅል
ምስል 5.6 የማሽኖች ቅንጅት

1. መፈንቅል
ትግበራ 5.9
Y°M 5.7“ 5.8 LÃ uS”}ê Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ ØÁo‹ KSSKe V¡`::
1. Sð”pM U”É” ’¨<?¾Sð”pM ›"KA‹” ²`´`::
2. u°Kƒ }°Kƒ ’<aI ¨<eØ ¾UƒÑKÑMuƒ” ¾Sð”kM UXK?‹ ²`´`
3. Sð”pKA‹ኃÃM ›w¸ “†¨< ¨Ãe ¾õØ’ƒ ›w¸ “†¨<?
አንቀሳቀዘሽ ኃይል
ክብደት
ድጋፍ
ምስል 5.7 ሶስቱ ታዋቂ የመፈንቅል አካላት
ምስል 5.8 የመፈንቅል ምሳሌዎች
109
hÃ uÁ²¨< w`ßq ¨<eØ e"D` ÚU[” uT”Ÿ=Á w“TeM u}SXXÃ G<’@ታ¾w[ƒ²”Ó

uSÖkU ƒMp ¡wÅƒ” ¨Å LÃ uU“’duƒ Ñ>²? ¾w[ƒ ²”Óእ”ÅSð”pM ’¨<
¾}ÖkU”uƒ::ኃÃp LÃ ¨<H” ¨Å ኋL uSp²õ ËMv c=’Æ ›Ãታ‹G<ታ¨<nL‹G<”?
¨<H¨<” ¨Å ኋL ¾k²ð¨<እ”Úƒእ”ÅSð”pM ’¨<እÁÑKÑK ÁK¨<:: Ske
¡”É“›"óŸSð”pM UXK?‹ Øm„‡ “†¨<:: u›ÖnLÃ ¾°Kƒ }°Kƒ ›“E“E^‹” ¨<eØ
¾U”ÖkUv†¨< ¾Sð”pM ›Ã’„‹ w²< “†¨<::
Sð”pM Ÿw[ƒ ¨ÃU Ÿእ”Úƒ ²”Ó ¾}W^ J• u^c< ÉÒõ (F) LÃ u’í’ƒ
¾T>iŸ[Ÿ` kLM Ti” ’¨<:: uSð”pM ¾›”kdni ኃÃM (E): ¾ß’ƒ (L)
እ“ ÉÒõ (F) ’Øx‹ ›K<ƒ::
Y°M 5.7 fe~” ›eðLÑ> ¾Sð”pM ’Øx‹ ÁdÁM:: ‘‘የምቆምበትን ቦታ ከሰጣችሁኝ መፈንቅልን
እ’`cÑ˜ƒ ’Øx‹LÃ uSV`¢´ ufeƒ Å[Í‹ ÃŸðLK<::
i. ¾SËS]Á Å[Í Sð”pM፦ uSËS]Á Å[Í Sð”pM
¨<eØ ÉÒõ (F) u›”kdniኃÃM (E) እ“
uß’ƒ (L) S"ŸM ÃÑ—M:: KUXK? S”i፣
LÃÇ እ“ Ske¾SËS]ÁÅ[Í Sð”pM “†¨<::
ii. G<K}— Å[Í Sð”pM:- uG<K}— Å[Í Sð”pM
¡wÅƒ (L)uÉÒõ (F)እ“ u›”kdniኃÃM(E)S""M ÃJ“M::
ሥዕል5.9አርኬሜዲስ
v_Lእ“ ¾*ŒKA’> SðMðÁ Ti” ¾G<K}— Å[Í Sð”pM UXK?‹ “†¨<::
iii. fe}— Å[Í Sð”pM:-ufe}— Å[Í Sð”pM ¨<eØ ›”kdni ኃÃM (E) uÉÒõ“
(F)“ u¡wÅƒ(L) S"ŸM ’¨<¾T>}Ñu[¨<:: ¾Ö`S<e q`Ÿ= S¡ð‰ ¾UeT`
S”kÁ SÊh' Øè S”kÁ SX]Á' ¯X TØSÍ S[wእ“ ¾SdcK<ƒ ¾fe}—
Å[Í Sð”pM UXK?‹ “†¨<::
L L
L
E F F
F E
E
ሀ) የመጀመሪያ ደረጃ ለ) ሁለተኛ ደረጃ መፈንቅል ሐ) ሶስተኛ ደረጃ

መፈንቅል መፈንቅል
110
ሥዕል 5.10 የመፈንቅል አይነቶች

¾Sð”pM S"’>"M ØpU (MA)
¾Sð”pM S"’>"M ØpU ¾¡wÅƒ (L) K›”kdni ኃÃM ¡óÃ ’¨<:: uSð”pM ¨<eØ
ÉÒõ ¨Å ¡wÅƒ(ß’ƒ) Ÿ}ÖÒ Sð”pK<ኃÃM ›w¸ Ti” ’¨<:: እ”Ç=GJ’¨<::
L
 MA 
E
ምሳሌ5.5
uY°M 5.1® G u}SKŸ}¨< Sð”pM 16®N ›”kdniኃÃM uSð”pK< LÃ uS}Óu`
4®®N ¡wÅƒ” uT>Á’duƒ Ñ>²? ¡wÅ~ 2®cm c=H@É ›”kdniኃÃM ÅÓV 3®cm u=H@É
¾Ti’<” G. õØ’ƒ _iÄ“ K. ¾S"’>"M ØpU ›eK<::
S E 80cm
L = 400N, E = 160N ሀ ) VR = ? ሀ). VR   4
S L 20cm
L 400 N
80cm, SL = 20cm ለ) MA = ? ለ). MA    2.5
E 160 N
ምሳሌ5.6
›”É ›ÓÉU ¾}—< kLM Sð”pM uY°M 5.11እ”Å}SKŸ}¨< u=”kdke uY°K<
¾}SKŸ~ƒ” S[Í‹ uSSMŸƒ ¾T>Ÿ}K<ƒ” }Wó] ›ካLƒ ›eK<::
G. Ów¯}-Y^
K. ¨<Ö?}-Y^ አንቀሳቃሽ ኃይል 40N
3 cm
N. ¾Ti’< wnƒ
2 cm
ጭነት L = 60 N
ሥዕል 5.11ቀላል መፈንቅል
L = 60N ሀ) wi = ? ሀ) wi = E  SE = 40N  0.03m = 1.2J
SE = 3cm = 0.03m ለ) wo= ? ለ) wo = L  SL= 60N  0.02 = 1.2J
E = 40N ሐ)  = ? Wo 1.2 J
ሐ)   100%   100%
SL= 2cm=0.02m Wi 1.2 J
111
   100%
በከራዎች
uŸ^ u¡w e`Ñ<Éእi¡`¡]ƒእUw`ƒ ²<]Á ¾T>iŸ[Ÿ` kLM Ti” ’¨<::

›”kdni ኃÃM ue`Ñ<É ¡w እi¡`¡]ƒ LÃ uÑSÉ (¾ÑSÉ< ¨<Ø[ƒ) Ã}Ñu^M::
uŸ^‹
 ኃÃM” uTw³ƒእ“
 ¾ኃÃM” ›p×Ý uSk¾` ÁÑKÓLK<::
G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾u"^ Y`¯ቶች ›K<::እ’c<Ù

G. ’ÖL sT> uŸ^
’ÖL sT> uŸ^ Ÿ¡wÅƒ Ò` ¾TÃ”kdke uŸ^’¨<:: ÃI TKƒ ¾uŸ^¨< ²”Ó sT> ¨ÃU
ŸTÃ”kdke ’Ñ` Ò` ¾ታW[ ’¨<:: uÑSÆ LÃ ¾T>}Ñu[¨<ኃÃM ¾ÑSÉ ¨<Ø[ƒ
(tension'T') ÃvLM:: u’>¨<}” fe}— ¾እ”penc? IÓ SW[ƒ ¡wÅƒእ“ ›”kdni
ኃÃM እŸ<M “†¨<:: Ów` እ“›ìóÓw` uÑSÆ LÃ¾T>}Ñu[¨<›”kdi ኃÃM ŸT>ÑA}}¨<
¡wÅƒ Ò` እŸ<M SÖ” c=•^†¨< ¾እ”penc? ›p×Ý‹ Ó” u}n^’> ’¨<:: uነጠK
sሚ uŸ^ ¡wÅƒ(ß’ƒ) ¾T>H@Å¨< `kƒ እ“›”kdni ኃÃM ¾T>H@Å¨< `kƒU እŸ<M
eKJ’ ¾’ÖL sT> uŸ^ ¾ኃÃM” ›p×Ý Sk¾` ’¨<:: u²=I uŸ^ ¾ÑSÉ ¨<Ø[ƒ u¾ƒ—
¨ uŸ^ S"’>"M ØpU (MA)“ ¾õØ’ƒ _iÄ
Y°M 5.12 ’ÖL sT> uŸ^
›”É (MA=VR=1) eKJ’ ’ÖL sT> uŸ^ ኃÃM”U J’ õØ’ƒ”
›w¸ ›ÃÅKU ::
K. ’ÖL }”kdni uŸ^
’ÖL }”kdni uŸ^ Ÿ¡wÅƒ Ò` }ÁÃµ ¾T>”kdke uŸ^ ’¨<፡፡ ÃIU TKƒ ¡wÅƒ
ŸuŸ^ ²”Ó Ò`እ”ÅMu< (freely) Ã”kdkdM TKƒ ’¨<::
50N 50N
112
የ’ÖL }”kdni uŸ^ ÑSÉ ¨<Ø[ƒ ¨<eØ ÁK¨<ኃÃM

u›”kdni ኃÃM Ÿ}}Ñu[¨<ኃÃM Ò` እŸ<M “†¨<::
ÖpLL¨< ¾¨Å LÃ Ñ<}ƒ (¾ÑSÉ ¨<Ø[„‹) ¡wÅ~ (ß’~)
Ò` እŸ<M “†¨<::
ÃI TKƒ ›”kdni ኃÃM ¾¡wÅ~ ÓTi ¨ÃU ¡wÅƒ
¾›”kdni ኃÃM እØõ ’¨<::
(E= 12 L)
L L
MA==  L2 eK²=I ¾’ÖL }”kdni uŸ^S"’>"M ØpU 2 ’¨<
E 1
2
ƒUI`ታ© Ø“ƒ Y^ ( Project work)

’ÖL sT> uŸ^“ ’ÖL }”kdni uŸ^” uSY^ƒ ØpT†¨<” ÓKî::
›eðLÑ> °n‹ G<Kƒ ƒ“”i ü”e„¡ ŸdÃ”e Ÿ=ƒ G<Kƒ kÝß” ix፣ (eúM)
5®cm፣ `´Sƒ ÁK¨< ÑSÉ TeS]Áእ“ SekÁ (Stand)
¾›ðíìU pÅU }Ÿ}M
1. G<K~”eúKA‹ uእÁ”Ç”Æ ü”e„¡ ¨ÃU uŸ^ ¨<eØ ›eÑv:
2. sT> uŸ^ KSe^ƒእeúMእ“ uŸ^¨<” SekÁ (Stand) ¨ÃU
Ö[â?³ LÃ uY°M 5.3 እ”Å}SKŸ}¨< Ã”ÖMØM::
3. ß’ƒ” uÑSÉ ›e[I ÑSÆ” usT> uŸ^ LÃ ›dMð¨<::
4. ¾¡wÅƒእ“ ¾›”kdniኃÃM Ÿõታ” ŸS_ƒ ¨ÃU ŸÖ[â?³ ›”í`
K"::
5. ¡wÅ~” KT”dƒ ኃÃM }Ów`::
6. ›”kdniኃÃM” Ÿ}Ñu`¡ uኋL ›Ç=c<” Ÿõታ ŸS_ƒ ¨ÃU ŸÖ[â?³
›”í` uSeð` u¡wÅƒእ“ u›”kdniኃÃM ¾}H@Å¨<” `kƒ
›¨ÇÉ`::
7. G<K}—¨<” ¾¨[kƒእeúM ŸSekÁ¨< ¨ÃU Ö[â?³ Ò` uÑSÉ
uY°M 5.13እ”Å}SKŸ}¨< uTc` uuŸ^¨< LÃ ›dMðI uŸ^¨<
እ”Ç=kdke ›É`Ó::
8. uY°M 5.13 እ”Å}SKŸ}¨ ¡wÅƒ” uuŸ^ LÃ ›”ÖMØM::
9. ¾¡uÅƒ እ“ ¾›”kdniኃÃM Ÿõታ” ŸS_ƒ ¨ÃU ŸÖ[â?³ ›”í`
K":: 113
10. ¡wÅ~” (ß’~”) ¨Å LÃ KT”dƒ ›”kdni ኃÃM }Ówùƒ

11. ¾›”kdniኃÃM Ÿ}Ñu`¡ uኃL ›Ç=c<” ¾¡wÅƒ“ ¾›”kdni ኃÃM
3. ዘንባይ ወለል
ሥዕል 5.14 ዘንባይ ወለል
SŸ=“ LÃ ¾T>Ý” ß’ƒ u×U ŸvÉ ŸJ’ c‹ ÃI” ŸvÉ ß’ƒ SŸ=“ LÃ KSÝ”
c=ðMÑ< u×U ƒMp“ cò ¾J’ ×¨<L ŸSŸ=“ ¨Å S_ƒ uT²”uM ß’~” ×¨<L LÃ ¨Å
LÃ uSÓóƒ ¨ÃU uSÑA}ƒ ¨Å SŸ=“¨< Á¨Ö<ታM:: u²=I ¯Ã’ƒ Y^ LÃ ¾T>¨<K¨<
XØ” ²”vÃ ¨KM ÃvLM::
²”vÃ ¨KM Á²’uK ¾×¨<L ¨KM ¨ÃU ¾}ÒÅS Öõ×ó w[ƒ ¨KM J• ŸvÉ ß’ƒ”
›’e}— ›”kdni uSÖkU KT”dƒ ¾T>ÁÑKÓM ’¨<::
²”vÃ ¨KM ¾T>Á²’wMuƒ ›”ÓM Ÿ9®® Á’c ’¨<:: uY°M 5.14 ß’ƒ (L) ²”vÃ ¨KM”
uSÖkU ¾}¨c’ Ÿõታ T”dƒ እ”ÇKuƒ }SM¡}ªM:: u²=I Y°M ß’ƒ Ÿ’Øw
‘’A’’እeŸ ’Øw ‘’B’’ uU“kdpeuƒ ¨pƒ u›”kdni ኃÃM ¾}H@Å¨< `kƒ ‘S’ c=J” uß’ƒ
¾}H@Å¨< `kƒ (Ÿõታ)ÅÓV ‘h’ ÃJ“M::
114
አንቀሳቃሽኃይልየሄደውርቀት
ሀ髸 የፍጥነትሬሽዮ ා
ጭነትሄደውርቀት
የዘንባይወለልርዝመት
髸 ා ා
የዘንባይወለልከፍታ
¾cun ኃÃM KK?L¨< ²”vÃ ¨KM ¨<Ö?}-Y^ , Ów¯}-Y^ W0=Wi
ጭነትት
ለ.የመካኒካልጥቅም ා ා ኣ髸ቀ髸 ා
የኣንቀሳቃሽኃልይ
¾cunኃÃM ŸK?K ²”vÃ ¨KM S"’>"M ØpU ¾²”vÃ ¨KM `´Sƒ K²”vÃ ¨KM
S
Ÿõታ¡óÃ’¨<( MA=VR= )::
h
ትግበራ5.10
ሀ. ²”vÃ ¨KM ¨<eØ ¾ƒ—¨< `kƒ (SE ¨Ãe SL) ’¨< ƒMl;
ለ. Ÿ²”vÃ ¨KM ¾T>Ñ–¨< ØpU U”É” ’¨<; õØ’ƒ” KTw³ƒ ¨Ãe ኃÃM”
KTw³ƒ;
ምሳሌ5.5
uY°M 5.14 ¾}SKŸ}¨< ²”vÃ ¨KM 4m `´Sƒ እ“ 1m Ÿõታu=•[¨<¾õØ’ƒ
_iÄ¨< e”ƒÃJ“M?
¾}WÖ}ðLÑ> SõƒN?
S 4m
S = 4m ‚h = 1m VR=? VR=  4
h 1m
ÃIU TKƒ ¾cun ኃÃM ŸK?K ÃI ²”vÃ ¨KM ›”kdni ኃÃM”
u›^ƒእØõ’¨<Áu³¨<ማለት ነው፡፡
ትግበራ 5.11
. ›”É Qí” Ÿ›v~ Ò` ›¾¤˜ ›¾GÁÅ`Ñ<G<’@ታ‹U”

U”É“†¨<;
„`¡ ›”É” ’Ñ` u›”É ’Øw (T°ŸM) ²<]Áእ”Ç=iŸ[Ÿ` ¾T>ÁÅ`Ó ኃÃM ’¨<::
„`¡ ¾T>vK¨< ¾ኃÃM ¡uv© እ”penc? SõÖ` S‰M ’¨<::
„`¡ ¾ኃÃM“ ኃÃM ŸÉÒõ ÁK¨< `kƒ (¾ኃÃM እËታ`´Sƒ) w²?ƒ’¨<:: „`¡
SÖ”“›p×Ý eLK¨< y?¡}` }Wó] ›ŸLƒ ’¨<::
„`¡ = ኃÃM X ¾ኃÃM እËታ`´Sƒ(r)
,r x F

¾„`¡ ›p×Ý ¾c¯ƒ ›SM"‹ ¾T>µùƒ ¨ÃU u}n^’> ›p×Ý K=J”

Ã‹LM::›”É ’Ñ` ¾}T²’ G<’@ታ LÃ’¨< ¾T>vK¨< uc¯ƒ ›SM"‹ ›p×Ý ÁK¨< „`¡
እ“ uc¯ƒ›SM"‹ }n^’> ›p×Ý ÁK¨< „`¡ እŸ<M c=J” ’¨<:: u²=I
G<’@ታ¨<eØእ”penc? ¾KU ¨ÃU ¾SiŸ`Ÿ` }î°• ›Ã•Ù::
¾c¯ƒ ›SM"‹ }n^’> ›p×Ý „`¡ , ¾c¯ƒ ›SM"‹ ›p×Ý „`¡
 C.C.W., 
C.W.
r1x F1 = r2x F2
F1 F2
r1 r2
ሥዕል :5.15 ቶርክ

ምሳሌ5.8
›”É 5m `´Sƒ vK¨< Sð”pM 12®N ¡wÅƒእ“ 8®N ›”kdni ኃÃM

እ”ዲS³²’<KTÉ[Ó ÉÒõ Ÿ¡wÅƒ2m ርቆ፣Ÿ›”kdniኃÃM ÅÓV
3m`qእ”Ç=kSØ }Å`ÑªM::
G. uc¯ƒ ›መል"‹ ›p×Ý ÁK¨< „`¡ e”ƒ ’¨<;
K. uc¯ƒ ›TLŸ‹ }n^’> ›p×Ý ÁK¨< „`¡ e”ƒ ’¨<;
N. ¾Sð”pK< S"’>"M ØpU(MA) e”ƒ ÃJ“M;
S. ¾Sð”pK< ¾õØ’ƒ _iÄ (VR) e”ƒ ’¨<;
L E
116
sL sE
ሥዕል 5.16ቶርክን ማስላት


L = 120 N ሀ) {የሰዓት አቅጣጫ ቶርክ}=? ሀ) {የሰዓት አቅጣጫ ቶርክ} = ES E
E = 80 N ለ ) {የ ሰዓትተቃራኒአቅጣጫቶርክ } ා? =80N3m =
240Nm
S L = 2m
S E = 3m
ለ { የሰዓትተቃራኒአቅጣጫቶርክ } ා
ා 0 髸ා
ሰ0 髸髸
L 0N
ሐ) MA = ? ሐ) MA = E
= 80N
= 1.5
መ) VR = ? መ) VR = ා ා 髸
የግንዛቤ ማረጋገጫ ጥያቄ 5.3

1. ¾kLM Ti•‹ ›Ã’„‹ eU uS²`²` ÓKí†¨<::
2. u°Kƒ }°Kƒ ›“E“EÌ ¨<eØ kLM Ti•‹ ÁL†¨<ጥቅምU”É” ’¨<;
3. Ÿ²=I uታ‹ K}²[²\ƒ kLM Ti•‹MA, VR“ እ”Èƒእ”ÅT>dK<ÓKî::
ሀ) መፈንቅልለ) በከራሐ) ዘንባይ ወለል
4. ቶርክ ምንድንነው?
¾U°^ñ ƒUI`ƒ ¡Kd
 Ti•‹ Y^‹” kLM uJ’ G<’@ታእ”É”W^ ¾T>ÁÓ²<” SX]Á‹ “ቸ¨<::

 ¾Ti•‹ ØpU .ኃÃM” Tw³ƒ
. „KAታ” (`kƒ”) Tw³ƒ ¨ÃU
. ¾ኃÃል” ›p×Ý Sk¾` ’¨<::
 ›”kXni ኃÃM(E) Ti’<” ›”kdpf Y^እ”Ç=W^ ¾T>ÁÅ`ÓኃÃM ’¨<::
 ¡wÅƒ(ß’ƒ) (L) Ti’< Y^ ¾T>Wûƒ ኃÃM ’¨< ::
117
 ›”É Ti”ኃÃM ›w¸ ’¨< ¾T>vK¨< ¡wÅƒ Ÿ›”kdnj‹ኃÃM ¾}H@Å¨<
`kƒ u¡wÅƒ (ß’ƒ) Ÿ}ŸH@Å¨< `kƒ c=uMØ (SE>SL ) ’¨<::
 ¾›”É Ti” SŸ’>"M ØpU õˆ ¾¨<Ö?}-Y^ (Wo) KÓu¯}-Y^(Wi)
መልመጃ - 5
መልመጃ -5
I. ƒ¡¡K—¨<” SMe U[ጡ፡፡
1 ¾Ti” ØpU ¾J’¨< ¾ƒ—¨< ’¨<;
G. ኃÃM” Tw³ƒ N. ÑAMuƒ” Te}LKõ
K. õØ’ƒ” Tw³ƒ S. ÑAMuƒ Tw³ƒ
2. ŸT>Ÿ}K<ƒ Ti•‹ ¾Sð”pM UXK? ÁMJ’¨< ¾ƒ—¨< ’¨<;
G. iwMp N. ¡”É(Ö<”‰)
K. ›"ó S. SÊh
3. ¾’ÖL sT> uŸ^ õØ’ƒ _iÄ -------- ’¨<
G. 1 N. 3 K. 2 S. 4
4. ¾’ÖL }”kdni uŸ^ óØ’ƒ _iÄ ---- ’¨< :
G. 1 N.3 K. 2 S.4
II vÊ xታ‹” uƒ¡¡K—¨< nLƒ S<K<::
1. ¾ኃÃM” ›p×Ý KSk¾` w‰ ¾T>ÁÑKÓM Sd]Á ----- ÃvLM::
2. ----------- uTi’< LÃ ¾T>}Ñu`ኃÃM ’¨<:
118
3. ¾›”kdniኃÃM `kƒ K¡wÅƒ `kƒ¡óÃ (_iÄ) ------ ÃvLM::

4. -------- ¾ß’ƒ SÖ” K›”kdni ኃÃM ¡óÃ’¨< ::
III. KT>Ÿ}K<ƒ ØÁo‹ ƒ¡¡K—¨<” SMe eØ/ጪ፡፡
1. wn~ 1®®% ¾J’ Ti” u}Úvß G<’@ታ Ã•^M”; KU”;

2. Tiን” ŸU”ÖkUv†¨< ›wÃ U¡”Á„‹ ¨<eØ fe~” íõ::
IV .KT>Ÿ}K<ƒýawK?V‹ƒ¡¡K—¨<” SMe eØ/ጪ
1. Ÿ²=I uታ‹ ¾}SለŸƒ"†¨<” W”Ö[» uSÖkU እ”Å Sð”pM uŸ^ እ“ ²”vÃ

¨KM ÁK< kLM Ti•‹ ኃÃM ›wዢ õØ’ƒ (`kƒ) ›w¸ እ“ ¾ኃÃM ›p×Ý”
kÁ] uTKƒ KÃ}I/ሽ SÉv†¨<::
ኃÃM ›w¸ õØ’ƒ(`kƒ)›w¸ ¾ኃÃM”›p×Ý kÁ]
2. ›”É Ti” LÃ 6NኃÃM” uS}Óu` 24N ¡wÅƒ KT”kdke u=‰M ¾Ti’<

S"’>"M ØpU e”ƒ ’¨<;
3. `´S~ 2®m ¾J’ ²”vÃ ¨KM uSÖkU 15®N ›”kdni ኃÃM” u5®®N ß’ƒ
LÃ uS}Óu` 5m Ÿõታ¨Å LÃ u=’d ¾T>Ÿ}K<ƒ” }có] ›"Lƒ›eL::
G. ¾Ti’< õØ’ƒ _iÄ(VR)
K. ¾Ti’< S"’>"M ØpU(MA)
N. Ów¯} Y^(Wi)
S. ¨<Ö?}- Y^(Wo)
[. ¾Ti’< wnƒ ()
119
U°^õ ò²=¡e“ ልኬት
1
የዚህ ምዕራፍ ትምህርት ውጤት፡ የዚህን ትምህርት ክፍል ካጠናቀቃችሁ በኃላ:-

 G<K<U ’Ñሮች Ó”–<’ƒ ÁL†¨< SJ’<” TÉ’p፤
 uS<Ÿ^ S[Í‹ ¨<ስØ ¾’Ña‹” Ó”–<’ƒ uØ“ƒ“ UÙ` ማÓ–ƒ እ“
 ¾ò²=¡e” °¨<kƒ“ SW[ተ Gdw KTeóóƒ ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹“ ›T^à‹”
SÖkU ƒ‹LL‹G<::
A B
0 1 2 3 4 5
G) u A “ B SሃከM ÁK¨< `kƒ U” ÁIM’¨<?
A
cm
ለ)¾wKA¡ A `´Sƒ ምን ያህል ’¨<; ( LA= ; )
B
B
cm
ሐ)¾wKA¡ B `´Sƒ U” ÁIM ’¨<; ( LB =; )
A B
LD = ?
መ)¾wKA¡ A “ B ÖpLL `´Sƒ U” ÁIM ’¨<; LD = LA + LB
1
1.ፊዚክስና ልኬት 7ኛ ክፍል ፊዚክስ
SÓu=Á
uታ‹—¨< ¡õKA‹ eK SW[ታ© dÃ”e }U[HM/ሻል:: u²=I ¡õM“ Ÿ²=I uLÃ vK<ƒ
¡õKA‹ eK ò²=¡e'Ÿ?T>eƒ]“ vÄKAÍ= ƒUI`„‹ እ”Å ¾dÃ”e ª“ ª“ p`”Ýፎ‹
ƒT^KI/ሽ::u²=I U°^õ ¨<cØ ÅÓV ¾ò²=¡e ƒUI`ƒ U” እ”ÅJ’“ eK
ልኬትƒT^KI::
ትግበራ 1.1
Ÿ²=I uታ‹ uk[u<ƒ ØÁo‹ LÃ uu<É” J“†G< }¨Á¿uƒ

ሀ)dÃ”e U”Éን ’¨<
K) ¾dÃ”e ›u=Ã p`”Ýö‹ U” U” “†¨<
kKM vK S”ÑÉ c=ÑKê dÃ”e TKƒ የ›"vu=Á‹” አፈ×Öር Øናት ’¨<:: ¾dÃ”e ›u=Ã
p`Ýö‹ ¾T>vK<ƒ Ÿ²=I uታ‹ ÃÑKéK<::
1.1 ¾ò²=¡e ƒ`Ñk`w ÃJ“M::òዚ¡e
TKƒ u›"vu=Á‹” ÁK¨<” }ðØa ¾U”[Çuƒ
S”ÑÉ ’¨<::u›KT‹” ¨<ስØ ÁK< ’Ña‹እ”Èƒ
›wረ¨<እ”ÅT>•\“ ¾T>Áe}ሳስ^†¨< Å”w (Laws of
nature) U”እ”ÅJ’ በመገንዘብ እ“Ö“K”::eK²=I kKM
vK S”ÑÉ c=ÑKê ò²=¡e ¾ልኬት dÃ”e ’¨<::
ትግበራ 1.2
ሀ) እeŸ ›G<” ""H@Ç‹G<ƒ ¨<ÃÃƒ uS’dƒ እ”Ç=GÁÖ“ውን c¨< U” wK” እ”Ö^ዋK”
eK²=I ò²=¡e eK leአካል }ðØa፤ eK Ñ<Muƒ“ uSሃL†¨< ÁK¨<” Ó”–<’ƒ

¾ሚÁÖ“ ¾}ðØa dÃ”e p`”Ýõ ’¨<::
2
ò²=¡e ፊዚካ ከተባለ¨<¾ግ]¡ nM የተገኘ ሲሆን ƒ`Ñ<S<U }ðØa TKƒ ’¨<::
ሚካኤል ፈረዳይ(1791-1867) ሜሪኩሪ(1867-1934)

አይዛክ ኒዉተን(1643-1727) ምስ ፕሬስኮት ጁል(1818-1889)
ከማግኔት ላይ ኤሌክትሪክ እንዴት የግለት አፈ×Öር በግለትና በሜካኒካል ፖሎኒዬምና ራዲዬም የተባሉ ንፕረ
የእንቅስቃሴና የስበት ነገሮችን ስላገኘች የኖብል ሽልማት
እደሚገኝ ያገኘ እና ዳይናሞን ጉልበት መካካል ያለዉን ግንኙነት ያገኘ
(የግራቪቲ) ህግጋትን ያገኘ ሊቅ ያገኘች
ለመጀመሪያ ጊዜ የሰራ
Y°M 1.1. ¾›”Ç”É ታªm ¾ò²=¡e ሊq‹“ Óኝታ†¨<
eK ò²=¡e ƒ`ÑÖÃl ØÁo‹” ŸÕÅ™‹I
¨ÃU Ÿ¨LÐ‹I Ò` uS¨Á¾ƒ SMe ስØv†¨<::
ትግበራ 1.3
ƒŸ<[ƒ ¾T>ሹ ØÁo‹
u=Á”ስ ›Uስƒ ¾UÙ`“ Ø“ƒ ¨ÃU ›Ueƒ
G) leአካል U”É’¨<
›`°eƒ
K) Ÿleአካል ìvÄ‹ ¨<cØ
G) Ÿò²=¡e Ò` Ó”–<’ƒ ÁL†¨<”፤
¾}¨c’<ƒ” ÓKê
K) Ÿò²=¡e Ò` Ó”–<’ƒ የK?L†ው”ÓKê::
ሐ) Ñ<Muƒ U”Éን’¨<
መ) በleአካልና uÑ<Muƒ
SካŸM ÁK¨<” ƒee` ÓKê
ለ)¾ò²=¡e Ø“ƒ ¯LT‹

¾ò²=¡e ƒUI`ƒ u7—' u8—“'uG<K}— Å[Í እ”Å ›”É ƒUI`ƒ Ãc×M::
ትግበራ 1.4
 ›”}“ ÕÅ™‹I ¾ò²=¡eን ƒUI`ƒ ለምንእ”ደምƒT\uu<É”

Ÿ}¨ÁÁ‹G< uኋL ¨<Ö?~” K¡õM ÕÅ™‰‹G< ]û`ƒ ›pù<::
3
¾ò²=¡e ƒUI`ƒ Øናƒ ›u=Ã ¯LT‹ Ÿ²=I uታ‹ kùªM::

 ¾ò²=¡e Ø“ƒ ¾}¨c’< ¡e}„‹ uvÄKAÍ='uŸ?T>eƒ]'uጂ*KAጂ“ u›eƒa•T>
¨<eØ ÁK<ƒ” uÅ”w KS[Çƒ ÁÑKÓLM::
 ò²=¡e KእKƒ}እKƒ ’<a›‹” Y^ ›eðLÑ> ¾J’<ƒ” ፕ]”ስፕKA‹ uÅ”w
KT¨p Ã[ÇM:፡
 ò²=¡e uKcለc ወለM LÃ መራመድ KU” እ”ÅT>ŸwÉ'¾›?K?¡ƒ]¡ S<M KU”
እ”Åሚ”kdke' }ሽŸ`"] '›Ãa–L”' ¾cTÃ LÃ aŸ?„‹' ›”m c¯ƒ'_ÉÄ'
‚K?{»”“ ¾SdcK<ƒ እ”Èƒ እ”ÅT>c\ KT¨p Ã[ÇM::
 ò²=¡e ›eደ“m“ ÁMታ¨l Å”x‹“ ¡e}„‹” uØ“ƒ“ UÙ` uTÓ–ƒ ŸÑHÆ
¯KU Ò` እ”ድƒ}ª¨p Ã[ÇHM::

u›ÖnLÃ ò²=¡e” TØ“ƒ
 መሰረተ ሀሳቦ‹”'Ó”–<’„‹”'ፕ]”ስፕKA‹”“ ¾}ðØa ህጎ‹” KT¨p
Ã[ÇM::
 ¾}KÁ¿ S<Ÿ^‹” uSY^ƒ ƒ]‹” ¨Å ቀመር KSk¾` Ã[ÇM::
 ò²=¡e Y^ LÃ c=¨<M uእKƒ ŸእKƒ ’<aI ¨<cØ KSÖkU ¾}ðØa
¡e}„‹” U¡ንÁ„‹ KSÑ”²w Áስ‹LM::
ሐ)Ÿò²=¡ስ Ò` Ó”–<’ƒ ¾K?L†¨< Ø“„‹

›”Ç”É ¾ò²=¡e” °¨<kƒ ¾TÃðMÑ< Ø“„‹ ›K<:: KUdK? ታ]¡' ¾Y’ዜጋናY’
UÓv`ትምህርት'ûK+"' eK¨K=É' eKእU’ƒ“ ¾SdcK<ƒ Ÿòዚ¡ስ Ò` kØ}—
Ó”–<’ƒ ¾L†¨<U፡፡
መ) ¾ò²=¡e ƒUI`ƒ አቢይÓw

¾ò²=¡e ƒUI`ƒ“K?L dÃ”ስ ST` አቢይÓweK Iª“uIª ¨<ስØ ስላሉ ’Ña‹ Øሩ
ግንዛቤማግኘት ነ¨<::
eK Iª“ uIª¨<eØ eLK< ’Ña‹ T¨p ƒ¡¡K—“ እ¨<’ƒ ¾J’< Óኝ„‹” SÑ”²w
Áe‹LM:: እ’²=I }Úvß“ እ¨<’}— ¾J’< Óኝ„‹ dÃ”ሳዊ መሰረተ ሀሳቦ‹'
ህጎች'ፕሪንስፕሎችና ¾}KÁ¿ Ó”–<’„‹” ÃፈØ^K<:፡ òዚ¡e òዚ"L© ህጎችን
¾T>ÁÖ“ ƒUI`ƒ ’¨<::
4
ትግበራ 1.5
 dÃ”d© እ¨<’ታ‹“ dÃ”d© ህጎ‹” uu<É” uS¨Á¾ƒ UdK?‹” ²`´\
dÃ”d© እ¨<’ታ‹ dÃ”d© ህጎ‹
ሠ) òዚ¡e ŸK?KA‹ dÃ”f‹“ Ø“„‹ Ò` ÁK¨< Ó”–<’ƒ

udÃ”e p`”Ýö‹ SካŸMuÓMê ¾}kSÖ ¾¨c” SYS` ¾KU::
¾ò²=¡eዕ¨<ቀት¾Ÿ?T>cƒ]' ከvÄKAÍ' ከ›ስትa•T>“ ከSdcK<ƒ እ¨<kቶች ጋር Ó”–
<’ƒ ሊ•[¨< Ã‹LM::KUdK? òዚ¡e“Ÿ?T>eƒ] እ”Å ›”É ƒUI`ƒ òዚ"L© dÃ”e
¨ÃU òዚ"L© Ÿ?T>eƒ] }wKA ÃÖ“M:: Ÿ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ ƒUI`„‹
ò²=¡e“ K?KA‹ dÃ”f‹ ¾}kLkK<uƒ ’¨<::
 vÄò²=¡e- ¾ò²=¡e“ ¾vÄKAÍ= pMpM
 ›cƒaò²=¡e- ¾ò²=¡e“ ¾›eƒa•T> pMpM
 Í=*ò²=¡e --Í=*KAጂ“ ò²=¡ስን የያዘ ነው፡፡
ረ) ¾ò²=¡e p`”Ýö‹
¾ò²=¡e ƒUI`ƒ u}KÁ¿ p`”Ýö‹ }ŸóõKA ÃÖ“M:: ¾}¨c’< ¾ò²=¡e

p`”Ýö‹ Ÿ²=I uታ‹ uk[u¨< W”Ö[» LÃ }²`´[ªM::
W”Ö[» 1.1. ¾ò²=¡ስ ƒUI`ƒ p`”Ýö‹
p`”Ýö‹ eKU” እ”ÅT>ÁÖ“
S"ኒ¡e eK òዚካL© leአካላትእ”penc? ÁÖ“ል፡፡
ÉUê eK ÉUî ›ፈ×Ö`' S}LKõ“ ìv¿‹ÁÖ“ል፡፡
*–+¡ስ eKwርH” ›ð×Ö`' ›e}LKõ“ የመሳሰሉ ìv¿‹ÁÖ“ል፡፡
5
›?K?¡+]ሲቲ“ TÓ’@ቲዝም eK Tይ”kdkሱ“ eKT>”kdkc< ሙሎች እንዲሁም ስK

›?K?¡ƒ]¡“ TÓ’@ƒ ìv¿‹ና Ó”–<’ƒያጠናል፡፡
ኒዩክK` ò²=¡e u›„U ¨<eØ eKT>Ñ–< ቅን×Ö=ቶች'ኒዩክK`
መዋቅሮችናÑ<Muƒ ያጠናል፡፡
ÓKƒ ÓKƒ እ”Èƒ እ”ÇT>}LKõ“ ŸSÖነ le“ Ÿ‚U–
[†`(መጠነ ሙቀት) Ò` ÁK¨<” Ó”–<’ƒÁÖ“ል፡፡
›ስƒa òዚ¡ስ u¿’>yè ¨<cØ eLK< ƒላMp ›"KA‹ TKƒU eK –
L’@ቶ‹'¡ª¡w„‹' ÒL¡ሲ“ ¾SdcK<ትንያÖናል፡፡
ትግበራ 1.6
Ÿò²=¡ስ p`”Ýö‹ ›Uስ~ Ÿc¨< MÏ ¾k” }k” ’<a Ò` ÁL†¨<” }e}Òwaéõ::
ሰ) ¾ò²=¡ስ ƒUI`ƒ Ÿኢ”Í=’ሪ”Ó“ ‚¡•KAÍ= Ò` ÁK¨< Ó”–<’ƒ
ትግበራ 1.7
G) uò²=¡ስ“ u‚¡•KAÍ= SካŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”É” ’¨<

K) ¾ƒ—¨<ይkÉማል
እcŸ ›G<” uk[u¨< ƒUI`ƒ LÃ ¾òዚ¡ስ” U”’ƒ }U[ችኋM:: ›G<” ÅÓV ‚¡•KAጂ
U” እ”ÅJ’“ ÁK¨<” ØpU ƒ[Çላችሁ::‚¡•KAጂ c‹ dÃ”d© ¾J’
እ¨<kƒ }ÖpS¨< Y^†¨<” kLM uJ’ ²È እ”Ç=W\
TÉ[Ó”“ u›"vu=Á†¨< }Åስ}¨< Ø\ ’<a እ”Ç=•\ ¾T>[Ç ’¨<:: እ”Å SŸ=“'
‚K?y>»” ' ›Ãa–L”“ ¾u?ƒ ¨<ስØ ldlስ ¾‚¡•KAጂ ¨<Ö?„‹ “†¨<:: ¾c¨< MÏ
እ’ዚህ” KSY^ƒ dÃ”d© እ¨<k~” }ÖpTEM:: eK ‚¡•KAÍ= ¾T>ÁÖ“ c¨<
ኢ”Í=’` ÃuLM:: እ’ኝህ” ¾‚¡•KAጂ ¨<Ö?„‹” KSY^ƒ c‹ ¾òዚ¡ስ“ ¾H>Xw
6
°¨<kƒ }ÖpSªM::
¾}KÁ¿ ¾‚¡•KAÍ= ¨<Ö?„‹ን KማÓ–ƒ ›pÅው“ ›Å^Ï}¨< ¾T>ÁS`~ ‚¡•KAጂe„‹

ኢ”Í=’a‹ ÃvLK<::
¾እ”Í=’a‹ U`„‹ Ÿ²=I uታ‹ uk[u<ስድስት SYð`„‹ Ãለ"M::እ’c<U:-

1. ¾}S[}¨< °n ¾}ðKÑ¨<” ¯LT ÁTELM
2. ¾}S[}¨< °n °ÉT@ ›K¨<
3. ¾}S[}¨< °n Ø\ ªÒ Á¨×M ›e†Ò] ’¨<
4. ¾}S[}¨< °n c‹ ²”É }kvÃ’ƒ ›K¨<
5. ¾}S[}¨< °n u}ÖnT>¨< Iw[}cw ²”É }kvÃ’ƒ ›K¨<”
6. ¾}S[}¨< °n u}S[}uƒ ›"vu= }kvÃ’ƒ ›K¨<;
¾ግንዛቤT[ÒÑÝ ØÁo 1.1

1. ò²=¡ስ U”É” ’¨<
2. አምስ~” ¾ò²=¡ስ p`”Ýö‹ éõ/ጻፊ
3. ò²=¡ስን ST` U” ¯LT ›K¨<
4. ¾ò²=¡ስ ƒUI`ƒ ŸK?KA‹ ƒUI`„‹ TKƒU
G) ŸvÄKAÍ=
K) ŸŸ?T>ስƒ]
ሐ) Ÿ›ስƒa•T> Ò` ÁK¨<” Ó”–<’ƒ U” እ”ÅJ’ ÓKê/ጪ
5.K?KA‹” Ø“„‹ Ÿò²=¡ስ Ò` Ó”–<’ƒ ÁL†¨<” ²`´[I éõ/ò
6. uò²=¡ስ“ ‚¡•KAÍ= SካŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”É”’¨<
7. የØ\ ኢ”Í=’ሪ”ግንውØንን KSK"ƒ ¾T>[Æ SYð`„‹ U”Éን“†¨<
1.2.TTከM“ ልኬት
7
1.2 ማማከል እና ልኬት

ትግበራ 1.8
G) ¾²=Iን SêNõ lSƒ“ ÑA” ለካ/ኪ

K) ¾›”}”/ቺን lSƒ ÕÅ—I”/ሽን ›ስለካ/ኪ፡፡ ¾c<”/የሰDንlSƒ ÅÓV
›”}¨</አንቺው^YI/ሽለካ/ኪ
ሐ) Kልኬቱ U” ¯Ã’ƒ SX]Á }ÖkU¡
S)¾SêNõህ”“ ¾ÕÅ—I” MŸ?ƒ እ”Èƒ éõ¡
ሠ)ÁÑ–ኸውን ¾MŸ?ƒ SÖ” uSÖkU ¾²=I” SêNõ Yóƒ ›YL/ሊ
MŸ?ƒ
u1.8 LÃ ÁK¨<” ƒግበራ YƒW^ lØa‹” }ÖpSHM:: እ’–>I lØa‹ w‰†¨<”
õˆ ¾L†¨<U ’Ñ` Ó” እ”Å T@ƒ`ና c?”+ T@ƒ` ÁK<አሃዶ‹ }kLpK¨< ›w[ው
Ÿ}ÑKè Ó” eK SêNõI Yóƒ“ eK ÕÅ—I lSƒ u}SKŸ} ÓMê ¾J’ SÓKÝ
SeÖƒ Ã‰LM::ÃIU Ÿ²=I uታ‹ vK¨< G<’@ታÃÑKéM::
- ¾²=I SêNõ lSƒ 24cm ’¨<::
- ¾²=I SêNõ Ô” 17cm ÃJ“M::
- ¾ÕÅ—I lSƒ 1ሜትር ከ45cm ’¨<::
Uንጊዜም ›”É” ’Ñ` e”ለ" G<Kƒ ›"KA‹

MŸ?ƒ ›”É SÖ’<
ÁMታ¨k¨<” ’Ñ` SÖ’< ›”Æ ¾}TŸK“ K?Lው መለካት ካለበት
kÅU c=M Ÿታ¨k¨< ’Ñ` ጋር ጎን ለጎን በማነፃፀር ማየት
Ò` Ô” KÔ” ›É`Ô
TS³²” ’¨<:: ÃI H>Åƒ ነው፡፡ò²=¡f‹ eK ›”É ’Ñ` ¾T>ÑMê
G<Kƒ ’Ñ` u¨<eÖ< ÃዘDM::
1. ›HÉ SÓKÝ uMŸ?ƒ H>Åƒ ¨<ስØ ÁÑ—K<::
2. በሚለካ አካል
ውስØያሉአሃዶችን
የሚገልጽቁጥር
8
ማማከል
ትግበራ 1.9
o
 ባህላዊ አሃዶች የሆኑና ርዝመትን 'ጊዜንና መÖነ ቁስን ለመለካት የሚያገለግሉ

ምንድን ናቸው? ታውቃለህ?እነዚህ አሃዶች የታመኑ ናቸው(በሁሉም ቦታ እኩል
ናቸውን?)
uÉa Ñ>²?' ¾›=ƒ¿åÁ I´w ¾}KÁ¿ MŸ„‹ KUdK? እ”Å Ñ>²?' SÖ’ lስ“ `´Sƒን
Kመለካት vIL© ›HÊ‹ c=ÖkU qÃ…M:: KUdK? Ñ>²?” Kመለካት ìNÃ
ስƒ¨×“ ስƒÖMpÖªƒ“ Tታ¨ÃU ÅÓV ìNÃ ukØታ ›“ƒ LÃ eƒJ”
እኩለk” እÁK< c=ÖkS<uƒ qÃተዋM::እ”Å²=G²? SKŸ=Á ›HÊ‹ u›G<’²? Ãታ¨nK< ’Ñ`
Ó” uY`¯~ Y^ LÃ ¾ªK< ›ÃÅK<U::
ትግበራ 1.10
1. u¡õL‹G< ¨<ስØ u×U [»U“ u×U ›ß` ¾J’< }T]‹ን K¿::
2. ¾’²=I” }T]‹ ¡”É“ ስ”´^†¨<” ›¨ÇÉ\ ¾T”—†¨< ÃuM×M
3. U” KS¨c” ƒ‹ላላችሁ  vIL© ›HÊ‹” u›ስተማT˜ G<ኔታ ØpU LÃ
TªM Ã‰LM”
9
¾}TŸK< ›HÊ‹ ¾dÃ”ስ“ ‚¡•KAÍ= እÉÑƒ u›ስ}TT˜“ u}TŸK< ›HÊ‹

uስUU’ƒ ፊዚካላዊ KSÖkU እ”ዲ”‹M ›É`Ô“M::u¯KU LÃ ÁK< dÃ”ቲe„‹
›"KA‹” dÃ”d© uJ’
S”ÑÉ KSK"ƒ ¯KU ›kó© ጉባዔ uTካH@É ¾SKኪÁ ›HÊ‹” u¯KU ›kó©
እÁÑKÑK< ÁK< “†¨<፡፡
Åረጃ ¾}TŸK እ”ÅJ” ›É`ገዋM::እ’²=IU ›HÊ‹ u¯KU
›kõ Å[Í ¾}TŸK< ›HÊ‹ ( SI- international unit System)
uSvM Ãታ¨nK<::
UdK?
1. ¾`´Sƒ SለኪÁ ¾}TŸK ›HÉ T@ƒ`( m)’¨<::

2. የÑ>²? ¾}TŸK ›HÉ ( SI) c¢”É (s) ’¨<::
3. ¾SÖ’ lስመስð]Á ¾}TŸK ›HÉ(SI) Ÿ=KA ÓÛ (Kg) ’¨<::
ፊዚካላዊ œካKA‹
¾SêNõI” `´Sƒ Ô”“ lSƒ ለክተህ ታ¨<nKI  እ’²=I ›"KA‹ ፊዚካላዊ }có]
›"KA‹ ÃvLK<::Ñ>²?“ SÖ’ leU }có] ፊዚካላዊ ›"KA‹ “†¨<::
ukØታ ¨ÃU ÅÓV u}²ªª] S”ÑÉ ሊለኩ ¾ሚ‹ሉ አካላት ፊዚካላዊ }có]
›"KA‹ ÃvLK<::
ፊዚካላዊ›ካKA‹MŸ?ƒ SÖ” ulØ`“ ›HÊ‹ ÃÑKéK<:: }có] ›"KA‹“ ›HÊ‰†¨<

u}}Ÿ= ፊÅKA‹ ÃéóK<::
KUdK? :- ℓ = 24 cm w=17 cm
ℓ“ w ¾`´Sƒ“ ¾Ô” }}Ÿ= ፊÅLƒ “†¨<:: 24 “ 17 ÅÓV SÖ“†¨< ulØ`
SÑKê” ÁdÁM፡፡cm ÅÓV ›HÇ†¨< ÃJ“M:: u1.8 É`Ñ>ƒ ¨<ስØ ¾²=I SêNõI”
lSƒ“ Ô” ለክታችኋM፡፡ ÃG<”“ ¾SêHõI” eóƒ ÁÑ–¤¨< ukØታ ለክታችሁ dÃJ”
አስልታችሁ ’u` ÁÑ—‹G<ƒ<:: እ²=I LÃ ልኬት G<Kƒ eK?ƒ እ”ÇK¨< ተረድታችኋል::
እ’cÑ–<“ G<Kƒ ወይም ከዚያ በላይ }có] ›"KA‹” ›Ñ’“˜„
uTeLƒ ¾T>Ñ–< “†¨<::
10
}có] ›"KA‹ uG<Kƒ ÃŸðLK<:፡እ’c<U

1. SW[ታ© }ሰó] ›ŸLƒ“
2. ተወራራሽ ፊዚካላዊ }có] ›ŸLƒ “†¨<:፡
SW[ታ© ፊዚካላዊ አካላት uቀØታ ሊለኩ የሚችሉናቸው:: SW[ታ© }có] ›ŸKA<‹ ØÑ—
ÁMJ’<'uK?KA‹ }}¡}¨< K=ÑKè ¾TÃ‹K< “†¨<:: ¾SW[ታ© }có] ›ካM ›HÊ‹U
SW[ታ© ›HÉ uSvM Ãታ¨nK<::

uW”W[» 1.2 ¨<cØ cvƒ SW[ታ© ›HÊ‹ እ”ÇK< }Ñ”úI YT†¨<” SØ^ƒ
ƒ‹LKI::
Ÿ`´Sƒ' SÖ’ lስ“ Ñ>²?U}ÚT] SW[ታ© }có] አ"KA‹ ›ራƒ ›K<:: እ’c²? t c¢”É S
SÖ’ lስ m Ÿ=KAÓÛ Kg
SÖ’ S<kƒ T ኬM{” K
¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿረ”ƒ I ›Uü` A
¾lስ ›"M SÖ” N VM mole

¾w`H” Ø”"_ I ካ”ÈL cd
ƒŸ<[ƒ ¾T>g< ØÁo‹
1. ŸSW[ታ© }có] ›"KA‹ ¨<cØ ›”É LÃ }kናÏ}¨< eóƒ”'እõÓታን
Ã²ƒ“ „KAታ” ¾T>cÖ< ¾ƒ™‡ “†¨<
2. SW[ታ© ›HÊ‹ እ”Èƒ }kናÏ}¨< ተወራራሽ ›HÊ‹ KUdK? የኃÃM'
¾õØ’ƒ' ¾Óõƒ“ ¾Y^ አሃድእ”ÅT>cÖ< ÓKê/Ü::
ተወራራሽ ፊዚካላዊ }có] ›ካKA‹:ŸSc[ታዊ }dó] ›"KA‹ ukØታdÃJ” u}²ªª]

S”ÑÉ }cM}¨< ¾T>Ñ–< “†¨<::G<Kƒ“ ŸG<Kƒ uLÃ ¾J’< SW[ታ© }có] ›ካLƒ
11
›”É LÃ Sጥተ¨<ተወራራሽፊዚካላዊ}có] ›ካKA‹ Ãc×K<::

eóƒ“ Ã²ƒ ተወራራሽ ፊዚካላዊ }có] ›ካKA‹ “†¨<::¾እ’c< ›HዶችU ተወራራሽ ›Hዶች
ናቸው::
W”W[» 1.3. ተወራራሽ}có] ›"KA‹ uØቂ~
eU ወኪል ›HÉ ወኪል

eóƒ A ካሬ T@ƒ` m2
Ã²ƒ V Ÿ=¿w¡ T@ƒ` m3
እõÓታ  Ÿ=KA ÓÛ uŸ=¿w¡ T@ƒ` Kg/ m 3
iUÖ× a T@ƒ` u"_ cŸ”É m /s2
ኃÃM F ’>¨<}” N
Óòƒ P ’>¨<}” u"_ T@ƒ` N/m2 = pa
(þe"M)
ቬክተርና ስካለር
Ÿ}có] ›"KA‹ ¨<cØ ›”Ç”Ê‡ ulØ`“ ›HÉ w‰ ¾T>ÑKè ›K<:: ¾²=I ›Ã’ƒ
ulØ`“ በ›HÉ w‰ ¾T>ÑKጹ }có] ፊዚካላዊ›"Lƒ eካK` ÃvLK<::›”Ç”É }dó]
›"Lƒ ÅÓV uSÖ”“ u›p×Ý ßU` ÃÑKéK<::እ’²=I ›"Lƒ ÅÓV y?¡}` uመvM
ÃÖ^K<:: uSÖን w‰ ¾T>ÑKè }có] ›"Lƒ ›p×Ý ¾Ki uSvM c=ታ¨l y?¡}a‹
ÅÓV SÖ”“ ›p×Ý” ›×U[¨< eKÁ²< ›p×Ý Áላቸ¨< ÃvLሉ:: eK²=I }dó]
›"Lƒ uG<Kƒ ÃŸðLK<::
እ’c<U:-
i. ቬክተርና
ii. ስካለር
ስካለር በመÖን ብቻ የሚገለጽ ተሰፋሪ አካል ነ¨<::

ስካለር¾T>vK<:- Ñ>²?'Y^' „KAታ'Ñ<Muƒ'eóƒወዘተ
ቬክተር በመÖንና በአቅ×Ýየሚገለጽ ተሰፋሪ አካል ነ¨<::
ቬክተር¾T>vK< ÅÓV:- õØ’ƒ'õMcƒ'iUÖ×'ኃÃM ወዘተ
12
¾ግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁo‹1.2

1. ልኬት U”É” ’¨<
2. ፊዚካላዊ}có]አካላት¾T>vK< U”É” “†¨<
3. ¾SW[ታ© }có] ›"Lƒ“ ¾ተወራራሽ }ሰó] ›"Lƒ M¾<’ƒ U”É” ’¨<
4. SW[ታ© }có] ›"Lƒ ¾T>vK<ƒ” Ÿ’ ›HÊ‰†¨< ßU` ÓKê::
5. ¾}¨c’< ተወራራሽ }có] ›"Lƒ” ÓKê
6. y?¡}`“ eŸ?K` እ”Èƒ SK¾ƒ Ã‰LM
7. Ÿ²=I uታ‹ uK¨< W”W[» LÃ ቬክተርና ስካለር }dó] ›"Lƒ የሆኑትን éõ
y?¡}` eŸ?K`
ሀ) _______________________ ሀ) _______________________
ለ) _______________________ ለ) _______________________
ሐ) _______________________ ሐ) _______________________
1.3.`´Sƒ SÖ’ le“ Ñ>²?” Sለካት

1.3.1.`´Sƒ” Sለካት
ትግበራ 1. 11
i. u?ƒI ŸƒUI`ƒ u?ƒ U” ÁIM Ã`nM
ii. ¾UƒTùƒ ¡õM Ô”“ lSƒ e”ƒ ’¨<
uƒUI`ƒ u?ƒ“ uu?ƒI SካŸM ÁK¨<” `kƒ ¨ÃU ¾ST]Á ¡õMI” Ô”“ lSƒ
uUƒናÑùƒ Ñ>²? `kƒ” SKካትI” ÁdÁM::
`´Sƒ SW[ታ© }có] ›"M J• uG<Kƒ Ýö‹ SNM ¾T>Ñኘ¨<ን `kƒ
¾T>ÑMê ’¨<::
¾`´Sƒ UM¡ƒ “ℓ”ነው:: ÃG<”“ u›”Ç”É Ñ>²? K?KA‹” UM¡„‹ KUdK? “b”, ‘ h’
“ ‘s’ SÖkU እ”‹LK”:: ¾›”É” ’Ñ` `´Sƒ eƒለካ`´S~ ¾T>ለካውን ፊዚካላዊ
›"M“ ¾}ማከለ›HÉ ¾Á²¨<” SX]Á እÁ’íì`” እ“¨ÇÉ^K”:: u²=I G<ኔታ LÃ
K`´Sƒ ¾}TŸK ›HÉ T@ƒ` ÃJ“M:፡ K?KA‹U `´Sƒ” KSK"ƒ ¾T>[Æ
ÁM}TŸK< ›HÊ‹ ›K<:: እ’cK= T@ƒ` (mm)'Ÿ=KA T@ƒ`
(Km) እ“ ¾SdcK< “†¨<::
13
ሀ)ማYS]Á ለ) ተጠቅላይ ሜትር ሐ) ¾›“ጺ T@ƒ` መ) y`’` "K=ø`
ስእል 1.4 ¾`´Sƒ SለኪÁSX]Á‹

ትግበራ 1. 12
¾}KÁ¿ ›"Lƒ” `´Sƒ u5®cmማYS]Á uSለካትŸ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ” ›"Lƒ
¾`´Sታ†¨<” SÖ” UM¡„‹” uSÖkU éñ::
1)›ekÉT‹G< ¾’c<” `´Sƒ ÑU~ 2) በመቀÖል ርዝመታቸ¨<ን ለኩ፡፡
G/ ¾Øl` cK?Ç `´Sƒ
K/ ¾ò²=¡e SêQõI” ¨<õ[ƒ
S/ ¾¡Õl‹G<” u` Ô” uTeŸ}M `´Sታ†¨<” KŸ<::
W”Ö[» 1.4. uT@ƒ`“ uK?KA‹ ÁM}TŸK< ›HÊ‹ SNŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ

1T@ƒ`(1m) , 1®®® T>K= T@ƒ` (1®®0mm)
1 T@ƒ`(1 m) , 100c?”+T@ƒ` (100cm)
1 T@ƒ` (1m) , 1® Èc= T@ƒ` (1®dm)
1 T@ƒ` (1m), ®.®®1km
1T>K= T@ƒ` (1mm), ®.®®1m
1 c?”+ T@ƒ` (1cm), ®.®1m
1 Èc= T@ƒ` (1dm), ®.1m
1 Ÿ=KA T@ƒ` (1km), 1®®0m
UdK?1.1
uG<Kት ’Øx‹ SNŸM ÁK¨< `kƒ 1®®T@ƒ` ’¨<::ÃI `kƒ
G. uc?”ƒ T@ƒ` K. uT>K= T@ƒ` N. uÈc= T@ƒ` S. uŸ=KA T@ƒ` e”ƒ ÃJ“M;
¾}cÖ Sõ}H@
14
G/ℓ, 1®®m G) 1m,1®®cm ŸJ’

 ℓ, 1®®m x1®®cm ,1®,®®0cm
1m
cK²=I ℓ, 1®,®®0 c?”+ T@ƒ` ÃJ“M::
¾}cÖ Sõ}H@
K)1m , 1®®®mm
1®®m ,;
ℓ, 1®®mx1®®®mm , 1®®,®®0mm
1m
eK²=I ℓ, 1®®,®®0 T>K= T@ƒ` ’¨<::
N)1m , 1®dm
1®®m,;
ℓ, 1®®mx1®dm ,1®®®dm
1m
eK²=I ℓ, 1®®® È?c= T@ƒ` ’¨<::
S)1m , ®.®®1Km
ℓ, 1®®mx®.®®1Km ,®.1Km
1m
eK²=I ℓ,0.1km=0.1 Ÿ=KA T@ƒ`
Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ `´S„‹” Kመለካት ¾ƒ—¨<” ›HÉ SÖkU እ”ÇለwI/ሽ éõ/ፊ::
G) uu?ƒ“ uƒ/u?ƒ SሃŸM ÁK¨<” `kƒ
K) ¾ò²=¡e SêሐõI ¨<õ[ƒ
N) Á”}”/ያአንቺን lSƒ
1 .3 .2 SÖ’ leን (m)መለካት

እe"G<” `´Sƒንእ”Èƒ መለካትእÅT>‰M }U[HM/ሻል:: ÃI }có] አካል u×U
›eðLÑ> ’¨<::›G<” ÅÓV K?L }có] ›"ል u×U ›eðLÑ> ¾J’¨<” eK SÖ’ le
ƒT^KI::
SÖ’ lስ SW[ታ© }có] ›"ል ’¨<:: õˆ¨Åƒ ¾SÖ’ lc<” SÖ” uƒ¡¡M KT¨p
›ÁÑKÓMU (ÓUታ© eKJ’)
2) dÃ”d© S”ÑÉ¾SÖ’ le T>³”” uSÖkU SÖ’ le” SK"ƒ Ã‰LM::

¾SÖ’ le T>³” uÅÒò w[ƒ LÃ ¾}kSÖ w[ƒ J• uG<K~ Ýö‹ LÃ ÅÓV
dI•‹” ¾Á² ’¨<::Y°M 1.5” }SMŸƒ/ች፡፡
›”É SÖ’ lc<” KT¨p ¾ðKግ’¨<” ›"M u›”É Ýõ LÃ vK¨< dI” LÃ

እ“ስkU×K”፡፡በመቀÖል ÅÓV uK?ላ—¨< Ýõ LÃየግራና ቀኝ ሚዛን እኩል እስኪሆን
ድረስ ¾ታ¨k SÖ’ le ÁL†¨<” w[„‹ እ“ስkU×K”:: u²=I” Ñ>²? SÖ’ lሱkÅU
c=M ¾T>ታ¨k¨< w[ƒ“ udI’< LÃ ¾}kSÖ¨< °n እŸ<M SÖ’ lስ ይኖራቸዋል::
¾SÖ’ lስ ¾}TŸK ›HÉ Ÿ=KA ÓÛ c=J” K?KA‹U ÁM}TŸK< የSÖ’ lስ አሃዶች
›K<::ጥቂቶቹ uWንÖ[» 1.5 LÃ }ጠቅሰዋል፡፡
ትግበራ 1.14
1) ¾SÖ’ lስ SKŸ=Á T>³” ስƒÖkU Ÿ²=I uታ‹

ትግበራ 1.13
ለተዘረዘሩ›"Lƒ SÖ’ lስ ÑUƒ
i. ¾SÖ’ le T>³” }ÖpSI ¾›"Lƒ” SÖ’
G) le
¾7—Kመለካት ሞ¡[I/ሽታ¨<nKI/ቅያለሽ;
¡õM ¾ò²=¡e Sጽሐõ
ii. uWðራችሁ ¾ሚÑ–¨<” cÁeðMÑ< IÅ„‹” uÅ”w }[É}I/ሽ ዳe}`የጻፍከውን/ሽውን K¡õM
éõ/ፊ::
ሐ) ›”É
ÕÅ™‹I/ሽ ÓKê/ጪ::
16
2) T>³” }ÖpSI Ÿ²=I uLÃ G - N ÁK<ƒ”

W”Ö[» 1.5 ›"Lƒ SÖ’ le K"
uSÖ’ le ›HÊ‹
SNŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ 3) u 1“ u2 LÃ ¾W^¤¨<” uማ’íì` ¾M¿’„‡”
1®®® Ÿ=KA ÓÛ ,1„” ምክንያትÓKê
1®®Ÿ=KA ÓÛ ,1Ÿ<”ታM
1Ÿ=KA ÓÛ ,1®®0 ÓÛ
1
ግራም
1000
አንድ ሚሊ ግራም=0.001g
ምሳK?1.2
1.u›”É ¾SÖ’ lስ SKŸ=Á T>³” dI” LÃ ›^ƒ ¾SÖ’ lስ SKŸ=Á‹ SÖ’

ld†¨< 1kg'5®®kg' 3®g“ ®.6 g¾J’ }kUÖªM:: SÖ’ lc< ¾T>Kካ ›”É ›"M ÅÓV
uK?ላ—¨< Ýõ LÃ vK¨<ሳI” ¨<cØ Ÿ}kSÖ“ ¾G<K~ dI•‹ T>³” እŸ<M SJ’<
ŸታÂ በኃላ ¾›"K< SÖ’ lስ uŸ=KA ÓÛ e”ƒ ÃJ“M;
¾}cÖ ተፈላጊ
m1 = 1kg, m2 =500g, m3 =30g, m4 =0.6g ÖpLL SÖ’ lስ(mt);
መፍትH@
mt = m1 +m2 + m3+m4 = 1kg + 500g + 30g + 0.6g = 1000g + 500g + 30g + 0.6g
= 1530.6g ወይም = 1.53kg
17
3. ›u?M“ ²N^ uአየሁህ አየሁሽ w[ƒ G<K~ Ýö‹

LÃ ŸSNM w[~” ŸT>ÅÓð¨< w[ƒ ላይ uእŸ<M
`kƒ uY°M1.6ላይእንደሚታየው }kUÖዋል፡
¾³H^ SÖ’ lስ 37Ÿ=KA ÓÛ'¾›u?M ÅÓV
29Ÿ=KA ÓÛ ŸJ’ና T>³’<እŸ<M እ”Ç=J” Ÿ}ðKÑ
›u?M SgŸU ÁKuƒ SÖ’ lስ e”ƒ SJ”
Y°M 1.6 አየውህአየውሽ ›Kuƒ;
1.3.3. Ñ>²?” Sለካት

Ñ>²? U”É” ’¨<; ìNÃ ×Dƒ uUY^p ›p×Ý ¨ØታTታÅÓV ¨Å U°^w ›p×Ý
ƒÖMnK‹:፡ ìNÃ ¨ØታእeŸUƒÖMp É[e U” ÁIM Ñ>²? ÃëÉvታM; c‹
uìNÃ w`H” ¾T>ðÖረውን ØL እ”Å Ñ>²? SKŸ=Á SX]Á ÃÖkTK<::
ÃIU ¾ìNÃ c¯ƒ (ሰንዲያል) uSvM Ãታ¨nM::
Ñ>²? ¾›”É” É`Ñ>ƒ SËS]Á እcŸ SÚ[h ÁK¨<” qÃታ¨ÃU ÅÓV ¾›”É” ¡ስ}ƒ
qÃታ” ¾T>Ñልê SW[ታ© }dó] ›"ል’¨<::
¾Ñ>²? ወኪልtc=J” ¾}TŸK ¾Ñ>²? ›HÉ ÅÓV cኮ”É “ s”ነ¨<::
ሀ)c¯ƒ
ለ) ወዲያው ¾T>qU c¯ƒ
ሐ)¾Ç=ÏታM c¯ƒ
Y°M 1.7 ¾Ñ>²? SለኪÁ
ትግበራ 1.15
}¨Á¿uƒ: በአንድ ቀን ውስØያለ¨<ን ጊዜ ለመለካት ¾ìNÃን መውÝና መግቢያ እንዴት
እ”ÖkTK”;
18
¾Ö[â?³“ ¾እÏ c¯ƒ Ñ>²?” KTK"ƒ ¾T>ÁÑKÓK< ¾ታ¨l SX]Á‹ “†¨<::

ረÏU“ ›ß` Ñ>²?” KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓK< ¾Ñ>²? ›HÊ‹ ›K<:: Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ትን
É`Ñ>„‹ Ñ>²? KSK"ƒ ¾ም”ÖkUባቸ¨<ን ›HÊ‹ éõ/ò::
G) ¾Mw ƒ`ታ K) ¾›”É ¡õK Ñ>²? qÃታ N) Ÿu?ƒI/ሽ እeŸ ƒ/u?ƒ KSH@É
¾T>ëÉwI/ሽ Ñ>²?
ትግበራ 1.16
G) ¾MwI”/ሽን ƒ`ታ ¾እÏ c¯ƒI” }ÖpSIለካ/ለኪ ¾cð`Ÿ¨<”/ሽዉን ¨<Ö?ƒ
¾Ñ>²?” ›HÉ“ UM¡„‹ uSÖkU êðI/ሽ ÓKê/ጪ
K) ÃI” É`Ñ>ƒ” እ”Èƒ እ”ÇŸ“¨”¡/ሽ K›e}TሪI ÓKê/ጪ
u}TŸK ¾Ñ>²? ›HÉ“ vM}TŸK ›HÉ SካŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ
ትግበራ 1.17
G) uc¯ƒ uÅቂn“ uc¢”É SሃŸM eK›K¨< Ó”–<’ƒ ›”ÉU Ñ>²? ›ev‹G<
ታውቃላችሁ;
K) u›”É k” (u24c¯ƒ) ¨<eØ ÁŸ“¨<”Ÿ¨<” É`Ñ>ƒ ²`´`/]::
Ñ>²? ክን¨<ን
×Dƒ 12:00
1: 00
2: 00
... ወዘተ
¾›”É k” Ñ>²?I” uÅ”w ƒÖkTKI; uÑ>²? ›ÖnkU LÃ ¾^cI” Ñ>²? ŸÕÅ™‹I Ò`

›¨ÇÉ`:: ¾›”É k” Ñ>²?¨<” uƒ¡¡M ¾TÃÖkUuƒ T’ው; ŸÕÅ™‹I Ò`
›w^‹G< }¨Á¿uƒ::
19
W”ጠ[» 1.6 uÑ>²? ›HÊ‹ S"ŸM ›”Å”É ¾እÏ c¯„‹ ¾c¯ƒ&¾Åmn“ ¾c¢”É
ÁK¨< Ó”–<’ƒ SlÖሪያ ›L†ው፡፡
1c¯ƒ 6® Åmn . ¾c¢”É SlÖ]ያ ›”É ²<` ስትዞር ¾Åmn
1 Åmn 6® c¢”É SlÖ]ያ ÅÓV ›”É አሃድ w‰
1 k” 24 c¯ƒ ƒ”kሳቀሳL‹&(1Åmn)
1 dU”ƒ 7 k”
. ¾Åmn SlÖ]Á ›”É ²<` ስትዞር ¾c¯ƒ
1 ¨` 3® k”
SlÖ]Á ÅÓV ›”É አሃድ (1 c¯ƒ )
1አመት 365ቀን
ƒ”kሳቀሳK‹::
. ¾c¯ƒ SlÖ]Á ›”É ²<` ስትዞር 12 c¯ƒ
እ”Lለ”::
UdK? 1.3
1. Ÿ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ” ¾Ñ>²? SKŸ=Á‹” ¨Å Åmn በመቀየር ÓKê/ጪ

ሀ) 3 c¯ƒ ለ) 3/4 c¯ƒ ሐ)1.25 c¯ƒ
መልስ:
ሀ) 1 c¯ƒ ,60 Åmnሐ) 1h = 60 min
3hr  60 min 1.25hr  60 min
3hr = ?  t = 1.25hr =?  t =
1hr 1hr
ስለዚህ, t = 180min ስለዚህ,t = 75 min
ለ) 1hr = 60 min
3 3 / 4hr  60 min
hr  ?  t =
4 1hr
ስለዚህ,t = 45 min
Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ” KመለካትU” ¯Ã’ƒ ›HÉ SÖkU እ”ዳለwI/ሽ çõ/ፊ፡፡
G/ ¾Mw ƒ`ታ
K / ›”É ¾ƒምህርƒ ¡õK Ñ>²?
N/ Ÿu?ƒI እcŸ ƒ/u?ƒ KSH@É ¾T>ëÉwI/ሽ Ñ>²?
20
1) u›”É k” ¨<cØ e”ƒ c¯ƒ ' Åmn“ c¢”É ÃÑ—M;

2)uvIL© S”ÑÉ ጊዜን ለመለካት የሚያገለግሉትን መንገዶች ግለጽ/ጪ፡፡
3)በአንድ አመት ¨<ስØስንት ቀኖች አሉ?
4) °ÉT@I/ሽ e”ƒ ’¨<; G/u¯Sƒ ÓKê K/u¨^ƒ ÓKê
5) Ÿ²=I uታ‹ ¾}cÖ<ƒ” Ñ>²?Áƒ ucኮ”É ÓKጿ†¨<:: G 75 Åmn K 2 c¯ƒ
N ®.6 Åmn
¾ግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁo‹1.3

1 `´Sƒ U”É” ’¨<;¾`´Sƒ SKŸ=Á SX]Áን ስም Øቀስ/ሺ
2 ¾`´Sƒ ¾}TŸK ( sI ) አሃድና ÁM}TŸሉት ¨<ስØ Øቂት ታዋቂ የሆኑትን
ÓKê/ጪ:: uSNL†¨< ÁK¨<” Ó”–<’ƒ ›w^^/ሪ፡፡
3 SÖ’ le U”É” ’¨<; ›”Ç”É ¾መÖ’ le SለŸ=Á SX]Á‹” ÓKê/ጪ፡፡
4 ¾SÖ’ le SKŸ=Á ›HÊ‹ ŸJ’<ƒ ¨<eØ ¾}TŸK (sI )“ ÁM}TŸK<ƒ” ÓKê/ጪ::
uSNŸL†¨< ÁK¨<” Ó”–<ƒ ›w^^/ሪ፡፡
5 Ñ>²? U”É” ’¨<; ¾Ñ>²? SKŸ=Á SX]Á U”É” ’¨<;
6 u}TŸK“ vM}TŸK ¾Ñ>²?SለኪÁ ›HÊ‹ SNŸM ÁK¨<” Ó”–<ነƒ ›w^^/ሪ፡፡
21
¾U°ራፉ ƒUI`ƒ ክለሳ
 ò²=¡ስ ¾}ፈØa dÃ”ስ p`”ጫõ ’¨<:፡

 ò²=¡e eK }ðØa IÔ‹ ÁÖ“M፡፡
 ò²=¡e KT”—¨¡e 'ÉUî '*–+¡c ' ›?K?¡ƒ]¡“ TÓኔƒ&ÓKƒ ¾ò²=¡e
p`”Ýö‹ “†¨<::
 Sለካት ›”É” SÖ’<” KT¨p ¾}ðKÑ ’Ñ`“ SÖ’< Ÿ²=I uòƒ
የታ¨k¨<” ÑA” KÑA” ›UØ„ T¨ÇÅ` ’¨<::
 ›”É ¾}ለካ ’Ñ` G<Kƒ ’Ñሮችን u¨<eÖ< ÃዟM:፡እነc‹K< c=J’<
¾T>ÑKèƒ ÅÓV
1.UM¡ƒ 2.ulØ`“ 3.u›HÉነው::
 ›p×Ý ¾Kሾ‹ uSÖ” w‰ ¾T>ÑKè“ ›p×Ý Ó” ¾K?L†¨< “†¨<::
እ’c<UስካK` uSvM Ãታ¨nK<
 ›p×Ý ያላቸ¨< ÅÓሞ uSÖ”“ u›p×Ý ÃÑKéK< እ’c²?' SÖ’ lስ SÖ’ ሙቀƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿረ”ƒ መሰረታዊ
ፊዚካላዊ አካላትÃvLK<:: Ÿ²=I ¾}[ó ÅÓV G<Kƒና ከሁለት uLÃ ¾J’<
SW[ታ© }có] ›"Lƒ }k“Ï}¨< ¾ሚገለጹ uSJ“†¨<
ተወራራሽ }có] ›"Lƒ ÃvLK<::
22
መልመÍ 1
I.እ¨<’ƒ ¨ÃU Ncƒ uማለት መልስ

1.›”É T@ƒ` Ÿ1®®Ÿ=KA T@ƒ` Ò^ እŸ<M ’¨<፡፡
2.uò²=¡e ¨<eØ 7 SW[ታ© ፊዚካላዊ}có] ›"Lƒ ›ሉ፡፡
3. SÖ’ lስ” Kመለካት ¾T>[Ç አሃድ Ÿ=KA ÓÛ ’¨<፡፡
4.Ÿ=KA ÓÛ“ Ÿ=KAÓÛ ቢደመሩተወራራሽ}có] ›"Lƒ” ›HÉ Ãc×K<፡፡
5. m/s ¾ተወራራሽ}có] ›"Lƒ ›HÉ ’¨<፡፡
II.ƒ¡¡K—¨<” SMe U[Ø/ጪ
1. Ÿ²=I uታ‹ Ÿk[u<ƒ ¨<cØ ቬክተርያልሆነ¨<¾~ ’¨<;
G/ õMcƒ K/ እõÓታ N/ ኃÃM S/ õØ’ƒ
2. Ÿ²=I uታ‹ "K<ƒ ¨<cØ SW[ታ© }có] ›"M ያልሆነ¨< ¾~ ’¨<;
G/ Ñ>²? K/ SÖ’ le N/GÃM S/ `ዝSƒ
3. Ÿ²=I uታ‹ ካK<ƒ ¨<cØ ተወራራሽ“ ¾}TŸK ›HÉ ¾J’¨< ¾~ ’¨<;
G/ ’>¨<}” K/ Ÿ=KA ÓÛ N/ ŸMቪ” S/ c¢”É
4. ¾2c›ƒ' 2®minና,6®s ÉU` Ÿ----------Åmn Ò` እŸ<M ’¨<::
G/ 12® K/ 141 N/ 15® S/ 161 W/ 161

5. T>ዛ” ¾-----------------------SለኪÁ SX]Á ’¨<&
G/ `´Sƒ K/ Ã²ƒ N/ SÖ’ le c/ እõÓታ
III. ›ጫß` SMe eØ/ጭ
1. `´Sƒ& Ñ>ዜ“ SÖ’ le uvIL© S”ÑÉ Sለካት KU” ›ስተማT˜ ›MJ’U;
2. u9.3T@ƒ` ¨<eØ e”ƒ c?”+ T@ƒ` ÃኖራM;
3. Ÿ²=I uታ‹ Kk[u<ƒ õˆ eØ::
G/ ò²=¡e L/SW^ታ© }cð] ›ካል
K/ ¾}TŸK ›HÉ
N/ ልኬት
S/ SW^ታ© }có] ›ካል.
23
W/ ቬ¡ተ` c) SÖ’ le
[/ `´Sƒሸ) ጊዜ
4. u›”É ትልቅ Ö`S<e ¨<eØእያንዳንዱ 250 ÓÛ SÖ’- le
ያለ¨<ታብሌት }kU×DM:፡የÖቅላለውታwK?ƒ SÖ’ le 0.5kgከሆነ uÖ`S<c<
¨<eØ e”ƒ ታwK?„‹ Ã•^K<;
1.T@ƒ`' Ÿ=KA ÓÛ“ c¢”É ¾}TŸK< ¾`´Sƒ' SÖ’ lc“ ¾Ñ>²? ›HÊ‹ “†¨<::
¾}TŸK ›HÉ u›KU ›kõ Å[Í dÃ”ቲe„‹ ¾}ስTS<uƒ ›HÉ ’¨<::እነኝህ አሃዶች
የተወሰኑበትን ታሪክ&ሁኔታና ዘዴ እና የሜትር& የኪሎ ግራምና የሰኮንድን ትርጉም ስጥ::
2.Ÿ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ ¾}TŸK< ›HÊ‹ udÃ”ቲe„‹ cU ¾}c¾S< “†¨<:: እ’cባK< “†¨<::
G) ›’ኚI dÃ”+ስ„‹ uU” uU” ò²=¡ስ LÃ }TÛ[¨< ¨<Ö?ƒ ›Ñኙ;
K) ›’ኚI ›HÊ‹ ¾U” ›HÊ‹ “†¨<;
24
U°^õ እ”penc?
2

 Ÿእ”penc? Ò` Ó”–<’ƒ ÁL†¨<” lU ’Ña‹ SÑ”²w፣
 Ÿእ”penc? Ò` Ó”–<’ƒ ÁL†¨<” ØÁo‹ ¾TeLƒ ¡IKAƒ TÇu`፣
 G<K<U ’Ñ` Ó”–<’ƒ ¨ÃU }ÁÁ»’ƒ ÁL†¨< SJ’<” SÑ”²w እና
 ¾ò²=¡e” ƒUI`ƒ ‹KAታ KTÇu` ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹“ ›Tራà‹ን SÖkU
ትችላላችሁ፡፡
SÓu=Á
u²=I U°^õ ¨<eØ Ÿእ”penc? Ò` }ÁÁ»’ƒ ÁL†¨<” SW[ታ©
lU ’Ña‹ƒT^KI:፡እ”penc? uò²=¡e ¨<eØ SW[ታ© ŸJ’<ƒ ›`እe„‹ ¨<eØ
›”Æ ’¨<:: uህዋ ¨<eØ እ”penc?” uም“Ö“uƒ ¨pƒ SW[ታ© Hdx‹”
እ”ÖkTK”::እ’cÕ²<uƒ” ¾S”ÑÉ p`ê LÃ uSS`¢´ ¾}KÁ¿ ¾እ”penc? ¯Ã’„‹ ›K<:: Ÿ’²=I
¨<eØ ¾kጤ Sስመራዊ እ”penc? ›”Æ ’¨<&¾kጤ Sስመራዊእ”penc? u}¨c’
›p×Ý KÃ ¾T>Å[Ó እ”penc? ’¨<::
25
2. እንቅስቃሴ የ7ኛ ክፍል ፊዚክስ
ÒK=ሊዮጋሊK? /1564- 1642/
ƒŸ<[ƒ ¾T>g< Øያo‹

ÒK=ሊዮ ÒK=ሌ udÃ”e“ ò²=¡e ¨<eØ Áu[Ÿ}¨< ›e}ªê* U”Éን ’¨<?
2.1 የእ”penc? õˆ
ትግበራ2.1
Ÿ²=I uታ‹ ያK<ƒ” ØÁo‹ ŸጓÅ™‹I Ò` uSS"Ÿ` SMe eØ

G) እ”penc? U”Éን ’¨<;
K) ›”É ’Ñ` qሟM e”M U” TKታችን ነው;
ሐ)SŸ=“ ¨<eØ lß wKI SŸ=“¨< Ÿ}”kdkc ›”} qSሃM ¨Ã”e
እ¾}”kdke¡ ’I::
S)”îî` ŸT>vK¨< nM U” ƒÑ’²vKI;
Ÿu?ƒI ¨Å ƒ/u?ƒ u¾k’< ¾UታÅ`Ñ¨<” ጉµ ›eታ¨<e::¨Å ƒ/u?ƒ eƒH@É Ñ<µIን Ÿu?ƒI

ƒËU^KI :: u?ƒI ¾ጉµI S’h xታ’¨<:: Ÿ}¨c’ Ñ>²?UበኋL ƒ/u?ƒ ƒÅ`dKI::
ƒ/u?ƒI ¾ጉµI SÉ[h xታÃJ“M:: u²=I ¯Ã’ƒ H>Åƒ ¨<eØ êI ¾ምƒÑ˜uƒ”
xታk×Ã’ƒ vK¨< G<’@ታƒkÃ^KI:: eƒH@É uu?ƒI“ uƒ/u?ƒ SNŸM ÁK¨< `kƒ
እ¾ÚS[ ÃH@ÇM:: ÃI uk×Ã’ƒ ¾T>Å[Ó ¾xታK¨<Ø እ”penc? ÃvLM:: ÁKIuƒ
¾xታ ለውØ ¾T>¨cÅ¨< uƒUI`ƒ u?ƒ“ uu?ƒI SካŸM ÁK¨<” ¾xታ `kƒ ƒŸ<[ƒ
¨<eØ uTeÑvƒ“ ¾S•]Á u?ƒI” እ”Å ”îîራ© xታ S¨cÆ” uÅ”w Mw TKƒ
›KwI::
 እ”penc? k×Ã’ƒ vK¨< G<’@ታ የሚደረግ¾xታ pÃÃ` J• ¾}”kdkcው ›"M

ŸK?K¨< xታ Ò` uአንጻራ©ነት ¾T>Å[Ó ’¨<::
26
¾U°ራፉ መሰረተ ሀሳብና

እ”penc? uንîî` ÃÑLጻK<:: ¾›”É ’Ñ` SkSÝ ŸT>Ñ˜uƒ ›Ÿvu= uአንጻራ©ነት
u›”É ›”ጻ` እረõƒ LÃ ŸÑ>²? Ò` xታው ¾TÃቀÁ¾` ŸJ’ ’Ñ\ እረõƒ LÃ ’ው
ÁK ’Ñ` uK?L ›”ፃ` ÅÓV ÃuLM:: ¾›”É ’Ñ` SkSÝ ŸT>Ñ˜uƒ ›Ÿvu= ›”ጻ`
እ”penc? LÃ ሊJ” ŸÑ>²? Ò` xታው ¾ሚቀÁ¾` ŸJ’ ’Ñ\ እ”penሴ
Ã‹LM:: LÃ ’ው ÃuLM::
¾እ”penc? ¯Ã’„‹
ትግበራ2.2
1.uY°M 2.1 LÃ ያK<ƒ” እ”penc?‹ }Ñ”²u<:

2.uY°M 2.1(G-መ) u}Ñ’²wካቸው እ”penc?‹ SካŸM ያK<ƒ” M¿’„‹ ŸK< ÓKè:
3.እ’˜I” እ”penሴዎች እየተጓ²<uƒ ካKው S”ÑÉ ›”ጻ` SÉu<::
ሀ)ukØ}— S”ÑÉ LÃ እየ}ÑD²

ÁK SŸ=“
ለ)uŸ<`vዊ S”ÑÉ LÃ እተጓ² ÁK

SŸ=“
Sochii
ሐ)እየ}`ÑuÑu ÁK ü”ÆKU
መ) እየተርገበገበ ያለ የስፕሪንግ ስርዓት መÖነቁስ.

Y°M 2.1 ¾እ”penc? አይነቶች
¯Ã’„‹
27
uY°M 2.1 ሀ) LÃ ukØ}— S”ÑÉ LÃእየ}ÑD² ÁKው” SŸ=“ }Ñ”´‹%EM;

¾SŸ=“ው S”ÑÉ kØ}— SYS` ነው:: uY°M 2.1 K/ ¾SŸ“ው S”ÑÉ Ÿ<`vዊ
SJ’<” ÁdÁM፡፡
uY°M2.1 (ሐና መ) ¾እ”penc?¬ ¯Ã’ƒ ¨Å òƒ“ ¨Å ኋላ ወይም ወደ ላይና ወደ
ታች S`ÑwÑw ነው::
¾እ”penc? ¯Ã’ቶች
1. ¾kØ}— Sስመርእ”penc?:- ÃI እ”penc? ukØ}— SYS` LÃ ¾T>Å[Ó
እ”penc? ነው::
UdK?:
 ukØ}— S”ÑÉ LÃ ÁT>ÑD´ SŸ=“
 ’ፃውÉkƒ(Ÿ}¨c’ ከፍታ LÃ ¾}ለkk)
2. Ÿ<`v© እ”penሴ ፡-ÃI እ”penc? uŸ<`v© S”ÑÉ LÃ ¾T>Å`Ó
እ”penc?’ው::
UdK?:
 uŸ<`v S”ÑÉ LÃ ¾T>ሽŸ[Ÿ` SŸ=“
 .በተወሰነ ከፍታ አየር ውስØ ወደ ጎን የተወረወረች ኳስ
3. ¡uv© እ”penc?:-በአንድ ዛu=Á ²<ሪÁ LÃ ¾T>Å[Ó እ”penc? ’ው::
UdK? በc¯ƒ SlÖሪÁ ¾T>Å[Ñውእ”penc?
በSŸ=ና ÔT ¾T>Å[Ñውእ”penc?
4. እ`ÓwÓv© እ”penc?:- ¨Åòƒ“ ¨ÅኋL ¨ÃU ¨Å LÃ“ ¨Åታ‹
uÉÓÓVg ¾T>Å[Ó እ”penc? ’¨<:፡
UdK?
 ¾ü”ÆKU እ”pcnc?
 በስፕሪንግሽx ጫõ በ}”ÖKÖK ነÑ` ¾T>Å[Ó እ”pckc?
 ¾¨<ሃ VÑÉ እ”penc?
አስታውል: ¡uv© እ”pekc?“ እ`ÓwÓv© እ”penc? G<K~U ŸÑ>²? Ò` ¾T>Å[Ñ<
እ”pcnc?‹ “†¨<::ŸÑ>²? Ò` እ¾}ÅÒÑS ¾T>Å[Ó እ”penc? sT> ¨ÃU
}Kªªß õØነƒ ሊ•^†¨< Ã‹LM::
28
ትግበራ2.3
Ÿ°Kƒ °Kƒ MUÉI uSነdƒ KእÁ”Ç”Ç†¨< ¾እንpenc? ¯Ãነ„‹ ¾}¨c’<
UሳK?‹” éõ::uSNL†¨< vK¨< M¿ነƒ LÃ ŸÕÅ™‹I Ò` }¨Á¿uƒ
¾እ”penc? ¯Ãነƒ }Úvß UdK?
1 ¾kØ}— SYS` 
2 Ÿ<`v© 
3 ¡uv© 
4 እ`ÓwÓv© 
¾ግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁo 2.1

1)¾እ”penc? ¯Ãነƒ uSÓKê KእÁ”Ç”Ç†¨< }Úvß UdK? eØ
2) ¾kØ}— SYS` እ”penc?ን ግለጽ::
2.2.¾kጤ SYSራዊ እ”penc?
¾kጤ SYSራዊ እ”penc? ማለት ukØ}— SYS` ¨ÃU S”ÑÉ LÃ

¾T>Å[Ó እ”pekc? ነ¨<:፡
ukÖ? SYSራዊ እ”penc? ¨<eØ ›”É ነÑ`

(›"M )kØ}— S”ÑÉ Ãµ ¾}¨cነ” `kƒ u}¨cነ
Ñ>²? ¨<eØ ÃÕ³M::
¾›Ñ^‹” ›ƒK?„‹ ¾}KÁ¿ `kቶች TKƒU 5®®®
T@ƒ` 1®®®®T@ትር“ ¾SdcK<ƒ” KSaØ ¾}KÁ¾
Y°M 2.2ukØ}— SYS` ላይ
የሚደረግ¾›ƒK„‹ሩÝ Ñ>²? Ã¨ስÉv†ªM:: ¾ƒ—¨<ን `kƒ ነው u›ß`
Ñ>²? ¨<cØ SÚ[ስ ¾T>‰K¨<; u}¨cነ Ñ>²? ¨<cØ
¾T>Õ²<ƒ `kƒ U” }wKA ÃÖ^M;
29
ትግበራ2.4
ስለ kጤ SYSራዊ እንቅስቃሴ የታወቁ ሁኔታዎች ላይ ከጓደኞችህ/ሽ ጋር
ተወያዩ::
ትግበራ 2.5
ከእንቅስቃሴ ጋር በማያያዝ ቬክተርና ስካለር ከሚባሉት ቃላት ምን ትገነዘባላችሁ ?
`kƒ: ›”É ›"M kØ}— uJነ S”ÑÉ LÃ uT>Õúƒ Ñ>²? ¾T>Ñ˜በƒ

xታእ¾}kÁ¾[ ¾T>H@É SJ’<” ¨Ç=Á¨< S[Çƒ Ã‰LM:: ›”É እ¾}”kdkc ÁK¨<ን
ነÑ` ¾Sነሻ“ ¾SÉ[h xታ ካ¨p” `k~” እ”Èƒ T¨p እ”‹LK”;
`kƒ:}ሰó] ›"ል J• uG<Kት ነØx‹ SካŸM ÁK¨<” `´Sት ¾T>Ñልê ነ¨<::

›”É ነÑ` ¾}Õ²¨<” ¾S”ÑÉ `´Sƒ `kƒ እ”LK”:፡ርቀት ለጉዞ በተመረÖው
መንገድላይ ይመሰረታል፡፡
`kƒ” KመÓKê ›p×Ý” SÖቀU ›eóLÑ> ›ÃደKU:: eK²=I `kƒ ስካለር ነ¨<::
uY°M 2.3 KTX¾ƒ እ”Å}VŸ[¨< G<Kƒ c‹ ŸA }ነe}¨< ¨Å B KመH@É G<Kƒ
S”ÑÉ TKƒU 1 “ 2 }ÖpTEM::G<K~ c‹ ¾}Õ²<ባቸ¨<ን S”ÑÊ‹ U” TKƒ
እ”‹LK”::
S”ÑÉ
A S”ÑÉ B
1
Y°M 2.3 የርቀቱ ልዩነት
u}S[Öው S”ÑÉ LÃ ይመሰረታል
Y°M 2.4 ¾\Ý T@Ç
"Kð¨< U°^õ ƒUI`ƒ ¨<eØ eK `´Sƒ ›ሃÉ ታeታ¨<dKI/ሽ; ¾`´Sƒ

¾}TŸK ›HÉ (SI) U”Éንነ¨<; ¾`´Sƒ UM¡ƒ “S” c=J” ¾}TŸK ¾`´Sƒ ›HÉ
30
ሜትር ነ¨<:: w²< Ñ>²? Ó” uSŸ=“ ¨ÃU u›Ãa–ላ” ¾T>Õ²<ƒ `kƒ uŸ=KA T@ƒ`
ይለካM::የርዝመትና የርቀት አሃድ ይመሳሳላሉ::
ƒŸ<[ƒ ¾T>ሻ ØÁo:
¾ኳe T@Ç ዙ]Á `kƒ Y”ƒ ÃJ“M;
õMcƒ ( )
›uu ŸነØw A ¨Å ነØw B 3®®T@ƒ` ŸH@Å uኋL }Sልf 2®®T@ƒ` ሄዶነØw C LÃ
qS::uA “ C SካŸM ›uu ÁÅ[Ñ¨< ¾xታ Sቀያ¾` e”ƒ ነ¨<?
Y°M 2.5 ¾xታ KውØ SፈKÑ>Á
አንድ ነገር ሲንቀሳቀስ ያለበትን ቦታ ይቀይራል:: በተወሰነ አቅ×Ýላይ የሚደረግ አንጻራዊ

የቦታ ለውØ ፍልሰት ይባላል::uG<Kƒ ’Øx‹SካŸM ÁK¬ ›ß` `kƒ“ Ÿ›p×Ý ßU`
¾T>ÑKጽ õMcƒÃባKM:: õMcƒ uSÖ”ና ›p×Ý ßU` ¾T>ÑKê uSJ’< y?¡ተ` ነው::
1—
S”ÑÉ B
A
2—
S”ÑÉ
3—
Y°M 2.6 õMcƒS”ÑÉ
uS”ÑÉ LÃ
›Ã¨c”U::
uY°ል 2.6 ላይእ”Åታ¾¨< ›”É ’Ñ` Ÿ A’Øw ተ’e„ ¨Å B KTÉ[e ¾}KÁ¿
›Tራß S”ÑÊ‹ 1&2&3 u=ÑD´ õMc~ ›”É w‰ ’¨<::
ርቀት ግን በተKÁ¾ S”ÑÉ የ}KÁ¾ ’¨<:፡
ትግበራ2..6
 ¾ƒ—¨< S”ÑÉ ›ß` ’¨<  ¾ƒ—¨< S”ÑÉ uእ”penc? ¨<ስØ አ”É ›Ã’ƒ
›p×Ý ›K¨< Y°M 2.6 }SMŸ~:፡
31
 እ”ÅT>ታ¨k¨< ¾S”ÑÊ‡ `´Sƒ G<ሉU `kƒ “†¨<::2—¨< S”ÑÉ ቀØ}—

S”ÑÉ J• ÁK¨< `kƒ ÅÓV ›ß` ’¨<:: ÃIU kØ}— `kƒ uS’ሻ“ uSÉh
SNM ¾T>Ñ˜ ’¨<:: eK²=I 2— S”ÑÉ ¾Ñ<µ¨< õMcƒ ÃJ“M::
¾}¨c’ ›p×Ý ÁK¨< kØ}— S”ÑÉ õMcƒ ነዉ፡፡eK²=I õMcƒ

uG<Kƒ ’Øw SNŸM ¾T>Ñ˜ ›ß` `kƒ ’¨<:: T@ƒ` ¾}TŸK ¾õልሰትና
የርቀት አሃድ ነ¨<::¾õልሰት UM¡ƒ ÃIU uፊÅM # s $ ›“ƒ LÃ
¾keƒ UM¡ƒ uTekSØ ÃÑKጻM:: õMcƒ uሚጓዙበት S”ÑÉ LÃ
›Ã¨c”U::
ŸY°M 2.7 LÃ መ[Çƒ እ”ÅT>‰K¨< õMcƒ uS’h (Xi )እና በSÉ[h (Xf) SካŸM
ÁK¨< ¾xታ SkÁ¾` ነ¨<::
G. õMcƒ Ÿ (0)እ”w`ƒ ¨Å k˜ ÁK¨< ›”ታ ’¨<:: ÃIU s > 0 cKJ’ Xi <
Xf ’¨<::KUdK? Xi = 60T@ƒ` ËUa Xf =150 T@ƒ` LÃ "Kk õMc~
s =Xf – Xi = 150m-60m ,90m ¨Å k˜ ÃJ“M::
K. Ÿእ”w`ት(0) ËUa ¨Å Ó^ ÁK¨< ›K<ታዊÃJ“M:: ÃIU s < 0 eKJ’ Xi > Xf

ÃJ“M::KUdK? Xi = 150m }’c„ Xf = 60m ላይ ŸqS õልcƒ
s , Xf – Xi =60 m –150 m=90m (›p×Ý ¨Å Ó^ ÃJ“M)

N. ŸSkSÝ ¨Å k˜ ÁK¨< ›p×Ý ›”ታ© c=J” ¨Å Ó^ ያለዉ ደግሞ ›K<ታ©
ÃJ“M::
እምብርት(መነሻ)
ሀ) s
እምብርት
(መነሻ)
እምብርት
ለ) (መነሰ)
32
ሐ)
ስእል 2.7በተለያየ ጊዜ ውስØu - x አክሲስ ላይ ያለው ¾}ሽŸ`ካ] õMcƒ

ርቀትና ፍልሰትን ማወዳደር
ትግበራ 2.7
ukØ}— SYS` LÃ ¾`kƒ“ ¾õMcƒ” ›”É’ƒ“ M¿’ƒ ²`´`/ሪ
›”É’ƒ M¿’ƒ
`kƒ
õMcƒ
„KAታ(v)
ትግበራ 2.8
 Ø\’ሽ Ç=vv uu?Ï”Ó *KAUፒ¡ 1®®®®mu28 Åmn ¨ስØ a× Ú[c‹ :: ስKg=
ስህ” ÅÓV ¾}ÑKç¨<” `kƒ u24 Åmn ŸÚ[c ›Tካይ „KAታ†¨< e”ƒ
ÃJ“M
„KAታ TKƒ ¾}¨c’” `kƒ u}¨c’ Ñ>²? ውስØ መጓዝ ’¨<:: ¾„KAታ
›HÉ uc¢”É T@ƒ` (m/s) ነው::
}Úvß uJ’ G<’@ታ›”É ›"M uእ”pስnc?¨< ¨<ስØ }SddÃ „KAታ(እŸ<M „KAታ)

ሊ•[ዉ ›Ã‹MU::›”É ›"M K}¨c’ Ñ>²? „KAታ¨<” እ¾ÚS[ሊH@É Ã‹LM:: uK?L
Ñ>²? ÅÓV uእŸ<M „KAታሊH@É Ã‹LM::እ”ዲG²? „KAታ¨< ሊk”euƒ
Ã‹LM::eK²=I K›"K< ሊcL ¾T>Ñv „KAታ›Tካይ „KAታ SJ” ›Kuƒ::
አማካይ ቶKAታ ¾T>J’¨< ÖpLL” `kƒ K¨cÅuƒ ÖpLL Ñ>²? uT"ðM የሚገኝ ’¨<::
አማካይ „KAታ = ¾Ñ<µ¨< ÖpLL `kƒ

ÖpLL ¾¨cÅuƒ Ñ>²?
 籀
33
ÃI” kS` u}ðKÑው ›ኳኋ” ስ“S‰‹ Ÿ²=I uታች ÁK¨<” እ“Ñ—K”::
‫ڙ‬ እና
‫ڙ‬
¾Zስƒ Ô” ው¡M“ uSÖkU ¾Ÿ²=I uLÃ
ቀመሮችን p”Í=ƒ M“Ñ˜ እ”‹LK”::ከዚህ
ሶስት ጎንየፈለግነውን ለማስላትተፈላጊ¨<ን S
ምልክት ደብቀን የተቀሩትን ሁለቱን ጎን Vav t

ለጎን ከሆኑ በማብዛት ላይና ታች ከሆኑከላÃ
ÁK¨<” uTካðM እናገ—ለን
¾„KAታ ¾}TŸK ›HÉ m/s ወÃም ms-1uSÖkU Sጻõ እንችላለን ::
ትግበራ 2.9
G) ¾„KAታ ›HÊ‹” Ÿ m/s K?L éõ/ፊ::
ለ ወደ uSk¾` éõ/ፊ::
ሐ)u (m/s) “ (km/hr) uSNŸM ÁK¨< ¾መቀየሪያ YMƒ

U”É”’¨<
ምሳሌ 2.1
1. ) Ø\’g ዲvv 5®®0m `kት u14.5 Åmn uመaØ ŸÚ[c‹ ›Tካይ „KAታª e”ƒ
ÃI“M
2.
¾}cÖ ተፈላጊ መፍትሄ

ͲͲͲ ͲͲͲ
St = 5000m Vav = ? 籀 ➰‫ڙ‬ Ͳ ➰Ͳ
‫➰ڙ‬
tt = 14.5min = 870s
2)›”É }ሽŸ`"] ukØ}— S”ÑÉ LÃ u25m/s „KAታ uSÕ´ LÃ ’¨<:፡ 5km
KመH@É ¾T>¨ስÉuƒ Ñ>²? c”ƒ ÃI“M
34
¾}cÖ ተፈላጊ መፍትሄ

Vav = 25m/s t=? 籀
ͲͲͲ
S = 5km = 5000m
籀
= 200 s =3.33min
3) 2®m/s” „KAታ ¨Å (km/hr) kÃ`/ሪ
መፍትሄ
Ͳ Ͳ ͲͲͲ
➰ 䀀㌳
ͲͲ䀀㌳
4) u6®km/hr ¾}cÖ¨<” „KAታወደm/s kÃ`/ሪ
መፍትሄ
Ͳ Ͳ ͲͲͲ
‫ ➰ ڙ‬͸
䀀㌳ ͲͲ
ወደ km/hr ለመቀ¾ር ¾ተሰጠ¨<” ቁጥር በ3.6 አብዛ፡፡ ወደ m/s ለመቀ¾ር ¾ተሰÖ¨<” ቁጥር
ለ3.6 አካፍል፡፡
መልመጃ
አራት ተማሪዎችአልማዝ&ሶፊያ&አበበና ገመቹ 100ሜትር ሩÝተወዳድረዋል፡፡ይህን ርቀት
አልማዝ በ12ሰኮንድ&ገመቹ በ13 ሰኮንድ&ሶፊያ ደግሞ በ14 ሰኮንድ እንዲሁም አበበ በ15
ሰኮንድ ሮÖ¨<Úረሱ፡፡የእያንዳንዳቸዉን ቶሎታን በማስላት ከዚህ በታች በቀረበ¨<
ቻርት(ሰንÖረ») ላይ በመሟላት ከዚህ በታች ያሉትን Øያቄዎች መልስ/ሺ::
G) ¾uKÖ „KAታ ÁK¨< T’¨<
K) ŸG<K²? SNŸM ÁK¨<” Ó”–<’ƒ ›cSM¡„ U” ƒ¨c“KI?
ርቀት(m) Ñ>²? (s) „KAታ (ms-1)

›MT´
›uu
fፊÁ
ÑS‡
35
Ÿ²=I uLÃ vK¨< W”Ö[» Ñ>²? እÁ’d c=H@É „KAታዉ

እ¾ÚS[ Sሄዱ” }[ÉተHM/ሻል
õØ’ƒ
õØ’ƒ }có] ፊዚካላዊ ›"ል J• ›”É ›"M u}¨c’ ›p×Ý ምን ያህል ፈØኖ
እ”ÅT>H@É ¾T>Ñልፅ ’¨<::
õØ’ƒ u}¨c’ Ñ>²? ¨ስØ ¾T>Å[Ó ¾õMcት Sk¾` ’ዉ፡፡

ፍልሰት
ፍጥነት ‫ڙ‬
የወሰደበትጊዜ
¾õØ’ƒ ¾}TŸK ›HÉ Ÿ„K<ታ›HÉ Ò` (m/s) ›”É ’¨<::
አማካይ õØ’ƒ ‫ڙ‬ ÖpLL õMcƒ” KÖpLL ¾¨cÅ¨< Ñ>²? uTŸðM ÃÑ—M::.
ጠቅላላፍልሰት
አማካይፍጥነት
የወሰደበትጊዜ
‫ڙ‬
ምሳሌ 2.2.
1. ›”É }ሽŸ`"] u2® m/s „KAታ ¨Å UY^p ›p×Ý K12® c¢”É }Õ²::
¾}gŸ`"]¨< õMcƒ U” ÁIM ’¨<
¾}cÖ }ðKÑ> SõƒH@
‫ڙ‬ ➰‫ڙ‬ ወደ ምስራቅ ‫ڙ‬ ➰‫ڙ‬ ምስራቅ ➰‫ڙ‬

➰‫ڙ‬ ➰૝‫ ڙڙ‬ምስራቅ
➰‫ڙ‬૝➰ ምስራቅ
2. ›”É ›¨<„ቡe 72 km `kƒ ¨Å cT@” u2 c¯ƒ ¨<eØ }Õ² ¾›¨<„ቡc< õØ’ት
e”ƒ ’¨<
36
¾}cÖ }ðላÑ> SõƒH@
ૠ➰➰ ‫ڙ‬ ‫ڙ‬

ૠ➰➰
➰ ‫ڙ‬
➰
➰ ሰሜን
‫ڙ‬ ሰሜን
ትግበራ 2.10
በkØ}— SYS` LÃ እ”penc? ¾T°ŸL© ቶሎታና ፍጥነት›”É’ƒ“ M¿’ƒ
²`´`::.
›”É’ት M¿’ƒ
„KAታናõØ’ƒ
¾ግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁቈ‹ 2.2

G) ›p×Ý ÁK¨<” „KAታ U” wK” እ”Ö^K”
K) }SddÃ uJ’ እ”penc? ¨<ስØ ¾õØ’ƒ ¾ታ¨l ìv¿‹ U”Éን“†¨<?
ሐ) ›”É }ሽŸ`"] u2® m/s „KAታ ¨Å UY^p ›p×Ý ¾T>H@É ŸJ’
¾õØ’~” SÖ”“ ›p×Ý ም” ÃI“M
S) ›”É ƒ”i }ሽŸ`"] uSËS]Á ሰዓት ¨<ስØ 43 km በሶስተኛው ሰዓት ¨<cØ
ÅÓሞ 46km Ÿሄደ ›Tካይõ Ø’~ e”ƒ ÃJ“ል?
ሠ) ›”É ›Ãa–L” u36®km/hr „KAታ እ¾u[ረ ’¨<:: K?L ›Ãa–L” ÅÓV u12®m /s
„KAታ›w[¨< Ÿu[\ ¾ƒ—¨< ›Ãa–L” ¾uKÖ ƒMp „KAታ ›K¨<
2.3 የ}SddÃ õØ’ƒ“ }SddÃ iUÖ× ›ይነተኛ ግንዛቤ

2.3.1. }SddÃ እ”penc?
ትግበራ 2.11
¾G<Kƒ ›"Lƒ እ”penc? ተለክቶŸ²=I uታ‹ ባK<ƒ W”Ö[» A “ B
¨<ስØ }S´ÓuªM:: W”Ö[» A.
S(m) 6 12 18 24 30 36 42 48
t (s) 1 2 3 4 5 6 7 8
V(m/s)
37
W”Ö[» B
S(m) 4 9 15 22 30 39 49 60
t (s) 1 2 3 4 5 6 7 8
V(m/s)
G) ›"L~ ÁL†¨<” „KAታ u}KÁ¾ Ñ>²? ›ስM}I uW”Ö[¼ቹLÃ S<L/ይ
K) uG<K~ W”Ö[¼‹ A “ B SNŸM ¾T>Ñ–¨<” የ„KAታ Mዩ’ƒ
U”Éን ’¨<
ሐ) uW”Ö[»A “ B ¨<ስØ ÁK<ƒ” „KAታ‹ U” wKI ƒÖ^KI
›”ድ ›"M õMcታ¨<” u}SddÃ Ñ>²? ¨<ስØ u}SddÃ G<’@ታ ¾ሚÁkያይ` ŸJ’
¾›"K< õØ’ƒ }SddÃ ÃJ“M:: ÃI” G<ኔታŸW”ጠ[»A LÃ }Ñ”úHM:: ÃI
እ”penc? }SddÃ „KAታ ÁK¨< ’¨<:: }SXXÃ õØ’ƒ ÁK¨<እ”penc? }SddÃ
እ”penc? ÃvLM::eK²=I }SXXÃ እ”penሴKJ’¨<

 s  
v እንዲሁም s  v t
t
}SXXÃ እ”penc? ›”É ›"M ukØ}— SYS` LÃ u}SXXÃ õØ’ƒ

¨ÃU ÅÓV }SXXÃ uJ’ „KAታ u}¨c’ ›p×Ý LÃ ¾T>ÁÅ`Ñ¨<
እ”pcnc? ’¨<::
ትግበራ 2.12
 ›”É ’Ñ` uእŸ<M „KAታ 2 m/s ukØ}— S”ÑÉ LÃ እ¾}Õ² ’¨<:: u›”Å—¨<
c¢”É TKmÁ LÃ 2m `kƒ ŸSËS]Á¨< xታ¾^k ŸJ’“ እ”Ç=G²? c=ÚU` õMcƒU ¾T>ÚU` SJ’<” Mw uM::

Ÿ²=I uLÃ ¾}cÖ¨<” S[Í uSÖkU ¾(s-t) Ó^õ "’ሳI uY°M 2.8 LÃ ¾}kS×¨<”
ታÑ—KI/ሽ፡፡
S (ርቀት በሜትር)
8
6
4
t (ጊዜን በሰኮንድ)
1 2 3 4 5
Y°M 2.8 uSÖkU ¾Ó^ó” ግድለት ðMÓ
የግራፉ ግድለት
ÃG<”“ ¾‫ڙ‬ በመሆኑየግራፉ ግድለት ( -t) ከአማካይፍØነት ጋር እኩል ነ¨<፡፡
2.3.2 ¾}SddÃ iUÖ×እ”pcnc?

}SddÃ iUÖ× ÁK¨<እ”pcnc? Ÿ2.3.1 ƒUI`ƒ ¨<cØ eK }SddÃ
እ”penc? }U[HM:: ÃIU ukØ}— SYS` LÃ ¾T>Å[Ó እ”penc? በ›”É
›p×Ý u}SXXÃ (uእŸ<M) „KAታ¾ሚÅ[Ó እ”pcnc? እ”ÅJ’ }Ñ”úHM::
u²=I ƒUI`ƒ ¨<eØ u}SddÃ G<’@ታeKሚkÁ¾` õØ’ƒ ƒማ^KI::
ትግበራ 2.13
ሀ)¾õØ’ƒ SkÁ¾` TKƒ U” እ”ÅJ’ ÓKê::
ለ)uõØ’ƒ K¨<Ø U¡ንÁƒ ¾T>ðÖ\ G<’@ታዎ‹ ÓKê
ሐ)iUÖ× U”Éን ’¨< ŸõØ’ƒ Ò` ÁK¨< M¿’ƒ
U”Éን’¨<
iUÖ×
¾õØ’ƒ SÖ”“ ›p×Ý ¨ÃU ÅÓV G<K~U u›”É LÃ Ÿ}kÁ¾\ }”kdng< ’Ñ`
iUÖ× ›K¨< ÃvLM::
39
iUÖ× u›”É c¢”É ¨<eØ ¾T>Å[Ó ¾õØነƒ SKªªØ’¨<::
iUÖ× , ¾õØ’ƒ K¨<Ø

የ¨cÅ¨< Ñ>²?
‫ڙ‬ ‫ڙ‬ ‫ڙ‬
¾iUÖ× UM¡ƒ a c=J” SÖ”“ ›p×Ý eLK¨< y?¡}` ’¨<::

¾iUÖ× ¾}TŸK ›HÉ uካሬ ሰኮንድ ሜትር (m/s2) ወይም(ms-2) ’¨<::
›”É ›"M እ”penc?¨<” ŸqSuት ¾ËS[ ŸJ’ ¾S’g¨< õØ’ƒ ²?a ÃJ“M :: ( v I ,0 )
¾}”kdng< õØ’ƒ እ¾k’c ŸH@Å ¾SÚ[h¨< õØ’ƒ ŸS’h¨< õØ’ƒ Á’c ÃJ“M::
¾²=I ¯Ã’ƒ እ”penc? ›K<ታ© iUÖ× Ã•[ªM ( Vf< Vi)
ÃI ›"M õØ’~” ¾k’c ŸH@Å“ SÚ[h LÃ ŸqS ¾SÚ[h¨< õØ’ƒ ²?a

Ãሆ“M::  v f  0 
.
እŸ<M iUÖ× ÁK¨< እ”pስnc? ukØ}— SYS` LÃ õØ’~ u}SdሳÃ G<’@ታ

¾ሚkÁ¾` እ”penc? ’¨<::
UdK? 2.3
1. ¾›”É }iŸ`"] „KAታ Ÿ8m/s¨Å 48m/s u}SddÃ G<’@ታ u1® c¢”É ¨ስØ
ከ}k¾[ ¾}iŸር["]¨< iUÖ× e”ƒ ÃJ“M::.

 v f  vi
vi = 8m/sa = ? a=? a
t
(48-8)m/s
vf = 48m/s a=
10s
t = 10s  a =4m/s2
2.›”É }iŸ`"] ŸqSuƒ }’e„ u}SddÃ iUÖ× }ጉዞ u5 c¢”É ¨<eØ 2®m/s
„KAታLÃ Å[c::የተሽከርካሪ¨< iUÖ×ምን ያህል ነ¨<?
40

 (20  0) m / s
vi = 0 a =? a
5s
t = 5s a  4m / s 2
vf = 20m/s
3.›”É qV ¾’u[ }iŸ`"] u}SddÃ 4 m/s 2iUÖ× ŸተÕ² 5 c¢”É TKmÁ LÃ
የ}iŸ`"]ው õØ’ƒ e”ƒ ÃJ“M
v f  vi
a
vi = 0 Vf = ? t
v f  vi  at
t = 5s = 0 + 4m/s  5s
a = 4m/s2 v f  20m / s
’í ¨<Ékƒ
ትግበራ 2.14
Ÿ²=I uታ‹ eK}ÑKì¨< É”ÒÃ እ”penc? U” እ”ÅJ’ Ÿu<É“‹G< Ò` }¨Á¿:፡
1. É”ÒÃ u›¾` ውስጥ ¨Å LÃ c=¨[¨`'
2. É”ÒÃ u›¾` LÃ Ÿ}¨c’ ŸõታLÃ c=Kkp:
KSËS]Á Ñ>²? eK ’í ¨<Ékƒ ÁÖ“ cዉ ÒK=K=ዮ ÒK=ሌÃvLM:: ¨Å S_ƒ u’í

¾T>¨Él ›"Lƒ uS<K< u}SddÃ iUÖ× ¾T>”kdkc< SJ’<” ›dÃ…M::ÃIU
iUÖ× ¾S_ƒ ስuƒ iUÖ× (¾ስuƒ gUÖ× ) ÃvLM:: u’í ŸLÃ
¾T>Kkl“ ¾T>¨Él ›"Lƒ ¾kጠ SYSራዊ እ”pcnc? ›ይነት J’¨< }Sddይ
iUÖ× ይኖራቸዋል::ስለዚህ ¾euƒ gUÖ× SÖ” 9.8m/s2ነው፡፡ በሌላ አባባል በነíውድቀት
ውስØአካላት በእንዳንዱ ሰኮንድቶሎታቸው በ9.8m/s እየÚመረ ይሄዳል፡፡’í ውÉkƒ
¾}SddÃ iUÖ× እንቅስቃሴ ዋና ምሳሌ ነው፡፡
’í ¨Ékƒ uS_ƒ ¾ስuƒ GÃM u}SXXÃ iUÖ× ¾T>Å[Ó

እ”penc? ’¨<::
41
2.3.3.}SddÃ እ”penc?”“ }SddÃ iUÖ× እ”penc?”

u¨<ክልና መግለጽ
uእÁ”Ç”Æ G<Kƒ c¢”Ê‹ ¨<cØ ›”É እÙÍ ነጥብ ነጥብ

ፍጥነት
ŸH@É¡ ÃI እ”penc?I u’Øx‹ Óራፍ ሊ¨ŸM ➰ሰኮንድ s
Ã‹LM::
}SXXÃ õØ’ƒ ¾ሚÁd¿ t S
የሥዕል ወይም 2s 2 ’Øw
የግራፍ ’Øxች(Y°M 2.8) 4s 4 ’Øw
6s 6 ’Øw
 . . . .
2s 2s 2s 2s 2s
ርቀት (ነብ)
ርቀት (ነጥብ) እንቅስቃሴ ‘B’
6 60
50
4 40 እንቅስቃሴ ‘A’
30
20
2
10
ጊዜ 0 1 2 3 (S) ጊዜ
0 2 4 6
(s) Y°M 2.10 ¾A“ B ›"Lƒ
እ”penc?“ ¾}KÁ¾ቶሎታቸ
Y°M 2.9 ›Tካይ õØ’ƒ = የ(s –t)Ó^õ ው
ግድለት
uY°M 2.10 LÃ uSS`¢´ Ÿ²=I uታ‹ ÁK¨<” SY^ƒ እ”‹LK”::
Ͳነጥብ Ͳነጥብ Ͳነጥብ Ͳነጥብ
Vav(A) s s s s
Ͳነጥብ ➰Ͳነጥብ Ͳነጥብ Ͳነጥብ
Vav(B) s s s s
10 ’Øw ግድለት Ÿ2’Øw ግድለት ¾uKÖ ƒMp õØ’ƒ›K¨<::

4’Øw/ s ግድለት Ÿ’Øw 2/ sግድለት SwKØ ›Kuƒ::
ÃI TKƒ ¨Å LÃ ¾}’d¨< ግድለት ¨Å ታ‹ Ÿ¨[Å¨< የበለጠ ትልቅ ፍጥነት
አለው ማለት ነው፡፡ ¾እ”penc?¨<” Ó^õ "’d” Ÿ²=I uታ‹ ÁK¨<” አስታውል/ይ::
1. ፈርጁን ወስን::
42
2. በሁለቱም ፈርጆች ላይ አሃዶችን ጻፍ/ፊ::

3. ግድለቶችን ለይ::
4. ስማቸውን በወረቀት ላይ ጻፍ::
ŸÓ^ፉግድለት ŸSËS]Á ›eŸ SÚ[h Kw²< እንተርቫKA‹ ›ሥL:: Y°M 2.9
“ 2.10 }SMŸቱ
ርቀት(ነጥብ)
ርቀት(ነጥብ)
5
4
3
2
1
t (s )
1 2 3 4 5 6 7 8
b)እ”penc? ¨Å ኋላ
እ”pcnc? ¨Å òƒ
Y°M2.11 ¾( ’Øws - t)Ó^õ“ }SddÃõØ’ƒ
K}SddÃ õØ’ƒ ¾’Øw Y°M T”dƒ (Y°M 2.11)
›”É }T] K3 c¢”É uእÓ\ }Ñ<µªM:: kØKA ÅÓV K3c¢”É ŸqS uኋL SH@É ËS[.
Y°M 2.11 ተSMከቱ
         
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
K3c¢”É °[õƒ
አማካይ ፍØነት = ¾ (s-t) Ó^õግድለት
Ͳ ነጥብ ነጥብ ነጥብ ነጥብ
Vav Ͳ ሰኮንድ ሰኮንድ ሰኮንድ s
¾}SXXÃ iUÖ× ¾እ”penc? Ó^õ ¨<¡M“

¾}SXXÃ iUÖ× እ”penc? ’Øx‹ Ó^õ T”dƒ
    
0s 2s 4s 6s 8s
43
¾’Øx‹” ›kTSØ Ÿ²=I uLÃ እ”Åተመለከተዉ¾እ”penc?” `kƒ iUÖ× uእÁ”Ç”Æ

uG<Kƒ c¢”Ê‹ }¨¡KªM::እe+ ¾}SXXÃ iUÖ× UXK?‹” እ”penc? ¾T>ÑMê
Ÿ²=I በታች ÁK¨<” መግለÝ እ”Ã:: uW”Ö[» ¨<ስØ ÁK¨<ዘገባ
¾›¨<„ቡe“ ¾ƒ”g }iŸ`"] እ”penc? iUÖ× LÃ Á}¢[ ’¨<::
W”W[» 1. ¾›¨<„ቡc< እ”penc?


v m s  0 10 20 30 30 40 50
t (s) 0 5 10 10 15 20 25

a  m s2 
W”W[» 2. ¾ƒ”i }iŸ`"] እ”pcnc?


v m s  0 20 40 60 80 100
t (s) 0 5 10 15 20 25

a  m s2 

1. ¾›¨<„ቡሱና ¾}iŸ`"]ው iUÖ×‹ e”ƒ ÃJ“K<
2. uW”W[¼‡ SካŸM ÁK¨<” M¿’ƒ እ”Èƒ }Ñ’²w¡/ሽ

¾›¨<„ቡስና¾}iŸ`"]ው¾እ”pcnc? SÓKÝ W”Ö[¼‹ 1“2 LÃ ¾}cÖ<ƒ” lØa‹
uSÖkU Ó^õ ›”d::
¾Ó^õ (V-t ) ግድለትእ¾}”ቀdkc ÁK¨< iUÖ× ’¨<::
iUÖ×= ግድለት = ¾õØ’ƒ K¨<Ø
¾Ñ>²? K¨<Ø
 20  0  m / s
¾›¨<„ቡc< iUÖ× =  2m / s / s  2m / s 2
10  0 s
➰Ͳ Ͳ
¾}iŸ`"] iUÖ×= Ͳ Ͳ
͸ =4m/s2
¾( s -t ) እ“¾( v -t) Ó^ö‹ ግድለት õØ’ƒ“ iUÖ×ን በቅደም ተከተል ¾T>Ád¿ c=J”
¾Ó^õ ( v -t) እ“( a -t ) eóƒ ÅÓV በቅደም ተከተል ¾`kƒ“ ¾õØ’ƒ” K¨<Ø ÁdÁሉ::
44
v (m/s) ¾}iŸ`"]¨<
እ”penc?
50
¾›¨<„wc<
40 እ”penሴ
30
20
10
5 10 15 20 25
t (s)
ስእል2.12 ¾›¨<„wc“ ¾}gŸ`"]¨< እ”pcnc?
¾T>ÁdÃÓ^õ (V-t )

1.¾õØ’ƒ“ ¾ሽUÖ× M¿’ƒ ÓKê::
2.¾}SXXÃ እ”penc?“ ¾}SXXÃ iUÖ×” Mዩ’ƒ ÓKê::
3.›”É ›"M usT> iUÖ× 2 m / s2 K5 c¢”É }”kdpሷM::¾›"K<” አማካይõØ’ƒ
ðMÓ;
¾T[ÒÑÝ ØÁo‹ 2.3

1. ¾(s -t) Ó[õ ግድለት U”” ÃÑMጻM;
2.u}SXXÃ iUÖ× እ”pcnc? ¨<eØ ርቀት
õØ’ƒ U”” ÃÑMíM; (m)
3)Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ” ØÁo‹ Óራፉ” uT¾ƒ SMc<:: 60
G) u15 f¢”É ¨<eØ ¾}Õ²<ƒ `kƒ e”ƒ ’¨<;
40
K) 6 m `kƒ KSÕ´ ¾¨cÅ¨< Ñ>²? e”ƒ’¨<;
ሐ) ¾›"K< ቶሎታ e”ƒ ’¨<; 20
ጊዜ
0 5 1015 (s)
ስእል 2.13 (s-t) ግራፍ
45
¾U°ራፉ ƒUI`ƒ ክለሳ
 እ”penc? kጣÃነትያለዉ ¾xታK¨<Ø J• u›”É xታ

አንጻራዊነት ¾T>Å[Ó ’¨<::
 ›^ƒ ¾እ”penc? ¯Ã’„‹ ›K<::እ’c²? ¨<eØ ¾T>Å[Ó ¾`kƒ Ñ<ዞ „KAታÃባላM::›”É ›"M
U” ÁIM „KA „KA እ”Å}Õ² ይገልጻል::
 ›”É ›"M u}XXÃ „KAታkØ}— S”ÑÉ LÃ ŸH@Å
¾ˆc<እ”pcnc? ukØ}ኛ SYS` ¾T>Å[Ó sT>ˆ”penc?
ÃባLM::
 õMcƒ uG<Kƒ ’Øx‹ SŸ"M ÁK¨< ›ß` `kƒ “ ¾}¨c’ ›p×Ý
ÁK¨< ’¨<:: õMcƒ SÖ”“ ›k×Ý eLK¨< y?¡}` ’¨<&:-
 õØ’ƒ u›”É c¢”ÉÑ>²? ¨<eØ ¾T>Å[ግ ¾õMcƒ ልዩነት ’¨<::õØ’ƒ
SÖ”“ ›p×Ý eLK¨< y?¡}` ’¨<::
 iUÖ× u›”É c¢”ÉÑ>²? ¨<eØ ¾T>Å[Ó ¾õØ’ƒ ልዩነት ’¨<:
iUÖ× SÖ”“ ›p×Ý eLK¨< y?¡}` ’¨<::
 ¾›”É ›"M õØ’ƒ ሊÚU` ¨ÃU ሊk”e Ã‹LM::
 õØ’~ ˆ¾ÚS[ ¾T>H@É›"M iUÖ× አዎንታዊ c=J” õØ’~
እ¾k’c ¾T>H@É ŸJ’ iUÖ×¨< ›K<ታ© ÃJ“M::
 iUÖ× Ÿ²=I በታች uk[u< U¡ንያ„‹ K=ðÖ` Ã‹ላM::
.¾„Kታ SÖ”“ ›p×Ý K¨<Ø::
.¾„KAታK¨<Ø::
.¾›p×Ý K¨<Ø::
 }SdeÃ iUÖ× ÁK¨< ˆ”penc? u}¨c’ Ñ>²? ¨<eØ ¾T>•`
¾}SdሳÃ iUÖ× ˆ”penc? ’¨<::
 ’í ¨<Ékƒ ¾}SdሳÃ iUÖ× }Úባß UcK? ’¨<::
46
መልመÍ 2
ከዚህ በታች የቀረቡ ፕሮብሌሞችን ስራ/ሪ
1) ›”É u=e¡K?ƒ ¾T>’Ç c¨< uአTካይõØ’ƒ 15 km/hr ¨Å cT@” K20 Åmn }ጓዘ
¾}Õÿ õMcƒ e”ƒ ’¨<;
2) ›”É ƒ”i }gŸ`"] ŸqSuƒ }’e„ u8c¢”É ¨<eØ õØ’~” 90km/hr LÃ
ካÅ[c ¾}g`"]¨< iUÖ× u (m/s2) e”ƒ ÃJ“M;
3) uS’h ( Vi ,215km/hr) õØ’ƒ c=u` ¾’u[ ›”É ›ÃaýL” u2.7 c¢”É ¨<eØ
ˆ”Ç=qU (Vf ,0 )}Å`ÑDM:: ¾›ÃaýL’< አTካይ iUÖ× e”ƒ ’¨<;
4) ›”É ƒ”i }iŸ`"] ŸqSuƒ }’e„ u}SddÃ iUÖ× 2.4m/s2 ˆ¾}”kdkc
ÃÑ—M::}iŸ["]¨< 90km/hr õØ’ƒ LÃ K=Åè ¾T>‹K¨< uU” ÁIM Ñ>²?
¨<eØ ’¨<; እዚህ õØ’ƒ LÃ ¾T>Å`c¨< U” ÁIM `kƒ }Ñ<ዞ ’¨<;
S(m)
36
30
24
5. 2.14 Ó^õ uማ¾ƒ Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ” ØÁo‹ SMe :: 18
ሀ) ¾ˆ”penc?¨<” õØ’ƒ ðMÓ:: 12
6
ለ) ¾Ó^ፉግድለትU”” ÃÑMíM?
0 t (s)
ሐ) u6 c¢”É ¨<eØ U” ÁIM `kƒ ÃH@ÇM? 1 2 3 4 5 6
ስእል. 2.14 ግራፍ (s – t)
6. (2.15) ግራፍ 35 በማየት ከዚህ በታችÁK<ƒ” ØÁo‹ SMe

5
ሀ)¾ˆ”penc?¨< iUÖ× e”ƒ ’¨<;¾Ó^ፉ ግድለት U”” ÃÑMጻM?
ለ)u8 c¢”É ¨<eØ õØ’~ e”ƒ ÃJ“M;
V(m/s)
50
40
30
20
10
t (s)
0 1 2 3 4 5
ስእል 2.15 ግራፍ (v – t)
47
7.›”É u’í ¨Ékƒ ¨<eØ ¾T>Ñ˜ ›"M” ˆ”penc? ¾T>ÑMê W”Ö[» uSÖkU
¾k[u<ƒ”ýawK?V‹ SMe::
ሀ) (V-t) Ó^õ ›”d
ለ) uW”Ö[» SW[ƒ ¾S_ƒ euƒ iUÖ× e”ƒ ’¨<;
ሐ)¾iUÖ×¨< SÖ” sT> ’¨< ¨<Ãe }Kªªß;
t(s) 0 1 2 3 4 5
v(m/s) 0 9.8 19.6 29.4 39.2
8.u„KAታ“ uõØ’ƒ SሃŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”É” ’¨<;
9.’í ¨<Ékƒ õØ’ƒ uU” G<’@ታÃkÁየ^M; `kƒ“ iUÖ×e uU” ¯Ã’ƒ

G<ኔታ ÃkÁ¾^M;
ሀ)›”É }gŸ`"] u}SddÃ 25m/s „KAታ ˆ¾ተጓD² ÃÑ—M:: u5ሰኮድ
Ñ>²? ¨<eØ U”ÁIM`kƒ ÃH@ÅM;
ለ) ¾}gŸ["]¨<” ˆ”penc? ¾T>ÁሳÃ (s-t) Ó^õ ›”d::
ሐ) ¾Ó^õ ግድለትምን ያህልÃJ“M ;
10.qV ¾’u[ vu` u}SddÃ 0.5m/s2 iUÖ× Sጓ´ ËUbM
ሀ) Ÿ15 c¢”É uኋL ¾vu<\ „KAታe”ƒ ’¨<;
ለ) „KAታ¨< 25m/s ¾T>Åèuƒ ምን ያህል Ñ>²? ¨<eØ ’¨<;
ሐ) ¾vu\” ˆ”penc? ¾T>ÁdÃ (v-t)Ó^õ ›”d::
48
ኃÃM“ ¾’>¨<ተ” ¾ˆ”penc? Qጎች
ምዕራፍ 3

 የ’>¨<ተ” ¾ˆ”penc? IÔ‹” እና ኃÃM” ›eSM¡„ Ó”²u?¾‹G<” ታÇw^L‹G<:፡
 ŸሀÃM“ Ÿ’>¨<ተ” ¾ˆ”penc? IÔ‹ Ò` }ÁÁ»’ƒ ÁL†¨<” ýawK?V‹
¾TስLƒ ¡IKAƒ” ታÇw^L‹G<::
 ’Ñሮች G<K< ተያያ»ነት እና Ó”–<’ƒ ÁL†¨< SJ’<” ƒÑ’²vL‹G<::
 ¾ò²=¡e” ቁልፍ °¨<kƒ“ ጽንሰ Gcw KTÇu` ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹“ ›T^à‹”
SÖkU ƒ‹LLG<::
SÓu=Á
u›"vu=Á‹” ¾T>Ÿc~ ¾}KÁ¿ ˆ”penc?‹” }Ñ”ú” KTw^^ƒ uU°^õ G<Kƒ
¾}T^‹%E†¨<እ”Å „KAታ'õØ’ƒ“ iምÖ× ¾SdcK<ƒ nLƒ ¡õ}— ¾J’ ÖkT@ታ
›L†¨<<::
ƒÓu^ 3.1
1. Ÿ²=I uታ‹ vK<ƒ `°c Ndw ê”c Gdx‹ LÃ }¨Á¿::
i. ¾እ”penc? ›Ã’„‹:
ii. ue"L` እና በቬክተር መሀል ያለ ልዩነትን ግለጽ::
uˆ”penc? LÃ ÁK< ›"Lƒ ¾õØ’ƒ SÖ” እየቀነሰ ወይም እየጨመረ ሊሄድ ከመቻሉ
በሻገር የጉዞ አቅጣጫውም እንዲሁ ሊቀያየር ይችላል:: Ÿ’²=I K¨<Ù‹ u=Á”e ›”Å—¨<
Ÿ}ðÖ[ }”kdng< ›"M iUÖ× LÃ ’¨<እ”LK”:: iUÖ× Ÿw²< ¾ò²=¡e ê”c Gdx‹
49
3 ኃይልና የኒዉተን የእንቅስቃሴ ሕግጋት 7ኛ ክፍል ፊዚክስ
Ò` }ÁÁ»’ƒ eLK¨< ›Ø”„ S[Çƒ u×U ›eðLÑ> ’¨<:፡ ስK²=I iUÖ×” uÅ”w
KS[ዳƒ uU” ›Ã’ƒ G<’@ታˆ”Å}ðÖ[ T¨p አለባችሁ::
3.1. yÃM
ትግበራ3. 2
Ÿ²=I uታ‹ vK<ƒ ØÁo‹ LÃ uu<É” }¨Á¿uƒ::
i. yÃM U”É” ’¨<;
ii. u¾°K~ ŸT>Ÿና¨’< É`Ñ>„‹ ¨<cØ ¾ሀÃKA‹” ›”Ç”É UdK?‹ Økc<:፡
iii. Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ ” ÓKè::
- ¾Iw[}cw yÃM
-¾ûK+" yÃM
iv. ከ²=I uq‹ ÁK<ƒ ” É`Ñ>„‹ ÓKè::
- ግፊት:-በግድግዳ ላይ የተገበርከውግፊት
- SÔ}ƒ:- dØ” uÖ[â?³ LÃ KSÔ}ƒየተገበራችሁት yÃM
ulØ` 3“4¾}ÑKè yÃKA‹ ›”É “†¨< ¨Ãe ÃSddLK< wKI qevKI;
u´`´` ÓKè::
በአማርኛ ¨<ስØ “yÃM” ¾T>K¨<” nM G<’@qን እ“ ¾}KÁ¿ ’Ña‹” KSÓKê

እ”ÖkUuታK”:: uò²=¡e ¨<cØ yÃM ¾‚¡’>¡ nM ’¨<:: uò²=¡e ¨<cØ yÃM
ŸTIu^© yÃM“ ŸþK+"© yÃM ¾}K¾ ƒ`Ñ•[¨<” É`Ñ>ƒ KSÓKê ÁÑKÓLM :: KUdK?
"De” uUƒSታuƒ Ñ>²?' ¨[kƒ uUƒkÉuƒ Ñ>²?' ¾ST]Á Åw}Ì” uˆÏ
uUƒÃúƒ Ñ>²?እና uS_ƒ LÃ eƒ^SÉ yÃM ƒ}Ñw^KI :: eK²=I uò²=¡e ¨cØ
ኃÃM ¾ሚባK¨< nM አንድን አካል በመግፋት ወይም በመጎተት ላይ የሚተገበረውን ድርጊት
ለመግለጽ ያገለግላል፡፡
yÃM ›”É ›"M uK?L¨< ›"M LÃ uSÓóƒና uSÔ}ƒ ¾T>}Ñብ[¨< ÉርÑ>ƒ ’¨<::
¾yÃM ›Ã’ቶች
50
ትግበራ 3.3
i. ከክፍል ውጪ ቆመህ ኳስ ¨Å LÃ wƒ¨[¨<` እና ˆ”penሴª” KSÑ”²w

wƒV¡` ¾"DdD” እንቅስቃሴ እንዴት ትገልጹታላችሁ; G<M Ñ>²? ¾¨ÅLÃ Ñ<µª”
ƒkØLለ‹; KU”;
ii. TÓ’@ƒ“ ¾w[ƒ Æoƒ ፈMገI ›²ÒÏ:: G<K~” dqÑ“˜ ማÓ’@~” ¨Å w[ƒ
Æo~ uTeÖÒƒ ›”kdpስ:: ¾}Ñ’²wŸ¨<” KSUIÌ ÓKêKƒ::
iii. ¾UƒkSØuƒ” ¬c¡ "Kበƒ xq ¨Å K?L xq ›”ቀdpስ:: u›"MI ሳƒ’"
T”kdkስ ƒ‹LKI; KU”;

iv. ከዚህ በላይ የቀረቡትን ትግበራዎች ስታከናውኑ የተተገበሩትን የኃይል አይነቶች ግለጹ::
yÃM ¾SÓóƒ ¨ÃU ¾SÔ}ƒ ÉርÑ>ƒ ˆ”ÅJ’ q¨<nKI; ›”É›"M K?L¨<”›"M

SÓóƒ ¨ÃU SÔ}ƒ ¾T>‹K¨< G<K~ u›"M c=’"Ÿ< ¨ÃU dÃ’"Ÿ<K=J” Ã‹LM::
ከድርጊት 3.3 ላÃ መገንዘብ እንደሚቻለው አካላትሀÃM” uK?L ›ካል ላÃ ለመተግበር በአካል
መነካካት ግዴታ መሆኑ ላይ በመመስረት ኃÃM በሁለት ዋና ዋና ክፍሎች Ãከፈላል፡፡እነሱም፡-
1)¾ነኪ yÃKA‹
2) ¾አይነኬ yÃKA‹ “†¨<፡፡
1) ¾ነኪ yÃKA‹:- G<Kƒ ›"Lƒ ›"L†¨< c=’"" w‰ ¾T>}Ñu` yÃM ¾ነኪ yÃM ÃvLM::
KUdK?:u}¨ጠ[ ¨ÃU u}ኮማተረ የስፕሪንግ ix ¾T>}Ñu` yÃM&እ“ uÖ[â?³ LÃ
¾}ቀSÖuSêNõ” Ö[â?³ ¾T>gŸUuƒ yÃM Ÿ²=I ¾yÃM ›Ã’ƒ Øm„‡ “†¨<::
51
2) ¾አይነኬ yÃKA‹:- ¾S_ƒ euƒ yÃM ' ¾TÓ’@ትyÃM '¾S<KA‹ yÃM ¾አይነኬyÃKA‹
UdK?‹ “†¨<::
የመሳሳብ ሀይል
HH
የመገፋፋት ሀይል
a) ŸLÃuS¨<ÅpLÃ ÁK b) uG<K~ TÓ’@„‹ SNŸMያለ c) u}ቃ^’> S<KA‹

¾Sddw“ SÑóóትyÃM SNŸM ÁK yÃM
e°M 3:2 ¾አይነኬ yÃKA‹ UdK?‹
ƒŸ<[ƒ ¾T>ðMÑ< ØÁo‹

1. ¾ነኬ yÃKA‹ን UdK? eÖ<:: (e°M3.1 )
2. uS_ƒ euƒ yÃM'uTÓ’@ƒ yÃM“ u›?K?¡ƒ]¡ yÃM SNŸM ÁK M¿’ƒ” ÓKè::
(e°M 3.2” }SMŸ~)
¾yÃM ውÖ?„‹
ትግበራ3.4
uY°M 3.3. LÃ ¾ታ¿ƒ” É`Ñ>„‹ }Ñ”ዝv‹%Eል;
G)uˆÁ”ÇÆ É`Ñ>„‹ ¾yÃM” ¡e}ƒ ÓKè::
K) ¾yÃM” ¡e}ƒ ›ÖnL‹G< SÓKê ƒ‹LL‹G<?
ለ) ˆ”Í=’<yÃM uT>}Ñuùƒ Ñ>²? }iŸ`"]¨<

ሀ) c¨<Â¨< "DcD” c=Sq "DcD uyÃK<
Ã¹³M
›p×Ý ƒ”kdkdK‹
52
N)
S)"DdD Ö[â?³¨< LÃ cƒ”ŸvKM eƒ”ŸvKM

¾T>}Ñu\vƒ ኃይላት::
e°M 3.3. ¾}KÁ¿ yÃKA‹ ¨<Ö?ƒ
yÃM u›”É ›"M LÃ c=}Ñu` ¾›"K< p`ê ¨ÃU ¾ÃዘትSÖ” ሊk¾`

Ã‹LM::
u›”É ›"M LÃ yÃM ˆ”Å K?KA‹ °n‹ TKƒU ˆ”Å ÖS’@

¾T>Ÿcƒ &kKU&w`~"D”“ ¾SdcK<ትሊÑKê ›Ã‹MU:: yÃM
¾p`ê“ ¾SÖ” መe^ƒ ¾T>‹K¨<” w‰ uS”Ñ` K=ÑKê Ã‹LM:: KUdK?
K¨<Ø uˆ[õƒ LÃ ÁK ’Ñ` LÃ yÃM c=}Ñu` ›"K< S”kdke
ÃËU^M::G<Kƒ ¯Ã’ƒ Ç=ö`T@g•‹ ›K<:: sT>
Ç=ö`T@i”
Ç=ö`T@g” እና ጊዜያዊ Ç=ö`T@g” “†¨<::
ÃvLM::ˆ’c Ç=ö`T@i”“
SõÖ` ¨ÃU ¾›”Éን ›"M ˆ”pcnc?ሁኔታ Sk¾`
Ã‹LM TKƒ ’¨<::
ኃይል የአንድን አካል ሽምጠጣ ይፈጥራል፡፡
yÃM u›”É ›"M LÃ c=}Ñu` Ÿ²=Iበታች uk[u¨< SW[ƒ ¾q¨l ¡e}„‹

Ã•ሩታል::
G.p`ê”“ ¾›"K<” SÖ” ( Ã²ƒ) Sk¾` Ã‹LM::
K. ¾›"K<” ˆ”pcnc? SÖ”“ ›p×Ý ሊkÃ` Ã‹LM::
ÃIU TKƒ yÃM u›”É ›"M LÃ ሲ}Ñu`:

ሀ)ˆ[õƒ LÃ ¾’u[ ’Ñ` K=”kdke Ã‹LM::
ለ)uˆ”pcnc? LÃ ÁK ’Ñ` „KAq¨< ÃÚU^M::
ሐ)uˆ”pcnc? LÃ ÁK ’Ñ` kc ukc „KAq¨< ˆ¾k’c H@Ê ሊqU Ã‹LM::

S)uˆ”pcnc? LÃ ÁK ’Ñ` ke uke „KAq¨< ˆ¾k’c H@Ê ሊqU Ã‹LM::
53
yÃM” መለካት
ƒÓu^ 3.5
Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ” É`Ñ>„‹ Ÿ¹Å™‹I Ò` ›Ÿ“¨<’<::
i.yÃM” KSK"ƒ ¾T>ÖpS< ²¬‹” ÓKè::
ii.yÃM” KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓM SX]Á U”É” ’¨<;
iii. ¾}TŸK ( SI ) እ“ÁM}TŸK¾yÃM ›HÊ‹” ÓKè::
yÃM ¾ስፕሪንግ ix T>³”(ኒውተን ሜትር) uT>vK¨< SX]Á ÃለካM::Ÿ²=I uq‹

uY°M 3.4 LÃ T¾ƒ ˆ”Åሚ‰K¨< ¾እeý]”Ó ix¨< ሲdw `´S~ ÃÚU^M::
¾eý]”Ó ix¨<” `´Sƒ SÚS`” Kሽx¨< `´Sƒ SÚS` ምክንያት ¾J’¨<”
yÃM Kመለካት ˆ”ÖkUuqK”::
W=0 1
2
F1
W1
W2
e°M 3.4 ¾eý]”Ó ix T>³”(ኒውተን ሜትር)
¾eý]”Ó gx¨< ¾`´Sƒ SÚS` gx¨<ˆ”Ç=dw ያÅ[Ñ¨< ¾yÃM SÖ”” Kመለካት ˆ”

ÖkUuqK”::¾›”É ’Ñ` ¡wÅƒ ˆ¾ÚS[ uH@Å lØ` ˆŸ<M ¾J’ ¾`´Sƒ SÚS`
እ“Ñ—K”:: ˆ’²>I ˆŸ<M ¾J’< ŸwÅ„‹ ˆŸ<M uJ’ ¾S_ƒ euƒ ¨Å q‹ ÃdvK<::
eK²=I ˆŸ<M ¾J’< yÃKA‹ ˆŸ<M ¾J’< ¾`´Sƒ SÚS`” ¾T>ፈØU SJ’<”
SÑ”²u ˆ”‹LK”::’>¨<ተ” T@ƒ` ¾ሚvM Sd]Á ¾yÃM” SÖ” KSeð`
Ã[ÇM:፡yÃM”KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓM ¾}TŸM ›HÉ ’>¨<ተ” ÃvLM::¾’>¨<ተ” ¨ካÃ
UM¡ƒ (N)’¨<::ÃI ›HÉ uq¨k¨< ¾ò²=¡e K=p u›Ã³¡ ’>¨<ተ” eU ¾}cየS ’¨<፡:
54
e°M 3.5(ሀ) ’>¨<ተ” T@ƒ` ŸሜንÙ Ò` ¾}ÁÁ²እcý]”Ó”በ’>¨<ተን ክፋይ(እስኬል)

ÁሳÁM::e°M 3.5(ለ)’>¨<ተ” T@ƒ` ¾É”ጋÃ” ¡wÅƒ u’>¨<}” Scð\” ÁሳÁM ¾}S²’¨<
SÖ’ le¡wÅƒ 5N ’¨<::
yÃM” Tw^^ƒ:
yÃM y?¡}` ’¨<:: y?¡}` SÖ”“ ›p×Ý ÁK¨< }có] ›"M ’¨<::yÃM” S<K<
uS<K< KSÓKêSÖ”“ ›p×Ý¨<” uÅ”w SÓKî ›Kw”::KUcK? 10N SÖ”
ያK¨<yÃM wKA TekSØ yÃM” KSÓKê um ›ÃJ”U::ኃይል ቬክተር
በመሆኑ10’>¨<ተ” SÖ” ÁK¨<” yÃM ›p×Ý¨<” uSKየƒ TekSØ በቂ ነው ::

1. uò²=¡e ¨<eØ yÃM U”Éን ’¨<;
2. G<Kቱን የyÃM ›Ã’„‹ eU }“Ñ`::
3. ŸyÃM ¡e}„‹ Øቂ~” ÓKê::
4. ¾yÃM ¾}TŸK ›HÉ“ UM¡~”U ÓKê::
5. Ÿ’>¨<}” T@ƒ` LÃ ¾›”É” ’Ñ` ¡wÅƒ ›”ww::
3.2 ¾’>¨<}” ¾ˆ”penc? I¸‹

u²=I SጽNፍ G<K}—¨< U°^õ ¨<eØ eK ›"Lƒ ¾kØታ SeS`
ˆ”penc? }U[HM::kÅU vK¨< ¾²=I U°^õ `ê ÅÓV ›ብÃ ¾yÃM
¡e}„‹” }U[HM::›G<” ÅÓV ˆ’²=I” G<K~” ጽንሰ ሀሳቦችን›”Éላይ uTU×ƒ
uyÃM“ ˆ”penc? SNŸM ÁK¨<” Ó”–<’ƒ ST` ›eðKÑ> ’¨<::ÒK=Mዮ ÒK=ሊ(1564-
1642 AD) ˆናcር ›Ã³¡ ’>¨<}” (1642-1727 AD) ¾›"Lƒ” ¾ˆ”penc? UM¡„‹ u}¨c’
›p×Ý ¾T>Å[Ó KU” ˆ”ÅJ’'ˆ”Ç=G¨<}” ˆ’²=Iን Ncx‹ u›”É’ƒ ›k“Ï„

ˆንÅ ¾ˆ”penc? IÔ‹ ›ekUÖDM::ˆ’²=I IÔ‹ የ’>¨<}” ¾ˆ”penc? IÔ‹ ÃባላK<::
›”Å— ¾’>¨<}” ¾ˆ”penc? IÓ:

ትግበራ3.6
u<É” uSõÖ` Ÿ²=I uq‹ uk[u< ØÁo‹ LÃ }¨Á¿
i. ›”É °n (¾}T] SêNõ ' ê¡ሪw„ ¨ÃU Lâ=e )›ekUØ::
ii u²=I ›"M LÃ yÃM "M}}Ñu[ ¾›"K< ˆ”penc? G<’@qU” ÃJ“M;
iii . yÃM” (መÓፋƒ ¨ÃU Sጎ}ƒ)u›"K< LÃ }Ów`:: ¾›"K< ¾ˆ”penc? G<’@qU” J’;
uትግበራ3.6 ¨<ÃÃƒ ßwØ Gdw LÃ uSS`¢´ uˆ[õƒ LÃ ÁK ›"M LÃ u›”}

¨ÃU uK?L c¨<yÃM "M}}Ñu[uƒ ›Ã”kdkeU:: ›"K< uˆ[õƒ LÃ ˆ”ÅJ’
ÃkØLM:: ÃG<” ˆ”Í= yÃM Ÿ}ተÑu[uƒ S”kdke ÃËU^M::
u}SddÃ G<’@q usT> „KAq ›”É ›p×Ý Ãµ ˆ¾}”kdkc ÁK ›"M uK?L ›"M
ከ¨<Ü yÃM Ÿ}}Ñu[uƒ ˆ”Í= „KAq¨< ›ÃÚUÙ ¨ÃU ›Ãk”ስU:: እነኚህ
ሙከራዊ ግኝቶች ናቸው c` ›Ã³¡ ’>¨<}” u×U ›eðLÑ> ¾J’¨<” ›”Å— ¾ˆ”pcnc?
ህግˆ”ÅÁÑ˜ ¾[ዱት::
¾’>¨<ተ” 1— ¾ˆ”penc? IÓ Ÿ²=I uq‹ vK¨< Sc[ƒ }ÑMÍDM::

uˆ[õƒ LÃ ÁK ’Ñ` ¨ÃU u}SddÃ ˆ”pcnc? ˆ¾}”kdkc ÁK ›"M
ˆ”penc?¨<” ˆ”Ç=kÃር u¨<ÜÁ© yÃM "M}ÑÅÅ uk` uˆ[õƒ LÃ SJ’<”
¨ÃU u}SddÃ ˆ”pስnc? SÕ²<” ÃkØLM::
ÃI TKƒ ¾¨<Ü yÃM ካM}}ገu[ በስተቀርuˆ[õƒ LÃ ÁK ’Ñ` ˆ”Ç[ð ˆ”Ç=GkÃ` SJ’<” ያdÁM::
uK?L SMŸ< ÅÓV ¾›”É ›"M ¾ˆ”pcnc? G<’@q Ÿ}k¾[ ¾¨<Ü yÃM u›"K< LÃ
S}Óu\” ÁdÁM::uSJ’ðØ`&
¨ÃU ˆ”pcnc? KSõÖ` ¾T>Ø`& ˆ”pስnc?” KTስ¨ÑÉ ¨ÃU KTqU ¾T>V¡`
SÓóƒ ¨ÃU SÔ}ƒ ’¨< }wKA K=}[ÔU Ã‹LM::
56
ትግበራ3.7
1) ue°M 3.6 LÃ ˆ”ÅT>q¾¨< ŸÕÅ™‹I Ò` uS¨Á¾ƒ KSUIÌ ²Ñv ›p`w::
G) G<K~” vMÇ=‹ uˆŸ<M yÃM Óó†¨< ¾ƒ—¨< vMÇ= ukLM G<’@q
Ã”kdkdM;KU”;
uÖÖ` የተሞላ ባልዲ

vÊ vMÇ=
e°M 3.6. ¾}KÁ¿ SÖ’ lስ ÁL†¨< ›"Lƒ
K) G<K~ vMዲ‹ ¨Ç”} Ÿ}”kdkc< ¾ƒ—¨< vMÇ= ukLM S”ÑÉ ÃqTM;
N) ›"Lƒ ¾ˆ”ቅስnc?Á†¨<” G<’@q Sk¾` uSnÜ ¾T>Ád¿ትባህሪU” }wKA

ÃÖ^M;
2) uSŸ=“ ¨<cØ }kUÙ KT>H@É }dó] ¾}²ÒË ¾Ø”no ku„ ØpU U”Éን ’¨<;
g<ô` ¨ÃU ¾ƒ^ò¡ þK=e uSÖ¾p vÑ—ችሁƒ SMe LÃ }¨Á¿::
3) ˆ¾}”kdkc vK SŸ=“ ¨<cØ qSI dKI É”Ñƒ SŸ=“¨< c=qU ¨Å òƒ
ˆ”ድƒ¨Ép ¾T>ÁeÑÉÉI ነገር ›K:: ÃIን ¡c}ƒ ˆ”¬ት ƒÑMíKI; u²=I ¨pƒ v”}
LÃ ¾T>}ÑuU yÃKA‹ ¾ƒ™‡ “†¨<;
4) }Úvß UdK? cØ}I ፍዘትን(ኢ’`ሺያ”) ÓKê:፡
Ÿትግበራ 3.7 uእ[õƒ LÃ ÁK ›"M uእ[õƒLÃ ˆ”ÇK ˆ”Ç=kØM õLÔƒ እንዳለው

እና u}SddÃ ˆ”pስnc? ˆ¾H@Å ÁK ›"M ÅÓV ˆ”pስnc?¨<” u}SddÃ G<’@ታ
SkÖM ˆ”ÅሚðMÓ ›eq¨<KHM; ÃI G<’@q ¾G<K<U ›"Lƒ ìuÃ c=J” ÃIU
ፍዘት (›=’`g=Á) uSvM Ãታ¨nM::
¾ፍዘት(›=’`g=Á) ¾¨<ß yÃM uK?Kuƒ ¾›ካLƒ uˆ[õƒ ላÃ ÁK ¾ˆ[õƒ G<’@q

dÃkየ` ˆ”Ç=kØM u}Sddይ ˆ”penc? ላÃ ÁK ÅÓV õØ’ቱ dÃkየ` በ}SddÃ
ˆ”penc? ˆ”Ç=kØM ¾መðKÓ ìባÃ ’¨<::¨ÃU ÅÓV ፍዘት TKƒ ÁKuƒ”
¾ˆ”penc? ¨ÃU ¾ˆ[õƒ G<’@q ˆ”ÇÃkየ` የሚያደርጉት ተቃ¨<ሞ’¨<::
57
ትግበራ 3.8
1) ê¡]w„I” S_ƒ ላÃ ›ekUÖI uSÓፋƒ ÁK¨<” ¾ˆ”penc
G<’@q }Ñ”²w::uSkÖMU uqS Ö[â?ዛላÃ ŸkÉV¨< ˆŸ<M ¾J’
yÃM }Óብ`:: Ÿ’²=I G<K~ É`Ñ>„‹ U” SÑ”²w ƒ‹LL‹G<;
2) ¾ê¡]w„“ ¾Ö[â?ዛ¨< „KAq ˆŸ<M ’¨<”;
3) ˆŸ<M ¾J’<yÃKA‹ eት}Ñብ\ u›ካላ~ ላÃ ¾T>ðÖ[¨< ¾õØ’ƒ ለ¨<Ø
ˆŸ<M ’¨<wKI qeባKI; SMeI” có ባለ ሁኔታÓKê::
Ÿ²=I uEÃ ካK< ƒÓu^‹ ፍዘት u›ካKA‡ SÖ’ le ላÃ ¾T>SW[ƒ

SJ’<” }Ñ”´v‹%EM:: ƒMp SÖ’ le ÁK¨<” ›ካM ለማንቀሳቀስ ትልቅ yÃM
ያስፈልጋል፡፡SÖ’ ቁሱ ትንሽ ŸJ’ ÅÓV ƒ”iyÃM ÁeðMÒM:: u²=I SêNõ ¨<eØ
uፍዘት xq SÖ’ le ˆ”ÖkTK”::
u›ÖnLÃ ƒMp SÖ’ le ÁK¨< ›"M ƒMp ፍዘትÁK¨< c=J” ƒ”i

SÖ’ le ÁK¨<›"M ÅÓV ƒ”i ፍዘት›K¨< ::
ትግበራ3.9
የፍዘትን ክስተት ለመገንዘብ ከዚህ በታች ያለውን
ድርጊት አከናውን፡፡
አራት ወይም አምስት የእንÚት ጉማጆች አንዱን
በሌላው ላይ አነባብረህ Öረዼዛ ላይ ŸU`/ሪ፡፡
i. የታችኛውን የእንÚት ጉማጅ በመዶሻ ወደ ጎን
በቀጥታ ምታው፡፡
ii. ምን ትገነዘባለህ? ስእል 3.7የተነባበሩ¾ˆ”Úƒ ጉማጆች
iii. የተመታው የታችኛው የእንÚት ጉማጅ ወደ ጎን

c=ንቀሳቀስ የተቀሩት የእንÚት ጉማጆች ለምን
ወደ ታች ይወድቃሉ;
ue°M 3.7 LÃ ˆ”Å}SKŸ}¨< G<K< ¾q‹—¨<¾ˆ”Úƒ Ñ<TÏ ¨Å Ô” c=Sq Ÿ}k\ƒ
¾ˆ”Úƒ Ñ<Tጆ‹ }KÃ„ w‰¨<” ¨Å Ô” c=”kdke ¾}k\ƒ ¾ˆ”Úƒ Ñ<TÐ‹ ÅÓV
58
¨Å q‹ ¨ÉkªM:: ¾}k\ƒ Ñ<TÐ‹ u}SddÃ pÅU }Ÿ}M}^ u}^ ¨Å Ô”

c=Sቱ uq‹—¨< uŸ<M ÁK ¾ˆ”Úƒ Ñ<TÏ uSK¾ƒ ¨Å Ô” ¾T>”kdke c=J”
¾}k\ƒ ÅÓV ¨Å q‹ Ã¨ÉnK<::
ትግበራ 3.10
1) S_ƒ LÃ በነበረ ከባድ dØ” LÃ yÃM uS}Óu` KT”kdke V¡`::ˆ”penc?
SËSሩ” uSnÜ ›Ã”kdkeU:: ÃIU TKƒ U”U እ”ኳ yÃM wƒ}Ñw`
ˆ”penc? TU×ƒ ›M‰M¡U TKƒ ’¨<::
2) udØ’< LÃ yÃM eƒ}Ñw` KU” dÃ”kdke ˆ”Åk[ U¡”Á~ U”É’¨< ƒLKI;
ÃI ƒÓu^ SÖ’ le“ፍዘት›”É SJ“†¨<” ÁdÁM::ƒMp SÖ’ le KT”kdke
ƒልቅ yÃM ÁeðMጋM::eK²=I በ²=I SêNõ ¨<eØ uፍዘትxq SÖ’ le”
ˆ”ÖkTK”:፡
¾’>¨<}” ሁለተ—¾ˆ”penc? IÓ
¾’>¨<}” 1—¨< IÓ የyÃM” ¾}K¾ J’@q ÃÑMéM::2—¨<IÓ ÅÓV yÃM ¾ˆ[õƒ”
ሁ’@q ¨ÃU ¾SÖ’ le ¾ˆ”penc?” ሁ’@q ¾T>kÃ` SJ’<” ÃÑMíM::uK?L S”ÑÉ
ÅÓV T”—¨Å[Ó ¾õØ’ት” uSÖ”“ u›p×Ý K¨<Ø Ÿ¨<Ü
u›"K< LÃ uT>}Ñu` yÃM U¡ንÁƒ ¾}ðÖ[ SJ’<” ÃÑMíM::
uG<K}—¨< ¾’>¨<}” ¾ˆ”pcnc? IÓ ¨<ስØ ›”É” ›"M KT”kdkስ ¨ÃU ÅÓV
uˆ”pcnc? LÃ ÁK¨<” አካል KTqU ¾T>ÁeðMጋ¨<” ¾yÃM SÖ” ˆ”¬ƒ SK"ƒ
ˆ”ÅUƒ‹M ƒT^KI::
ትግበራ 3.11
uY°M 3.8 LÃ ˆ”ÅT>q¾¨< A “ B XØ•‹” }Ñ”²w:: ˆc+ ¾A XØ” SÖ’ le
2® Ÿ=.Ó ˆ”Ç=G<U ¾ B XØ” SÖ’ le ÅÓV 4® Ÿ=.Ó wK” ˆ”ዉcÉ:: G<K~U
ˆርõታ LÃ “†¨<:: G<K~”U XØ•‹ K¾w‰†¨< 1®NyÃM }Ów[I Óó†¨< ::
¾ƒ—¨< XØ” ’¨< „KAq¨< ukLK< የሚቀየረ¨<;ÓKê::
F=10 N A F=10N B
NN
Y°M 3.8 u}KÁ¾ SÖ’ le LÃ ˆŸ<M yÃM ሲ}Ñu`
59
G<Kƒ ¾}KÁ¿ SÖ’ le vL†¨< ›"Lƒ LÃ ˆŸ<M SÖ” ÁK¨<yÃM c=}Ñu` Á’c
SÖ’ le ÁK¨< ›"M uuKÖ iUÖ× Ã”kdkdM::ÃI ÅÓV uN=dw ቀመር Ÿ²=I
uq‹ ÃÑKíM:: }SddÃ yÃM ¾}KÁ¿ SÖ’ le vL†¨< ›"Lƒ LÃ c=}Ñw`
iUÖ×ና SÖ’ le ¾}ÑLwÙi Ó”–<’ƒ ›L†¨< ÃIU Ÿ²=I uq‹ ባለው አይነት
ÃíóM::
በዚህ የምዝንነት ዝምድና ውስጥ m:- ¾›"K< SÖ’ le a:- ¾›"K< iUÖ× እና
:- ¾Ó”–<’ƒ U´”’ƒ ወካይ ናቸው::
ትግበራ3.12
ue°M 3.9 LÃ ˆ”ÅT>q¾¨< ¾}KÁ¿ SÖ” ÁL†¨< yÃKA‹ ˆŸ<M SÖ’ le vL†¨<
G<Kƒ ›"Lƒ LÃ }}Ów[¨< ˆ”Ç=”kdሱ ›ÉርጓM::
 ¾ƒ—¨< SÖ’ le ¾uKÖ iUÖ× ›K¨< wKI qevKI;
 Ÿ²=I ¯Ã’ƒ eK yÃM“ iUÖ× ምዝንነት U” ¯Ã’ƒ TጠቃለÁ B]w
qekU×KI;
100 N 20 N
A B
e°M 3.9 ¾}KÁ¿ yÃሎች uˆŸ<M SÖ’ le LÃ c=}Ñበሩ
Ÿ3.12 ትግበራLÃ SÖ’ le ˆŸ<M ŸJ’ yÃM uÚS[ lØ` iUÖ×U

ˆ¾ÚS[ ÃH@ÅM:፡ ÃIU TKƒ iUÖ×“ yÃM ቀጥታዊ ምዝንነት›L†¨<:: ÃIU
c=ÑKêa  F ÃJ“M:: ÃI TKƒ ÅÓV yÃM c=ÚU` iUÖ×U ˆ¾ÚS[ ÃH@ÅM::
3.11 “ 3.12 ትግበራዎ‹ን u›”É’ƒ uTU×ƒ Ÿ²=I uq‹ ¾}ÑKç¨<ን ¾’>¨<}” 2—
¾ˆ”penc? IÓ” ˆ“Ñ—K”:
60
¾’>¨<}” 2— ¾ˆ”penc? IÓ Ÿ²=I uq‹ ÃÑKéM :: ¾ሚ”kdke ›"M iUÖ× u›"K< LÃ ŸT>}Ñu`
yÃM Ò` ቀጥታዊ ምዝንነት c=•[¨< Ÿ›"K< SÖ’ le Ò` ÅÓV ¾}ÑLwÙi(a  F/ m) ምዝንነት
Ã•[ªM ::
ኃይል
ሽምጠጣ
መጠነ ቁስ
yÃM(F)= SÖ’ le(m)  iUÖ×( a) F = ma
¾yÃM ¾}TŸK ›HÉ ’>¨<}” c=J” UM¡~ N ’¨<::1N = 1kgm/s2
›”É ’>¨<}” 1Kg SÖ’ le ÁK¨<” ›"M u1m/s2bUÖ× KT”kdke ¾T>ÁeðMÓ yÃM ’¨<::.
ÃI IÓ u›„U Å[Í ካK<ƒ ›"Lƒ ËUa êŸ ¾ÒL¡c=

`kƒ“ uSGŸላቸ¨<ÁK<ƒ” ’Ña‹ G<K<” ÚUa ÃW^M::eK²=I ¾’>¨<}” 2— ¾ˆ”penc?
IÓ ¯KU ›kó©“ SW[q© ¾ˆ”penc? IÓ uSvM Ãq¨nM::ÃI IÓ T”—¨Ñኙ ’Ñሮች G<K< ¾T>”kdkሱuƒ” G<’@qÃÑMíM::
ትግበራ3.13
i. uIª ¨<eØ ¾T>W^ K?L ¾ò²=¡e IÓ SÓKê ƒ‹LKI;
ŸጓÅ™‹ህ Ò` }¨Á¿uƒ::
UdK? 3.1
1. 10kgSÖ’ le vLƒ ƒ”g ¾MÐ‹ T,Sጫ¨‰ }g"`"] LÃ yÃM }}Ówa
u2 m /s2bUÖ× "”kdkc ¾yÃM SÖ” e”ƒ ’¨< ;
¾}cÖ }ðLÑ> መፍትሄ

m = 10kg F=? በ2ኛውየኒውተንህግ መሰረት
a = 2m/s2 F = ma
=10kg  2m/s2
= 20 kg m/s2 = 20 N
2. 30N yÃM SÖ’ lሱ vMq¨k dØ” LÃ uS}Óu\ dØ’<” u5m/s2 bUÖ×

ካ”kdkc ¾XØ’< SÖ’ le c”ƒ ’¨<;
61

F = 30N m=? F = ma
a = 5m/s2 F 30N
m= = = 6kg
a 5m/s 2
N
 = kg መሆኑን ማረጋገጥ
m s2
ትችላለህ/ሽ?
3. ›”ዲƒ MÏ 100N yÃM 20 kg SÖ’ le vK¨< XØ” LÃ }Ów^ uS_ƒ LÃ ¨Å
Ô” wƒÔƒƒ የXØ’< bUÖ× e”ƒ ÃJ“M

F = 100N a=? F = ma
m = 20kg F
a=
m
100 N
  5 N kg
20kg
 a  5 m s2
N m
 = 2 መሆኑን ታረጋግ×ለህ?
kg s
4.1500kg SÖ’ le ÁK¨<” }g"`"] u6m/s2 bUÖ× KT”kdke ¾T>ÁeðMÑ¨<

ÁM}ማዘነ yÃM e”ƒ ’¨<;

m = 1500kg F=? F = ma
a = 6m/s2 = 1500kg  6m/s2
 F= 9000N
62
ትግበራ 3.14
i) SÖ’ le U”Éን’¨<;
ii) ¡wÅƒ U”Éን ’¨<;
iii) ¾SÖ’ le“ ¾¡wÅƒ M¿’ƒ” ÓKê::
e°M 3.10 uT>³” የ^c<” SÖ’ le

¾T>K"c¨<
SÖ’ le እ“ ክብደት
›”É É”ÒÃ ¨Å cTÃ eƒ¨[¨<` }SMf S_ƒ ላይ Ã¨ÉnM:፡ u}SXXÃ
G<’@q በ¾ƒ—¨Å[Ó ¾S_ƒ euƒ ¾Ó^y=+ yÃM ÃvLM::
u›”É ›"M LÃ S_ƒ ¨Å ^cD ˆምw`ƒ ¾T>ታÅ`ገ¨< ¾ስuƒ yÃM ¾›"K<

¡wÅƒ ÃvLM::cK²=I ¡wÅƒ ¾yÃM ¯Ã’ƒ ’¨<::
uU°^õ ›”É ¨<eØ ¾›”É” ›"M SÖ’ le u›"K< ¨<eØ ¾T>Ñ˜ ¾le
SÖ” LÃ ¾T>¨c”“ uT>³” ¾T>K" SJ’<” }U[HM::
SÖ’ le u›”É ›"M ¨<eØ ¾T>Ñ˜ ¾le SÖ” ’¨<:: ¾›”É ›"M SÖ’ le
¾›"K<” የፍዘት G<’@q ÃÑMéM::ÃIU ስካለር“ uŸ=KAግረም ¾T>K" ’¨<::eK²=I
¾›”É ›"M SÖ’ le u¾ƒ—¨³” እርከን
e°M 3.11 (G) ˆ“e°M

(K)3.11
udÃ”e ¨<eØ
SÖ’ lc” ›ÑMÓKAƒ
ለመለካት uSeÖƒ ላÃ ÁK< ¾q¨l G<Kƒ
¾T>ÁÑKÓK<
¾SÖ’ le እርከኖችን ÁdÁM::
63
¾eý]”Ó ix T>³” ¾}”ÖKÖKuƒ” ›"M SÖ’ le Á’vM::¾SÖ’ le T>³”

እስኬKA‹” uም”ÖkUuƒ Ñ>²? በአንድ በኩልÁK” ›"M SÖ’ le KSS²” በሌላ በኩል
SÖ’ ld†¨<ታውቆ የተማከለ አካላት ÁeðMግHM::ˆ’ኚI” G<KƒእስኬKA‹ ¨Å Ú[n
w”ëÉ ¾eý]” ix እስኬል U” Á’vM; 100Ó SÖ’ lc T>³” KSS²” uሌለው uŸ<M
U” ÁIM SÖ’ le ÁeðMጋM; SMcI” ›w^^:: uò²=¡e ¨<eØ ¡wÅƒ“ SÖ’ le”
KÃ}I T¨p ›ለwI:: uò²=¡e ¨<eØ ¡wÅƒ“ SÖ’ le ¾}K¾¿ }có] ›"Lƒ “†¨<::
ትግበራ 3.15
i) c‹ SÖ’ le“ ¡wÅƒ dÃK¿ ˆ”Å ›”É ›Ã’ƒ eõ` c==ÖkS<uƒ ˆ”Å
ቆ¿ }Ñ”úHM/hM::p_ታI”/i” ÓKê/Ü::
ii) በSÖ’le T>³” LÃ eƒqS< ¾ምqÑ–<ƒ ”vw U”É”’¨<; ¡wÅƒ ¨Ãe SÖ’le;
ሁK}—¨< ¾’>¨<}” ¾ˆ”penc? IÓ SW[ƒ yÃM ¾SÖ’ le“ ¾iUÖ× w²?ƒ’¨<::
ÃIU F = ma ÃJ“M::u}SXXÃ G<’@q ¾S_ƒ ¾ስuƒ yÃM ¾SÖ’ le“ ¾S_ƒ
¾ስuƒ yÃM wዜƒ ’¨<::
ስለዚህ: ¡wÅƒ (W) = SÖ’ le (m)  ¾Sሬƒ euƒ iUÖ× (g)

 W = mg
‘m’ SÖ’ le”, ‘g’ -¾Sሬƒ euƒ iUÖ×” Ã¨¡LK<::
ምሳሌ: 3.2
1. ¾›”É Ÿ<”qM Ö?õ SÖ’ le 100kgነ¨<::¡wÅ~ c”ƒ ÃJ“M;
(g=10m/s2}ÖkU)
m = 100kg W=? W = mg
g = 10m/s2 = 100kg  10m/s2
= 1000N
2.100kg SÖ’ le ÁK¨< ›"M ¾Ó^ቪ+¨< iUÖ× 1.63m/s2uJ’ Ú[n LÃ
¡wÅ~ U” ÁIM ’¨< ;
m = 100kg W=? የክብደትን ትርጉም በመÖቀም
64
g = 1.63/s2 W = mg
= 100kg  1.63m/s2
= 163 N
¾’>¨<}” 3— ¾ˆ”penc? IÓ (ግብርና የአጸፋ ግብር )

ትግበራ 3.16
1) ¾ˆÓ` ŸDe uvÊ ˆÓÌ እ`ÑØ:: U” }cTI ;
2) ¾ò²=¡e SêNõI” uˆÏI SÇõ Á´::SêNፉ uˆÏI SÇõ LÃ yÃM
S}ግu\” ›[ÒÓÖHM; u}nራ’>¨< uŸ<M ¾ˆÏI SÇõ SêNõI LÃ
yÃM }ÓwሯM”;
3) ¾¡õMI” Ó`Óዳ Óó<::¾u?~ Ó`Óዳ }SMfˆ”ÅT>ÑóI ›ረÒÓÖHM;
4) ›”É XØ” Ö[â?² LÃ ›ekUÖI uˆ[õƒ LÃ ˆ”Ç=qÃ ›É`Ó<::
uXØ’<“ uÖ^â?³¨< SHŸM ¾T>}Ñu\ yÃKA‹ U” U”É” ናቸ¨< ;
FAB
G) uSÇõ LÃ S) ˆ¾}Ñóñ ÁK<

¾}kSÖ SêNõ
K) ¨Å LÃ ¾}}¢c N) Ö^â?³ ¨Å Ô” G<Kƒ c‹
aŸ?ƒ ¾UƒÑó c?ƒ
e°M 3.12 ¾ግብር እና የአጸፋ ግብርyÃKA‹
3.16 ትግበራ LÃ ›”É ›"M u}nራ’> ›p×Ý LÃ yÃM Ÿ}Ñu[ ˆ”Í= ›"K< LÃ yÃM
S}ግበር ¾ማÃ‰M SJ’<” }Ñ”úHM ::
¾’>ተ¨<” 3— ¾ˆ”penc? IÓ:

fe}—¨< ¾’>¨<}” ¾እ”penc? QÓ KT”—¨ ¾J’ የአጸፋ ግብር Ã}Ñu^M ÃLM::u²=I IÓ
Sc[ƒ yÃM U”Ñ>²?U u›”É ›"M K?L ›"M LÃ c=}Ñu`: G<K}—¨< ›"MU u›”Å—
¨< ›"M LÃ }nራ’> yÃM ይተገብራል ማለት
65 ነው::ˆ’ኚI yÃKA‹ ¾ግብርና የአጸፋ ግብር
yÃKA‹ ተብለው ÃÖ^K<::

¾ግብርና የአጸፋ ግብር yÃKA‹ u}KÁ¿ G<Kƒ ›"Lƒ LÃ ¾T>}Ñu\ c=J” G<K?U
¾T>•\ƒ uØU[ƒ ’¨<::uY°M 3.12 LÃ ˆ”Å}SKŸ}¨< ¾ˆÏI SÇõ uSêNñ LÃ
¾T>}Ñw[¨< yÃM FAB ’¨<::ÃI yÃM uSêNñ LÃ ¨Å LÃ Ã}Ñu^M:: ¾›çó Ów\
(FBA) ÅÓV uSêGñ SÇõI LÃ ¨Å ታ‹ Ã}Ñu^M::ÃI yÃM Ÿግብር Ò` uSÖ”
ˆŸ<M ’¨<::ÃI yÃM uˆÏI ¨Å q‹ Ã}Ñu^M:: ÃI”” uH>Xw kS` ˆ”Å
T>Ÿ}K¨< ˆ”ÑMéK”::
›"M A ›"M B LÃ ¾}Ñu[¨< ¾ግብር yÃል c=J” ÅÓV ›"M B ›"M A LÃ

¾}Ñu[¨< የአጸፋ ግብርy Ãል ነው::
¾›K<q¨< (-) UM¡ƒ የአጸፋ ግብር yÃM Ÿግብር yÃል }n^’> uJ’ ›p×Ý ¾T>}Ñu`
SJ’<” ÁdÁM::

1. ›”É” ’Ñ` cƒÑó የተገፋው ነገር}SMf u}nራ’> ›p×Ý ˆŸ<M SÖ” vK¨< yÃM
ÃÑóHM”;
2. ›”É SêNõ Ö[â?³ LÃ c=kSØ uÖ[â?³¨< LÃ እ“ uSêNñ LÃ ¾}}Ñu\
ኃይላት ¾ƒ™‡ “†¨<;
3. Ÿ²=I uq‹ LK< G<’@q‹ ¾ግብርና የአጸፋ ግብር yÃKA‹ን ÓKê::
G) x`d¨<ን¾}gŸS }T]
K) Ò]” ¾T>Ôƒƒ ð[e
N) ŸÖS”Í ¾}}¢c ØÃƒ
¾ማ[ÒÑÝ ØÁo‹ 3.2

i) የፍዘትንõˆ eØ::
ii) uፍዘት“ uSÖ’ le SHŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”Éን’¨<;
iii) Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ” ¾ግብርና የአጸፋ ግብርyÃKA‹” Óለê::
G) ¾’>¨<}” 1— ¾ˆ”penc? IÓ
K)¾’>¨<}” 3— ¾ˆ”penc? IÓ
4) በyÃM uSÖ’ le“uiUÖ× SNŸM ÁK¨< M¿’ƒ U”Éን’¨<;
5) uSÖ’ le“ u¡wÅƒ SNŸM ÁK¨< M¿’ƒ U”Éን’¨<;
66
3.3 ¾cun yÃM

ባKñƒ ƒUI`„‹ ¨<eØ eK yÃM }U^‹%EM::uˆÓርI ŸDe eƒ[ÓØ“ uˆÏI ¾ò²=¡e
SêNõ eƒgŸU yÃM ˆ¾}Ñu`¡ ’I::›”É ›"M uT>gSØØuƒ Ñ>²? ÁM}S×Ö’<
¨<ÜÁ© ኃይሎ‹ Ã}Ñu\uታል::
ትግበራ 3.17
Ÿ²=I uq‹ vK< ØÁo‹ LÃ ŸጓÅ™‰‹G< Òር }¨Á¿
1) ußn በ}ÚTለk S”ÑÉ LÃ ¨ÃU KeMf u}e}ካŸK S”ÑÉ LÃ }Ñ<²I
q¨<nKI;
2) u²=I ¯Ã’ƒ S”Ñድ LÃ SÑD´ ui"^ S”ÑÉ LÃ ŸSH@É ¾uKÖ
›e†Ò] ’¨<”;KU” ;
3) ui"^ S”ÑÉ LÃ SH@É” kLM ÁÅ[Ñ¨< U”Éን’¨<;
4) ¾cun yÃM U” ¯Ã’ƒ yÃM ’¨<;
uKcKc (u}eተ"ŸK) S_ƒ LÃ um ¾J’ ¾cun yÃM eላK c=H@Æuƒ ˆÁÇKÖ ሊØM
Ã‹LM ::
ብስክሊትን
የሚገፋ
yÃM
የሰበቃ ሀÃ ል
¾cun
yÃM
G)ukØ}— S”ÑÉ LÃ ¾T>Å[Ó K) /ˆÁ}ÑD² ÁKc¨<
¾we¡K?ƒˆ”penc?
e°M 3.13 uwe¡K?ƒ“ ˆየ}ÑD² vK c¨< LÃ የሚተገበር ¾cun yÃM
›”É ›"M uሌላ ›"M LÃ uT>”kdkeuƒ Ñ>²? uG<K~ ›"Lƒ Ñêታዎች መሀል ÃI”
አንጻራዊ እንቅስቃሴ የሚቃወም ሀይል ÃðÖ^M ::ÃI የቅውሞሽyÃM ¾cun yÃM
ÃvLM::
¾cun yÃM ›”É ›"M uK?ላ ›"M LÃ ›”í^© ˆ”penc? uT>ያÅ`Óuƒ Ñ>²?
ˆ”penc?ውን uSn[” ¾T>ðÖ` yÃM’¨<:: ¾ˆ”Úƒ” Ñ<TÏ uÖ[â?³ LÃ
uU”Ñፋuƒ Ñ>²? G<Kƒ }nራ’> ¾J’< yÃሎች uˆ”Ú~ Ñ<TÏ LÃ ÃðÖ^ሉ:: ˆ’cÑፉ ˆ“ ¾cun yÃM c=Jኑˆ’²=I yÃKA‹ }nራ’> ›p×Ý
67
›L†¨<::¾cun yÃM” ቅባት በመቀባት ˆ”Ç=k”e KTÉ[Ó Ã‰LM:: (UdK? ¾}ነካኩ

ገጽታዎችን ˆ”Å Ó^f“ ²Ãƒ ÁK< ቅባቶችን መቀባት::u²=I” ጊ²? ¾ˆ”Ú~ Ñ<TÏ uuKÖ
õØ’ƒ ¨Å òƒ ŸkÉV¨< ¾}hK `kƒ SH@É Ã‹LM::
ÃIU ¾ÒK=Mዮ” የፍዘት IÓ ÁdÁM:: ÃIU ›”É uˆ”penc? LÃ ÁK ’Ñ` ¾¨<ß yÃM
ŸM}}Ñu[uƒ ፍዘት ˆ”penc?¨<” ˆ”Ç=kØM ¾T>ÁÅ`Ó SJ’<” ÁdÁM:: ›”É ›"M
uK?L ›"Lƒ LÃ uT>”g^}ƒuƒ Ñ>²? ¨ÃU uT>”ŸvKMuƒ ¨pƒ uG<K~ ›"ላƒ
SNŸM ¾cun yÃM ÃðÖ^M::¾cun yÃM Ÿ²=I uq‹ በተዘረዘሩት Ã¨c“M::
i . u}’"Ÿ<ƒ Ñêታ‹ እwÖƒ እ“ cርÕÇT’ƒ (ሻካራማነት)
ii .¾kÖ? ’ክ yÃM (K}’"Ÿ<ƒ ¾›"L~ Ñêታ) T°²“© ²« Ãc^M::
›"K< ¨Å Ô” u}²[Ò ›"Lƒ LÃ uT>kSØuƒ ¨pƒ ¾kÖ? ’¡ yÃM Ÿ›"K< ¡wÅƒ
Òር ˆŸ<M ÃJ“M::
¾kÖ? ’¡ yÃM
የሰበቃ እየጎተተ
ኃይል ያለ ኃይል እየጎተተ
 ያለ ኃይል
የሰበቃ
ኃይል
የብሎኩ ክብደት (yÃM)

G. ሻካራ ¨KM
K. በሳጥኑ ላይ የተተገበሩ ውጪያዊ ኃይላት ነጻ ስዕል
የቀጤ ኃይል = የብሎኩ ክብደት (ኃይል)
e°M 3.14 ¾cun yÃM ÑÇu= U¡”Á„‹

daangeessan ddaangeessan
ትግበራ 3.18
G<Kƒ ¾}ለÁ¾ SÖ’ le Áላ†¨<” dØ•‹ ›²ÒÏ:: ˆÁ”Ç”Ç†¨<” K¾w‰ ሻካራuJ’
›"Lƒ LÃ }^ u}^ Óó†¨< :: KመÓóƒ ¾ƒ—¨< ÃŸwÇM;
Ÿትግበራ3.18 LÃ እ”Å}Ñ’²wŸ¨<ƒMp ¾¡wÅƒ yÃM Áላ†¨<” ›"KA‹ ሻካራuJ’
›"MLÃ KT”kdke ¾T>ŸብÉ SJ’<” }Ñ”úHM:: K²=IU U¡”Áƒ ¾¡wÅƒ yÃM
uÚS[ lØ` ¾cunyÃMU ¾T>ÚU` SJ’< ’¨<:: ¾cunyÃM ¾T>ÚUùƒ
U¡”Áƒ¡wÅƒ c=ÚU` ¾kÖ? yÃM eKT>ÚU` ’¨<::
68
ትግበራ3.19
የሚቀጥለውን ጥያቄ በቡድን በቡድን በመወያየት መልሱ፡፡
 ¾cun yÃM ˆ”Ç=ðÖ` ¾T>ÁÅ`Ó U”É” ’¨<;
¾cun yÃM ¯Ã’„ች

G<Kƒ ›uÃƒ ¾cun yÃM ¯Ã’„‹ ›K<::ˆ’c<U፡-
1) ቋሚ ¾cun yÃM እ“
2) ˆ”pekቃc?ያዊ ¾cun yÃM “†¨<::
G) sሚ ¾cun yÃM K) ˆ”pekc?Á© ¾cun yÃM

e°M 3.15 ¾cun yÃM ¯Ã’„‹
ትግበራ3.20
i. u°[õƒ LÃ ¾q¾¨<” ƒMp dØ” Ñõታችሁ KT”kdke V¡\“ dØ’<”
እ”penc? ¾T>ÁeËU` yÃM“ dØ’<” uˆ”penc? LÃ ¾T>ÁqÃ yÃM” ÓKè::
G) SËS]Á ke wL‹G< Óñ“ dØ’<” ˆ”penc? KTeËS`
¾T>ÁeðMÑ< yÃLƒ” uÅ”w ተገንዘቡ::
K ) uTeŸ}M dØ’<” SÓóƒI” kØK<uƒ( e°M 3.15 K”ˆÃ)
ii. ˆ”penc?¨<” KTeËS` ¾T>ÁeðMÓ“ ˆ”penc?¨<” KTekÖM ¾T>Áe‹M
yÃM” eታ¨ÇÉ\ ¾ƒ—¨< ÃuM×M;
ከትግበራ3.20 LÃ dØ’<” ˆ”penc? ¾T>ÁeËU`ኃÃMdØ’<ˆ”penc?¨<”እ”Ç=kØM

ŸT>ÁÅ`Ó ኃÃM ¾uKÖ ˆ”ደJ’}[É}HM:: dØ’<ˆ”penc?¨<” ˆ”ÇÃËU`
¾T>ÁÅ`Ó }ቃªT>ኃÃM sT> ¾cun ኃÃM ÃvLM:: ˆ”Ç=GnÜ ኃÃM ˆ”penc?Á© ¾cun ኃÃM ÃvLM::
ትግበራ3.20 sT> ¾cun ኃÃM Ÿˆ”penc? ¾cun ኃÃM ¾T>uMØ SJ’<” ÁdÁM::
sሚ ¾cun yÃM ƒMl“ uK?ላ ›"M ›”í` ›”É” ›"M ˆ”penc? KTcËS`
69
¾T>ÁcðMÓ yÃM ’¨<::¾ˆ”penc? ¾cun yÃM ›”É ›"M uK?L ›"M LÃ
uT>”g^}ƒuƒ Ñ>²? ¨ÃU uT>”ŸvKልuƒ Ñ>²? ¾T>}Ñu`“ ˆ”penc?¨<” ¾T>nÜ
.
Fs-ቋሚ የሰበቃ ኃይል
በእረፍት ላይ N N በእንቅስቃሴላይ
(V=0) (v0) Fk - የእንቅስቃሴ የሰበቃ ኃይል
የሰበቃሀ ይላት
Fs Fk F Fs> Fk
F
W W ቋሚ የሰበቃ ኃይል ከእንቅስቃሴ የሰበቃ
ስዕል 3.16 በ FS እናበFK መሃልያለውግንኙነት ኃይል ይበልጣል::
¾cun yÃMን ¾T>ወስኑ U¡”Á„‹

ትግበራ3.21
G.¾^‹G<ን ¾ò²=¡e SêNõ uH>Xw SêNõ LÃ KSÔ}ƒ V¡\::
K.¾ò²=¡e SêNõI” ˆ”penc? KTeËS` ¾}Ñበራችሁትን ¾yÃM SÖ”
›ስተውK<::
N.uSkÖM ¾ò²=¡e SêNó‹G<” uÖ[â?³ LÃ SÔ}ƒ kØK<:: U” }Ñ’²v‹G<;
S.Ÿ²=I uLÃ u}ÑKèƒ G<Kƒ G<’@q‹ ¨<eØ ¾}Ñu^‹G<ƒ yÃM ˆŸ<M ’¨<”;
i )¾kÖ? yÃM U”É” ’¨<;
i i ) ¾cun yÃM ˆ”Èƒ ukÖ? yÃM Ã¨ሰ“M;
70
¾cun yÃM” ¾T>ወስኑ G<Kት ዋና ዋና U¡”Á„‹

1.¾}’ካŸ< ›"Lƒ Ñêታ }ðØa›© G<’@q::
2.uG<K~ ›"KA‹ SNŸM ¾T>}Ñu` ¾kÖ? yÃM::
¾kÖ? yÃM K}’"Ÿ<ƒ ¾G<K~ ›"Lƒ Ñêታ ቀጤ²« ¾T>c^ yÃM ’¨<::
›"K< ipw ÁL²’uK Ñê LÃ Ÿ}kSÖ ¾›"K< ¡wÅƒ እና ¾kÖ? yÃM ˆŸ<M
ÃJ“K<::
¾kÖ? yÃM ˆ”Èƒ sT> ¾cun yÃM“ ˆ”penc?Á© ¾cun yÃM” Ãወስናል; sሚ
¾cun yÃM“ ¾ˆ”penc? ¾cun yÃM ¾›"K< ¡wÅƒ uÚS[ SÖ”ˆ”ÅT>ÚU\
ከትግበራ3.18 }Ñ”úHM::eK²=I ¾cun yÃM ከkÖ? yÃMጋር kØ}— ምዝንነት ›K¨<::
እንዲሁም
eK²=I: እንዲሁም
F
20kg
Ff
W = mg?
ስዕል 3. 17 የቀÖ? ኃይልና ክብደት እኩል ናቸዉ
s sT> cun yÃM መጣኝ ሲሆንk-¾ˆ”pencÁ© cun yÃM መጣኝ ’¨<::¾cun

ኃÃM S×˜ ¨"Ã UM¡ƒ T>¬(  )}wKA ¾T>Ö^¨<¾Ó]¡ òÅM ’¨<::¾sእ“ ¾kªÒ
u²?a እ“ u›”É SGM ¾T>Ñ˜ ›”q© lØ` ’¨<::
FS> Fkበመሆኑ ሁሌምs>k ÃJ“M::
ምሳሌ3.3
71
1. SÖ’ lc< 20kg የሆነ ¾ˆ”Úƒ Ñ<TÏ እና u¨KM SNከM ÁK¨< sT> ¾cun
yÃM መ×ኝ 0.2 ’¨<::uÑ<TÌ LÃ yÃM }}Ówa K=”kdke c=M uÑ<TÌ LÃ
¾}}Ñu[¨< sT> ¾cun yÃM SÖ” U” ÁIM ’¨< (g= 9.8 m/s2)
¾}cÖ ¾}ðKÑ SõƒN?
s =0.2 Fs =? Fs=s FNÃG<” እ”Í= FN=mg=WeKJ’
m=20kg Fs=s mg
=0.2x20kgx9.8m/s2=39.2N
2. ¾sT> cun yÃM u50kg SÖ’ le ›"M“ uÖ[â?³ SHM 103N ¾sT> cun yÃM
ቢኖር መ×ኝ (¢õg”ƒ) e”ƒ ÃJ“M;(g=9.8m/s2 )
¾}cÖ ¾}ðKÑ SõƒN?
Fs = 103N  s=? Fs
m = 50kg  s=
FN
FN = mg
N
= 50k  9.8 = 490N
kg
Fs
 s= = 103 N =0.21 s  0.21
FN 490 N
አስተውል:¾cun መ×ኝ(¢õg”ƒ) ›HÉ ¾K¨<U::

¾cun ውÖ?ቶች
Ÿ²=I uq‹ ¾k[u< ¾cun ውÖ?ቶች “†¨<::cun:-
 ›”É” Ti” KT”kሳnስ ¾T>ÁስðMገ¨<” Y^ uSÚS` Ñ<Muƒ” Áv¡“M::
 ¾›"K< ›"Lƒ }uMቶˆ”Ç=ÁMቅ ÁÅ`ÒM::
 ¾ÓKƒ Ñ<Muƒ እ”Ç=S’ß ÁÅ`ÒM::
 S”ÑÉ LÃ መH@É ˆ”É”‹M U¡”Áƒ ÃJ“M::ˆ’ኚI ¾cun yÃM ውÖ?ቶች
ØpU“ Ñ<Çƒ ÁL†¨<” KÁ†¨<::
ትግበራ3.22
72
i. °Kƒ u°Kƒ uUታŸ“¨<ና†¨< É`Ñ>„‹ ¨<eØ ŸT>ÑØSðØ`
ii. Ñ<Çƒ የሚያስከትሉ ¾cun ውÖ?ቶችን ÓKê::
¾cun yÃM ØpV‹

Ÿ3.22 É`Ñ>„‹ ¨<eØ¾cun yÃM ØpU ˆ”ÇK¨< }Ñ”úHM:: Ÿcun yÃM
ØpV‹ ¨<eØ Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ ¾ተለመዱ “†¨<::
G.KS^SÉ: ¾cun yÃM uˆÓ`“ uS_ƒ SHŸM }ðØa }ÛÅI ˆ”Éƒጓ´
Ã[ዳሃM::ƒ”i ¾cun yÃM vKuƒ S_ƒ LÃ (KUdK? ßnT uJ’ xq LÃ)
ˆ¾}^SÆ SH@É uጣU ÃŸwÇM::
K.K}iŸ`"] ÔT‹: ¾cun yÃM uS_ƒ (S”ÑÉ)“ uÔT SNŸM }ðØa ÔT¨<
መሬት ’¡f ¨Å òƒ ˆ”Ç=ሄÉናˆ”Ç=qU Ã[ዳM::
N.¾}iŸ`"ሪ õ_”: ›iŸ`"ሪ¨< SŸ=“ KTqU õ_” ሲÃ´ cun uõ_’< SYS`
LÃ õ_”“ ÉÛ SNŸM }ðØa }gŸ`"ሪ¨< ˆ”Ç=qU ÃረÇM::
¾cun yÃM Ñ<Ç„‹
ትግበራ 3.23
 ¾cun yÃM Ñ<Ç„‹ KUdK? uów]"‹& u}gŸ`"]‹& uÝ"
¨<eØ“ uSdcK<ƒ ÁM}ðKÑ S<kƒ“ ˆdƒ uSõÖ` Ñ<Çƒ TÉ[c<” ŸÕÅ™‹I
Ò` ¨ÃU Ÿ¨LÐ‹I Ò` }¨ÁÃ::
¾G<Kƒ ˆÐ‹I”Sዳö‹ eqóƒÓ ucun yÃM du=ÁሙቀትÃðÖ^M:: u}SddÃ

G<’@qየማi” ›"Lƒ c=”kdkc<Ãó}Ñ<“ ¾TÃðKÓ S<kƒ ÃðÖ^M::›”É Ti”
c=”kdke uT>”kdke< ¾Ti” ›"Lƒ ¨<eØ S<kƒ ÃðÖ^M::ÃI S<kƒ Tሽ’<”
KT”kdke ˆ”Ç=¨<M Ÿ}ðKÑ¨<ጉልበት¨<eØ ¨ዳልተፈለገ Ñ<Muƒ
¾}k¾[ Ñ<Muƒ ’¨<::ÃIU S<kƒ ¾vŸነ Ñ<Muƒ }wKA Ã¨cÇM::
o K?KA‹ ¾cun yÃM Ñ<Ç„‹” ÓKê፡፡
¾cun yÃM” Sk’e
73
cun” Sk’e ¾Ti•‹” ›"Lƒ SuLƒ uSk’e ¾Ti’< wnƒ ˆ”Ç=ÚU` ÃረዳM::
eK²=I ¾cun yÃM Sk’e ›Kuƒ:: ¾q¨lƒ¾cun yÃM” KSk’e ¾T>[Æ ²È‹
kØKA ¾}²[²\ƒ “†¨<::
G) ¾›"KA‡” ›ባ×“ Ô`v×” ˆ¾ól እንዲለሰልስ TÉ`Ó፡ ¾KcKc< ›"Lƒ ከሻካራ ›"Lƒ
Á’c ¾cun yÃM ›L†¨<::
K)pvƒ Skvƒ:G<Kƒ ›"Lƒ ¾T>ó}Ñ<uƒ” Ñê ¨KM pvƒ uSkvƒ uSHL†¨<
ÁK¨< ¾cun yÃM K=k”e Ã‹LM::pvƒ ስ”kv c`ÕÇ xq‹” KSS<Lƒ
ŸTe‰K}Ñu[¨< ¾cun GÃM Ãk”dM::
G) ˆየ}”gራ}} ÁK ›ካM
K) ˆ¾}”ŸuKK ÁK ›ŸM
e°M 3.18 uT”g^}ƒ“ uT”ŸuKM SNŸM ÁK¨<” M¿’ƒ KTX¾ƒ

Ã[ÇM ::
u²=I U°^õ ¨<eØ ›”É ›"M É”Ñƒ u=Ñó‹G< ¨ÃU u=Sq‹G< KU”
ˆ”ÅUƒ¨Él“ ˆ”Ç=GÁeðMÓ c=J” uTi•‹ LÃ Ó” Ñ<Çƒ ›K¨<::ˆ”Å ›”É ²?Ò
Ti•‹ ucun yÃል U¡ንÁƒ }uM}¨< ˆ”ዳÁMl uSŸላŸK< LÃ እና”}U GÑ^©
GLò’ƒ ›Kv‹G<::eK²=I ¾Uƒ‹K<ƒ” G<K< ›Ÿ“¨<’<::
ÃI `ê Ÿ°Kƒ }°Kƒ ’<a›‹” Ò` Ÿõ}— l`˜ƒ eLK¨< ›”}ም u¡õM ¨<eØ
Ö”ካ^ }dƒö ŸTÉ[Ó vhÑ` uIw[}cu< ¨<eØ uTi•‹ ¨<eØ cun እ”Èƒ
እ”ÅT>k”e Ó”ዛu? uSeÖƒ ›LeðLÑ> ¾Ñ<Muƒ w¡’ƒ” KSk’e ¾uŸ<L‹G<” Mƒ¨Ö<
ÃÑvM::

¾U°^ፉ ƒUI`ƒ ክለሳ
1. ¾cun yÃM U”É”’¨<;
74
2. ¾cun yÃM u°Kƒ }°Kƒ ’<a LÃ ÁK¨<” É`h ›eSM¡„ ›”Ç”É UdK? ስÖ<:፡
3. ¾cun
yÃM yÃM”
›”É” ›"M ¾ሚወስኑ
uSÓóƒ“U¡”>ያ„‹” ÓKè:: KSõÖ` ¾T>Ø`
uSdw ˆ”penc?”
uˆ”penc? LÃ ÁK¨<”U
4. usT> ¾cun KTqU ¨ÃU
yÃM“ uˆ”penc? ¾cun¾uKÖ
yÃM እ”Ç=”kdke
SNŸM ÁK¨<KTÉ[Ó
M¿’ƒ U”É”’¨<;
መልመÍ 3
I .Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ” vÊ xq‹ uƒ¡¡K— nL„‹ S<ሉ
1. ¾ˆ”penc? ¨ÃU ¾ˆ`õታ G<’@q Sk¾` U¡”Áƒ --------------------- ’¨<::
2. ˆ”Å ’>¨<}” 2— IÓ SW[ƒ ÁM}S²’ yÃM ¾------------------እ“ --------------
w²?ƒ’¨<::
3. ¾ግብር እና የአጸፋ ግብር yÃKA‹ G<M Ñ>²? uSÖ”---------------------ˆ“ u›p×Ý
ÅÓV----------------------ናቸው::
4. u 1kg SÖ’ le LÃ S_ƒ ¾ስuƒ yÃM c=}Ñu`------------------’>¨<ተ” ’¨<::
5. S_ƒ ›"Lƒ” ¨Å Ûw`… ¾Uƒewuƒ yÃM K?L eU ------------------ÃባላM::
II. Ÿ²=I uq‹ LK<ƒ ØÁo‹ ›ß` SMe eØ

1.¾yÃM” õˆ ስØ::
2.›”É ›"M ŸS_ƒ `q c=H@É ¡wÅ~ ¾T>k¾ùƒ G<’@qን ÓKê::
3.Ÿ²=I uq‹ LK<ƒ ፊዚካላዊ አካሎች¾}TŸK< ›HÊ‹ ÓKê:: g, FNˆ“ m::
4.}õq uKcKc ¾ˆ”Úƒ Ñ<TÏ LÃ ÁK¨< ¾cun yÃM KU” ˆ”ÅT>ቀ’e ÓKê::
III. Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ” ýawK?V‹ ›YL
1. SÖ’ lc< 8kg ¾J’ ¾MÐ‹ SÝ¨‰ SŸ=“” 2m/s2 uJ’ iUÖ× ˆ”Ç=H@É
KTÉ[Ó ¾T>ÁeðMÓ ኃÃM U” ÁIM ’¨<;
2. 20kgSÖ’ le ÁK¨<” ËMv Ÿˆ[õƒ LÃ ›”e„ KTegUÖØ 22N yÃM
Ÿ}}Ñu[ ¾ËMv¨< iUÖ× c”ƒ ’¨<;
3. SÖ’ lc< 60kg ¾J’ MÏ ¡wÅƒ uS_ƒ LÃ U” ÁIM ’¨<;(g=10m/s2)
4. SÖ’ lc< 90kg ¾J’›"M ¾ስvƒyÃK< iUÖ× ¾S_ƒ” ¾ስuƒ yÃM 2.5 ˆÏ
¨Å J’ ýL’@ƒ u=¨cÉ ¾›"K< ¡wÅƒ u›Ç=c< ýLኔƒ LÃ U” ÁIM ÃJ“M;
( ¾S_ƒ iUÖ×g=10m/s2’¨< wKI ¨<cÉ)
5. SÖ’ lc< 1500kg ¾J’” }iŸርŸ] ŸqSuƒ ›e’e„ ukØq SeS` LÃ u10
c¢”É ¨<eØ „KAq¨<” 20m/s LÃ KTÉ[e }‹KDM:: ¾²=I }ሽŸር"ሪ iUÖ×
U” ÁIM ˆ”ÅJ’ ›ስL::
6. SÖ’ lc< 40kg ¾J’ ›"MLÃ ¾}}Ñu[ ¨<ÜÁ© yÃM ˆØõ c=J” ¾›"K<
iUÖ× ¾uò~” ስ”ƒ እÏ ÃJ“M;
75
7. 5kg SÖ’ le ÁK¨< Ñ<TÏ እ`c< LÃ ታea u}¨Ö[ ÑSÉ ipuƒ uK?K¨< ¨KM
LÃ u}SXXÃ „KAq ˆ¾}Ô}} ’¨<::¾¨KK< S×˜ 0.25 ’¨<::
e°M 3.19 }SMŸƒ::
G) ¾Ñ<TÌ” ˆ”penc? ¾T>n[” ¾cun yÃM c”ƒ ’¨<; (g=10m/s2}ÖkU)
K) ¾x`Æ kÖ? yÃM“ uÑ<TÌ LÃ ¾}}Ñu[ ¨<ÜÁ© yÃM U” ÁIM ’¨<;
5kg F
Fk
W = mg
ስዕል 3.19
8. ipuƒ uK?K¨<S”ÑÉLÃ 150N ¡wÅƒ vK¨<dØ” LÃ 75N yÃM¨Å Ô”

}}Ówa ›"K<” u}SddÃ „KAq KT”kdkc um ’¨<::udØ’< ¨KM እና
በS”ÑÆ S"ŸM ¾}ðÖ[¨< ¾cun መ×ኝU” ÁIM ’¨<;(e°M 3.20” }SMŸƒ/ˆ)
F = 75N
Fk
mg = 150N
ስዕል3.20
9. KØ“ƒ“ UÙ` ucTÃ LÃ ¾Uƒ”kdke ¾›”Ç=ƒ }S^T] SÖ’ le S_ƒ

LÃ 65kg ’¨<:: ¾}S^T]ª ¡wÅƒ
G)uS_ƒ LÃ U” ¾IM ’¨<; (S_ƒ LÃ g=10m/s2’¨<)
K)uÚ[n LÃ U” ¾IM ’¨<; (Ú[n LÃg=1.6m/s2 ’¨<)
76
U°^õ
Y^'Ñ<Muƒ እ“ ›pU
4

 ¾Y^”፣ ¾Ñ<Muƒ“ ¾›pU ጽንሰ ሀሳብ መገንዘብ፣
 ŸY^፣ŸÑ<Muƒ“ Ÿ›pUÒ` }ÁÁ»’ƒ ÁL†¨<” –awK?V‹ ¾SY^ƒ S<Á
ማዳበር፣
 T”—¨<U ’Ñ` Ó”–<’ƒ ˆ”ÇK¨< SÑ”²w ˆ“
 ¾ò²=¡e” ˆ¨<kƒ“ ጽንሰ ሀሳብ KTÅuር ¾}KÁ¾ S”ÑÉ“ ›T^à‹”
SÖkU ትችላላችሁ::
SÓu=Á
vKፉƒ Zeƒ U°^ö‹ ¨<eØ ›”ዳ”É ¾}ሰó] ›"Kƒ” ìባÄ‹ ¾}ሰó] ›"KA‹
ልኬትˆ“ ¾}TŸለ (SI) ›HÇ†¨< ¾›"KA‡ ˆ”penc?'yÃM“ uyÃKA‹“ ˆ”penc?
SNŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ” }U[HM:፡ u²=I U°^õ ¨<eØ ÅÓV eKY^ ጽንሰ ሀሳብ'eK
Ñ<Muƒ“ ›pU ˆ“ uSNŸላ†¨< ÁK¨<” Ó”–’ƒ ƒT^KI:፡ Y^ U”Éን ’¨<;
¾Ñ<Muƒ” õˆ ˆ”Èƒ ƒcጣKI;c‹ Y^” ›”É” ’Ñ` ŸSY^ƒ Ò` ÁÁይዛK<:፡
›G<” Ó” ¾Y^ ¾Ñ<Muƒ“ ¾›pU dÃ”d© õቺ ˆ”Ç=G"M Ñ<Muƒ ¡õM ¾J’<ƒ” ¾ˆ”penc?
Ñ<Muƒ“ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ” uTØ“ƒ LÃ w‰ ˆ”ë“K”::
78
4. ሥራ ጉልበትና አቅም የ7ኛ ክፍል ፊዚክስ
4.1. Y^
ትግበራ 4.1
Ÿ²=I uq‹ uk[u<ƒ ØÁo‹ LÃ Ÿ¹Å™‹I Ò` }¨Á¿uƒ:፡

I.Y^ Ÿ°Kƒ °Kƒ ’<a“ uò²=¡e ¨<eØ ˆ”Èƒ ÃÑKጻM;
II .Y^ }W`…M ¾U”K¨< SŠ ’¨<;
III. Y^ ¾T>ባK¨<” nM uò²=¡e ¨<eØ ˆ”ዳK¨< ÓKê:፡
Ÿትግበራ 4.1 ¨<ÃÃƒ LÃ ¾}cÖ ¾}KÁ¾ ƒ`ÑŸ“¨” É`Ñ>ƒ
¨<eØ ¾›እምሮና የ›ካM ƒÓu^ G<K„‹” Y^ ¨ÃU Y^ ›ÃÅKU uTKƒ Kዩአ†¨<:፡
 SêNõ T”uw፣
 eK ŸባÉ ¨ÃU kላK< ýawK?U uß”pላƒ ¨<eØ Tcw፣
 ›”É” ¡wÅƒ uˆÏI Ã²I eƒqU ¨ÃU ÅÓV ›”É” i¡U uSgŸU
u}SXXÃ „KAq ¨Å Ô” eƒ”kdke ሥራአልሰራህም፡፡
Ÿ²=I uላÃ ÁK<ƒ ƒÓu^‹ G<Kk¾ùƒ ¨pƒ Y^ }W`ቷM ÃባላM:፡ ›”É yÃM (F )u›”É ›"M Lይ
ተ}Ówa ’s' `kƒ "”kdkc Y^ ÃW^M::
m F m F
Po Pf
ስዕል. 4.1 ሀይል F ስራ ሰርቷል
uY°M 4.1 ¨<eØ (F)yÃM (m) SÖ’ le ባK¨< wKA¡ LÃ }}ግwa Ÿ( Po )
’Øw ¨Å (Pf) 's'õMcƒ ›”kdpcDM:፡ eK²=I ¾}W^ Y^ , ¾}}Ñu[ GÃM

õMcƒ ÃJናል::
丠
ምልክቶቹ፡ W፡ የተሰራ ስራ፣ ፡የተተገበረ ሀይል እና ፡ ፍልሰታን ያሳያል፡፡
79
Y^ ¾}}Ñu[ GÃM” uõMcƒ uTv²ƒ ¾T>Ñ˜ ውÖ?ት’¨<::

GÃM“ õMcƒ G<K~U y?¡}` “†¨<::’Ñ` Ó” Y^ uSÖ” w‰ eKT>ÑKê
e"K` ’¨<::
›”Éን ¡wÅƒ ŸS_ƒ ¨Å ላÃ uT”Xƒ SÅ`Å]Á LÃ TekSØ Y^

KSY^ƒ Ø\ UdK? ’¨<:: ¾}}Ñu[ ኃÃM Ÿ’Ñ\ ¡wÉƒ Ò`ˆŸ<M c=J”
¾}ÑD²¨< `kƒ ŸSÅ`Å]Á¨< lSƒ ÒርˆŸ<M ÃJ“M::
›”É ሃÃM u›”É ›ካM ላÃ uˆ”pcnc? ›p×Ý ለ¾ƒ ባKሁኔታ Ÿ}}Ñu[ ŸHÃK<
›p×Ý Ò` ›”É ¾J’ w‰ Y^ W`ቷል ÃባላM::u›”É ›ካM ላÃ HÃM }}Ówa
›ካK<” KT”kdke "M‰K ¾}Wራ Y^ ›Ã•Ù::›ካK<u=”kdkeU yÃK<
uˆ”pekc?¨< ›p×Ý ላÃ U”´` K=•[¨<ÃÑvM:፡ ›”É c¨< ¾}¨c’ SÖ’ le
ÁK¨<” wKA¡ }g¡V ¨Å Ô” Ÿ}”kdkc ¾}W^ Y^ ¾KU (Y°M4.2 }SMŸƒ)::
s
Y°M 4.2 m SÖ’ le ያK¨<” wKA¡ }g¡V ¨Å Ô” ˆ¾H@Å ÁK c¨<::
ትግበራ 4.2
 ›”É ¡wÅƒ ÁK¨<” ’Ñ` }g¡V ¾T>”kXke ሰ¨<ሊW^
¾T>‹K¨<” Y^ ŸጓÅ™‹I Ò` }¨Á¿uƒ::
የስራ የተማከለ አሃድ ጁል (J) ወይም ኒውተን ሜትር(Nm) ነው፡፡ የአንድ ጁል ስራ

የሚሰራው አንድ ኒውተን ኃይል በአንድ አካል ላይ ተተግብሮ አካሉን ለአንድ ሜትር ርቀት
ካንቀሳቀሰ ነው:: ጁል ¾T>ባK¨< 1J ,1N.1m=1Nm.¾Y^ ›HÉ u›”É ¾ˆ”Óሊ´ ›Ñ`
¾ò²=¡e K=p uÓKƒ Ñ<Muƒ ላÃ ƒMp ›e}ªê* ÁÅ[Ñ ÎUe ý_eኮƒ ÌM (1818-
80
1889) uT>ባK¨< c¨< eU ¾}c¾S ’¨<::›”É ƒMp SÖ” ÁK¨< Y^ ¨ÃU SÖ’<
ƒ”i ¾J’ Y^ Ÿ}W^ ÃI” KSÓKê ŸY^ ›HÉ ÌM Ô” }kêL‹ uSÖkU
¾Y^¨<” SÖ” SÓKê Ã‰ላM::ˆ’cK= ጁል ( mJ) ˆ“ ¾SXXK<ƒና†¨<::
KUcK?: ›”É Ÿ=KA ጁል (KJ),1000J
›”É T@Ò ጁል (1MJ) =1,000,000J
›”É T>K= ጁል (1mJ)=0.001J
ምሳሌ 4.1
1. ›”É XØ” u180N yÃM }Ñõ„ dÃgSØØ 5Ö `kƒ ¨Å Ô” u}²[Ò ›"M LÃ

እ”Ç=H@É ከተደረገ የተሰራው ስራ ምን ያህል ነው?
F = 180N W=? W=F  s
s = 5m = 180N  5m
= 900Nm
= 900J
2. u›”É SÖ’ le LÃ 100 N yÃM }}Ówauƒ uòƒ Ÿ’u[uƒ xqLÃ
20muyÃM›p×Ýˆ”Ç=H@É }ÅርጓM:፡
ሀ) U” ÁIM Y^ }W^;
ለ) ¾}}Ñu[ yÃM ˆØõ J• ¾}H@Å¨< `kƒ "M}k¾[ ¾}W^ Y^ U” ÁIM
’¨<;
ሐ)የተጓዘዉ ርቀት በግማሽ ሆኖ ሃይሉ ካልተቀየረ የተሰራ ስራ ስንት ይሆናል?
F = 100N W=? ሀ) W = F  S
S = 20m = 100N  20m
= 2000Nm
= 2000J
= 2KJ
ለ) F = 200N
W = F S
= 200 N  20m
= 4000 Nm
= 4000J = 4 KJ
81
ግበራ 4.3
 ኃይል እጥፍ ሲሆን የተሰራውስራም እጥፍ ይሆናል::

c) S = 10mስለሚሆን
W = F  S = 100N  10m = 1000Nm = 1000J = 1KJ
3.50KgSÖ’ le2m¨Å ላÃ uT”Xƒ 1000J Y^ Ÿ}W^ ¾}}Ñበ[¨<yÃM e”ƒ
SJ” Ã‹ላM;
¾}WÖ}ðላጊ SõƒN?
W = 1000J F=? W=F.s
W 1000 J
s = h = 2m F 
S 2m
F = 500N

1.Y^” KመY^ƒ ¾T>ÁeðMÑ< G<’@q‹ U”É”ናቸ¨<;
2.¾}W^” Y^ KTስLƒ ¾T>ÁeðMÑ¨< ö`S<L kS` éñ
3.›uu 20N ¡wÅƒ ÁK¨<” ’Ñ` ŸS_ƒ 1.5 mŸõq›”eቷM:፡ ›uu ¾W^¨<”
Y^ ›Yሉ::
4.¾}}Ñu[¨< yÃM እጥፍ J• ¾}H@Å¨< `kƒ Ó” "M}k¾[ ¾}W^¨< Y^
ምን ያህል ÃJ“M;
4.2. Ñ<Muƒ
ባለð¨< ƒUI`ƒ ላÃ Y^ u}Kያ¿ ›ካላƒ ላÃ ¾T>W^ SJ’<” }U[HM::u²=I
U°^õ ¨<eØ ›ካላƒ eK›ላ†¨< Ñ<Muƒ ƒT^KI::›”É ›ካM Y^ SYራƒ ከ‰ለ
Ñ<Muƒ ›K¨< ÃባላM::eK²=I ›”É ›ካM ÁK¨< Ñ<Muƒ ›ካK<SY^ƒ uT>‹K¨< Y^
ÃKካM::
82
Ÿ²=I uq‹ uk[u< ’Øx‹ ላÃ ŸጓÅ™ቻ‹ሁ Òር}¨Á¿uƒ:፡

I ŸባÉ ¾J’ É”ጋÃ u›¾` ላÃ ¨Å ላÃ ›ንሳ::Ñ<Muƒ ›K¨<”;
II uSkÖM Á’d¤¨<” É”ጋÃ ŸላÃ uSMkp ŸY` ÁK‹¨<” ƒ”ሽ É”ጋÃ ˆ”Ç=Ww`
›É`Ó::
III Ñ<Muƒ U”É”’¨<;
Iv uY^“ uÑ<Muƒ SNŸM ÁK¨< Ó”–<ነƒ ÓKê::Ñ<Muƒ ÁK¨< ›ካM U” ÃðØራM;
¾›”É ›ካM” Ñ<Muƒ ˆ”Èƒ ƒÑMጻKI;
¾ምን•`vƒ ¯KU ¾}KÁ¿ ¾Ñ<Muƒ ¯Ã’„‹ን ƒKÓሳK‹::ˆ’cካM Ñ<Muƒ፣¾’>Ÿ<K` Ñ<Muƒ፣ ¾fለ` Ñ<Muƒ፣ ¾ÉUê Ñ<Muƒ፣ ¾Óለƒ
Ñ<Muƒ፣¾Sካ’>ካM Ñ<Muƒ፣ ¾”óe Ñ<Muƒ፣ ¾¨<H Ñ<Muƒ ና†¨<::u²=I ƒUI`ƒ
¨<eØ uSካ’>ካM Ñ<Muƒ ላÃ ˆ“}Ÿ<^K”:: ¾S"’>"M Ñ<Muƒ ›”É ›"M uT”kckc<
¨ÃU ÅÓV ŸS_ƒ በLÃ vK¨< Ÿõq ¾T>•[¨< Ñ<Muƒ ’¨<:፡¾S"’>"M Ñ<Muƒ
G<Kƒ ¯Ã’ƒ ናቸው::ˆ’c•[¨< Ñ<Muƒ TKƒ ’¨<::KUሳK? uˆ”penc? LÃ
ÁK }ሽŸርካ]፣ u›¾` LÃ ¾}¨[¨[ É”ጋÃ፣ˆየ}iŸ[Ÿ[ ÁK ÔT ¨ÃU u›¾` ላÃ
¾}¨[¨ሩ ke„‹ ˆ“ ¾SdcK<ƒ uˆ”pcnc? ላÃ uSሆ“†¨< ¾ˆ”pekሴ Ñ<Muƒ
›ላቸ¨<:: ›”É ’m’ SÖ’ le ÁK¨< ›ካM u’V’ „KAq Ÿ}”kሳkc ›ካK< ¾T>•[¨<
¾ˆ”penc? Ñ<Muƒ uH>Xw c=ÑKê Ÿ²=I uq‹ ÁK¨< ÃJ“M:፡
1 1
K.E = (SÖ’ le)(„KAq)2= mv2
2 2
¾ˆ”penc? Ñ<Muƒ uSÖ” w‰ eKT>ÑKê e"K` ’¨<::
ምሳሌ 4.2
1/ 20 ÓራU SÖ’ le ÁK¨< ØÃƒ u250m/s „KAq Ÿ}}¢c‹ ¾ØÃቷ ¾ˆ”penc?
Ñ<Muƒ U” ÁIM ’¨<;
83

1
m = 20g K.E = ? K.E = mv2
2
= 0.02kg = 1  0.02kg  (250m/s)2
2
V = 250m/s = 1  0.02  62500 kgm2/s2

2
= 625J
ƒŸ<[ƒ ¾T>h ØÁo
Ÿ²=I uLÃ eKk[u¨< ØÁo ላÃ ¾ØÃቷ ¾ˆ”penc? Ñ<Muƒ Ÿ²=I uq‹ ÁK<ƒ”
G<’@q‹ uSÑ”²w ŸጓÅ™‹I Òር }¨Á¿uƒ::
G/ ¾ØÃቷ „KAq ቋT> J• SÖ’ lሱˆØõ ŸJ’ K.E e”ƒ ÃJ“M;
K/ SÖ’ le ቋT> J• „KAq¨<ˆØõ ŸJ’ K.Ee”ƒ ÃJ“M;
¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ( P.E):¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ TKƒ ›”É ›ካM ÁKuƒ xq

u›”í^©’ƒ ŸS_ƒ uላÃ ካK¨< Ÿõq du=ያ ¾T>•[¨< Ñ<ልuƒ ’¨<:: KUሳK?
ŸS_ƒ ›ካM ¾}¨c’ ŸõqላÃ ¾T>Ñ–< SÖ’ lf‹ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ›ላ†¨<::
›”É ’m’SÖ’ le ÁK¨< ›ካM ŸS_ƒ uላይ ’h’ŸõqላÃ ŸJ’ ÁK¨< ¾¡IKAƒ
Ñ<Muƒ uH>dw Å”w ¾T>Ÿ}K¨< ’¨<::P.E= ¡wÅƒ ከõq
, wxh
W= mgh
 P.E= mgh
ŸS_ƒ ¾}¨c’ ŸõqላÃ ÁK¨< ›ካM K=•[¨< ¾T>‹K¨< ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ’¨<::
eKK?L¨< ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ uŸõ}— ¡õM ¨<eØ ƒT^KI ::
ምሳሌ 4.3
80 Kg SÖ’ le ÁK¨< É”ጋÃ 30m ŸõqባK¨< u?ƒ LÃ }kUÖDM:፡¾É”ጋ¿
¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ በe”ƒ ይÚU^M;(g=10m/s2 }ÖkU)
84

m = 80kg P.E = ? P.E P.E = mghf – mgho=mg(h - ho)
hf = 30m = 80kg  10m/s2(30m -0m)
g = 10m/s2 = 24000J
ho = 0m P.E = 24kJ
ምሳሌ 4.4
1)800kgSÖ’ le ÁK¨< }ሽŸ`ካ] 640kJ ¾ˆ”penc? Ñ<Muƒ ¾T>•[¨< ue”ƒ „KAq
ŸH@Å ’¨<; ˆ”Ç=G<U ¾}iŸ`ካ]¨< SÖ’ le ¨Å 400kg ´p wKA ¾ˆ”penc?¨<
Ñ<Muƒ "M}k¾[ „KAq¨< e”ƒ ÃJ“M;
¾}WÖ ¾}ðKÑ SõƒN?

m = 800kgv = ? v K.E = 1 mv2
2
1
K.E = 640kJ  640000J =  800kg  v2
2
640000
= 640,000J  v2 =
400
 v 2  1600(m / s )2
 v  1600(m / s ) 2
 v = 40m/s
¾}ሽŸ`ካ]¨< SÖ’ le 400Kg ŸJ’( m= 400kg )

1 2 1 640, 000 2 2
K.E = mv  640, 000 J   400kg  v 2  v 2  m s
2 2 200
 v  3200(m / s ) 2
 v  56.57m / s
2)›”É ¾¡_” Ti” I”í uT>cûƒ xq °n‹” uT”dƒ ›ÑMÓKAƒ ˆየcÖ ÃÑ—
M:፡ ¡_’< SÖ’ lc< 320kg ¾J’¨<” °n 40m Ÿõq ¨Å LÃ ካ’d ¾}ÖkS¨<
Ñ<Muƒ U” ÁIM ’¨<;(g=10m/s2}ÖkU)::
85
e°M 4.3 ¡_”

m = 320kg PE = mgh
h = 40m P.E= ? P.E  320kg 10m / s 2  40m
g= 10m/s2  128, 000 J  128 KJ
3)100kg SÖ’ le ÁK¨< ›ካM 1MJ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ˆ”Ç=•[¨< KTÉ[Ó ŸS_ƒላÃ
U” ÁIM Ÿõq S’dƒ ›Kuƒ; ( g=10m/s2ተÖkU)
m = 100kg h= ? PE = mgh
g = 10m/s2 PE
h=
P.E=1MJ mg
=1, 000, 000J 1, 000, 000 J
=
(100kg ) (10m / s 2 )
h = 1000m
ትግበራ 4.5
ŸÕÅ™‰‹G< Ò` }¨Á¿uƒ::
Ÿ²=I uታ‹ vK<ƒ G<’@ታ‹ LÃ ›ƒŸ<\::
I. ¾¨<H ሃÃM ¾›?K?¡ƒ]¡ Ñ<Muƒ ×u=Á qn& ÓMÑM Óu? እ“ ¾SdcK< ¾›?K?¡ƒ]¡
Ñ<Muƒ u›Ñ^‹” ÁkርባK<::
II.uu?ታ‹” ¨<eØ UÓw KTwcM ¾’ÇÏ Ñ<Muƒእ”ÖkTK”::
III.¾›?¡ƒ]¡ c?M ¨ÃU ¾vƒሪ É”ÒÃ (¾Ÿ?T>"M Ñ<Muƒ) }ÖpS” w`H”
እ“ÑኛK” ¨ÃU _ÉÄእ“ÇU×K”::
V.Ÿ²=I uLÃ vK<ƒ G<’@ታ‹ ¾}ÑKè ¾Ñ<ልuƒ ›Ã’„‹ U” ÃJ“K<Ñ<Muƒ
ÃðÖ^Mን? ¨Ãe ÃÖóM ÓKè::
86
¾ግንዛቤማ[ÒÑÝ ØÁo‹ 4.2

i. uY^“ uÑ<Muƒ SNከM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”É”’¨<;
ii. G<K~” ¾Sካ’>ካM Ñ<Muƒ ¯Ã’„‹” eT†¨<” Ø\::<
iii. ¾ˆ”penc? Ñ<Muƒ uU” ላÃ Ã¨c“M;uUM¡„‰†¨< }ÖpSI ¾ˆ”penc?
Ñ<Muƒቀመር éõ::
iv ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ uU” LÃ Ã¨c“M; UM¡„‹” }ÖkSI ¾¡IKAƒ” Ñ<Muƒ
ቀመርéõ::
v 0.25kg SÖ’ le ÁK¨< ŸDe u›¾` ¨<eØ ¨Å Ô” u80m/s2 Ÿ}Sq
¾ˆ”penc?¨< Ñ<Muƒ e”ƒ ÃJ“M;
G) uk.E “ u P.E SNŸM ÁK¨<” M¿’ƒ éõ::
K) KK.E “ K P.E ¾T>J’<ƒ” }Ývß UdK? eØ::
N) K.E ¨Å PE ˆ”Ç=Gk¾` u}Úuß UdK? ÓKê::
4.3.የጉልበት ቅይይርና ጥበቃ ህግ
°Kƒ Ÿ°Kƒ ’<ሮአ‹” ¨<eØ ¾}KÁ¿ ¾Ñ<Muƒ ›Ãነ„‹” እ”ÖkTK”:: c‹

Ti•‹ ¢Uፒ¿}a‹እ“ K?KA‹”U Y^እ”Ç=W\ Ÿ}ðKÑ ¾Ñ<Muƒ SKª¨Ø
›eðLÑ> ’¨<:: KUdK? K’<a›‹” K°Kƒ Ÿ°Kƒ É`Ñ>„‰‹”UÉÍ” uSÖkU ¾ŸcM
Ÿ?T>"L© Ñ<Muƒእ“ ¾’ÇÏ” (Ÿ?ac=””) Ñ<Muƒ ¨Å ÓKƒ Ñ<Muƒእ”Ç=k¾`
እ“Å`ÒK”:: ÃG<”“ SKª¨Ø” w‰እ“ÁK”:: KUdK? SÖ’ le ÁK¨< "De
Ÿõታ"K¨< öp LÃ ¨Å S_ƒ እ¾¨Åk ÁK¨<”እ”¨<cÉ(Y°M
4.4 }SMŸƒ)::ኳሰöp LÃ u’u[‹uƒ Ñ>²? ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ w‰ ›Lƒ::P.E=mgh¨Å
S_ƒ uUƒ¨Épuƒ Ñ>²? G<K~” ¾Ñ<Muƒ ›Ã’„‹(K.E እ“P.E)Ã•^ታM:: u²=I”
ጊዜ ¨<cØ öl LÃ ¾’uራƒ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ¾}¨c’ዉ ¨Å እ”penc? Ñ<Muƒ
Ãk¾^M::
1
P.E+ K.E = mgh+ mv2
2
87
P.E = mgh, KEo = 0
h K.E + P.E
lafa
K.E =
1
mv f ፣ PEf = 0
2
መሬት
2
Y°M 4.4 ¾S"’>"M Ñ<Muƒ SKª¨Ø፡ነጻ ውድቀት
uSÚ[h "DdD S_ƒ ስƒÅè ¾እ”penc?Ñ<Muƒ w‰ Ã•^ታM::ÃIU TKƒ

¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ²?a eKT>J” uöl LÃ ¾’u^ƒ ¾ክIKAƒ Ñ<Muƒ S_ƒ LÃ S<K<
1
uS<K< ¨Å እ”pcnc? Ñ<Muƒ }kÃሯM:: 㟠丠2 2
P.E. + K.E. = mgh + 1 mv2

2
u²=I H>Åƒ ¨<cØ "DdD öp LÃ u’u[‹uƒÑ>²? ¾’u^ƒ ¾¡IKAƒ ጉMuƒ“ S_ƒ

eƒÅèÁLƒ ¾እ”penc? Ñ<Muƒ እŸ<M“†¨<::
1
mgh = 2 2
ማንÖልÖያ
ገመድ
ቦብ
A C
m P.E
a) uእ[õት LÃ ÁK ü”ÆKU P.E = mgh
h D B E
1
K.E  mv 2
2
b) uእ”penc? LÃ ÁK ü”ÆKU
88
Y°M 4.5 uü”ÆKU ¨<eØ ¾S"’>"M Ñ<Muƒ SKª¨Ø
ትግበራ 4.6
Ÿ²=I uታ‹ ÁK<ƒ” É`Ñ>„‹ uu<É” Y\፦-መሳሪያዎች: "De (xw)፣c=vÔ“ S”Öq w[ƒ
uSÖkU Ÿ²=I uታ‹ ÁK~” É`Ñ>„‹ Y\::
i. ቦw uc=vÔ እc`“ uY°M 4.5(a) LÃ እ”Å}SKŸ}¨< ›”ÖMØM:፡
ii. uY°M 4.5 (b)LÃእ”Å}SKŸ}¨< xu<” ¨Å A ’Øw Ÿdw¡ uኋL Mkp:፡
iii. ÃI” É`Ñ>ƒ ŸÑ<Muƒ SKª¨Ø“ Øun Ò`እ”Èƒታስ}XY^KI
Ÿትግበራ 4.6 LÃ ü”ዱKU c=”kdke K.Eእ“P.E k×Ã’ƒ vK¨< G<’@ታ

¾ሚKª¨Ö< SJ’<” }Ñ”úHM::xu< SËS]Á ’A’ LÃ c=Åè ›ÖnLÃ Ñ<Mu~ P.E
c=J” ’B’ LÃ c=Åè ÅÓV ›ÖnLÃ Ñ<Mu~ K.E ’¨<::
K?KA‹ ’Øx‹እ”Å’ ’D’እ“ ’E’ LÃ G<K~U ¾Ñ<Muƒ ¯Ã’„‹KE እ“ PE ›K<::
(Y°M 4.5 (b)}SMŸƒ) uSÚ[h LÃ ቦቡ kስእÁK ÃqTM:: u²=I” Ñ>²? Ÿ›¾`
Ò` uSó}Ó ¾xቡ Ñ<Muƒ ¨Å S<kƒ Ñ<Muƒ Ãk¾^M::
¾Ñ<Muƒ ¾Øun IÓ
¾Ñ<Muƒ ¾Øun IÓ Ÿ¯KU¯kó© ¾ò²=¡e IÔ‹ ¨<eØአ”Æ ’¨<:: ÃIም Ÿ²=I
uታ‹እ”Åk[uው ÃJ“M:፡ Ñ<Muƒ Ÿ›”É ¯Ã’ƒ ¨Å K?L ¯Ã’ƒ ÃKª¨×M እ”Í=
›ÃðÖÙ ›ÃÖፈምም::
¾ðdi ¨<H Ñ<Muƒ

¾›”É ›"M ¾መ"’>"Mጉልበት& ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ¨ÃU ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ¨ÃU
G<K~”U ÃµሊÑ˜ Ã‹LM:፡ እc+ ¨Åታ‹ eKT>ፈc¨< ¾¨<H Ñ<Muƒእ”Ã፡:ŸÇገƒ
LÃ ¨Åታ‹ ¾T>ðስ ¨<H u— ›Ñ` ¨<cØ¾NÃÉa ›?¡ƒ]¡ U”ß c=J” እስከ ›G<”
S<K< uS<K< ›M}ÖkU”uƒU::
89
Y°M 4.6. ¨<H ŸLÃ ¨Åታ‹ ðf }`vÃ” LÃ c=Åè ¾እ”penc?“ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ›K¨<::
uY°M 4.6 LÃ እ”ÅT>ታ¾¨< ŸLÃ ¨Åታ‹ፈሶ S¨<ÅmÁxታLÃ ሲደርeuŸõታ

U¡ንÁƒ ¨<H¨< ÁK¨< Ñ<Muƒ ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ(M.E= P.E) w‰ ’¨<::
ÃG<”“ uvD”vD¨< ¨<eØ ¨Åታ‹ Sõce ŸËS[ uኋL uእንpenc?¨< U¡ንÁƒ
¾እ”penc?Ñ<Muƒ እÁÑ– ÃH@ÇM::
ÃI ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ¾Ë’@_}\” }`vÃ” Sƒ„እ”Ç=ሽŸረŸ` ÁÅ`ÒM::
eK²=I uSÚ[h LÃ ¨<H¨< }`vÃ’< ²”É c=Åè ¾እ”penc?ና¾¡IKAƒ
Ñ<Muƒሊ•[ውÃ‹LM::
¨<H ቧ”ቧ ¨<eØ ¨Åታ‹ c=ðe ¾S"’>"M Ñ<Mu~ ¾እ”pcnc? Ñ<Muƒ“ ¾¡IKAƒ
Ñ<Muት ÉU` ÃJ“M:: ÃIUM.E= P.E+KE ’¨<::
›eታውሉ፡ ¾¨<H¨<S"’>"M Ñ<Muƒ ¨<H¨< ÓÉu< ¨<eØ }˜„ÁK¨< ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ

w‰ c=J” uT>ðeuƒ Ñ>²? Ó” ¾እ”penc? Ñ<Muƒ w‰ Ã•[ªM:፡ ¨Åታ‹ እ¾ðcc
ÁK¨< ¾¨<H Ñ<Muƒ u¾ƒ—¨"M Ñ<Muƒ sT> SJ’<” ÁdÁM::
¾”óe Ñ<Muƒ
ትግበራ4.7
¾u<É” ¨<ÃÃƒ
1 ”óe U”Éን’¨<
2 ¾ƒ—¨< ¾Ñ<Muት ¯Ã’ƒ Ã•[ªM
3 ØpU ÁK¨< Y^ ¾T>Wûƒ” xታUdK? eØ::
90
ƒMp ¾”óe }`vÃ”(wind mill) [»U ÉÒõ LÃ }”ÖMØKA Ë’@_}\ እ”Ç=iŸረŸ`

ÁÅ`ÒM:: ÃIU ¾T>J’¨< ”óc<vK¨< ¾እ”penc? Ñ<Muƒ }`vÃ’<”
c=ÁiŸ[¡` }`vÃ’< ÅÓV uK?L uŸ<M Ë’@_}\” uTiŸ`Ÿ` ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ
እ”Ç=ðÖ` ÁÅ`ÒM:: u”óe Ñ<Muƒ ¾T>Ñ˜ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ñ<Muƒ ¨<H ŸÑ<ÉÕÉ ¨<eØ
KTው×ƒ“ uu?ƒ ¨<eØ ¾Sw^ƒ ›ÑMÓKAƒ KSeÖƒ ÁÑKÓላM::
ጄኔሬተር
}`vÃ”
ድጋፍ
Y°M 4.7. ¾”óe }`vÃ” ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ¨Å ›?K?¡ƒ]¡ Ñ<Muƒ ÃkÃ^M::
¾T[ÒÑÝ ØÁo“ዎ‹ 4.3

1. Ÿ²=I uታ‹ ካK<ƒ nLƒ U” ƒ[ÇKI
ሀ)SKª¨Ø“ለ)¾Ñ<Muƒ ¾Øun IÓ
2. ¾Ñ<Muƒ” ¾Øun IÓ ÓKê:፡
3. ŸLÃ ¨Åታ‹ ¾T>ፈe ¨<H ¾T>•[¨<” ¾Ñ<Muƒ ¯Ã’ƒ ÓKê::
4. ”óe U” ¯Ã’ƒ Ñ<Muƒ ›K¨< ”óe Kc¨< ¾T>cÖ¨<” Ñ<Muƒ UdK? Øke::
5. ŸLÃ ¨Å ታ‹ ¾T>¨Ék¨<” ’Ñ` ¨ÃU ¾T>`ÑuÑu¨<” ü”ÆKU ›cSM¡„
¾T>Ÿ“ወ’¨<” ¾Ñ<MuትSKª¨Ø ÓKê::
91
4.4. ›pU
ትግበራ4.8
1. ›pU TKƒ U” እ”ÅJ’ ŸÕÅ™‹I Ò` }¨Á¿uƒ::
2. Ÿ²=I uታ‹ LK<ƒ UdK? eØ::
- ፊዚካላዊ ›pU
- ¾þK+" ›pU
- ¾ÓM ›pU
- ¾TሳS” ›pU
3. ¾Ñ<Muƒ“ ¾›pU M¿’ƒ U”Éን’¨<
4. ÝM~ ›”É” wKA¡ u2Åmn ¨<cØ 1®m `kƒ ›”kdkc‹:: SÑ`X ÅÓV
wKAŸ<” u5 Åmn ¨<eØ እኩM `kƒ "”kdkc ƒMp ›pU ÁK¨< T” ’¨<
›w^^::
¾}KÁ¿ c‹ ›”É” ¡wÅƒ ŸS_ƒ ¨Å LÃእŸ<M Ÿõታካ’c<እŸ<M ¾J’ Y^

W`ተªMእ”LK”እ”Í= U” ÁIM Ñ>²? ¨cÅv†¨< wK”አ”ÖÃpU::›”É” Y^
KSY^ƒ ¾T>ÁeðMÑ¨<” Ñ>²? Ó”³u? ¨<eØ TeÑvƒ u×U ›eðLÑ> ’¨<:: ፊዚካላዊ
›pU u}¨c’ Ñ>²? ¨<eØ ¾}W^¨<” Y^ ÃÑልéM::
.
›pU u›”É ›HÉ Ñ>²? ¨<eØ ¾ተW^ Y^ ¨ÃU u›”É ›HÉ Ñ>²? ¨<eØ ØpU LÃ ¾ªK
Ñ<Muƒ ’¨<::
የተሠራ ሥራ ጥቅም ላይ የዋለ ጉልበት

አቅም 丠 የወሰደበት ጊዜ , የወሰደበት ጊዜ
W
丠
t
P-›pU፣W- Y^፣t – Ñ>²? Ã¨¡LM:: እ”Å Ñ<Muƒ“ Y^ ›pUU eካK` ’¨<::
¾›pU ¾}TŸK ›HÉ ªƒ (W) ’¨<:: 1W=1J /1sec ›”É ÌM Ñ<Muƒ u›”É c?¢”É ¨<ስØ Ÿ}LKð
1 W ›pU ÃJ“M::
u×U ƒMp eKሆ’¨< ›pU c”“Ñ` ƒMMp ›ሃÊ‹ እ”Å’ Ÿ=KA ªƒ (KW )'T@Ò ªƒ (MW )እና
ወዘተ SÖkU እ”‹LK”::
1 KW = 1,000w
1 MW = 1,000,000w
92
ምሳሌ 4.5
1. ›”É Ti” 50kg SÖ’ lስ 6®m Ÿõታ ¨Å LÃ u4s ¨<cØ ›”e…M:: ¾Ti’<”
›pU ›eL(g=10m/s2ተÖቀም)፡፡
የተላለፈ ጉልበት
m = 50kg P=? አቅም 丠 የወሰደበት ጊዜ
h=60m
t=4s ¾}LKð Ñ<Muƒ = PE = mgh
mgh
g = 10m/s2 P=
t
 50kg  60m 10m / s 
 P
4s
 P  7500W  7.5kw
2.¨<Hን ¨Å LÃ ¾T>Ñó Ti” 3®® K=ƒ` ¨<H u8s ¨<cØ 12m `kƒ Ñõ…M::
¾Ti’< ›pU e”ƒ ’¨<(g=10m/s2 }ÖkU):: ¾1K=ƒ` ¨<H SÖ’ le 1kg
SJ’<” ›ƒ²”Ò::
mgh
h = 12m P=? P
t
t = 8s
(300kg )(10m / s 2 ) (12m)
m = 300kg P
8s
g = 10m/s2  P = 4500W = 4.5 KW
¾ግንዛቤT[ÒÑÝØÁቄ‹ 4.4
1. ›”É ¾›?K?¡ƒ]¡ U×É 2kJ Ñ<Muƒ u›”É c¢”É ¨<eØ "ስ}LKð ¾U×Æ
›pU e”ƒ ’¨<
2. ¾›”Éƒ”i vMÇ= ¨<H SÖ’ le 3kg ÃJ“M::እ”Ç=G<U ¾¨<H Ñ<ÉÕÉ
ØMkƒ 1® m ’¨<::›”Ç=ƒ MÏ ›”É ƒ”i vMÇ= ¨<H uG<Kƒ Åmn ¨<cØ
¨Å LÃ "¨×‹ ¾MÏ… ›pU U” ÁIM ÃJ“M(g=10m/s2)}ÖkU)
93
¾U°^ፉ ƒUI`ƒ ክለሳ
 Ñ<Muƒ ሲ}LKõ Y^ }W`…M ÃvLM:: u›”É ›"M LÃ

¾}}Ñu[ ሀÃM ›"K<” uሀÃK< ›p×Ý LÃ "”kdkc Y^ }W`…M
ÃvLM::
 W=F.S
 ¾Y^“ ¾Ñ<Muƒ ¾}TŸK ›HÉ ÌM ( J )’¨<::
 Y^' Ñ<Muƒ“ ›pU ZY~U eካK` “†¨<::
 ¾T@"’>"M Ñ<Muƒ ¾እ”penc?“ ¾¡Iሎƒ Ñ<Muƒ Éም` ’¨<::
 ¾እ”penc? Ñ<MueአካK< uእ”penc? LÃ uመ•\ w‰ ÁK¨<
Ñ<Muƒ ’¨<:: ÃIU K.E= mv2
 ¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ ›”É ›"M ŸS_ƒ ¨Å LÃ u}¨c’ Ÿõታ LÃ

uመ•\¾T>•[¨< Ñ<Muƒ c=J” ÃIU kØKA vK¨< ቀመር ÃÑKéል::
PE=mgh
 ›pU u›”É አሃድ Ñ>²? ¨<ስØ ¾T>W^ Y^ ¨ÃU ÅÓV u›”É አሃድ
Ñ>²? ¨<ስØ ¾T>}LKõ Ñ<Muት ÃJ“M:: ቀመሩU kØKA ÁK ’¨<::
P= W /t
የአቅምየተማከለአሃድዋት(w) ነው፡፡ 1w = J/s
 ¾›pU ¾}TŸK ›HÉ ªƒ (W) ’¨<::

 1W=1 J /1s
94
መልመÍ 4
I Ÿ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ” vÊ xታ‹ uƒ¡¡K— nLƒ S<L/ይ

1. ¾Y^ ƒ`Ñ<U እ”Å ---------------------------እ“ ------------------- w²?ƒ
Ãc×M::
2. ¾Y^ ¾}TŸK ›HÉ---------------------------- ’¨<::
3. ------------------------- Y^ ¾SY^ƒ ‹KAታ’¨<::
4. ¾Y^ ¾Ñ<Muƒ“ ¾›pU }dó] ›"Lƒ ›HÊ‹--------------------------
“†¨<:፡
5. Y^ }W`…M uT>vMuƒ Ñ>²? ¾ሃÃM“ ¾õMcƒ ›p×Ý --------SJ”
›Kuƒ::
6. ------------------------ Ñ<Muƒ Ÿ›”É ¯Ã’ƒ ¨ÅK?L ¯Ã’ƒ ÃK¨×M እ”Í=
¾TÃðÖ`“ ¾TÃÖó SJ’<” ÃÑMíM::
7.-------------------------- u›”É u}¨c’ ¿’>ƒ Ñ>²? ¨<cØ ¾T>Ÿና¨” Y^
’¨<::
8. ¾›pU ¾}TŸK ›HÉ-------------------- ’¨<::
9. ¾S"’>"M Ñ<Muƒ ¾------------------------ እ“ --------------------- ÉU` ’¨<::
II.Ÿ²=I uታ‹ ¾k[u<ƒ” –awK?V‹ ›ስM}I ጻõ::

1. 2®®NሃÃM 18kg SÖ’-lስ vK¨< XØ” LÃ }}Ówa ¨Å Ô” 6m `kƒ
እ”ዲH@É "Å[Ñ ¾}W^ Y^ ስ”ƒ ’¨<
2. ›”É 2®kg SÖ’-lc ÁK¨< ’Ñ` 25 m Ÿõታ vK¨< öp ¨Å LÃ
እ”Ç=¨× }Å`ÕM:: Ÿ›"K< ¨<cØ ¾}Ö^kS Ñ<Muƒ (¾¡IKAƒ Ñ<Muƒ)
U” ያIM ÃJ“M(g,10m/s2 }ÖkU)::
3. ›”É ክ_” ¾}vK Ti” Köp I”í Ó”vታ ¾T>ÁÑKÓK¨<” 45®kg SÖ’
le ÁK¨<” °n u5s ¨<eØ 5®m `kት ¨Å LÃ ›”Y…M :: (g=10m/s2)
ሀ)¾°n¨<” ¾¡IKAƒ Ñ<Muትእና
l)¾¡_ኑን ¾›pU SÖ” ›YL::
95
4. c¨< Wî d}LÃƒ 9®®kg SÖ’ le ÁLƒ u11,®®®m/s „KAታ ¨Å LÃ

}}Ÿ<XK‹:: ¾d}LÃ… ¾እ”pcnc? Ñ<Muƒ e”ƒ ’¨<
4. 2kg SÖ’ lc u15m/s „KAታ ŸS_ƒ ¨Å LÃ Ÿ}¨[¨[ U” ÁIM
Ÿõታ
¨ÅLÃ SÕ´ Ã‹LM:: (g,10m/s2 }ÖkU)
6. ›”É ¨<H” ¾T>Ñó ¾›?K?¡ƒ]¡ V}` 2®® K=ƒ` ¨<H uG<Kƒ c¢”É
¨<eØ 6m `kƒ Ñõ…M::g=10m/s2” uSÖkU ¾V}\” ›pU ›YL::
7. ›”É ¾›?K?¡ƒ]¡ "¨<Á 1®®®W ¾T>M êOõ ›K¨<:: ÃI” "¨<Á K›”É
c¯ƒ KSÖkU U” ÁIM Ñ<Muƒ ÁeðMÑ“M
96
ምዕራፍ መጠነ-ሙቀት እና ግለት
6
¾U°^ፉ ƒUI`ƒ ግቦ‹፡የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ካጠናቀቃ‹ሁ በኋላ፦

 ŸSÖ’-S<kƒእ“ ÓKƒÒ` ¾}ÁÁ²< î”c-Gdx‹” ƒገነዘባላ‹ሁ፡፡
 ŸSÖ’-S<kƒ Ò` ¾}ÁÁ²< ýawK?V‹” ¾TeLƒ Øuw” ታÇw^L‹G<::
 ሁሉU ’Ña‹ Ó”–<’ƒ ¨ÃU ØU[ƒ ÁL†ው SJ’<” uÅ”w
ƒ[ÇL‹G<::
 የፊዚ¡eን ዋና ዋና î”c-Gdx‹ ዕውቀት ለማዳበር የተለያዩ

S”ÑÊ‹ን“ ›S^à‹” KÃታ‹G< SÖkU ƒ‹Lላ‹ሁ::
SÓu=Á
Ÿ²=I kÅU feƒ SW[ታ© ò²="L© ›"Lƒ TKƒU SÖ’-le'`´Sƒእ“ Ñ>²?”
}U^‹ኋM:: u²=I U°^õ ¨<eØ ÅÓV ›^}—¨<” SW[ታ© ò²="L© ›"M
SÖ’-S<kƒ ¾T>vK¨<”እ”T^K”:: ÃI U°^õ eK SÖ’-S<kƒእ“ ÓKƒ
î”c-Gdw“ uS"ŸL†¨< ÁK¨<” M¿’ƒ“ Ó”–<’ƒ'SÖ’-S<kƒ KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓK<
eŸ?KA‹ Ÿ›”Æ eŸ?M ¨Å K?L eŸ?M Sk¾`”'¾ÓKƒ U”à‹ እ“ ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹
LÃ Á}¢[ ÃJ“M::
120
6 መጠነ ሙቀት እና ግለት 7ኛ ክፍል
ፊዚክስ
6.1. የመጠነ-ሙቀት ሳÃንd© ፍቺ

ƒÓu^ 6.1: ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹ ŸጓÅ™‰‹G< Ò` uS¨Á¾ƒ SMc<::
G. SÖ’-S<kƒ U”É”’¨<?
K. c‹ °Kƒ Ÿ°Kƒ ’<a›†¨< ¨<eØ SÖ’-S<kƒ” እ”Èƒ ’¨< ¾T>[Æƒ
(¾T>Ñ’²u<ƒ)?
N. SÖ’-S<kƒ“ ÓKƒ S"ŸM M¿’ƒ ›K? ÓKè::
›w²—¨<” Ñ>²? c‹ ¾›”É” le ›"M SÖ’-S<kƒ KSÓKî Vnƒ' KwÁK'

kń³' u×U kń³ ¨ÃU u[Ê›T uTKƒ ÃÖkTK<:: Vnƒ እ“ Kw ÁK
እንድሁም ቀዝቃዛና እና በረዶአማ S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ KS^ÒÑØ ƒ‹LL‹G<?
እ’²=I nL„‹ ¾›”É” le ›"M SÖ’-S<kƒ KSÓKî U‡ ›ÃÅK<U:: w²< c‹
ƒ¡¡K—¨<” Ó”³u? ŸT×ƒ ¾}’X SÖ’-S<kƒ”“ ÓKƒ” እንደ ›”É ò²="L© ›"Lƒ
›É`Ñው c=qØ\ Ãe}ªLK<:: ’Ñ` Ó” SÖ’-S<kƒ“ ÓKƒ G<Kƒ ¾}KÁ¿ ò²="L©

›"Lƒ “†¨<::
ƒÓu^ 6.2: ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹ ŸጓÅ™‰‹G< Ò` uS¨Á¾ƒ SMc<::

1. Zeƒ w`ßq‹ ›”Æ” uVk ¨<H G<K}—¨<” Kw vK¨< ¨<H Ze}—¨<”
ÅÓVukń³ ¨<H ሙሏ†¨<::
pÅU }Ÿ}M-1:- ¾Ó^እÏI”/i” uVk ¨<H ¨<eØ k˜እÏI” /i” ÅÓV
ukń³¨< ¨<H ¨<eØ ÚU[¨</]¨<::
pÅU }Ÿ}M-2:- እËI”/i” ŸVk¨<U J’ Ÿkń³¨<ውሃ ውስጥ ›¨×/Ü፡፡
pÅU }Ÿ}M-3:- G<K~”UእÐ‹I”/ሽን „KA wKI/ሽ Kw vK¨< ¨<H ¨<eØ
¡}ƒ/ˆ:: uÓ^“ k˜እÏI/i U” ይሰማሃል/ሻል?
pÅU }Ÿ}M-4:- uSÖ’-S<kƒ እ“ ÓKƒ S"ŸM ÁK¨< M¿’ƒ ምንድን ነው?
እጃችንን ŸVk¨< ¨<H ውስጥ ›¨<Ø}” Kw vK¨< ¨<H ¨<eØ e”ÚU` pń²?
ÃcT“M:: እ”Ç=GVpእ“ ¾ƒ—¨<
እ”ÅT>k²p´ ልƒ“Ñ\ ƒ‹LL‹G<?
121
ፊዚክስ
Ÿ²=I ƒÓu^ Kw ÁK¨< ¨<H KSËS]Á¨<እÍ‹” pń²?” KG<K}—¨<እጃችን ÅÓV

S<kƒ” eKT>cማን uc¨<’ƒ የeT@ƒ Iªdƒ w‰ ¾›”É” ’Ñ` ÓKƒ እ“ p²n²?”
S¨c” u}Úvß ƒ¡¡M ›ÃJ”U:: eK²=I Kw ÁK¨< ¨<H ÃVnM ¨ÃU
Ãk²p³M wL‹G< S¨c” ›ƒ‹K<U::
SÖ’-S<kƒእ”Å SÖ’ le' `´Sƒ“ Ñ>²? SW[ታ© ò²="L© ›"M ’¨<::
T”—ëƒ] ƒUI`ታ‹G<
¨<eØ ¾}T^‹G<ƒ” ›e}¨<c<):: uÖ×` ’Ña‹ ¨<eØ ÁK<ƒ p”×Ö=„‹
(particles)›kTSØ sT> c=J” u›”É sT> ’Øw ”êê` ¨Å ታ‹“ ¨Å LÃ
Ã`ÑuÑvK<:: uðdi እ“ uÒe ¨<eØ ÁK<ƒ p”×Ö=„‹ G<K?U uእ”penc? LÃ
“†¨<::እ’²=I p”×Ö=„‹ uእ”penc?Á†¨< U¡”Áƒ ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ›L†¨<::
(Y°M6.1 }SMŸ~)::
ጋዝ
ጠጣር
ፈሳሽ
የተወሰነ ቅርጽ እና ይዘት የተጨመረበትን (የገባበትን )
አለው የተጨመረበትን እቃ ቅርጽ ይይዛል እቃ ቅርጽና ይዘት ይይዛል
የራሱ ይዘት አለው
ስዕል 6.1 ሶስቱ ሁነቶች
¾’Ña‹ SÖ’-S<kƒ c=ÚU` ¾VKAŸ=¿KA‹ እ”penc? ÃÚU^M፡፡ VKAŸ=¿KA‡

uõØ’ƒ Ã”kdkdK< TKƒ ÅÓV ¾VKAŸ=¿KA‹የእ”penc? Ñ<Muƒ
ÚS[ TKƒ ’¨<:: udÃ”e ëØ ÓKƒ ŸÑ<Muƒ ›Ã’„‹ ›”Æ ’¨<:: ¾p”×Ö=„‹
›ÖnLÃ ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ¾እያ”Ç”Æ p”×Ö=ƒ እ”penc? Ñ<Muƒ ÉU`
ÃJ“M:: ’Ñ` Ó” G<K<U p”×Ö=„‹በእŸ<M õØ’ƒእ“እŸ<M ¾እ”penc? Ñ<Muƒ
K=•^†¨< ›Ã‹MU:: eK²=I SÖ’-S<kƒ TKƒ ¾›”É ’Ñ` p”×Ö=„‹ ›T"Ã
¾እ”penc? Ñ<Muƒ ’¨<::
122
ፊዚክስ
¾SÖ’ S<kƒ õˆ
SÖ’-S<kƒ ¾lf‹ ¾S<kƒ ¨Ãም ¾pń²? SÖ” ¨ÃU ¾›”É ’Ñ`
¾VKAŸ=¿KA‹ ›TካÃ ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ’¨<::
›’e}—¾p”×Ö=„‹ SÖ’-S<kƒ የp”×Ö=„‹ ›T"Ã ¾እ”penc?

እ”penc? Ñ<Muƒ Ñ<Muƒ eõ` ’¨<:: ule SÖ” LÃ ›Ã¨c”U::
ÁK¨< le ›"M ›’e}— KUdK? ¾›”É c=’> ¾ðL ¨<H SÖ’ S<kƒ
SÖ’-S<kƒ ›K¨<::
እ“ ¾›”É vMÇ= ¾ðL ¨<H SÖ’ S<kƒእŸ<M
“†¨<:: ’Ñ` Ó” ¾እ’²=I G<Kƒ lf‹ ¾ÓKƒ SÖ”
¾}KÁ¾ ’¨<::
እ”Å Óòƒ እ“እõÓታ SÖ’-S<kƒ up”×Ö=„‹ SÖ” እ“ ›Ã’ƒ LÃ ›Ã¨c”U::
KUdK? ¾›”É ’Ñ`እõÓታ ¾’Ñ\ SÖ’ le እ“ Ã²ƒ ¾~”U ÁIM u=ÚU` ¨ÃU
u=k”e Á¨< ’¨<:: ›ÃÚUÙ&›Ãk”eU:: uSJ’<UእõÓታ ¾›=”ቴc={ SÖ”
c=J”፣ ’Ñ` Ó” SÖ’-ሙቀትእ“ Ã²ƒ ¾እ¡e‚”c={ ìvÄ‹ eKJ’< uY`¯~ ¨<eØ
vK<ƒ T‚]ÁKA‹ Ã¨c“M::
uK?L uŸ<M ÓKƒ ¾›?¡e‚”c={ SÖ” eKJ’ u’Ñ\ ¨<eØ vK<ƒ p”×Ö=„‹ LÃ
Ãë“M:: KUXK? S„ (1®®) K=ƒ` ¾ðL ¨H እ“ ›”É (1) K=ƒ` ¾ðL ¨<H ¾}KÁ¾
ÓKƒ c=•^†¨< ›”É ›Ã’ƒ (}SXXÃ) SÖ’-S<kƒ ›L†¨<:: G<K~U ¾¨<H
SÖ•‹ u[Ê LÃ u=ÚS\ 100 K=ƒ` ¾ðL¨< ¨<H w²< u[Ê ÁkM×M::
¾Ó”³u?T[ÒÑÝ ØÁo‹ 6.1

1. ¾SÖ’-S<kƒ dÃ”d© õˆ eጡ፡፡
2. SÖ’-S<kƒ“ ÓKƒ S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ÓKè::
3. ¾›”É le ›ካM p”×Ö=„‹ ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ŸSÖ’-S<kƒÒ`እ”Èƒ
Ã³SÇK<;
4. SÖ’-le ¾›”É le ›"M p”×Ö=„‹ ›=”‚”e{ ìvÃ c=J” ÓKƒ Ó” ¾›”É
le ›"M እ¡e‚”c={ ìvÃ ’¨< e”M U” TKታ‹”’¨<; ÓKç<::
123
ፊዚክስ
6.2 SÖ’ S<kƒ” SK"ƒ
ትግበራ 6.3
G. u°K} }°Kƒ ’<a›‹” ¨<eØ SÖ’-S<kƒ” KSeð` (KSK"ƒ) ¨ÃU

KSÑSƒ ¾U”ÖkUv†¨< ²È‹” ÓKè::
K. ¾eT@ƒ Iªd‹”” uSÖkU ¾›”É” ’Ñ` SÖ’ S<kƒ SK"ƒ ÁK¨< Ñ<Çƒ
U”É”’¨<;
N. ›”É ¾Ö?“ vK¨S<Á NŸ=U ¾T>ÖkUuƒ ‚`V T@ƒ` ›Ãታ‹G<
ታ¨<nL‹G<? ŸU”É”’¨< ¾}W^¨<;
S. SÖ’-S<kƒ” እ”Èƒ SK"ƒ እ”‹LK”;
¾°Kƒ }°Kƒ ’<a›‹” ¨<eØ c‹ ¾›”É” ’Ñ` SÖ’-S<kƒ KSK"ƒእÍ†¨<”

ÃÖkTK<::KUdK? Ÿõ]Ï (Tk´k¹) ¾¨× ¾KeLd Ö`S<e uእÍ†¨< uSÁ´
SÖ’-S<k~ kń³፣ Kw ÁK፣ ¨ÃU Vnƒ ÃLK<:: u}SXWÃ G<’@ታ
›”Ç”É ’Ña‹” SVn†¨<”“ ›KSVn†¨<” ¾T>K¿ƒ uእÍ†¨< ’¨<::
KUdK?እ“„‹ MÐ‰†¨<” KTÖw ¨<H¨< Vnƒ ¨ÃU Kw ÁK SJ’<”
uእÍ†¨< ’¨< ¾T>K¿ƒ:: ’Ñ` Ó” uእÏ S”"ƒ ¨ÃU ¾eT@ƒ Qªd‹”” uSÖkU
¾›”É” ’Ñ` SÖ’-S<kƒ uƒ¡¡M SK"ƒ ›Ã‰MU::
¾›”É” ’Ñ` SÖ’-S<kƒ uƒ¡ŸM KSK"ƒ ‚`VT@ƒ` }wKA ¾T>Ö^ SX]Á

ÁeðMÑ“M::
‚`VT@ƒ` SÖ’-S<kƒ” KSK"ƒ ¾T>ÁeðMÓ SX]Á ’¨<:: ÃI SX]Á
SÖ’-S<kƒ” ¾T>KŸ¨< (¾T>Wõ[¨<) uÉÓ] (0) ’¨<
¾SËS]Á ‚`VT@ƒ` ¾}W^¨< u1592 uታªm¨< dÃ”+eƒ ÒK=K=Ä ’¨<::
‚`V-T@ƒ` Ÿkß” ¾Seታ¨ƒ ~x¾}W^ J• ŸY\ ›Uu<M ÁK¨< SX]Á ’¨<::

ÃI ~x w²<¨<” Ñ>²? uT@`Ÿ<] ¨ÃU u›M¢MእeŸ }¨c’ ŸõታÉ[e ÃVLM::
‚`V-T@ƒ\ ¾T>W^¨< u›M¢M ¨ÃU uT@`Ÿ<]¨< Seóóƒ“ S¢T}` ’¨<::
124
ፊዚክስ
¾}KÁ¿ ¾‚`V T@ƒ` ¯Ã’„‹እ“ ¾}KÁ¿ ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹ ›K<:: KUXK?

¾›M¢M ‚`V T@}`፣ ¾T@`Ÿ<] ቴ`VT@ƒ` እ“ ¨²} Øm„‡ “†¨<::
ሀ) ሜርኩሪ ቴርሞ ሜትር ለ) አልኮል ቴርሞ ሜትር
ሥዕል 6.2.¾}KÁ¿ ¾‚`V T@ƒ` ¯Ã’„‹
1. ¾T@`Ÿ<] ‚`V T@ƒ`: ¾T@`Ÿ<] ‚`V T@ƒ` ŸT@`Ÿ<] እ“ ŸSeታ¨ƒ ~x

ÃW^M:: ¾‚`V T@ƒ\ ›"vu= c=Vp u‚`V T@ƒ\ ~x ¨<eØ ¾T>Ñ–¨< T@`Ÿ<]
u~x¨< ¨<eØ ¨Å LÃ Ã’dM:: ¾¡K=’>¡ (¾Ö?“ T°ŸKA‹) እ“ ¾u?} S<Ÿ^ ‚`V
T@ƒa‹ ¾}W\ƒ ŸT@`Ÿ<] ’¨<:: ¾Ö?“ T°ŸLƒ ‚`V T@ƒa‹ ¾I¡U“ vKS<Á
(NŸ=U) c=ÖkUuƒ ¾u?} S<Ÿ^ ‚`V T@ƒa‹” ¾T>ÑKÑK<uƒ Ó” ¾}KÁ¾ S<Ÿ^
እ“ Ø“ƒ ¾T>Á"H@Æ dÃ”+e„‹ “†¨<::
2.¾›M¢M ‚`V T@ƒ`&¾›M¢M ‚`VT@ƒ` Ÿ›M¢M“ ŸSdcK<ƒ ~x ¾}W^
J• u×U ´p}—(-8®®Cእ“ 1®®®C) S"ŸM ÁK¨<” SÖ’-S<kƒ KSK"ƒ
¾T>ÁÑKÓM ’¨<::
¾Ó”³u?T[ÒÑÝ ØpÁo‹ 6.2

1 ¾›”É” le ›"M ƒ¡¡K— SÖ’-S<kƒ እ”Èƒ SK"ƒ Ã‰LM;
2. ¾}KÁ¿ ¾‚`V T@ƒ` ¯Ã’„‹” ´`´\::
3. ¾T@`Ÿ<] ‚`VT@ƒ` እ”Èƒእ”ÅT>W^ ÓKè:: Y°K<” uSdM
eŸ?K<” ›X¿::
125
ፊዚክስ
6.3. የቴርሞ ሜትር ስኬሎች

ትግበራ 6.4
1.¾Uታ¨lƒ” ¾‚`V T@ƒ` eŸ?KA‹ ÓKè::
2.¾Ö?“ vKS<Á‹ ¨ÃU T@ƒaKAÍ=e„‹ U” ¯Ã’ƒ ¾‚`V T@ƒ` eŸ?M
ÃÖkTK<?
u›G<’< Ñ>²? c‹ ¾}KÁ¿ ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹” uSÖkU LÃ “†¨<:: ’Ñ`

Ó” u²=I ¾¡õM Å[Í feƒ ታªm eŸ?KA‹” w‰ እ“ÁK”::እ’c<Ù:
1 ¾c?”+-Ó_É (c?Mሽ¾e)” ®C” eŸ?M::
2. ¾ó^“Ãƒ “oF” eŸ?M“
3. ¾ŸMy=” “k” eŸ?M “†¨<::
‚`V T@ƒ` uT>cûƒ Ñ>²? G<Kƒ SÖ’-S<kƒእ”Å sT> ’Øw Ãc¾TK<::
እ’²=IU ’Øx‹ ¨<H ¨Å u[Ê ¾T>k¾ùƒ ¨ÃU u[Ê ¾T>kMØuƒ ’Øw ®®C
እ“ ¨<H ¾T>ðLuƒ ’Øw 1000C “†¨<:: እ’²=I ’Øx‹ upÅU }Ÿ}M ´p}—
sT> ’Øw እ“ Ÿõታ— sT> ’Øw ÃvLK<::
1. ¾c?Mi¾e eŸ?M:
ÃI” eŸ?M KSË]Á Ñ>²? ¾}W^¨< ue©Ç=“© ›e}a•S` (¾e’-ðK¡ }S^T]
(17®1-1744) ’¨<:: ÃI ¾Y’-ðKÓ }S^T] ¨<H ¨Å u[Ê ¾T>k¾ùƒ ’Øw
²?a(®)እ”Ç=GðLuƒ” ’Øw S„(1®®) wKA c¾S:: uእ’²=I
G<K~ ’Øx‹ S"ŸM ¾T>Ñ–<ƒእŸ<M ¾J’< eŸ?M ›HÉ SKÁ (0) c=J” Ç=Ó]
c?”+Ó_É }wKA Ã’uvM:: (Y°M 6.3 }SMŸ~)
¾Ó”³u? ØÁo
¾›”É Ö?“T c¨< SÖ’-S<kƒ uÅÓ] c?”ƒÓ_É e”ƒእ”ÅJ’ }¨<nL‹G<?
2. ó^“Ãƒ eŸ?M:
ÃI ¾SÖ’ S<kƒ eŸ?M KSËS] Ñ>²? ¾}W^¨< Ç”›?M ó^“Ãƒ uT>vM
Ë`S“© dÃ”+eƒ ’¨<:: ÃI dÃ”+eƒ u[Ê ¾T>kMØuƒ” ’Øw 32 ¨<H
¾T>ðLuƒ” ’Øw ÅÓV 212 uSeÖƒ c¾S:: uG<K~ ’Øx‹ SHŸM ÁK¨<” M¿’ƒ
18® eKJ’ ¾ó^“Ãƒ eŸ?M u[Ê ¾T>kMØuƒ“ ¨<H ¾T>ðLuƒ ’Øx‹ SHŸM
ÁK¨<” xታ u18®እŸ<M xታ‹ ŸðK::
126
ፊዚክስ
እÁ”Ç”Æ” ¾²=I eŸ?M ¡óÃ ó^“ƒ ÃvLM:: uó^“Ãƒ eŸ?M ¨<eØ ¾SÖ’ S<kƒ
›GÉ Ç=Ó] ó^“Ãƒ (0F) ’¨<(Y°M
6.3 }SMŸ~)::
ሥዕል 6.3 የሴልሽየስ እና የፋራናይት ስኬል ማነጻጸር
3. ŸMy=” eŸ?M
ÃI ŸMy=” ¾T>vK¨< ›Ç=c< ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?M KSËS]Á Ñ>²? ¾}W^¨<KA`É
ŸMy=” uT>vK¨< ታªm dÃ”+eƒ ’¨<:: ÃI dÃ”+eƒ u[Ê ¾T>kMØuƒ” ’Øw”
273 እ“ ¨<H ¾T>ðLuƒ” ÅÓV 373 uSeÖƒ c¾S:: uŸMy=” eŸ?M uG<K~
sT> ’Øx‹ S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ uS„ (1®®)እŸ<M xታ‹ }ŸõLDM:: ÃI eŸ?M
udÃ”+„‹ ueóƒ Y^ LÃ ¾ªK ’¨<:: uc?”+Ó_É eŸ?M ¨<eØ u}Úvß G<’@ታ
u[Ê ŸT>kMØuƒ (®®C) ’Øw uታ‹ ¾J’ SÖ’-S<kƒ ›K:: ’Ña‹እ¾k²k²<
¾T>H@Æuƒ G<’@ታ ¾}¨c’ ’Øw (É”u`)እ”ÇL†¨< ¾}KÁ¿ S<Ÿ^‹ ›[ÒÓÖªM::
u-273®C ¨ÃU ’®’KSÖ’-S<kƒ ¾›”É ’Ñ` ¾ÓKƒ-Ñ<Muƒ (Heat energy) S<K<
uS<K< ’Ñ\(le ›"K<) eKT>¨ÑÆ ¾le ›"K< p”×Ö=„‹ S<K< uS<K<እ”penc?
ÁqTK<:: ÃIእÏÓ u×U ´p}— ¾J’¨< SÖ’-S<kƒ õì<T© ²?a ÃvLM::
›KTkó© ¾SÖ’ S<kƒ ›HÉ ŸMy=” ’¨<:: ŸMy=” uእ”ÓK=²—¨< óÅM ‘’K’’
c=¨ŸM "“~ LÃ ÉÓ] UM¡ƒ ¾K¨<U::
127
ፊዚክስ
373 K
330 K
273 K
255 K
100 K
0K
ሥዕል 6.4 የቴርሞ ሜትር ንባብ በተለየዩ ስኬሎች
‚`V T@ƒ`” T”uw

›"vu=Á‹” ÁK¨< SÖ’ S<kƒ c=ÚU` ¾T@`Ÿ<] Ã²ƒ uTeóóƒ T@`Ÿ<]¨<
u~x¨< ¨<eØ Ÿõ እ”Ç=M eKT>ÁÅ`Ñ¨< ›”É c¨< eŸ?K< LÃ ¾T@`Ÿ<]¨<” ðdi
¾Å[cuƒ” uT”uw SÖ’ S<kƒ” T¨p Ã‰LM:: Ÿ²=I u}n^’> G<’@ታ ÅÓV
¾›Ÿvu= SÖ’-S<kƒ c=k”e ¾T@`Ÿ<]¨< Ã²ƒ Ã¢T}^M:: ÃI G<’@ታ u~x¨<
¨<eØ ÁK¨< T@`Ÿ<] ´pእ”Ç=M uTÉ[Ó ‚`V T@ƒ\” ›”wu” SÖ’
S<k~”እ”É“¨ °n‹፣¾}KÁ¾ SÖ’-S<kƒ

ÁL†¨< ¨<H፣‚`V-T@ƒ `
1. ቴርV T@ƒ ` uSÖkU u}KÁ¿ SÁ¹ °n‹ ¨<eØ ÁK<ƒ” ¨<H‹
SÖ’-S<kታ†¨<” eð\/KŸ<
2. ¾}Wð\ SÖ’-S<kƒ ªÒ‹(”vw) ƒ¡¡K—¨<” ›HÉ uSÖkU uW”Ö[»
S´Óቧ†¨<::
3.እ’²=I ¾Wð^‹ኋ†¨< ¾}KÁ¿ ›"Lƒ SÖ’ S<kƒ” uT¨ÇÅ` ¾ƒ—¨<
Kw ÁK፣Vnƒ፣u×U Vnƒ፣kń³“ u×U kń³እ”ÅJ’< K¿›†¨<::

1. ታªm ¾J’< ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹እ’T”“†¨<?sT> ’Øx‰†¨<” ÓKè::
2. ´p}— sT> ’Øw እ“ Ÿõ}— sT> ’Øw TKƒ U” TKƒእ”ÅJ’ ÓKè::
3. ›KTkó© (SI) ¾SÖ’ S<kƒ ›HÉ U”É” ’¨<?
4. uእÁ”Ç”Æ ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹ ¨<eØ ÁK<ƒ ¡óÄ‹ e”ƒ “†¨<?
6.4. የመጠነ ሙቀት ስኬሎች ቅየራ(ተዛምዶ)

¾›”É SÖ’-S<kƒ eŸ?M ”vw ¨Å K?L eŸ?M KSk¾` ¾T>”ÖkS¨< uS"ŸL†¨<
ÁK¨<” Ó”–<’ƒ ’¨<::
u¨<H ’ØuõK?ƒእ“ uu[Ê ’Øu pMÖƒ S""M ÁK¨< ¾_j M¿’ƒ፣u›”É ’Øu<
vMታ¨k እና በዝቅተኛ(በትንሹ) ነጥብ መካካል ካለው ልዩነት ጋር እኩል ነው፡፡ ይህን
በሂሳባዊ ቀመር እንደሚከተለው ይገለፃል፡፡
የሴልሽየስ እንተርቫል የበረዶ ነጥበ ቅልጠት በሴልሽየስ

የፋራናይት ኢንተርቫል የበረዶ ነጥበ ቅልጠት በፋራናይት
慘慘慘
慘慘慘‫ڌ‬
129
ፊዚክስ
ሀ) የፋራናይት ስኬል ወደ ሴልሽየስ ስኬል እንደዚሁም የስልሽየስ ስኬል ወደ ፋራናይት

ስኬል ለመቀየር የሚከተሉትን ቀመሮች እንጠቀማለን፡፡
9
TF  TC  3 2 የውሃ ነጥበ ፍሌት በባህር ጠለል ላይ
5
5
TC   T F  3 2 
9 580C(1360F) በአለም የተመዘገበው ትልቁ
የአከባቢ መጠነ ሙቀት አል አዚዚያ፣ ሊቢያ
መስከረም 1922
በሞቃት ቀን የጤነኛ ሰዉ አማካይ መጠነ
ለ) የሴልሽይስ እስኬል ሙቀት 370C (98.60F)
ወደ ከልቪን አስኬል
የበረዶ ነጥበ ቅልጠት በባህር ጠለል ላይ
እንደዚሁም የከልቪን
እስኬል ወደ ሴልሽይስ
እስኬል ለመቀየር
የሚከተሉትን ቀመሮች
እንጠቀማለን .
-890C(-1290F)
በአለም የተመዘገበው
Tk Tc  273 ትንሹ የአከባቢ መጠነ ሙቀት ቮስቶክ፣
አንታርኪቲካ፣ ሀምሌ 1983
ስዕል. 6.5 የቴርሞ ሜትር የተለያዩ ስኬሎች ንባብ
Tc Tk 273
የተሰሉ ጥያቄዎች
1. ¾u?ƒ ¨<eØ SÖ’-S<kƒ 2®®C ’¨<:: ÃI SÖ’-S<kƒ

G. uó^“Ãƒ eŸ?M“
K. uŸMy=” eŸ?M e”ƒ ÃJ“M;

9 9  20
Tc = 20oC ሀ) TF= ? ሀ) TF = Tc  32 =  32 = 9  4 + 32 = 68oF
5 5
ለ) Tk= ? ለ) TK = T c + 273 = 20 + 273 = 293k
2. uó^“Ãƒ eŸ?M ¾›”É ›"M SÖ’-S<kƒ ”vw ²?a u=J” ÃI ”vw uc?Mi¾e
e”ƒ ’¨<?

5
TF = 0 Tc = ? Tc = TC  32 = 5(0  32) = 5  32 = -17.8oC
9 9 9
130
ፊዚክስ

1. uc?Mi¾e“ uó^“Ãƒ eŸ?M S"ŸM ÁK¨<” }³UÊ (Ó”–<’ƒ) uN=dv©
kS` ›d¿::
2. 56oC ¨Å ó^“Ãƒ“ ŸMy=” eŸ?M kÃ\::
3. 21®oF ƒ” ¨Å c?Mi¾e እ“ ŸMy=” eŸ?M kÃ\::
6.5. ¾ÓKƒ U”à‹
ƒÓu^ 6.6
1 ÓKƒ U”É” ’¨<?

2 ÓKƒ KU” ÃÖpTM?
3 °Kƒ Ÿ°Kƒ ’<a›‹” ¨<eØ ¾ÓKƒ U”ß UXK?‹” ²`´\::
4 ¾SÖ’-S<kƒእ“ ÓKƒ M¿’ƒ U”É” ’¨<?
ÓKƒ U”É”’¨<?
ÓKƒ "KA] }wKA ¾T>Ö^ ’Ñ`እ”ÅJ’ Ãታcw ’u`::እ”Å²=GÑ˜ ’¨<:: eK²=I ÓKƒ ¾Ñ<Muƒ ›Ã’ƒ ’¨<:: Ø”ታ© c‹
UÓv†¨<” KT²ÒËƒ ÓKƒ” Ÿ¾ƒእ”ÅT>ÁÑ–< }¨<ቃL‹G<”? ÃI”” Ÿ¡õM
ÕÅ™‰‹G< ¨ÃU Ÿu?}cx‰‹G<Ò` }¨Á¿uƒ:: uGÑ^‹” ታªm ¾ÓKƒ
U”à‹እ”Úƒ፣ ìNÃ፣’ÇÏ፣›?K?¡ƒ]¡እ“ ¾SXcK<ƒ “†¨<:: ŸWð^‹G<
¾T>Ñ–<ƒ” }ÚT] ¾ÓKƒ U”à‹” ²`´\::
ሀ) ፀሐይ
ለ) የኤሌክትሪክ ምድጃ
ስዕል 6.6 የተወሰኑ ¾ÓKƒ U”ጮ‹
ሐ) ከሰል
131
ፊዚክስ
SW[ታ© ¾ÓKƒ U”ß ìNÃ “ƒ:: ¾ìNÃ ÓKƒ QÃ¨ƒ LL†¨< ’Ña‹ u×U
›eðLÑ> ’¨<:: c‹፣እ”edƒእ“ እîªƒ u²=I UÉ` ላÃ uQÃ¨ƒ KSq¾ƒ ¾ÓÉ
¾ìNÃ ÓKƒ ÁeðMÒ†ªM:: Y°M 6.6 Ømƒ ¾ÓKƒ U”à‹” ÁdÁM:: ¾c¨< MÐ‹
ÓKƒ” KU” }Óv` ÃÖkS<uታM?
SÖ’-S<kƒ ¾›”É ’Ñ` ¾S<kƒ SÖ” ¨ÃU ¾pń²? SÖ” MŸ?ƒ c=J” ÓKƒ
Ó” ¾Ñ<Muƒ ¯Ã’ƒ J• ŸVnƒ ›"M ¨Å kń³ ›"M ¾T>}LKõ ’¨<:: (Ÿõ}—
SÖ’-S<kƒ "K¨< ´p}— SÖ’-S<kƒ ¨ዳK¨< ›"M ¾T>}LKõ ’¨<):: ›KTkó©
¾ÓKƒ ›GÉ ÌM(J) ’¨<::
uGÑ^‹” }Úvß G<’@ታ ›w³—¨< c¨< ¾°KƒUÓu<” KT²ÒËƒእ”Úƒ“ Ÿ?ac=”
¾}vK¨<” ’ÇÏ ÃÖkTK<::እ”Úƒ እ“ Ÿ?ac=” ¾TÃታÅc<(›Lm) ¾ÓKƒ U”à‹
eKJ’< uØ”no“ ulÖv M”ÖkUv†¨< ÃÑvM:: "MJ’ ÅÓVእ”Å
ìNÃ፣¾”óe፣¾¨<H Ñ<Muƒ“ ¾SXWK<ƒ” ታÇi ኃÃKA‹ SÖkU ÁeðMÒM:: እ”Å
›”É SM"U ²?Ò ¾ÓKƒ U”à‹” uØ”no“ ulÖv M”ÖkU ÃÑv“M:: እ”Ç=G}LKõuƒ” ›p×Ý(S”ÑÉ) ÓKè::
6.6. ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹
ƒÓu^ 6.6
Ÿ²=I kØKA ÁK<ƒ” ØÁo‹ ŸÕÅ™‰‹G< Ò` }¨Á¿uƒ::

1. ›”É ’Ñ` c=Vp U” ÃJ“M? እ’²=I” ¨<Ö?„‹ ²`´\::
2. እ’²=I” ¨<Ö?„‹ uZeƒ UÉw SÉቧ†¨<::
132
ፊዚክስ
¾ÓKƒ Ñ<Muƒ” u›Ã“‹” T¾ƒ ›”‹MU ÃG<”እ”Í= S•\” ¾U“¨<k¨<

uT>ÁeÑ¨< ¨<Ö?ƒ ’¨<:: uc¨< MÏ °Kƒ }°Kƒ ’<a ¨<eØ ¾ÓKƒ ¨<Ö?ƒ ÃታÁM::
¾}KÁ¿ Y^‹ uT>Ÿ“¨’<uƒ Ñ>²? ¾ÓKƒ ¨<Ö?ƒ K=ðÖ` Ã‹LM:: ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹
u’Ña‹ LÃ ¾}KÁ¿ K¨<Ù‹” ÁS×K<:: KUXK? ¾›”É ’Ñ` ¾ÓKƒ Ñ<Muƒ c=ÚU`
¾’Ñ\ SÖ’-S<kƒ SÚS`፣ ¾SpKØ፣¾SÒM፣ ¾Seóóƒ፣
¾SWu`እ“ ¾SXWK<ƒ ¡e}„‹ K=ðÖ\ Ã‹LK<:: እ’²=I” ¡e}„‹ ¨ÃU ¾ÓKƒ
¨<Ö?„‹ uZeƒ ŸõK” T¾ƒእ”‹LK”::እ’c<Ù
G. ¾SÖ’-S<kƒ SÚS` K. Seóóƒ N. ¾G<’ƒ Sk¾` “†¨<::

G. TVp ¾’Ña‹ SÖ’-S<kƒ እ”Ç=ÚU` ÁÅ`ÒM::
ትግበራ6.8: TVp ¾’Ña‹ SÖ’-S<kƒ ÃÚU^M::
›eðLÑ>SX]Á‹ ¾¨<H SÁ¹ (u=Ÿ`)፣¨<H፣ ¾ÓKƒ U”ß፣

‚`VT@ƒ`እ“ ¾w[ƒ sT>እËታ(እeታ”É )
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M
1. uY°M 6.7እ”Å}SKŸታ‹G< °n‹” ›k“Ì::
2. ŸTVn‹G< uòƒ ¾¨<H¨<” SÖ’-S<kƒ eð\“ S´Óu<::
3. ›G<” ¨<H¨<” uTVp SÖ’-S<k~” uእÁ”Ç”Æ Åmn eð\/KŸ<::
4. ¾}K"¨<”(¾}Wð[¨<”) SÖ’-S<kƒ ŸእÁ”Ç”Æ Ñ>²? Ò` ›eõ\(S´Óu<)::
. K}S²Ñu¨< Çታ(S[Í‹) ƒ`Ñ<U eÖ<::
. Ÿ²=I ƒÓu^ U” }Ñ’²v‹G<::
ሰንጠረዥ 6.1
t Min 0 1 2 3 4
T ( C)
o
ሥዕል 6.7: ውሃ ማፍላት
133
ፊዚክስ
¾›”É ›"M ÓKƒእÚS[ c=H@É ¾’Ñ\ p”×Ö=„‹ ¾እ”penc? ÑAMuƒ ÃÚU^M::

ÃI ÅÓV ¾’Ñ\ SÖ’-S<kƒ Ÿõእ”Ç=M ÁÅ`ÒM:: u›ÖnLÃ ¾›”É ’Ñ` ÓKƒ
c=ÚU` ¾’Ñ\ SÖ’-S<kƒ ÃÚU^M::
K. ¾’Ña‹ Seóóƒ
›”É ›"M ¾ÓKƒ ÑAMuƒ c=ÁÑ˜ SÖ’-S<k~ ÃÚU^M:: ¾SÖ’-S<kƒ SÚS`
ÅÓV VKAŸ=¿KA‡ uõØ’ƒ uS”kdkeእ”Ç=^^l ÃJ“M:: u²=I SMŸ<
¾VKŸ=¿KA‹ SÒÚƒ ¾’Ñ\” ›"M Seóóƒ” ÁeŸƒLM:: Seóóƒ ¾›”É ’Ñ`
¾›"M SÖ” SÚS` ’¨<:: Òf‹፣ðdj‹“ Ö×a‹c=ÓK< ÃeóóK<:: uT>k²p²<uƒ
Ñ>²? ÅÓV Ã¢T}^K<:: ¾lf‹ Seóóƒ ulf‹ ›Ã’ƒ እ“ G<’ƒ LÃ Ã¨c“M::
¾Ö×a‹፣ ¾ðdj‹ እ“ ¾Òf‹ Seóóƒ ›ÃSdcK<U:: }SddÃ G<’ታ
ÁL†¨< ’Ña‹ እ”"D” u}SXXÃ G<’@ታ ›ÃeóñU:: KUXK? SÇw፣ ¨`p“ w`
Ö×` u=J’²?እ”Ç=Vl u=Å[Ó
¾T>eóñuƒ SÖ” ¾}KÁ¾ ’¨<::
uÖ×a‹ LÃ ¾T>ታ¾¨<” ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹ KS[Çƒ Ÿ²=I uታ‹ ÁK¨<
ƒÓu^ }Ów\::
ሀ) ሁለቱም ቀዝቃዛ ለ) ኳሱ ብቻ ሲሞቅ ሐ) ሁለቱም የሞቁ

ምስል 6.8. የጠጣር መስፋፋት
jajjaboo
ትግበራ 6.9 ሙከራ (የቀለበት-ኳስ)
›eðLÑ> SX]‹: SÁ¹ ÁK¨< ¾w[ƒ "De' kKuƒ'SÁ¹ ÁK¨< w[ƒ“
¾ÓKƒ U”ß:
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M
1.u¡õM SÖ’-S<kƒ ¾w[ƒ "De kKu~ ¨<eØ TKõ Ã‹LM:: (Y°M6.8 G”
}SMŸ~)::
2.¾w[ƒ "Dc<” w‰ uTVp kKu~ ¨<eØ KTdKõ V¡\ (Y°M 6.8 K”
}SMŸ~)::
3.¾w[ƒ "Dc<”“ kKu~” Kw‰ Kw‰ uTVp "Dc<” ukKu~ ¨<eØ KTdKõ
V¡\(Y°M 6.8 N” }SMŸ~)
G. Ÿ²=I S<Ÿ^ U” }[Ç‹G<;
134
ፊዚክስ
K. ¾w[ƒ "Dc< ŸVk uኋL kKu~ ¨<eØ TKõ KU” ›M‰KU;

N. ¾Vk¨< w[ƒ "De uVk¨< kKuƒ ¨<eØ TKõ ¾‰K¨< KU”É” ’¨<;
ፍላክስ ውስጥ ያለው ውሃ

መስፋፋት (ቀለም ያለው ፊኛ
ወሃ) ቱቦው የሚልፍበት ክዳን
ቀለም ያለው ውሃ የያዘ

ፍላክስ እሰታንድ
ውሃ በፍላክስ ውስጥ
የሞቀ ውሃ ግለት
ምስል6.9 በቱቦዉ ውስጥ ያለው ውሃ ሲሞቅ

ይስፋፋል ምስል 6.10 አየር ይስፋፋል
Y°M 6.9“ 6.1® ¾¨<H መeóóƒ“ ¾Òe መeóóƒ” ÁdÁK< (upÅU }Ÿ}M)::
ሐ)ÓKƒ ¾’Ña‹ G<’ƒ Ãkይ^M::
ትግበራ 6.10
ØÁo‹
1. Ze~ ¾lf‹ G<’ƒ UንÉ“†¨<;
2. Ze~ ¾¨<H G<’ƒ እ’T“†¨<?
G<’ታƒ u}ðØa Zeƒ “†¨<:: እ’`cÑ–<ƒእ”ÅÖ×\ }k^`በው“ }ÖÒግ}¨<
XÃJ” }^`ቀው“ በመካካላቸዉ ያለዉ ርቀት ተመሣሣይ አይደለም፡፡ uጋሶ‹(uƒ’ƒ)
¨<eØ up”×Ö=„‹ S"ŸM ÁK¨< `kƒ ŸK?KA‹ G<’ƒ (Ö×`“ ðdi) ›”í` c=ታÃ
u×U ƒMp ’¨<:: ¨<H u›KT‹” LÃ uw³ƒ ¾T>Ñ˜ ðdi J• uZe~ G<’ታƒ
K=Ñ˜ Ã‹LM::
KUXK?
 uÖ×` G<’ƒ u[Ê (®®C SÖ’ S<kƒ uታ‹)
 uðdi G<’ƒ ¨<H (®®C -1®®®C SÖ’ S<kƒ S"ŸM
 uÒe G<’ƒ (ƒ’ƒ) Ÿ1®®®C SÖ’-S<kƒ uLÃ
ŸÓKƒ ¨<Ö?„‹ S"ŸM ›”Æ ¾G<’ታƒ K¨<Ø ’¨<፡: ¾ÓKƒ Ñ<Muƒ ¨Å lc< c=Ñv
¨ÃU Ÿlc< c=¨× Á”Æ le G<’ƒ ¨Å K?L¨< G<’ƒ K=K¨Ø Ã‹LM:: KUXK? ¾u[Ê
135
ፊዚክስ
¨Å ðdi ¨<H SK¨Øእ”Ç=GðMÑ< ØÁo‹
1. u›”É Ö?“ vKS<Á S`ô KS¨Òƒእጃችሁ u›M¢M c=Ö`Ó pń²?
እ”ÅT>cT‹G< ›e}¨<L‹G<ታ¨<n‹G<;
2. c¨<’ታ‹” ¾TÁeðMÑ¨<” ÓKƒ uU” ›Ã’ƒ G<’@ታእ”ÅT>Áe¨ÓÉ
ታ¨<nL‹G<;
SpKØ
Ö×` ’Ñ` S<kƒ uT>ÁÑ˜uƒ Ñ>²? SÖ’-S<k~ Ÿõ ÃLM:: SÖ’-S<k~
¾}¨c’ ’Øw LÃ c=Åè Ö×\ ¨Å ðdi ÃK¨×M:: ÃI ¾Ö×` ’Ñ` ¨Å ðdi’ƒ
Sk¾` H>Åƒ SpKØ c=vM Ö×` ’Ña‹ Vk¨< ¨Å ðdi ¾T>k¾\uƒ ¾SÖ’-
S<kƒ ’Øu pMÖƒ ÃvLM:: KUXK? Ö×` ¨<H (u[Ê) ®®C) LÃ ¨Å ðdi ¨<H
Ãk¾^M::እ”Ç=GVpuƒ ¨pƒ uSËS]Á ¾እ”óKAƒ ’Öw×x‹” ÃðØ^M:: ¨<H
u}ŸታታÃ’ƒ c=Vp SÖ’-S<k~ uSÚS` ¾¨<H¨< VKŸ=¿KA‹
uSKÁ¾ƒ }^`k¨<እ”Ç=kdkc< ÁÅ`ÒM:: u²=I G<’@ታðdj‹ uT>VluƒÑ>²? SÖ’-
S<kታ†¨<እ¾ÚS[ uSH@É ›”É u}¨c’ ’Øw LÃ ¨Å ƒ’ƒ ÃK¨×K<:: ÃI
TKƒU ðdi ¨Å ƒ’ƒ ¾T>k¾ùƒ H>Åƒ SõLƒ ÃvLM:: ðdj‹” uTõLƒ ¨Å
ƒ’ƒ ¾T>K¨Ö<uƒ ¾SÖ’-S<kƒ ’Øw ’Øu õK?ƒ uSvM Ãታ¨nM:: KUXK?
¾¨<H ’Øu õK?ƒ ’Øw 1®®® Cc=J” ¾T@`Ÿ<] ’Øu õK?ƒ ÅÓV 357®C ’¨<::
Sƒ’”
¾¨<H ¾Òe’ƒ G<’ƒ ƒ’ƒÃvLM::¾ðdj‹¨ÅÒe’ƒ¾SK¨Ø H>Åƒ Sƒ’” ÃvLM::
Sƒ’” ŸSõLƒ ’Øw uታ‹U K=Ÿcƒ Ã‰LM::
KUXK?እ`Øw S_ƒእ¾Å[k c=H@Éƒ’ƒእ“ÁK”:: ’Ñ` Ó”እ¾ðL ›ÃÅKU::
ÃIU ƒ’ƒ” uT”—¨Ÿcƒ SJ’<” ÁdÁM:: eK²=I
Sƒ’”“ SõLƒ G<Kƒ ¾}KÁ¿ ¡e}„‹ “†¨<::እ’c<Ù
G. ðdj‹ ¨Å Òe’ƒ uT>K¨Ö<uƒ Ñ>²?“
136
ፊዚክስ
K. Ö×a‹ ¨Å Òe’ƒ uT>K¨Ö<uƒ Ñ>²? “†¨<::

Ö×` ukØታ¨ÅÒe’ƒ SK¨Ø´Mƒ’ƒ (cwK=T@i”) ÃvLM::
Sƒ’”ን¾T>ÁóØ’<’Ña‹(U¡”Á„‹) uu<É” }¨Áዩuƒ (Y°M 6.11 }SMŸ~)
Sƒ’” uT>Ÿ}K<ƒ G<’@ታ‹ K=óÖ” Ã‹LM::
G. le ›"K< KÓKƒ c=ÒKØ
K. le ›"K< K”óe c=ÒKØ
N. le ›"K< cò ¾¨KM eóƒ ŸL¬
KUXK? ¨<H ìNÁT“ ”óe vKuƒ k”እ”Ç=G G<’@ታ ÅÓV ´“vT“ ”óe uK?Kuƒ k”እ“ ›’e}— ¨KM(eóƒ)
"K¨< u´Óታ’¬¾T>}’¨<:: ¨<H c=ðL VKŸ=¿KA‹ ¾ðdg<” Ñ<Muƒ ëÅ¨< eKT>H@Æ
Ñîታውእ¾k²k² ÃH@ÇM:: eK²=I ƒ’ƒ ¾pń²? ¨<Ö?ƒ ’¨<::
W”Ö[» 6.2 uSõLƒ“ Sƒ’” S"ŸM ÁK¨< M¿’ƒ
SõLƒ Sƒ’”
 u’Øu õK?ƒ LÃ ÃŸcታM::  uT”—¨<U SÖ’-S<kƒ KÃ
ÃŸcታM::
 uT”—¨<U ðdi ›"M ¨<eØ  ule ¨KM LÃ w‰ ÃŸcታM::
ÃŸcታM::
 ¾pń²? ¨<Ö?ƒ ›ÃÅKU::  ¾pń²? ¨<Ö?ƒ ’¨<::
 u”óe እ“ u¨KK< eóƒ  u”óe' ÓKƒ እ“ ¾¨KMeóƒLÃ
›Ã¨c”U:: Ã¨c“M::
137
ፊዚክስ
ምስል 6.11. የተለያዩ ነገሮች ትነት
ትግበራ 6.11 ¾ƒ’ƒ” ¾pń²? ¨<Ö?ƒ S[Çƒ

1. u?”²=” ¨ÃU ›M¢M ›²ÒÌ:: Ÿ’²=I ðdj‹ S"ŸM u›”Æ ¨<eØ×ታ‹G<”
¡}~ ¨ÃU uእÐ‹G< LÃ ›õec<::×ታ‹G<”¨Ç=Á¨<¨Å›¾` uUታ¨Ö<uƒ
Ñ>²? U” }cT‹G<;
2. u×ታ‹G< LÃÁK¨<”›M¢Mእ“×ታ‹G< U”እ”ÅJ’ÓKç<::
¾Tk´k´ ¨<Ö?ƒ ¾J’¨< ƒ’ƒ ¾}¨c’< ØpV‹ ›K<ƒ::

KUXK? ]õ`Í=_ታa‹õ]Ï (Tk´k¹) እ“¾›¾` TeÑu=Á (ventilators)
uw³ƒ¾T>W\ƒ uƒ’ƒ H>Åƒ’¨<:: እ”Ç=G}” É[e
uTõLƒ SÖ’-S<k~” uSeð` ¾¨<H ’Øu-õK?ƒ eð\:: uƒ’ƒ“ SõLƒ
S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ¾}Ñ’²v‹G<ƒ U”É” ’¨<; Ÿ¨<H ’Øw-õK?ƒ
U” }[Ç‹G<; እና”} vLችሁuƒ ›Ÿvu= 1®®®C LÃ ðMቷM”;

1. Ze~” ›uÃƒ ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹ ²`´\::
2. uSõLƒ“ ƒ’ƒ S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ÓKì<::
3. ¾ƒ’ƒ” õØ’ƒ ¾T>ë’< U¡”Á„‹ U”É” “†¨<;
138
ፊዚክስ
 SÖ’ S<kƒ ¾lf‹ ¾S<kƒ ¨ÃU ¾pń²? SÖ” ¨ÃU ÅÓV ¾›”É ’Ñ`
¾VKAŸ=¿KA‹ ›T"Ã ¾እ”penc? ÑAMuƒ MŸ?ƒ ’¨<::
 ¾›”É” ’Ñ` SÖ’-S<kƒ KSK"ƒ(KSeð`) ¾T>ÁÑKÓM SX]Á ‚`VT@ƒ`
ÃvLM::
 ¾›”É ’Ñ` SÖ’-S<kƒ Ÿ²=I uታ‹ vK<ƒ ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹ ›”Æ”
uSÖkU Seð` Ã‰LM::እ’c`Ÿ}K<ƒ” ¾N=dw kSa‹” እ”ÖkTK”:፡ ይህም
5 9
TC= (TF  32) , TC= Tk -273 , TF= TC+32 , Tk =TC + 273
9 5
 ÓKƒ ¾Ñ<Muƒ ›Ã’ƒ ’¨<:: ÓKƒ ŸìNÃ'ŸU”uL¨< UÓw፣ Ÿ›?K?¡ƒ]¡ Ñ<Muƒ፣
ŸŸ=ac?” ’ÇÏእ“ Ÿእ”Úƒ ÃÑ—M::
 ¾ÓKƒ ¨<Ö?„‹ u’Ña‹ LÃ ŸT>ÁSÖ<ƒ K¨<Ù‹
 ¾’Ña‹ Seóóƒ
 ¾G<’ታƒ K¨<Ø“
 ¾’Ña‹ SÖ’-S<kƒ SÚS` Øm„‡ “†¨<::
 Òf‹ ŸÖ×a‹እ“ Ÿðdj‹ uuKÖ uõØ’ƒ ÃeóóK<::
 ðdj‹U ŸÖ×a‹ ÃuMØ uõØ’ƒ ÃeóóK<::
 ŸÖ×` G<’ƒ ¨Åðdi G<’ƒ¾T>Å[Ñ¨< K¨<Ø SpKØ c=vM Ÿðdi G<’ƒ ¨ÅÒe
G<’ƒ¾T>Å[Ñ¨< K¨<Øƒ’ƒÃvLM::
 ¾›”É ’Ñ` ¾ƒ’ƒ õØ’ƒ ¾T>¨c’¨< uT>Ÿ}K<ƒ ’Ña‹ ’¨<:: እ’c<Ù
uÓKƒ SÖ”
uðdg< ¨KM eóƒ“
u›Ÿvu=¨< ”óe SÖ” KÃ ’¨<::
 ¾G<’ƒ K¨<Ø uT>•ùƒ ¨pƒ ¾SÖ’-S<kƒ K¨<Ø ›Ã•Ù ::
139
ፊዚክስ
SMSÍ - 6
I. Ÿ²=I uታ‹ K}²[²\ƒ ØÁo‹ ƒ¡¡M ŸJ’<እ¨<’ƒ "MJ’< Ó” ¨<iƒ uTKƒ
SMe/i::
1. Òe uT>Vpuƒ Ñ>²? ÃeóóM::
2. SÖ’-S<kƒ እ“ ÓKƒ ›”É “†¨<::
3. ¾›?K?¡ƒ]¡ Ñ<Muƒእ”Å ÓKƒ U”ß ÁÑKÓLM::
4. ¾cun ኃÃM ÓKƒ” ÁS’ÝM::
5. ›w³™‡ ’Ña‹ uT>k²p²<uƒ Ñ>²? ÃeóóK<::
6. ÓKƒ ¾VKŸ=¿KA‹” እ”penc? ÁóØ“M::
II. uUÉw 'K'Y` ¾}²[²\ƒ” ¯[õ} ’Ña‹ uUÉw G Y` Ÿ}²[²\ƒ nL„‹

Ò` ›³UÉ/Í=::
G K
1. Seóóƒ G. ¾S<kƒ ¨ÃU ¾pń²? MŸ?ƒ
2. SÖ’-S<kƒ K. uu[Ê SpKØ“ u¨<H Sƒ’” SHŸM ÁK¨<100 ’Øx‹
3. c?”+Ó_É eŸ?M N. uSÖ” Sk’e
4. S¢T}` S. uSÖ” SÚS`
5. ‚`V-T@ƒ` W. ¾ÓKƒ U”à‹
6. ’ÇÐ‹ [. SÖ’-S<kƒ” ¾T>K" SX]Á
7. ìNÃ c. ¾Ú[` Ñ<Muƒ U”ß
8. SõLƒ i. ¾Sk´k´ H@Åƒ
9. Sƒ’” k. uG<K<U ¾ðdi ›"M ¨<eØ ÃŸ“¨“M::
III.Ÿ²=I uታ‹ ¾}²[²\ƒን ØÁo‹ u›ß\ SMe/ሽ

1. SÖ’-S<kƒ” KSK"ƒ ¾U”ÖkS¨< SX]Á U”É” ’¨<;
2. ’Øu pMÖƒ“ ’Øu õK?ƒ U”É” “†¬;
3. ›”É le c=Vp U” ›Ã’ƒ K¨<Ù‹ ÁdÁM;
4. fe~” ታªm ¾SÖ’-S<kƒ eŸ?KA‹ ²`´`/]::
5. uSõLƒ እ“ uSpKØ S"ŸM ÁK¨< M¿’ƒ U”É” ’¨<;
6. Seóóƒ TKƒ U” TKƒ ’¨<;
7. uSõLƒ“ uSƒ’” SHŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ÓKî/Ü::
140
ፊዚክስ
8. ƒ’ƒ” ¾T>ÁðØ’< feƒ ’Ña‹ እ’T” “†¨<;
IV. vÊ xታ‹” uƒ¡¡K—¨< nLƒ ሙL/ይ::

1. ›w³™‡ le ›"KA‹ SÖ’-S<kታ†¨< c=ÚU` -------------SÖ’-S<kታ†¨<
c=k”e ÅÓV Ã¢T}^K<::
2. ¾VKAŸ=¿KA‹ ›T"Ã ¾እ”penc? Ñ<Muƒ ----------- ÃvLM::
3. ›KTkó© ¾SÖ’-S<kƒ ›HÉ ----- ’¨<::
4. ›KTkó© ¾ÓKƒ ›HÉ ---- ’¨<::
5. ¾›”É le ›"M S<kƒ እ“ pń²? SÖ” u --------- ÃK"M::
6. --------Ÿðdi G<’ƒ ¨Å Òe G<’ƒ ¾T>Å[Ó K¨<Ø ’¨<::
V. kØKA ÁK<ƒ” ýawK?V‹ ›eL/Ã::

1. ¾›”É ’Ñ` SÖ’-S<kƒ uc?”+Ó_É eŸ?M 5®®C ŸJ’ uŸMy=” eŸ?M e”ƒ
ÃJ“M;
2. ¾›”É ’Ñ` SÖ’-S<kƒ 40®C ’¨<:: ¾²=I ’Ñ` SÖ’ S<kƒ
uŸMy=”“ uó^“Ãƒ e”ƒ ÃJ“M;
3. ¾›”É ‚`V T@ƒ` ”vw 31®®K u=J” ¾²=I ‚`VT@ƒ` ”vw uó^“Ãƒ eŸ?M
e”ƒ ’¨<;
141
ምዕራፍ ድምጽ
7
¾U°^ፉ ƒUI`ƒ ›LT‹: የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ካጠናቀቃችሁ በኋላ፦

 ከድምጽÒ` ¾}ÁÁ²< î”c-Gdx‹” ƒገነዘባላ‹ሁ፡፡
 ከድምጽ Ò` ¾}ÁÁ²< ýawK?V‹” ¾TeLƒ Øuw” ታዳብራላ‹G<፡፡
 ሁሉም ’Ña‹ Ó”–<’ƒ ¨ÃU ØU[ƒ ÁL†¬ SJ’<” uÅ”w ት[Çላችሁ፡፡
 የፊዚ¡eን ዋና ዋናî”c-Gdx‹ ዕውቀት ለማዳበር የተለያዩ
S”ÑÊ‹ን“ ›ማ^à‹” KÃታ‹G< SÖkU ƒ‹Lላ‹ሁ::
SÓu=Á
°Kƒ }°Kƒ ›“E“E^‹” ¨<eØ ŸT>Ÿc~ƒ ª“ ª“ ¡e}„‹ ÉUî ›”Æ ’¨<::
uእÁ”Ç”Æk” ÉUï‹” SeTƒ ƒ‹LL‹G<:: KUdK? ¾¨<h Û¤ƒ፣ ¾MÐ‹ Û¤ƒ፣
¾SŸ=“ ÉUî፣ Ií“ƒ እ¾àG< c=Ý¨~፣ SUI\ c=Áe}U` እና¾SXdK<ƒ” ÉUï‹
SeTƒƒ‹LL‹G<:: እ’²=I¾}²[²\ ÉUï‹Ða›‹” ¨<eØ uSÓvƒ eT@ƒ uSeÖƒ
SM°¡ታ†¨<” c=Áe}LMñU”Ý†¨<” እና መልዕክቱን እንድንረዳ ያስችሉናል::
¾ÉUîን U”’ƒ፣ ¾ÉUî ›ð×Ö`፣ ¾ÉUî S}LKõ፣ ¾ÉUîን u}KÁ¿
›e}LLò‹ ¨<eØ ÁK¨<” õØ’ƒ፣ ¾ÉUî S”ìv[p እ“ ¾ÉUî S”ìv[p ØpU
u²=I U°^õ ¾T>”SKŸታ†¨< ›uÃƒ ›`°e„‹ “†¨<::.
142
7 ድምጽ የ7ኛ ክፍል
ፊዚክስ
7.1 የድምጽ ፍቺ
ትግበራ 7.1
1. ¾ÉUî U”ß “†¨< ¾T>ƒሏ†¨<” ’Ña‹ Øቂ„‹” ²[´\::
2. ŸeT@ƒ Iªd‹” KSeTƒ ¾T>ÁÑKÓK” ¾ƒ—¨< ’¨<;
3. u^d‹G< ›ÑLKê ÉUê TKƒ U” እ”ÅJ’ ÓKè::
4. ÉUî” KU” KU” Ñ<ÇÄ‹ ØpU ƒÖkS<uታL‹G<?
ŸÑ>ታ`“ ¡^` ¾T>cT¨< ¾S<²=n ÉUîእÁ”Ç”Æ ¾SX]Á‹ ¡` uT>S~uƒ Ñ>²?

uS`ÑwÑw ¾T>ðÖ` ’¨<:: ¾T>`ÑuÑw SX]Á(+¿”Ó ö`¡) uT>Sታuƒ
Ñ>²?እ`ÓwÓu=~ ¨Å òƒ“ ¨Å ኋL Ã`ÑuÑvM::
ÃI እ`ÓwÓu=ƒ +Ä”Óö`¡ "Kuƒ }’e„
›¾` ¨<eØ ¾ÉUî” VÑÉ uSõÖ` ¾}¨c’
`kƒÃH@ÇM(Y°M7.1}SMŸ~):: ÉUî
¾}KÁ¿ ¾Ñ<Muƒ VÑÊ‹” ¾ሚÁe}LMõ ’¨<::
ጆሮአችሁ ድምጽ እየተላለፈ ወዳለበት አቅጣጫ
ከሆነ ድምጹን ትሰማላችሁ፡፡
የቲዊኒግ ፎረክ እርግብግቢት
Y°M7.1¾+¿”Ó ö`¡ S`ÑwÑw (ÉUî

uÐa›‹” c=cT)
ድምጽ ጉልበትን ይሸከማል፡፡ ነገርግን ሲንቀሳቀስ ጉልበቱን እያጣ ይሄዳል፡፡eK²=I ÉUî

ŸU”Û እ¾^k c=H@É Ñ<Mu~” uT×ƒ KÐa›‹” eT@ƒ ›ÃcØU:: Ða‰‹”
u}ðØa u›¾` ¨<eØ ¾T>}LKð¨<” ÉUî KSeTƒእ”Ç=‹K< U‡ J’¨< ¾}ðÖ\
¾c¨<’ƒ ›"M “†¨<::
ድምፅ የጉልበት አይነት ነው፡፡ ድምፅ በአከባቢያችን ከሚገኙ ሁነታት ውስጥ ተጉዞ
ለሰው ጆሮ ሊሰማ የሚችል ነው፡፡ ድምጽ ቀጣይነት ባለው መልኩ ከሚርገበገቡ
ነገሮች ይመነጫል፡፡ እያንዳንዱ የድምጽ ምንጭ በመርገብገብ ላይ ከሚገኙ ነገሮች
ነው፡፡
143
ፊዚክስ
ÉUî ¾Ñ<Muƒ ›Ã’ƒ J• KÐa›‹” eT@ƒ ¾T>cØ ’¨<:: ¾ÉUî U”ß ¾’Ña‹
S`ÑwÑw ’¨<:: Kc¨< MÏ Ða ¾TÃcS<“ ’Ñ` Ó” KK?KA‹ እ”edƒ K=cS<
¾T>‹K< K?KA‹ ÉUï‹ ›K<::
¾Ó”³u?T[ÒÑÝ ØÁo‹
1 .ÉUî U”Éን’¨<?
2. ÉUî Kc¨< Ða ¾T>Å`c¨<እ”Èƒ ’¨<?
7.2. ¾ÉUî ›ð×Ö`“ ›e}LLõ
ትግበራ 7.2 ¾uÉ” Y^

1. Ÿ›"vu=Á‹G< ¾T>Ñ–<ƒ” °n‹” uSÖkU ÉUî” KSõÖ`
V¡\::KUXK? TeS]Á +¿”Ó ö`¡ እ“ ¾SdcK<ƒ::
2. ¾}ÖkT‹G<uƒ °n‹ ÉUî”እ”Èƒእ”ÅT>ðÖ\ ÓKè::
3. ¾}ðÖ\ƒ ÉUï‹እ”ÈƒÐa›‹”እ”ÅT>Å`c< }¨Á¿uƒ፡፡
TeS]Áእ”Èƒ ÉUî”እ”ÅT>ðØ`እ”Ã::
[ÏU TeS]Á“ Ö[â?³ uT²ÒËƒ
¾TeS]Á¨<” ›”Å—¨<” Ýõ ŸÖ[â?³¨<
Ýõ ›dMñ“ K?K—¨<”Ýõእ”Ç=Á”kdpe
uY°M 7.2እ”Å }SKŸ}¨<Á²<ƒ::
ŸÖ[â?³¨< ÁKð¨<” ¾SeS]Á¨<” Ýõ eƒS~
TeS]Á¨< uS`ÑwÑw ÉUîÃðØ^M::
eK²=I ÉUî ¾T>ðÖ[¨< u’Ña‹ S`ÑwÑw ’¨<::
ስዕል7.2እየተርገበገበ ያለ ማስመሪያ
(Y°M 7.2)}SMŸ~::
ትግበራ 7.3
1. ›”É [²U ÁK Le+¡ ›²ÒÌ:: ›”Å—¨<” ¾Le+¡ Ýõ uØ`ሳችሁ K?L¨<”
¾Le+¡ Ýõ ÅÓV uእጃችሁ uSÁ´ Le+Ÿ<እ”Ç=¨Ö` ›É`ጉ፡፡
2. ¾Lc=+Ÿ<” SGM (እŸ<K?ታ) uK?L—¨<እጃችሁ ¨Å ÑA” uSdw Mkቁት<:: ÃI””
}Óv` K}¨c’ Ñ>²? ÉÒሙት:: Le+Ÿ< c=`ÑuÑw ›Ãታ‹ኋM; ÉUî ÁcTM”;
144
ፊዚክስ
.ÃI ትግበራuÑSÉ ወይምu¡` ¾T>ሰ\ƒ”

¾}KÁ¿ ¾S<ዚn SX]Á‹” KUXK? Ñ>ታ`
Tሲ”q“¡^` KSe^ƒÁ’ddHM::ከዚህ በለይ
ከተጠቀሱት መሣሪዎች መካካል በመርገብገብ
ድምፅ የሚፈጥረው የትኛው ነው፡፡
ትግበራ7.4 የግል ስራ
¾ÉUî U”ß ¾J’< °n‹“ }`ÑwÓu¨< ÉUî K=ðØ\ ¾T>‹K< ›"L†¨<” Ÿ²=I
uታ‹ u}kSÖ¨< c”Ö[» SW[ƒ uÅw}Ì LÃ ›eð[¨<::
¾ÉUî U”à‹ }`ÑwÒu= ›"KA‹
1. _የተወጠረ ክር_____
1. Ÿua
2. _________________
2. Ñ>ታ`
3. _________________
3. ¡^`
4. ___________________
4. Tc=”q
5. ___________________
5. ªi”ƒ
145
ፊዚክስ
ትግበራ 7.5የግል ሥራ
1. ¾‚’>e "Dc<” uÑSÉ uTc` u}¨c’¨< `kƒ uT”ÖMÖM "Dc<” uƒ¿”Ó

ö`¡ ”ኩት U” }Ñ’²ባችሁ?
2. ቲ¿”Ó ð`ኩ” በመዶሻ ወይም ŸÖ[â?³ Ò` uTÒÚƒ ¨ÉÁ¨<’< "Dሷን
በቲ¿”Óö`ኩ ንኳት:: U” }Ñ’²በችሁ?
3. ÃI U”” ÁdÁM?
"Dc<” uTÃ`ÑuÑu¨< ƒ¿”Ó ö`¡ c=’" U”U ¾T>ðÖ` ’Ñ` ›Ã•Ù:: ’Ñ` Ó”
uSÊh ¨ÃU ŸÖ[â?³ Ò` ¾}Sታ¨<” (¾}ÑÚ¨<”)እ“እ`ÓwÓu=~ uS”kdke
LÃ vK¨< ƒ¿”Ó ö`¡ "Dc<” eƒ’Ÿ<ኳሱበመስፈንጠር ሲንቀሳቀስ ትመለከታችሁ፡፡ይህም
ጉልበት ከትዩንግ ፎርክ ወደ ኳሷ ሲተላለፍ እና ኳሱ ሲርገበገብ ያሳያል፡፡ከኳሱuÐa›‹”
¾T>cT¨< ÉUï‹ uS<K< ¾T>ðÖ\ƒ u’ገa‹ S`ÑwÑw ’¨<:: uT>`ÑuÑu< ’Ña‹
›Ÿበu= ÁK¨< ›¾` uG<KðÖ[¨< ÉUî
Ñ<Muƒ }g¡V uG<KÁeðMÑ<ƒ ’Ña‹ እ’T“†¨<;
2. Ømƒ ¾ÉUî U”à‹” ²`´\::
3. S`ÑwÑw TKƒ U” TKƒ ’¨<? ግለፁ፡፡
¾ÉUî ›e}LKõ
ትግበራ 7.6
¾ÉUî uÖ×` ¨<eØ S}LKõ KTd¾ƒ G<Kƒ }T]‹ uÖ[â?³¨< }n^’> Ýõ
J’¨< ¾T>ÁÅ`Ñ<ƒ” É`Ñ>ƒ T¾ƒ Ã‰LM::
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M 1. uÖ[â?³¨< ›”Æ Ýõ J’I ÐaI” Ö[â?³¨< LÃ
uSÉóƒ u}n^’>¨< uŸ<M J• Ö[â?³¨<” uእÏ ¾T>vDØØ }T] ÉUî
ÃcTHM”?
146
ፊዚክስ
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M 2. ›G<” ÅÓV }kUÙ ÁK¨<” }T] Ða¨<” uÖ[â?³¨<
›”Æ Ýõ LÃ እ”ÅÁeÖÒ“ ›”} ÅÓV ¾Ö[â?³¨< }k^’> Ýõ u×„‹I
uSvDØØ K}T]¨< U”እ”ÅT>cT¨< ÖÃk¨<::uG<K~ É`Ñ>„‹ S"ŸM ÁK¨<”
M¿’ƒ KSÓKî ƒ‹LKI”? Ÿ²=I ƒÓu^ uS’dƒ U” ƒÑ’²vችሁ?
ሀ)ለ)
ሥዕል 7.4 ድምጽ በጠጣር ነገሮች ውስጥ ይተላለፋል
ÉUî KS}LKõ ›e}LLò ›"M ÃðMÒM:: ¡õM ¨<eØ lß wL‹G< eƒT\

¾Å¨M፣ ¾›Uu<L”e፣ ¾ÕÅ™‰‹G<” እ“ ¾SXWK<ƒ” ÉUë‹” MƒcS< ƒ‹LL‹G<::
እ’²=I” ÉUï‹ እ”ÉƒcS< ÁÅ[Ñ¨< U”É” ’¨<?እ”Èƒe Ða›‹G< Å[c<; ÉUî”
¾T>Áe}LMñ ’Ña‹ ¾ÉUî ›e}LKò ÃvLK<:: ÉUî ¾T>}LKð¨< uÉUî ›e}LLò
ነገሮች ¨<eØ w‰ ’¨<:: ÃIU ÉUî uÖ×` ðdi“ Òf‹ ¨<eØ w‰ Ã}LKóM
ማለት ነው::
147
ፊዚክስ
Y°M 7.4 “ 7.5¾ÉUî uG<KታLKõ

SJ’<” ÁdÁM:: ÃG<”እ”Í= ÉUî uG<K}LKóuƒ ፍጥነት ›”É
›Ã’ƒ ›ÃÅKU:: KUdK? ÉUî Ÿðdi“ ŸÒf‹ ÃMp uÖ×` ¨<eØ uŸõ}—
õØ’ƒ Ã}LKóM:: KU” ÃSeMHM?
ÉUî KS}LKõ ¾ÉUî ›e}LLò lf‹(Ö×` ðdi“ Òe) ÁeðMÑªM:: ’Ñ` Ó”
uyŸ=¿U ¨<eØ ›Ã}LKõU:: (uY°M 7.6}SM¡ቷM)::
Ÿ›?K?¡ት]¡ Å¨M ›¾` እ¾¨× c=H@É

¾T>cT¨< ¾›?K?¡}]¡ Å¨M ÉUî
እ¾ቀነሰ ÃH@ÇM<:: U¡”Á~U ÉUî”
¾T>Áe}LMõ ¾ÉUî ›e}LLò
eKK?K¨< ’¨<:: uK?L uŸ<M ÅÓV ›¾`
¨Å eM¡እ”e^ እ”Ç=Ñv uT>Å[Óuƒ
Ñ>²? ueM¡ እ”e^¨< ¨<eØ
¾T>ðÖ[¨< ÉUî ÃcTM::
ስዕል7.6 ድምፅ በቫኪዩም ውስጥ

አይተላለፍም
1. ÉUîእ”ÈƒÃðÖ^M?
2. ¾ÉUî ›e}LKò ’Ña‹ ØpU U”Éን ’¨<?
7.3. ¾ÉUî õØ’ƒ u}KÁ¿ ›e}LKò‹ ¨<eØ

¾ÉUî õØ’ƒ u›¾` ¨<eØ፦Sw[p uT>ðÖùƒ Ñ>²? ÉUì<” ŸSeTታ‹” uòƒ
w`H’<”እ“ÁK”:: ÃI ¾J’uƒ Uክ”Áƒ ¾w`H” õØ’ƒ ŸÉUî õØ’ƒ
eKT>uMØ ’¨<::
148
ፊዚክስ
ትግበራ 7.7
1.Ø`ƒ ÁK ÉUî ¾T>cT¨< SŠ ’¨<?K?K=ƒ ¨Ãe k”?

2. ²?““ S<²=n uT>ÅSØuƒ Ñ>²? ¾[@ÉÄ“ ‚K?{»” ÉUî Sq×Ö]Á”
(Volume) uk”“ uTታ eታደUÖ<እ”Èƒ ’¨< ¾T>ታe}"¡K<ƒ?Ñ>²?¨<”
SW[ƒ uTÉ[Ó ’¨<?
u›¾` ¨<eØ u®®C SÖ’-S<kƒ ÉUî u331 m/s ፍጥነት ÃÕ³M:: SÖ’-S<kƒ
c=ÚU` ¾ÉUî õØ’ƒ ÃÚU^M:: ¾›¾` SÖ’-S<kƒ u1®C c=ÚU` ¾ÉUî
õØ’ƒ u®.6m/s ÃÚU^M:: ¾ÅUê õØ’ƒ u›¾` ¨<eØ u¾ƒ—¨Ÿ}K¨<” kS` uSÖkU TeLƒ Ã‰LM:: V(T)= V0+ 0
Vo-¾ÉUî õØ’ƒ u00CLÃ = 331 m/s
T -¾}cÖ SÖ’-S<kትልዩነት u0C

u}KÁ¿ le ›"KA‹ S"ŸM ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ M¿’ƒ ule ›"M ¾VKAŸ=¿KA‹
VT -¾ÉUî õØ’ƒ u T ¾SÖ’-S<kƒ
Sª
¾ÉUî õØ’ƒ uÖ×`ና uðdj‹ ¨<eØ uSÖ’-S<kƒ SÚS` ÃI” ÁIM
K¨<Ø ›ÁdÃU::’Ñ` Ó” u›"K< ¨<eØ vK<ƒ p”×Ö=„‹ Sªp` LÃ Ã¨c“M::
u}KÁ¿ le ›"KA‹ S"ŸM ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ M¿’ƒ ule ›"M ¾VKAŸ=¿KA‹
Sªp` LÃ ÃSW[ታM:: uŸ?T>eƒ] ƒUI`ታ‹G< VKAŸ=¿KA‹“ ¾G<’ƒ Sªp`
U” እ”Å J’< KTeታë V¡\:: ¾ÉUî õØ’ƒ u}KÁ¿ le ›"M pን×Ö=„‹
Sªp` LÃ ÃSW[ታM:: ¾Ö×` le ›"KA‹ p”×Ö=„‡ u×U }k^ù¨<
eKT>Ñ–< p”×Ö=„‡ ukLK< eKT>ÒÛ ÉUî uõØ’ƒእ”Ç=}LKõ ÁÅ`ÒK<:: ’Ñ`
Ó” ¾ðdj‹“ ¾Òf‹ p”×Ö=„‹ u×U }^`k¨< eKT>Ñ–< uS"ŸL†¨< ÁK¨<
Óßƒ ›’e}— ’¨<:: eK²=I ¾ÉUî õØ’ƒ uðdj‹“ uÒf‹ ¨<eØ uÖ×` ¨<eØ
ŸT>}LKõuƒ õØ’ƒ Á’c ÃJ“M:: u}SXXÃ G<’@ታ uÒf‹ ¨<eØ ÁK¨< ¾ÉUî
õØ’ƒ Ÿðdi ¨<eØ "K¨< Á’c ’¨<::
149
ፊዚክስ
u›ÖnLÃ uðdj‹ ¨<eØ ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ uÖ×a‹ ¨<eØ "K¨< ¾ÉUî
õØ’ƒ Á’c c=J” uÒf‹ ¨<eØ ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ ደግሞ በፈሳi ¨<eØ ካለው
የድምፅ ፍጥነት Á’c ’¨<:: ÃIU TKƒ ¾ÉUî õØ’ƒ Ÿðdj‹“ ŸÒe ÃMp
uÖ×` ¨<eØ Ÿõ}— ’¨<:: ŸÒe ÃMp ÅÓV uðdj‹ ëØ uõØ’ƒ
ÃÕ³M::KUXK? ¾ÉUî õØ’ƒ uw[ƒ ¨<eØ u›¾` ¨<eØ ŸT>H@Éuƒ õØ’ƒ u15
እÏ ÃuM×M:: u¨<H ¨<eØ ÅÓV u›¾` ¨<eØ ŸT>H@Å¨< u4እÏ ÃuM×M::
¾ÉUî õØ’ƒ u}KÁ¿ lf‹ ¨<eØ ¾}KÁ¾ SJ’<” uc”Ö[» 7.1 እ”SMŸƒ::
ሰንጠርዥ 7.1: የድምጽ ፍጥነት በተለያዩ ነገሮች ውስጥ በ 0 :
G<’ƒ ቁስ ¾ÉUî õØ’ƒ u(m/s)
u0®C ለይ
አየር 331
ጋስ ኦክስጅን 316
ውሃ (ንጹህ) 1410
ፈሳሽ አልኮል(ኢታኖል) 1150
የባህር ውሃ 1450
ሜርኩሪ 1438
መዳብ 4998
ጠጣር ብርጭቆ 5628
ብረት(ሀዲድ) 5948
ሊድ (እርሳስ)
1948
ƒÓu^ 7.8uW”Ö[» 7.1 LÃ uSS`¢´ ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹ SMc<::
1 ÉUî uŸõ}— õØ’ƒ ¾T>}LKõv†¨< uU” ›Ã’ƒ lf‹ ’¨<;

2 ÉUî u´p}— õØ’ƒ ¾T>}LKõv†¨< uU” ›Ã’ƒ lf‹ ’¨<?
3 ÉUî uÖ×a‹ ¨<eØ ÁK¨<” õØ’ƒ uðdj‹ ¨<eØ "K¨< õØ’ƒ
Ò` ›¨ÇÉ\::
የተሰሉ ምሳሌዎች 7.1

ÉUî u›¾` ¨<eØ u25®C SÖ’-S<kƒ uU” ÁIM õØ’ƒ ÃÕ³M?(Vo =331 m/s ተጠቀም)
150
ፊዚክስ
0.6 m s  25 o C
vo = 331m/s v =? v = vo +
1o C
= 331m/s + 0.6m/s  25
= 331m/s + 15m/s=346 m/s
eK²=I ¾ÉUî õØ’ƒ u 250C SÖ’ S<kƒ u›¾ር ¨<eØ 346 m/s ÃJ“M::

1. u›¾` ¨<eØ ¾ÉUî” õØ’ƒ እ”Èƒ S¨c” እ”ÅT>‰M ²[´\::
2. ¾ÉUî” õØ’ƒ u›¾` ¨<eØ K=ë’< ¾T>‹K< U¡ንያ„‹” ²`´\::
7.4 ¾ÉUî S”ìv[p (¾ÑÅM TT>„)

ትግበራ 7.9
¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹ Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G<Ò` uS¨Á¾ƒ SMc<::
1. ƒMp vÊ uJ’ ›Çî ¨<eØ w‰I” Ÿõ ባK ÉUî wƒጮህ U” ƒWTKI?
2. ÃI }KÃ}¨< ¾T>cT¨< M¿ ÉUî U” ÃvLM?
ŸÑÅM òƒ Kòƒ lT‹G< ÉUî wታcS< Ÿƒ”i qÃታuኋL Á”’< ÉUî SMd‹G<
ƒcTL‹G<:: vÊ ›Çî ¨<eØU ÉUî wታcS<Á¨<ÉUîÁKTs[Ø }ÅÒÓV
K}¨c’Ñ>²? ÃcTM:: ÃI KU”¾T>J” ÃSeL‹ኋM; (Y°M 7.7 }SMŸ~)::
ÃI ’Øa ¾}SKc ÉUî ¾ÑÅM TT>„ uSvM Ãታ¨nM:: ¾ÑÅM TT>„
¾T>ðÖ[¨< ÉUî ŸÖ×` lf‹ LÃ ’Øa c=SKe ’¨<:: ¾Ö×` ’Ña‹ ¨KM KUXK?
¾u?ƒ ÓÉÓÇ፣ ¾É”ÒÃ፣ ¾እ”Úƒ፣ ¾w[ƒ፣ ¾Ó”x‹“ ¾SXcK<ƒ Ö”"^“ MS<Ø
(Smooth) eKJ’< Ø\ ›”ív^m ና†¨<::
151
ፊዚክስ
ሥዕል 7.7 የድምጽ መንጸባረቅ
¾ÉUî S”ìu^p ÉUî ŸS’h¨< uS’dƒ ¨Å }KÁ¾ ›p×Ý ÃÕ³M:: uSH@Í¨<LÃ

እ”póƒ ¨ÃU ¾TÁeታLMð¨< ’Ñ` c=ÁÒØS¨< ÓTg< u’Ñ\ }¨<ጠው c=k` ¾k[¨<
Ó” ’Øa ¨Å S×uƒ ÃSKdM:: ÃI ¾ÉUî S”ìv^p (¾ÉUî ’ìw^p) ÃvLM::
uK?L uŸ<M KeKe ÁK< ’Ña‹ KUXK? ¾c<õ Mwe፣ Le+¡፣ ¾}KÁ¿ Mwf‹
እ“ ¾SXWK<ƒ ¨Åእ’c<¾SÖ<ƒ” ¾ÉUî Ñ<Muƒ SÖ¨< (¨<Ö¨<) Áek^K<::
ŸƒLMp Ó”x‹ ¨ÃU Ò^ LÃ ¾}¨c’¨< `kƒ `kI wƒàI ¾êI
ÉUî“ ¾}”ìv[k¨<” ÉUî KÃ}I u}ŸታታÃ MƒcT ƒ‹LKI:: ÃI Ó”እ¨<’ƒ
K=J” ¾T>‹K¨< ¾}”ìv[k¨< ÉUî ›”} ŸcT¤¨< ÉUî ®.15 c?¢”É uኋL ÐaI
ŸÅ[c w‰ ’¨<:: U¡”Á~U ›”É c¨< G<Kƒ ¾}KÁ¿ ÉUï‹” KSK¾ƒ ¾T>‹K¨<
G<K~ ÉUï‹ ®.1 c?¢”É }KÁÃ}¨< KÐa¨< c=Å`c< w‰ ’¨<::
የግነዛቤ ማረጋገጫ ጥያቄዎች 7.4

1. ¾ÑÅM TT>„ U”É’¨<?እ”Èƒe ÃðÖ^M?
2. Ÿ²=I uታ‹ K}²[²\ƒ ØÁo‹ u=Á”e Zeƒ Zeƒ
UXK?‹ eØ:: G. ¾ÉUî ›”ìv^m‹ K. ÉUî” ¨<Ö¨< ¾T>Áek\ ’Ña‹
152
ፊዚክስ
7.5. ¾ÑÅM TT>„ (¾ÉUî Sìv^p) ØpV‹
ትግበራ7.10 ገደል ማሚቶን በመተቀም የድምፅን ፍጥነት መስፈር/መለከት

1. uu<É” uSÅ^Ëƒ ƒLMpእ”Úƒ ¨ÃU Ò^ ¨ÇKuƒ Yõ^ H>Æ::
2. ŸትLMpእ”Ú„‹ ¨ÃU ŸÒ^ òƒ Kòƒ uSqUእÏI” uማÚwÚw ወይም
ÉUîI” Ÿõ uTÉ[Ó ÛI::
3. ¾ÉUîI” ’ìw^p cUታHM”?¾ÉUîI” ’íw^pእeŸUƒcT É[e ¨Å òƒ“
¨Å ኋL uመH@É G<’@ታ¨<” ›e}"¡M:፡
4. ¾c¯ƒ Sq×Ö]Á c¯ƒ (Stop watch) uSÖkU ÉUî Ÿ›”} }’e„ ¨Å
›”í^©¨< ’Ñ` Å`f }SMf ÐaI ¾T>Ñvuƒ” Ñ>²? Yð`፡፡
5. ›”} ÉUî ካcTIuƒ እeŸ ÉUî ›”ív^m¨< ’Ñ` ÁK¨<” `kƒ
uSK"ƒS´Ów::
6. V=S/t ¾T>K¨<” ¾N=dw kS` uSÖkU ¾k’<” ¾ÉUî õØ’ƒ (u²=Á” Ñ>²?
vK¨< SÖ’-S<kƒ) ›eL::
Ÿ²=I uLÃ vK¨< ƒÓu^ uÉUî U”ß“ ›”í^©¨< ’Ñ` SHŸM ÁK¨<” ›’e}—
`kƒ“ ¾ÉUî õØ’ƒ TeLƒ Ã‰LM:: ÃIU ÉUî uÖpLL¨< ¾H@Å¨< `kƒ
ÉUî ŸU”Û }’e„ እeŸ›”ív^m¨<’Ñ` ÁK¨< `kƒ“Ÿ›”í^©¨<’Ñ` }SMf
እeŸÉUî U”ßÉ[e ÁK¨< `kƒ ÉU` eKJ’ 2S,Vt ÃJ“M::
S= uÉUî U”ß“ uÅUî ›”ìv^© ›"M S"ŸM ÁK¨< `kƒ c=J” ¾ÉUî”
õØ’ƒ u›¾` ¨<eØ u 15®C SÖ’-S<kƒ 340 m/s wK” እ”ëÉ::
Vt 340 m / s
S=  x0.1se  17 m eK²=I u15®C SÖ’ S<kƒ
2 2
KÉUî ’ìw^p SðÖ` ¾T>ÁeðMÑ¨< ›’e}— `kƒ 17m ’¨<
TKƒ ’¨<::
uSJ’„ SeTƒ ›”‹MU:: ÉUî ›”ív^m¨< ’Ñ`
LÃ v²’uK ›p×Ý Ÿ[ð ›w³—¨< }SMf Ã”ív[nM:: ›”É ¾T@Ç=ŸM Ç_¡}`
¾Mw” ƒ`ታ“ ¾d”v”እ”penc? KS[Çƒ ¾T>ÖkUuƒእe‚„e¢ý ¾T>W^¨<
153
ፊዚክስ
u²=G<G<’@ታ ’¨<:: u›ÖnLÃ ¾ÑÅM TT>„ (¾ÉUî Sንìv^p) ¾}KÁ¿ ØpV‹

›K<ƒ:: Ÿእ’>²=I ¨<eØ Øm„‡፡
1. uÉUî U”ß“ ›”ív^m ’Ñ` S"ŸM ÁK¨<” `kƒ KT¨p:

2. ¾›”É” vI`፣ ¨<pÁ•e እ“ ¨²} ØMkƒ KTeLƒ:
3. ¾ÉUî” õØ’ƒ u›¾` ¨<eØ KSK"ƒ::
UdK?
ÉUî ŸU”ፁ }’e„ 664m ርቀት"K¨< Òራ }”ìv`q }SMf ከU”Û KSÉ[e
¾¨cÅuƒÑ>²? 4 ሴ¢”É u=J”ÉUî u›¾` ¨<eØ u²=I SÖ’-
S<kƒÁK¨<”õØ’ƒ›eK<::
s = 664m) V=? S T 2 S 2 x664 m

V,    332 m / s
t = 4s. tT t 4m / s
Ÿ²=I UXK? ¾U”[Ç¨< ’Ñ` u=•` ¾ÑÅM TT>„(¾ÉUî Sìv^p) u›¾` ¨<eØ
ÁK¨<” ¾ÉUî õØ’ƒ KSðKÓ እ’ÅT>ÁÑKÓM ÁdÁM<::

1. ¾ÑÅM TT>„(¾ÉUî S”ìv[p) ØpU ²`´\::
2. ŸÒ^ (}^^) LÃ ¾T>ðÖ` ÑÅM TT>„ ÉUî u›¾` ¨<eØ ÁK¨<”
õØ’ƒ KSeð`(KSK"ƒ)እ”Èƒእ”ÅT>ÁÑKÓM ÓKè::
154
ፊዚክስ
 ÉUî KÐa›‹” Qªe ¾T>cT VÑÉ ’¨<::
 T”—¨ðÖ\ c=J” uÖ×`'
uðdi“ uÒe ¨<eØ ÃታLKóK</ÃÕ³K<::
 ÉUî ŸÑ<Muƒ ›Ã’ƒ ›”Æ ’¨<::
 ¾ÉUî õØ’ƒ Ÿðdj‹ ÃMp uÖ×` ¨<eØ Ÿõ}—
’¨<::እ”Ç=G}LKõuƒ Ñ>²? S<K< uS<K<
¨ÃU uŸòM Ã”ìv[nM ¨ÃU ÅÓV uŸòM ulc< }¨<Ù
Ãk^M::
 ÉUî uG<K’Ø[¨< ¾ÉUî S”ìv[p ¾ÑÅM TT>„
ÃvLM::
 ¾ÑÅM TT>„ }â‹፣ƒLMp Q”í‹“ ¨²} ŸÉUî U”ß
ÁL†¨<” `kƒ KSeð`/KSK"ƒ ÃÖpTM ::
155
ፊዚክስ
SMSÍ -7
1. ¾T>Ÿ}K<ƒ” ØÁo‹ እ¨<’ƒ¨ÃU ¨<gƒ uTKƒ SMc<::
1. T”—¨ðÖ[¨< u’Ña‹ S`ÑwÑw ’¨<::

2. ÉUî uxÊ xታ(uzŸ=¿U) ¨<eØU Ã}LKóM::
3 ÉUî Ÿðdj‹ ÃMp uÒe ¨<eØ uõØ’ƒ ÃÕ³M::
4. ¾›¾` SÖ’-S<kƒ c=ÚU` u¨<eÖ< ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ Ãk”dM::
5. ÉUî u›¾` ¨<eØ ÁK¨< õØ’ƒ uw[ƒ ¨<eØ "K¨< õØ’ƒ u›^ƒ
(4)እÏ ÃuM×M::
6. ÉUî ŸÖ×` ÃMp u›¾` ¨<eØ uõØ’ƒ ÃÕ³M::
II. xÊ xታ‹” uƒ¡¡K—¨< SMe S<K<›†¨<::

1. Ze~ KÉUî SðÖ` ¾T>ÁeðMÑ< lf‹ ----------- -------- “ --------“†¨<::
2. u¡õM SÖ’ S<kƒ uÉUî U”ß“ ›”ìv^m ›"M SH"M ÁK¨< `kƒ
Ÿ----------------T@ƒ`"’c ¾ÑÅM TT>„” ›”cTU::
3. u›¾` ¨<eØ ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ u®C SÖ’-S<kƒ ----------m/s ’¨<::
III.KT>Ÿ}K<ƒ ØÁo‹ ƒ¡¡K—¨<” SMe eØ::
1 ÉUîእ”Èƒእ”ÅT>ðÖ` ÓKì<::
2. ÉUî U”É’¨<?
3. ¾ÑÅM TT>„እ”Èƒእ”ÅT>ðÖ` ÓKì<::
4. uÖ×`“ uðdj‹ ¨<eØ ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ ŸÒe ¨<eØ "K¨< õØ’ƒ
KU” እ”ÅT>uMØ ÓKè::
5. ŸÑÅM TT>„ ØpU G<K~” Økc<::
IV. በ ‘ለ‘ረድፍ ያሉትን›[õ} ’Ña‹ u’G’[Éõ ŸK<ƒ nL„‹Ò` ›²UÉ/Í=::
G K
1. ድምî G. u C መጠነ-ሙቀት ድምî uw`ßq ¬eØ ÁK¬ õØ’ƒ
®
2. የገደል ማሚቶ ለ.u®C መጠነ-ሙቀት ድምî u›¾` ¬eØ ÁK¬ õØ’ƒ

3. 4998m/s ሐ.u®C መጠነ-ሙቀት ድምî uSዳw ¬eØ ÁK¬ õØ’ƒ
4. 5628m/s መ.የድምî S”ፀv[p
5. ዋሽንት ሠ.በነገሮች ተከታታይ እርግብግቢት የሚፈጠርና ለጆሮ›‹”
የT>cT
156
ፊዚክስ
6. 331m/s ረ.በአየር መርገብገብ የሚሰራ የሙዚቃ መሳርያ

V. ¾T>Ÿ}K<ƒ” øawK?V‹›eሉ::
1. Ÿ›”ÉÒ^ ¾T>ðÖ` ¾ÑÅM TT>„ u5.3 c?¢”É/¨<eØ u=cT uÒ^¨<“ uÉUî
U”ß S"ŸM ÁK¨< `kƒ e”ƒ ÃJ“M:: (ÉUî u®®C SÖ’-S<kƒ ÁK¨<
õØ’ƒ 331m/s }ÖkU/T>)
2. ›”É vI` LÃ ÁK< S`Ÿw ¨Å ¨<H¨< ¾LŸ¨< ÉUî ¾vI\” ¨KM uS”"ƒ
}”ìv`ቀው u®.6 c?¢”É }SMf ¨Å S`Ÿu< u=SKe ¾vI\ ጥልቀት U”
ÁIM ’¨<? (በማይንቀሳቀስ ¨<H ውስጥ¾ÉUî õØ’ƒ 145®m/s ’¨<፡፡)
3. Ÿvu<` ¾T>¨×¨<” ße "¾” Ÿ4.5 c?¢”É uኋL ¾vu<\” ÉUî w”cT vu<\
uU” ÁIM `kƒ LÃ ÃÑ—M?(uÑ>²?¨< ÁK¨< ¾ÉUî õØ’ƒ 331 m/s ’¨<::)
157
ምዕራፍ
›?K?¡ƒ]¡c=+“ TÓ’@+Ú
8
¾U°^ፉ ƒUI`ƒ ግቦ‹፡የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ካጠናቀቃችሁ በኋላ:

 Ÿ›?K?¡ƒ]¡c=+ እ“ TÓ’@+Ú Ò` ¾}ÁÁ²< î”c-Gdx‹” ትገነዘባላችሁ፡፡
 Ÿ›?K?¡ƒ]¡c=ƒ እ“ TÓ’@+Ú Ò` ¾}ÁÁ²< ýawK?V‹” ¾TeLƒ Øuw”
ታÇw^‹G<::
 ሁሉU ’Ña‹ Ó”–<’ƒ ¨ÃU ØU[ƒ ÁL†¨< SJ’<” uÅ”w ƒ[ÇL‹G<::
 የፊዚ¡eንዋና ዋናî”c-Gdx‹ ዕውቀትለማዳበር የተለያዩ
S”ÑÊ‹ን“ ›S^à‹” KÃታ‹G< SÖkU ƒ‹Lላ‹ሁ::
SÓu=Á
ÃI U°^õ G<Kƒ ƒLMp ›`°ስ„‹ ÃዟM፡:እ’c<U ›?K?¡ƒ]¡c=+
እ“ TÓ’@+ዝU ናቸው:፡¾Uዕራፉ አቀራረብም TÓ’@ቲÚ” uTekÅU
እ“ ›?K?¡ƒ]¡c=+” uTeŸ}M ’¨<:: የTÓ’@+Ú ¡õK< uTÓ’@ƒ vI`Ã LÃ
Á}¢[ c=J” ¾›?K?¡ƒ]¡c=+¨< ¡õM ÅÓV uእ`õታ እ“ uእ”penc? LÃ vK<ƒ
›?K?¡ƒa•‹ vI`Ã LÃ Á}¢[ ’¨<:: u›?K?¡ƒ]¡c=+ SGŸM ÁK¨<” Ó”–<’ƒ
ueU”}— ¡õM ò²=¡e ¨<eØ እ“ÁK”::
158
8. ኤሌክትሪሲቲና ማግኔቲዝም የ7ኛ ክፍል ፍዚክስ
ክፍል- 1: ማግኔቲዝም
8.1. TÓ’@„‹
ƒÓu^ 8.1
Ÿ²=I uታ‹ ¾}²[²\ƒ” ØÁo‹ Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G< Ò` }¨Á¿uƒ::
1. _ÉÄ ¨ÃU ቴፕ ¾T>ታÅeuƒ u?ƒ ¨ÃU ÅÓV uƒUI`ƒ u?ታ‹G<
ŸT>Ñ–¨< ¾dÃ”e Ÿ=ƒ ¨<eØ ›”É c¨< TÓ’@ƒእ”Ç=ÁdÁ‹G< ÖÃlƒ::

2. TÓ’@ƒ U”É” ’¨<;
3. ›”} Á¾¥†¨< TÓ’@„‹ U” ›Ã’ƒ p`ê ›L†¨<?
4. TÓ’@ƒ እ”Èƒ ÁK< ’Ña‹” ÃcvM;
TÓ’@ƒ w[ƒ“ w[ƒ ’¡ ¾J’< ’Ña‹” KUXK? ›Ã[”፣ NÇ=É (¾›[w

w[ƒ)፣ ’>Ÿ?M እ“ ¢vMƒ ¨Å ^c< ¾Sdw ኃÃM ÁK¨< w[ƒ ’¨<::
TÓ’@ƒ ¾T>K¨< nM TÓ’@¸Á ŸT>K¨< nM ¾S× c=J” TÓ’@¸Á TKƒ uÉa Ñ>²?
uSHŸK— UY^p (u~`¡) ¾T>Ñ˜ Ÿ}T c=J” KSËS]Á Ñ>²? TÓ’@ƒ ¾}Ñ–uƒ
xታ’¨<::ÃI TÓ’@ƒ¾É”ÒÃ SM¡ c=•[¨< eSS^ É”ÒÃ TKƒ’¨<:: ÃI S] É”ÒÃ
u}ðØa ¾}Ñ–’¨<::
u›ð×Ö` vI`Ã¨< TÓ’@ƒ uG<Kƒ ŸõK” T¾ƒእ”‹LK”::እ’`cÑ˜ TÓ’@ƒ ¾}ðØa TÓ’@ƒÃvLM:: KUXK? É”ÒÃ
ScM TÓ’@„‹ እ“¾S_ƒ TÓ’@ƒ ¾}ðØa TÓ’@ƒ “†¨<:: c‹¾}ðØa
TÓ’@ƒ” uTØ“ƒ“ u²=I Lይ }S`Ÿ<²¨< Ÿ›ካvu=Á†¨< "K< ’Ña‹ ¾T>W\ƒ
TÓ’@ƒ ÅÓV c¨< cራሽ TÓ’@ƒ ÃvLM:፡ c¨<c^ሽ TÓ’@ƒ ¾}KÁ¿
ቅ`ï‹እ”Ç=•^†¨< }Å`ጎÃW^K<:: KUXK? uƒ[²”Ó TÓ’@ƒ፣¾ð[e ¢ቴ
TÓ’@ƒ፣ U -p`î ÁK¨< TÓ’@ƒእ“ ×d ScM (cylindrical) TÓ’@ƒ “†¨<:: Y°M
8.1 }SMŸ~::
159
ሀ) ሬክታንግላዊ ማግኔት
(በትረ ዘንግ ማግኔት ) ለ) ጣሳ መሰል ማግኔት
ሐ. የፈረስ ኮቴ ማግኔት
ስ°M 8.1 የተለያዩ ቅርፅ ያላቸውTÓ’@ቶች

TÓ’@ታ©“ ›=-TÓ’@ታ© ’Ña‹
ƒÓu^ 8.2 ›”É” ’Ñ` TÓ’@ታ© ¨ÃU ›=TÓ’@ታ© SJ’<” SK¾ƒ
1. የተለያዩ ነገሮችን ለምሳሌ T>eT`፣ የተለያዩ d”+V‹፣ ¾¨[kƒ S`ô፣
እe¡]w„፣ እ”Úƒ፣ ýLe+¡ ²”Ó“ ¾SሳcK<ƒ” ’Ña‹ cweu<::
2. TÓ’@ƒ” ¨Åእ’²=I ’Ña‹ }^ u}^ (›”É u›”É) uTeÖÒƒ
እ”Á”Ç”Æ”’Ñ` KTWw V¡\::
3. እ’²=I”’Ña‹ kØK¨< vK¨< W”Ö[» uSS´Ñw uTÓ’@ƒ ¾T>du<ƒ” 
UM¡ƒ ¾TÃdu<ƒ” ÅÓV ¾ X UM¡ƒ uTÉ[Ó KÃ::
le ›"M uTÓ’@ƒ uTÓ’@ƒ
¾}Xu< ÁM}du<
TÓ’@~ G<K<”U ’Ña‹ ¨Å ^c< ÃevM;
ŸƒÓu^ 8.2 G<Kdu< ’Ña‹ TÓ’@ታ© le›"Lƒ uSvM Ãታ¨nK<::KUXK?

›Ã[”፣ NÇ=É (¾›[w w[ƒ)፣’>Ÿ?M እ“ ¢vMƒ TÓ’@ታ© le ›"M “†¨<::
uTÓ’@ƒ ¾TÃdu< ’Ña‹ ÅÓV ›=-TÓ’@ታ© le ›"MÃvLK<:: KUXK?
›K<T>’>¾U K=É SÇw Le+¡ እ“እ”Úƒ ¾SdcK<ƒ ›=- TÓ’@ታ© le ›"M
“†¨<::
ƒÓu^ 8.3 TÓ’@ƒ” Se^ƒ
›eðLÑ> Se]Á‹: ƒMp T>eT`፣ ¾¨[kƒ S`ô እ“ uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M 1
¾T>eT\” Ýõ ¨Å ¨[kƒ S`ô¨< (እeúK<) uTcÖÒƒ ›”kdpc<<ƒ::

T>eT\ ›”ዷ” እeúM እ”ኳT”dƒ ‹ሏልን? ምን}Ñ’²vችG<?
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M 2

የ›”ዱን የማግኔት ጫፍ በመጠቀም T>eT\” በአንድ አቅጣጫ uTÓ’@~ ላይቦርሹት፡:
uSkÖMU T>eT\” ¨ÅእeፒK< (¾¨[kƒ S`ô) ›eÖÑ<ƒ::እስፒK< U” J’;
¾¨[kƒ S`ô¨<(እስፒሉ) uT>eT\ ይሳባል; ÃI”” ክንውን ÅÒÓማችሁ eሩ::
ስዕል 8.2 በአይረን በማፋተግ ማግኔታዊ ማድረግ
እ”ÓÇ=I Ÿ²=I S<Ÿ^ ¾U”[Ç¨< TÓ’@ታ© ¾J’< ’Ña‹ uTÓ’@ƒ KÃ uSx[i ¨ÃU
ŸTÓ’@ƒ LÃ uTó}Ó ¾TÓ’@ƒ vI`Ãእ”Ç=•^†¨< ¾TÉ[Ó H>Åƒ TÓ’@ታÃ²?i”
161
ÃvLM:: ÃIU TÓ’@ታ©ŸJ’<’Ña‹ TÓ’@ƒ Se^ƒእ”ÅT>‰M ÁeÑ’ú“M::

TÓ’@©’Ña‹” uTÓ’@ƒ uTó}Ó ¾T>ðÖ[¨< TÓ’@ƒ c¨< cî TÓ’@ƒ ÃvLM::
c¨< cራi TÓ’@„‹ ¾TÓ’@ƒ ባI]Á†¨<” uTq¾ƒ ‹KAታ†¨< uG<KƒÃŸðLK<::
እ’c²=Á© TÓ’@ƒ“†¨<::
ከሚስማሩ የተፋተገው የዘለቄታዊ ማግኔት ጫፍ የሳሜን ዋልታ ከሆነ የበትረ ዘንግ
ማግኔቱ ተቃራኒ ጫፍ ደቡብ ዋልታ ይሆናል፡፡
በዚህ አይነት ሂደት የተፈጠረው ማግኔት በሁለቱ ጫፎች ዋልታዎች ላይኖሩት ይችላል፡፡
ስለዚህ ሌላ መንገድ እንደ ድርብ ፍትጊያ ወይም ኤሌክትሪክሲቲ መጠቀም ጥሩ ነው፡፡
የማግኔት ባሕሪይ
TÓ’@ƒ ¾^c< ¾J’< vQ`Áƒ ›K<ƒ:: ¾TÓ’@ƒ vQ`Áƒ uTÓ’@ƒ p`î LÃ
›Ã¨c’<U:: uU°^õ feƒ ƒUI`ታ‹” ¨<eØ ¾TÓ’@ƒ GÃM ¾TÃ’"ኃÃM
SJ’<”“ TÓ’@ታ© ¾J’< ’Ña‹” እ”ÅT>ewእ”Ç=G<U ŸK?L¨< TÓ’@ƒ Ò` መddw
¨ÃU Sገóóƒእ”Åሚ‹M ›Ã}ናM:: u²=I U°^õ ƒUI`ƒ Ó” K?KA‹ ¾TÓ’@ƒ
vI]ያƒ”እ”SKከታለ”::
G/ ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹
’ß ¨[kƒ በትረ²”Ó TÓ’@~ LÃ ›ekUÖ<uƒ:: uSkÖMU ¾w[ƒ ብናኝ uTU×ƒ
¨ረቀትLÃ uS’e’e ¨[k~” ›”kdpc<ƒ:: N S
Ÿ²=I S<Ÿ^ U” }^Ç‹G<? ስዕል 8.3 የማግኔት N ና S ዋልታዎች

¾w[ƒ w“™‡ uTÓ’@~ Ýõ LÃ }cweበዋM ›ÃÅKUን?ÃI U”” ÁdÁM?
¾w[ƒ(›Ã[”) w“˜ ¨ÃU S`ô‹ uTÓ’@~ G<Kƒ Ýö‹ LÃ Scwcw ¾TÓ’@~
¾Sdw ኃÃM uእ’²=I Ýö‹እ”ÅT>u³ÁdÁM:: እ’²=I¾TÓ’@ታዊ ኃÃM ¾T>u³v†¨<
¾TÓ’@ƒ Ýö‹ ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ ÃvLK<::
T”—¨<U TÓ’@ƒ G<Kƒ ªMታ‹ ›K<ƒ::እ’²=I ªMታ‹ ¾cT@” ªMታ
(N)እ“ ¾Åu<w ªMታ(S) uSvM Ã¨ታnK<::
›”É TÓ’@ƒ u›¾` LÃ ÁKU”U }î°• u¡` SHK< LÃ uTc` ›”ÖMØKA
እ”Ç=¨³¨´ u=Å[Ó G<K~ Ýö‹ ¨Å cT@”“ Åu<w ›p×Ý uTd¾ƒ }e}Ÿ¡KA
ÃqTM:: ¾S_ƒ” Í=*Ó^òÁ© Åu<w ªMታ ¾T>Ád¾¨< ¾TÓ’@ƒ Ýõ
TÓ’@ታ© Åu<w ªMታ c=vM ¾S_ƒ Í=*Ó^òÁ© cT@” ªMታ ¾T>Ád¾¨<¾TÓ’@ƒ
162
Ýõ ደግሞ የTÓ’@ቱ ሰሜናዊ ªMታ uSvM Ãታ¨nM:: ÃI KU”እ”ÅJ’

ŸÕÅኞቻችሁ Ò` }¨Á¿uƒ::
Ÿ²=I uታ‹¾}²[²\ƒ ¾G<K²?U ¨Å cT@”“ Åu<w ›p×Ý
uTd¾ƒ }e}Ÿ¡ለው ÃqTK<::
3 አንድ TÓ’@ƒ የትኛውንም አይነት ቅርፅ እና መጠን ቢኖረውም G<Kƒ ªMታዎ‹
Ã•\ታM::
K/ ¾TÓ’@+Ú QÑA‹
ƒÓu^ 8.4 ¾TÓ’>+Ú QÑA‹ን S[Çƒ
1. ›”Éን TÓ’@ƒ u›¾` LÃ ÁKU”U }î°• uማ”ÖMÖM K?L¨<” TÓ’@ƒ
ÅÓV uእÏI Á²¨<::
2. }n^’> ªMታ‹” (N እና S) uTk^[w ¾}SKŸƒŸ¨<” S´Ów (›eõ`)::
3. }SXXÃ ªMታ‹” (N እ“ N) ¨ÃU ( S እ“ S) uTk^[w ¾J’¨<” G<K<
›e}¨<M::
4 .Ÿ²=I É`Ñ>ƒ ÁÑ–¤¨< TÖnKÁ Gdw U”É’¨<?
S N
N S
የሚገፋፋ ኃይል
የሚሳሳብ ኃይል S
N N
S
ሀ)የማይመሳሰሉ ዋልታዎች (S እና N) N ለ) የሚመሳሰሉ ዋልታዎች (N እና N)

N S
ስዕል8.4 በማግኔት ዋልታዎች መካከል የሚፈጠር ኃይል
ትግበራ 8.4 uG<Kƒ ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ SGŸM ¾SÑóóƒ ¨ÃU ¾Sሳሳw ኃÃM
S•\” ÁdÁM::ÃIU Np ¾TÓ’@+Ú QÓ ÃvLM::
163
u›ß\ ¾TÓ’@+Ú QÓ እ”ÅT>Ÿ}K¨< K=ÑለፅÃ‹LM::

 ¾T>SሳሰK< ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ÃÑóóK<::
 ¾TÃSሳሰK<(ተቃራኒ) ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ ÃddvK<::
ÃI ማግኔቶች አንድን አካል የሚስቡበት ወይም የሚገፉበት ኃÃM
TÓ’@ታ©ኃÃM }wKA ÃÖ^M:: ¾TÓ’@ƒ ªM‹ ›Ã’×ÖK<U::
TÓ’@ƒ” uScvu` ¨ÃU uSq^[Ø ªMታ‡” SKÁ¾ƒ uõì<U ›Ã‰MU::

እÁ”Ç”Æ ¾}cu[ ¨ÃU ¾}qራ[Ö TÓ’@ƒ¾cT@”“ ¾Åu<w ªMታ›K¨<::
ÃIU G<K?U ቢJ” ªMታ‹ Ø”É J’¨< መ•^†¨<” Ád¾“M:: u›ÖnLÃ ¾TÓ’@ƒ
ªMታ‹ uõìÁdÃ

›’e}— TÓ’@ƒ ’¨<::
164
ሀ) የኪስ ኮምፓስለ) የኮምፓስ መርፌ
ስዕል8.6 የተለያየ ቅርፅ ያለቸው ኮምፓሶች
¢Uፓe ƒ”ሽ በትረ ²”Ó TÓ’@ƒ J“ ¾ምƒiŸ[Ÿùƒ” ¾^dE ³u=Á ÁLƒ

“ƒ:: ¢Uþe uT>qUuƒ Ñ>²? ¾¢Uፓc< cT@” ªMታ¨Å S_ƒ Í=*Ó^óÁ© eT@”
›p×Ý ÁdÁM:: ¢Uፓe c‹ uውG ›"Lƒ u¾we እ“ ›¾` ውeØ ስንH@É ›p×Ý”
KÃ„ KT¨p Ã[Ç“M::
¾²=I U¡”Áƒ ÅÓV ¾¢Uûc< ›p×Ý ÖsT> (cT@” ªMታ) G<K? ¾S_ƒ
Í=*Ó^òÁ© cT@” eKT>ÁdÃ ’¨<::
uS`Ÿw እ“ u›¨<aýL” ¾T>Õ²< c‹ ¾T>Õ²<uƒ” ›p×Ý

KT¨p ¢Uþe” ÃÖkTK<::.
ƒÓu^ 8.5 ¢Uþe” Se^ƒ
›”É uƒ[ ²”Ó TÓኔƒ ¨Ñu< LÃ (SHK<”) u¡` uTc` K?L TÓ’@ƒ ¨ÃU TÓ’@ታ©
¾J’< ’Ña‹ uK?K<uƒ ›¾` LÃ ›”ÖMØK<ƒ ›¨³¨<²<ƒ:፡ ŸØmƒ Ñ>²? በኃL TÓ’@~
c=qU ¨Èƒ ›p×Ý ÁdÁK<; TÓ’@~ ¾S_ƒ” cT@”“ Åu<w ªMታ uTSMŸƒ
ይqTM ›ÃÅM?
N S
ስዕል 8.7 ያለምንም ተፅዕኖ የተንጠለጠለው ማግኔት ሰሜን እና ደቡብ አቅጣጫ ያሳያል፡፡
165
ŸƒÓu^8.5 ¾U”[Ç¨< ’Ñ` u=•` ÁKU”U }î°• }”ÖMØKA ¾T>”kdke

uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ እ”Å ¢Uûe K=ÁÑKÓM S‰K<” ’¨<:: eK²=I É`Ñ>ƒ 8.5
uSS`¢´ ¢Uûe ukLK< Mƒc\ ƒ‹L‹G<::
¾S_ƒ TÓ’@+Ú (¾S_ƒ TÓ’@ታ© ìvÃ )

ƒÓu^ 8.6 ¾u<É” Y^
ቀØKA ÁK¨<” ØÁo Ÿ¡õM ÕÅ™ቻ‹ሁ Ò` uSS"Ÿ` SMሱ::
ÁK U”U }î°• u›¾` LÃ ¾T>”ÖKÖM TÓ’@ƒ KU” ¾S_ƒ” cT@” ›p×Ý ÁdÁM?
uÉa Ñ>²? ¢Uþe ¾S_ƒ” Í=*Ó^òÁ© cT@” ›p×Ý ¾T>ÁSK¡ƒuƒ U¡”Áƒ

ucTÃ ¨<eØ uT>Ñ–<እ”Å cT@” ¢Ÿw እ“ ¾SdcK<ƒ ›"Lƒ ’¨< }wKA
ÃታS”’u`:: ’Ñ` Ó” u›G<’< c¯ƒ ƒ¡¡K—¨< ¾²=I SMe በS_ƒ TÓ’@ታ©
ምክንያት ìvÃ ’¨<::
w²< dÃ”+e„‹ S_ƒ ^dE ƒMp TÓ’@ƒ እ”ÅJ’‹ ÑMìªM:: S_ƒ ¨<eØ ƒMp
TÓ’@ƒእ”ÇK ÃÑSታM:: ¾²=I TÓ’@ƒ cT@” ªMታuS_ƒÅu<w ªMታ አቅራቢያ
¾T>Ñ˜“ ¾TÓ’@~ Åu<w ªMታÅÓV uS_ƒ cT@”ªMታ አቅራቢያ
የሚÑኝነው::ÁKU”U }î°• u›¾` LÃ ¾}”ÖLÖK TÓ’@ƒ ¾S_ƒ Í=*Ó^òÁ©
cT@”“ ጂ*Ó^òÁ© Åu<w ዋልታን ¾T>Áመለክትuƒ U¡”Áƒ በS_ƒ TÓ’@ታ© vQ]
166
U¡”Áƒ ’¨<:: ¾S_ƒ TÓ’@ƒ Åu<w ªMታ ¾¢Uþc<” (¾}”ÖKÖK¨<” በትረ ²”Ó
TÓ’@ƒ) cT@” ÃevM::
TÓ’@ƒ” ›eSM¡„ Sታ¨p ÁKv†¨< eÉeƒ ª“ ª“’ Øቦች
¾TÓ’@ƒ” vQ] ›eSM¡„ Sታ¨p ÁKv†¨< eÉeƒ Sc[ታዊያን ጽንሰ-ሀሳቦች
አሉ፡፡እ’`c Ýö‹ (ªMታ‹) ›ሉት:: እ’²=I ªMታ‹
cT@”“Åu<w uSvM Ãታ¨nK<::
2. ¾T>SdሰK< ªMታ‹ (N እ“ N) ¨ÃU (S እ“S) ÃÑóóK<& ¾TÃSdcK<
ªMታ‹ (N እ“S) ¨ÃU (Sእ“ N) ÅÓV ÃddvK<:: ÃIU ¾TÓ’@+Ú IÓ
ÃvLM::
3. ›”É TÓ’@ƒ u²<]Á vK<ƒ TÓ’@ታ©’Ña‹ LÃ u›Ã“‹” ¾T“¾¨<ኃÃM
ÃðØ^M:: uTÓ’@~ ²<]Á "K< xታ‹ uTÓ’@~ ¾euƒ ¨ÃU ¾Óòƒ ኃÃM
¾T>Åèuƒ Yõ^ TÓ’@ታ© Se¡ÃvLM::
4. ÁKU”U }î°• ¾}”ÖKÖK በትረ ²”Ó TÓ’@ƒ cT@” ªMታ ¾S_ƒ Í=*Ó^òÁ©
cT@” c=ÁSK¡ƒ ¾TÓ’@~ Åu<w ªMታÅÓV ¾S_ƒ Í=*Ó^ðÁ© Åu<w ªMታ”
ÁSK¡ታM:: ¾²=I U¡”Áƒ ÅÓV ¾S_ƒ TÓ’@ታ© vQ`Ã’¨<::
5. ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ uõìÅƒ TÓ’@ታÃ²?i” ÃvLM::
የግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁo‹ 8.1

1. TÓ’@ƒ U”É” ’¨<;
2. ¾TÓ’@ƒ ìvÃ (vI]) U”É” ’¨<;
3. TÓ’@ታ©እ“ ›=-TÓ’@ታ© ¾J’< ’Ña‹” uSK¾ƒ M¿’ታ†¨<” íñ::
UXK?‰†¨<”U eÖ<::
4. ¾TÓ’@ƒ ªMታ U”É” ’¨<;
5. ¾TÓ’@+Ú” QÓ ÓKè::
6. ¢Uûe U”É’¨<; ØpS<e;
7. SHK< u¡` ታea ’í J• ¾T>”ÖKÖM TÓ’@ƒ KU” ¾S_ƒ Í=*Ó^õÁ©
cT@”“ Åu<wªMታእ”ÅT>ÁdÃ ግለጹ፡፡
167
8.2. ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹” SdM

ƒÓu^ 8.7 uT>Ÿ}Kƒ Ñ<Ç¿‹ LÃ Ÿ¡õM ÕÅ™‹I Ò` }¨ÁÃuƒ:
1. ›Ã’Ÿ?ኃÃM U”É” ’¨<? ¾TÓ’@ƒ” ኃÃM እ”Å ›Ã’Ÿ? ኃÃM እ”Èƒ’¨<

¾UƒÑMì<ƒ?
2. ¾TÓ’@ƒ Se¡ እ“ ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹” ÓKì<::
ƒÓu^8.8 ¾TÓ’@ƒ Se¡ SeSa‹ SdM

1. ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ S[Çƒ::
¾T>ÁeðMÑ< ’Ña‹ ¾›Ã[” w“˜፣ uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ፣ ¨[kƒ
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M:- uÖ[â?³ LÃ vK¨< TÓ’@ƒ LÃ ¨[kƒ ›ekUÖ<::
uTÓ’@~ LÃ u}kSÖ¨< ¨[kƒ LÃ ¾›Ã[” w“˜ uS’e’e G<K<”U
¾TÓ’@ƒ ¡õKA‹ ›Ç`c<:: U” }[Ç‹G<? ¾TÓ’@ƒ ኃÃM eT@ƒ ÁKuƒ
uTÓ’@~ ›"vu= ÁK xታ U” ÃvLM?
2. ¢Uûe” uSÖkU ¾TÓ’@ƒ Se¡ SeSa‹” SdM
¾T>ÁcðMÑ< SX]Á‹ ƒ”i ¢Uþe፣ uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ እ“ ’ß
¨[kƒ ::
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M:
’ß ¨[kƒ LÃ uƒ[ ²”Ó TÓ’@~” ›ekUÖ<:: ¢Uûc<” TÓ’@~ ›ÖÑw
uTekSØ ¾¢Uûc< cT@“© ªMታ ¨ÅT>ÁSK¡}¨< ›p×Ý LÃ UM¡ƒ ›É`Ñ<::
ÃI”” ƒÓu^ TÓ’@~ uT>˜uƒ ²<]Á uT>Ñ–< ¾}KÁ¿ xታ‹ uSÅÒÒU Y\:
¢Uþc< ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹” uTÓ’@~ Se¡ ¨<eØ ÁL†¨<” ›p×Ý
ÁdÁM::
S
N S
ሐ) የማግኔት ኃይል መስመሮች
በበትረ ዘንግ ማግኔት አከባቢ.
ሀ) የአይረን ብናኝ በበትረ ዘንግ ለ) ኮምፓስ በበትረ ዘንግ
ማግኔት ዙሪያ ማግኔት አከባቢ
ስዕል 8.9. የማግኔት ኃይል መስማሮች
168
TÓ’@ƒ u}¨c’ `kƒ ¾K?L TÓ’@ታ© ›"M” (TÓ’@ƒ”) dÃ’"ኃÃM S}Óu`

¾T>‹M ›"M SJ’<” }[Éታ‹ኋM::u›”É TÓ’@ƒ ›"vu= "K< xታ‹ ¾TÓ’@ƒ
ኃÃM ¾T>Å[euƒ xታ ¾TÓ’@ƒ Se¡ÃvLM::
¾TÓ’@ƒ Se¡: ¾TÓ’@ƒ ኃÃM K=}Ñuùƒ¾T>‹M ¾TÓ’@~›"vu= ¾TÓ’@ƒ Se¡
ÃvLM::¾TÓ’@ƒ Se¡ ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹uT>vK<Hdv© SeSa‹Ã¨ŸLM::
¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ Hdv© SeSa‹ J’¨< ¾TÓ’@ƒ Se¡ ›p×Ý”

u}ŸታታÃ’ƒ ¾T>ÁX¿ SeSa‹ “†¨<::
¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ vQ]Áƒ
1. uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ŸTÓ’@~ ›"M ¨<Ü ŸcT@” ªMታ
uS’dƒ ¡w ÑAv× S”ÑÉ uSe^ƒ ¨Å Åu<w ªMታ Ãጓ³M:: uTÓ’@~ ¨<eØ
ÅÓV ŸÅu<w ªMታ¨Å cT@” ªMታ uSSKe Ñ<µ›†¨<” ÃkØLK<:: eK²=I
¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ ¾TÃቋ^[~ µa ÑÖU Ÿ<`ቦ‹ (K<ý) “†¨<::
2. ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ uõèU ›Ã’ካŸÚU` ¾TÓ’@ƒኃÃM
SeSሮ‹ uSÖÒÒƒ Ãu³K<:: ŸªMታ‡እ¾^p” uU”H@Éuƒ Ñ>²? ÅÓV
¾TÓ’@~ ኃÃM Ø”"_ eKT>k”e ¾TÓ’@~ኃÃM SeSa‹U Ã^^nK<::
 TÓ’@ƒ u`kƒኃÃM ÃተÑw^M::

 ¾TÓ’@~ Se¡ ›p×Ý ¾TÓ’@~” ኃÃM ›p×Ý ÁdÁM::
 ¾TÓ’@ƒ ¾ኃÃM SeSa‹ SÖÒÒƒ ¾TÓ’@ƒኃÃM Ø”"_” ÁdÁM::
¾Óን³u? T[ÒÑÝ ØÁo‹ 8.2

1. ¾TÓ’@ƒ ኃÃM SeSa‹ U”É”“†¨<?
2. ª“ ª“ ¾TÓ’@ƒኃÃM SeSa‹ vI]Áƒ” ²`´\::
3. ¾TÓ’@ƒኃÃM SeSa‹”
G) Kuƒ[²”Ó TÓ’@ƒ እ“
K) u}n^’> ªMታ‹ S""M ÁK¨<” ¾TÓ’@ƒኃÃM SeSa‹
ue°M ›d¿::
169
8.3 ¾TÓ’@„‹ ØpU

uƒÓu^ 8.1 TÓ’@ƒ ›ÑMÓKAƒ ¾T>cØv†¨< xታ‹” ÑAw˜}HM”;
ƒÓu^ 8.9 :
ዋ“ ª“ ¾TÓ’@ƒ ØpV‹” ²`´\::
TÓ’@ƒ ¾}KÁ¿ ØpV‹ ›K<ƒ:: Ÿ’²=I ¨<eØ ¾T>Ÿ}K<ƒ Øm„‡ “†¨<::

 u¢Uþe ¨<eØ ¾T>Ñ–<ƒ TÓ’@„‹ uS_ƒ LÃ፣ uvQ` LÃእ“ u›¾` ¨<eØU
›p×Ý” KTSMŸƒÁÑKÓLK<::
 ƒLMp ¾›Ã[”እ“ ¾NÇ=É w[„‹ ¨Å LÃ ¨ÃU Ÿxታ xታ KT”kdke
ÁÑKÓLK<::
 V}a‹”፣¾›?K?¡ƒ]¡ eM¢‹”፣‚K?y=»””፣ _ÉÄ”፣
Î’@_}a‹”እ“ ¾SXXK<ƒ” KSe^ƒ ÁÑKÓLM::
 u}KÁ¿ pÃÙ‹ (¨<IÊ‹) ¨<eØ TÓ’@ታ©እ“›=-TÓ’@ታ© ÁMJ’< ’Ña‹”
KSK¾ƒ ÁÑKÓLK<::
¾}¨c’< ¾TÓ’@ƒ ØpV‹” uS²`´` ÓKè::
170
ክፍል 2: ›?K?¡ƒ]¡c=+
8.4. sT> ›?K?¡ƒ]¡
ƒÓu^ 8.10
kØKA ÁK<ƒ” ØÁo‹ Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G< ¨ÃU Ÿu?}cx‰‹G<Ò`
uS¨Á¾ƒ SMc<::
1 ¾“ÃK” Mwe ¨ÃU g<^wI” uUታ¨Mpuƒ Ñ>²? ¾T>cT¨<
ÉUî“ ¾T>ታ¾¨< wMßታእ”Èƒ }ðÖ\?
2 ŸýLe+¡ u}W^ TuÖ]Á çÑ<^‹”” "uÖ`” uኋL uTð}Ó ¨Å ƒ“”i
¨[k„‹ e“eÖÒ¨< KU” ÃevM?
3 sT> ›?K?¡ƒ]¡ ŸT>K¨< nM U” ƒ[ÇL‹G<?
4 ¾›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹ U”Éን“†¨<? e”ƒ ¾S<M ›Ã’„‹ ›K<?
u²=I Uዕ^õ 8 ¡õM-2 eK sT> S<KA‹ እ”T^K”:: Tታ Tታ¾“ÃK” Mwe

¨ÃU g<^x‹” uU“¨Mpuƒ Ñ>²? ¾U”cT¨< ÉUî“ ¾U“¾¨< wMßታusT>
S<KA‹¾T>ðÖ\ ’Ña‹“†¨<::ስKTÃ”kdkc< S<KA‹ ¾T>ÁÖ“ dÃ”e sT>
›?K?¡ƒ]¡ ÃvLM:: G<Kƒ le ›ካKA‹ uT>ó}Ñ<uƒ Ñ>²? ¾cun ኃÃM ÃðÖ^M::ÃI
¾cun ኃÃMU ¾}ó}Ñ¨< le ÁM}ó}Ñ< K?KA‹ lf‹”እ”Ç=ew ያÅ`ÒM:: KUXK?
Ÿc<õ Mwe ¾}ó}Ñ Seታ¨ƒØnp”’Ña‹” KUXK? ¾¨[kƒ l^ß ¾›MS<’>¾U
¨[kƒ l^ß“ ¾SdcK<ƒ” ¾SXw ›pU ›K¨<:: ÃI uTó}Ó K?KA‹ ’Ña‹”
¾Sdw ኃÃM ÁK¨< le u›?K?¡ƒ]¡¾}VL ¨ÃU uS<M ¾}VL le ÃvLM::
uእ`õታLÃÁK<ƒ” S<KA‹ ¾T>ÁÖ“ ¾›?K?¡ƒ]¡c=+ ¡õM sT> ›?K?¡ƒ]¡c=+
ÃvLM::
S<KA‹ U”É” “†¨<?
ƒÓu^ 8.11
¾Ÿ?T>eƒ] ƒUI`ƒ SW[ƒ uTÉ[Ó Ÿ¡õM ÕÅ™‰‹G< Ò` u<É”
uSSY[ƒ ¾T>Ÿ}¨<ƒ” KSSKe V¡\::
1.›}U U”É”’¨<?
171
2. G<K~ ¾S<M ›Ã’„‹ እ’Tን“†¨<?

3. ýa„•‹ U” ›Ã’ƒ S<M ÃgŸTK<?
4. ›?K?¡ƒa•‹ U” ›Ã’ƒ S<M ÃgŸTK<?
5. ›”É ›}U ÓK<LT (S<M ›Mv) ¾T>vK¨< SŠ ’¨<?
6. ›”É ›}U uS<M }VL ¾T>vK¨< SŠ ’¨<?
w²<‡ ¾dÃ”e S<Ÿ^‹እንÅT>Ád¿ƒ u}¨c’< G<’@ታ‹ ¨<eØ le

›"KA‹¾^d†¨<¾J’¾}K¾ vI`Ã ›L†¨<:: ÃI ¾}K¾ vI`Ã Ÿ›}V‹ ¾}Ñ– c=J”
እ`c‹M S<M ÃvLM::
S<M ›=-SW[ታ© (}gÒÒ]) }có] le ›"M ’¨<:: S<M u‘’Q ’’ ¾T>¨ŸM J•
›KTkó© ›GÆ ÅÓV ¢KAUw (C) ’¨<::
¾›”É ”Ø[ ’Ñ` ƒ”g< p”×Ö=ƒ ›}U ÃvLM::
›}U u^c< ŸZeƒ Ønp” SW[ታ© ŸJ’<ƒ
p”×Ö=„‹ ¾}W^ ’¨<::እ’c¨<ƒa”“†¨<::
Y°M 8.1® እ’²=I Ze~ SW[ታ© ¾›}U ኒዉትሮን
p”×Ö=„‹ ¾T>Ñ–<uƒ” VÈM ÁdÁM::
ፕሮቶን
ýa„”“ ’>¨<ƒa” u›”É’ƒ ’>¨<¡Ke
uT>vK¨< u›}S< እUw`ƒ ¨<eØ c=Ñ–<
›?K?¡ƒa” ÅÓV Ÿ’>¨<Ÿ<Ke ²<]Á g?M
(UIª`)LÃ }uታƒ’¨< uŸõ}—
õØ’ƒ Ãµ^K<:: ¾›?K?¡ƒ]¡ S<M ¾le
›"M vQ`Ã uG<Kƒ le ›"KA‹ S"ŸM ስዕል 8.10 የአቶም መዋቅር
¾Sddw ¨ÃU ¾SÑóóƒ ኃÃM ¾T>ðØ` ¾le›"M vI`Ã ’¨<::

¾S<M ›Ã’„‹
T”—¨K¨<
SW[ታ© î”W Gdx‹ LÃ¾}V[¢²’¨<:: T”—¨¨<Ÿ<Ke ¾}vKእUw`ƒ›K¨<:: ÃI ’>¨<¡KeU u¨<eÖ<
172
ý\„”“ ’>¨<ƒa ”Ãዟል::›?K?¡ƒa•‹ ÅÓV u’>¨<¡Ke ²<]Á ug?M (UIª`)

LÃ }uታƒ’¨< ’>¨<¡Kc<” Ãµ^K<::
›K<ታ© እ“ ›”ታ© S<KA‹

ŸLÃ KSÓKî እ”Å}VŸ[¨< ›”É ›}U ’>¨<ƒa”፣ ý\„”“ ›?K?¡ƒa”፣ ¾T>vK<
Ønp” SW[ታ© p”×Ö=„‹ ›K<ƒ::
1. ’>¨<ƒa”፡ U”U ›Ã’ƒ S<M ¾K?L†¨< (S<M-›Mv) p”×Ö=„‹ “†¨<::
2. ý\„”፡›”ታ© S<M ÁL†¨< p”×Ö=„‹“†¨<::
3. ›?K?¡ƒa”፡ ›K<ታ© S<M ÁL†¨< p”×Ö=„‹“†¨<::
u›ÖnLÃ G<Kƒ ›Ã’ƒ S<KA‹ ›K<:: እ’`c ¾S<M vQ]Ã እ”ÇL†¨< KSÓKî
dÃ”+e„‹ Ÿw²< ›Sታƒ uፊƒ ¾}eTS<uƒ’¨<:: ›G<”U ÃI”’< Gdw ’¨<
¾U”ÖkS¨<::
የሚከተሉትን ነጥቦች በደንብ አስተውል፡፡
1. ማንኛውም ቁስ አካል በተፈጥሮ ኤሌክትሪካዊ ነው፡፡ (ýa„”“ ›?K?¡ƒa”” በውስጡ
ይይዛል)::
2. G<Kƒ ›Ã’ƒ S<KA‹ ›K<::እ’`c<U ›”ታ© S<M“›K<ታ© S<M c=J’<
›”ታ© uýa„” እ”Ç=GŸcƒ le ›"K<›”ታ© S<M Ã•[ªM::
5. uÓK<LT (S<M-›Mv) ›"Lƒ LÃ ¾}¨c’< ›?K?¡ƒa” u=ÚS\ ule ›"K< LÃ
›?K?¡ƒa•‹ eKT>u²< le ›"K< ›K<ታ© S<M Ã•[ªM::

1. sT> ›?K?¡ƒ]¡ TKƒ U” TKƒ ’¨<?
2. G<K~” SW[ታ© ¾S<M ›Ã’„‹ ÓKè::
3. uýa„” LÃ“ u›?K?¡ƒa” LÃ ÁK¨< ¾S<M ›Ã’ƒ

U”É’¨<;
173
8.5 ነገሮችን (ቁስ-አካላትን) ሙል የመሙላት ዘዴ

›”É S<M ›Mv ›"M LÃ ›?K?¡ƒa”” uSÚS` ¨ÃU ›?K?¡ƒa”” Ÿእርc<
uT”dƒ ¾›?K?ƒa”“ ¾–a„” w³ƒ ulØ` እ”Ç=uLKÖ< ¾TÉ[Ñ< H>Åƒ S<L©
ÃvLM::
’Ña‹” S<M እ”Ç=•^†¨< ¾TÉ[Ñ>Á ²È‹ ¾}KÁ¿ “†¨<: KUdK?
1.uTó}Ó እ“ 2. uT’""ƒ (u”¡Ÿ=) S<L© TÉ[Ó ና†¨<::
1.በማፋተግ S<L© TÉ[Ó

ትግበራ 8:12 ›”É” ›"ል uTፋተግ S<L© TÉ[Ó
¾T>ÁeðMÑ< ’Ña‹& ¨[kƒ' ýLe+¡ ²”Ó' ýLe+¡ TuÖ]Á' ýLe+¡
TeS]Á' ¾እe¡]w„ kö' ¾W<õ Mwe (ìÑ<`)
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M
1. ¨[k~” uƒ“”g< q^`×‹G< Ö[â?³ LÃ ›ekUÖ<ƒ::
2. ¾}q^[Ö¨<” ¨[kƒ vM}ó}Ñ¨< ýLe+¡ ²”Ó uS”"ƒ ¾T>ðÖ[¨<”
}SMŸ~::
3. ›G<” ÅÓV ¾ýLe+¡ ²”Ó uc<õ Ú`p (ìÑ<`) Ò` uTó}Ó Ÿ}q^[Ö¨<
¨[kƒ uTeÖÒƒ ¾T>J’¨<” G<’@ታ ›e}¨<K<:: ÃI ¡c}ƒ KU” እ”Å}ðÖ[
SÓKî ƒ‹LL‹G<?
G<Kƒ ’Ña‹ uT>ó}Ñ<uƒ Ñ>²? ›?K?¡ƒa”

Ÿ›”Å—¨< ¨Å K?L¨< ›"M እ”ÅT>}LKõ
Ÿ›}V‹ Sªp` S[Çƒ Ã‰LM::
ስዕል 8.11 ሙላዊ የፕላስቲክ ዘንግ ጥቃቅን የወረቀት

ቁራጮችን ይስባል፡፡
Ÿ}ó}Ñ<ƒ ›"KA‹ ›”Æ }ÚT] ›?K?¡ƒa•‹” c=kuM K?L—¨< Ó” ›?K?¡ƒa”

eKT>cØ ¾›?K?¡ƒa” ›”í^©እØ[ƒ ÃÑØSªM::KUXK? uƒÓu^ 8:12 ¨<eØ
174
¾ýLe+¡ ²”Ó Ÿc<õ Mwe (ìÑ<`) Ò` c=ó}Ó ›?K?¡ƒa•‹ Ÿc<õ Mwc< LÃ

uS’dƒ ¨Å ፕLe+¡ ²”Ó Ã}LKóK<:: eለ²=I ¾ýLe+¡ ²”Ñ< u›K<ታ©ሙM c=VL
¾c<õ ልብስ ÅÓV u›”ታ© S<M ÃVLK<:: eK²=I G<Kƒ’Ña‹ uTó}Ó ’Ña‹”
u}n^’> S<KA‹ SS<Lƒ Ã‰LM::
በ}SXXÃ G<’@ታ Seታ¨ƒ Ÿc=M¡(H`) Mwe Ò` c=óተግ ›?K?¡ƒa•‹ ŸSeታ¨~
¨Å ሲM¡ Mwe eKT>}LKñ Seታª~ u›”ታ© S<M c=VL u}n^’>¨< ÅÓV
¾c=M¡(H`) Mwc< u›K<ታዊ S<M ÃVLM::
uc<õ ¾}ó}Ñ(¾}x[g) ýLe+¡ u›K<ታ© S<M c=VL ŸH`(c=M¡) ¾}ó}Ñ¨<(¾}x[g)

Seታ¨ƒ ÅÓV u›”ታ© S<M ÃVLM::
u”¡Ÿ= (uSÒ^ƒ) S<L© TÉ[Ó

›”É S<M-›Mv ›"M ŸS<L© ›"M uT>’""uƒ Ñ>²? S<M” uSÒ^ƒ S<L©
ÃJ“M:: u²=I ²È ¨<eØ S<M ›Mv ›"K<“ S<L©¨< ›"M ›?K?¡ƒa•‹” ÃÒ^K<::
KUdK? u›K<ታ© S<M ¾}VL›"M }ÚT] ›?K?Ÿƒa•‹” uw³ƒ eLK¨<¨Å S<M-
›Mv ›"M uU“eÖÒuƒ Ñ>²? ›"K<” ¾Sdw ኃÃM ›K¨<:: (e°M 8.12 G)እ’²=I
›"Lƒ u=’"Ÿ< ¾}¨c’< ›?K?¡ƒa•‹(›K<ታ© S<KA‹)¨Å S<M-›Mv¨< ›"M
uS}LKõ ›"K<” u›K<ታ© S<M እ”Ç=•[¨< ÁÅ`ÒM::(e°M 8.12 K) uSkÖMU
G<Kƒ ›"Lƒ }SddÃ S<M c=•^†¨< ÃÑóóK<:: ÃI ›”É” S<M-›Mv ›"M
ŸS<L© ›"M Ò` uT’""ƒ S<L© እ”Ç=J” ¾TÉ[Ó H>>Åƒ u”¡Ÿ= (uTÒ^ƒ)
S<L© TÉ[Ó Ã‰LM::
_ በአሉታዊ ሙል 
    _ ተሞላ፡፡
 
  
  
     
አሉታዊ ሙል ሙል-አልባ በሙላዊ 
ያለዉ የማግኔት ኳስ ዘንግ ሲነካ
ዘንግ
ሀ) ለ) ሐ)
ስዕል 8.12 በንክኪ ሙላዊ የሆነ ኳስ
S<M -›Mv’ƒ :S<L© ¾J’ን ›"M ሙል እንዳይኖረው ¾Tድረግ H>Åƒ ’¨<:: ይህም
¾T>J’¨< ›”É” S<L© ›"M ŸS_ƒ uTÑ“–ƒ ¨ÃU u}n^’>“እŸ<M SÖ”
175
vK¨< K?L ›"M Ò` uማ’ካካƒ ’¨<:: ከአካሉ ሙሉ በሙሉ ሙሎች ከተወገዱ አካሉ
ግሉላማ ይባላል፡፡
¾Ó”³u?T[ÒÒÝ ØÁo‹ 8.5

.
1. S<L© TKƒ U” TKƒ ’¨<?
2. ’Ña‹” S<L© ŸTÉ[Ñ>Á ²È‹ ¨<eØ G<K~” íõ?
3. uõƒÑ>Á S<L© TÉ[Ó እ“ u”¡Ÿ= S<L© TÉ[Ó S"ŸM ÁK¨<”
M¿’ƒ ÓKî::
4. ›”É ›"M u›”ታ© S<M }VL ¾U”K¨< SŠ ’¨<?
5. ›”É ›"M u›K<ታ© S<M }VL ¾U”K¨< SŠ ’¨<?
8.6 የsT> ›?K?¡ƒ]¡ QÑA‹

ƒÓu^ 8:13 ¾sT> ›?K?¡ƒ]¡ QÑA‹” T[ÒÑØ
›eðLÑ> °n‹: ƒ”i "Ee' Seታ¨ƒ' ýLe+¡ ²”Ó' ¾c<õ Mwe' ¾N` Mwe
¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M
- ›’e}—¨<” "Ee u”¡Ÿ= ²È ŸS<L© Se}¨ƒ Ò` uT’""ƒ

uS<M }VMቷM (Y°M 8.13 G)
- uSkÖM ¾T>ðÖ[¨<” (¾T>J’¨<”) ›eተ¨<K<::
- ÃI”” É`Ñ>ƒ ŸH` Ò` K}ó}Ñ Seታ¨ƒ ÅÓT‹G< Y\::
- K?L ›’e}— "Ee u”¡Ÿ= S<L© እ”Ç=J” ›É`Ñ<::
- G<K~” "Ee TKƒU ŸSeታ¨ƒ እ“ ŸýLe+¡ Ò` uT’""ƒ S<L© ¾J’<ƒ”
›k^`w::(Y°M 8.13 N }SMŸƒ)
- ¾}ðÖ[¨<” ›eታ¨<K<::
o G<K~ "Ef‹ u}n^’> S<KA‹ ¾}VK< eKJ’< ÃddvK<::
ueUU’ƒ ¾›K<ታ© S<M UM¡ƒ (-) c=J” ¾›”ታ© S<M UM¡ƒ ÅÓV
() ’¨<::
176
uU°^õ Zeƒ(3) ¨<eØ ¾›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹ K?L¨<” ›"M dÃ’Ÿ< u`kƒ

ኃÃM”እ”ÅT>}Ñw\ }U^‹ኋM:: ÃIኃይMU ¾TÃ’" ኃÃM ÃvLM:: ›”É
S<L© ›"M K?L¨<” S<L© ›"M dÃ’" ¾Sdw ¨ÃU ¾SÓóƒ ኃÃM ›K¨<::
 }SddÃ S<KA‹ÃÑóóK<::
177
 ¾TÃSdcK<}n^’>S<KA‹ ÃddvK<::
በሙሎችየተሞሉካላትሁሉእርስበእርሳቸውሀይልን ይተገብራሉ፡፡
¾S<KA‹ Sddw ¨ÃU SÑóóƒ S”e›?¨< uS<KA‹ }î°• ¾}ðÖ[ ’¨<::
ÃI }î°• usT> ›?K?Ÿƒ]¡ SW[ታ© QÓÃÑKíM::እ’`cÁÑKÓM ቀላልSX]Á ’¨<::
u}ÚT]U
›”É አካል ÁK¨< ¾S<M መጠንና ›Ã’ƒን KT¨p Ã[ÇM::
ሀ) የአልሙኒየም ቅጠል ኤሌትሮስኮፕ ለ)በአካባቢ ከሚገኙ ነገሮች የተሠራ ኤሌክትሮስኮፕ
ስዕል 8.14.ኤሌክትሮስኮፕ
e°M 8.14 G ¾›MS<’>¾U ¨[kƒ ÁK¨<ን ›?K?¡ƒae¢ý ÁdÁM:: Ÿ›“~ ኮõያ ÁK¨<
¾w[ƒ ²”Ó“ ee ¾›K<T>’>¾U pÖM ÁK¨< J• ¾w[ƒ ²”ጉ Ÿ›?K?¡ƒae¢ý ›"M
ጋር እ”ÇÃ’ካካ u›?K?¡ƒ]¡ ከKA‹የተgðነ ነው፡፡¾›MS<’>¾U pÖሉእ”ዲታÃ
¾}ሸð’¨< (¾}ŸKK¨<) w[ƒ ¾Seታ¨ƒ Se¢ƒ ›K¨<::
¾›?K?¡ƒae¢ý ØpV‹
178
›?K?¡ƒae¢ý ¾}KÁ¿ ØpV‹ ›K<ƒ:: Ÿእ’²=IU ¨<eØ ª“ ª“‡ ¾T>Ÿ}K<ƒ

“†¨<::
 S<KA‹ uw[ƒ (›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò) ¨<eØ S”kdke እ”ÅT>‹M KTd¾ƒ::
 ›”É ›"M u›?K?¡ƒ]¡ SVLƒ ›KSVL~” KT¨p::
 ›”É ›"M ÁK¨<” ¾S<M ›Ã’ƒ KÃ„ KT¨p::
ትግበራ 8.14 ›”É ›"M u›?K?¡ƒ]¡ SVLƒ ›KSVL~” Td¾ƒ::
¾Seታ¨ƒ ²”Ó” ŸN` Mwe Ò` uTó}Ó S<M እ”Ç=•[¨< "Å[Ò‹G<

uኋL ¨Å S<M- ›Mv ›?K?¡ƒae¢ý ¢õÁ dታ’"Ÿ<ƒ›eÖÑ<ƒ:: u›?K?¡ƒae¢ý
LÃ ÁK<ƒ¾›MS<’>¾S< pÖKA‹ uSÑóóƒ ¾Se}ª~ ²”Ó uS<M SVL~”
ÁdÁK<::
u}SXXÃ G<’@ታ ›”É S<M ›Mv ›"Mን ¨Å ›?K?¡ƒae¢ý w“eÖÒ¨<እ’²=I
¾›MS<’>¾U pÖKA‹ U”U ›Ã’ƒ K¨<Ø ›Ád¿U::ÃIU ›"K<S<M ›Mv
SJ’<” ÁdÁM::
ስዕል8.15 የተራራቁ የኤሌክትሮስኮፕ ቅጣሎች
É`Ñ>ƒ 8.15 ›”É ’Ñ` ÁK¨<” ¾S<M ›Ã’ƒ KÃ„ T¨p

1. ¾›”É” S<L© ’Ñ` S<M KSK¾ƒ uSËS]Á ›?K?¡ƒae¢ù” S<L©
TÉ[Ó ›Kw”:: U¡”Á~U S<M-›Mv ›?K?¡ƒae¢ý ¾›”É” ’Ñ` S<M
KSK¾ƒ ›ያስ‹MU ::
2. ¾›?K?¡ƒae¢ù” ¢õÁ u›K<ታ© S<M u}VL ²”Ó uS”"ƒ pÖKA‡ ›K<ታ©
S<M እ”Ç=•^†¨< ›É`Ñ<:: Ÿ²=I uኋL S<K<¾TÃታ¨p K?L ²”Ó uTU×ƒ
179
¨Å ›?K?¡ƒae¢ý ¢õÁ dታ’"ኩ›eÖጉ::

3. .¾›K<T>’>¾S< pÖKA‹ uòƒ Ÿ’u^†¨< `kƒ uLÃ Ÿ}Ñóñ (Ÿ}^^l) ÃI
uS<M ¾}VL ²”Ó Ÿ›?K?¡ƒae¢ýÒ` }SXXÃ S<M(-)እ”ÇK¨<
S[ÇƒÃ‰LM:: ’Ñ` Ó” uòƒ Ÿ’u[¨< `kƒ uLÃ Ÿ}k^[u< (Ÿ}ÖÒÑ<)
ÃI ÁMታ¨k S<M ¾}VL ²”Ó Ÿ›?K?¡ƒae¢ý Ò` }n^’> S<M () ¨ይም
ሙል አልባ ሊሆን Ã‰LM::
180
¾ýaË¡ƒ Y^
›?K?¡ƒae¢ý Se^ƒ
›eðLÑ> °n‹: ƒ”i Ö`S<e፣ ýLe+¡ ¨ÃU u¾U
¨[kƒ (Ÿc=Ò^ ¨[kƒ ¨ÃU Te+" ŸታgÑuƒ K=Ñ˜ Ã‹LM::) ¾SÅw
ix ¨ÃU ¾¨[kƒ TÁÁ¶ ›Ó^õ
 ¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M::
1. ¾SÇu<” ix u›”Æ Ýõ uŸ<M እÖõ

2. ¾Ö`S<c<” ¡Ç” uSÇu< ix ¨<Ò“ ix¨<” ¨Å ¨<eØ Óó¨<::
3. ¾›MS<’>¾S<” ቅጣሎችን ŸውeÖ—¨< የixው Ýõ ለይ በማጣበቅ›ÁÃ´::
4. ¾ታÖð¨< ¾ix ÝõŸÖ`S<e ¡Ç” uLÃእ”Ç=¨<M ›É`ÑI
Ö`S<c<”¡Å”፡፡ ÃI ›?K?¡ƒae¢ý” ukLM ²È u›"vu=Á‹” ŸT>Ñ–
< ’Ña‹ Se^ƒ እ”ÅT>‰M ÁdÁM::
5. ÃIን ›?K?¡ƒae¢ý uSÖkU ¾›?K?¡ƒae¢ý” ØpV‹ ›dÃ:: ÃI”
›?K?¡ƒae¢ý uSÖkU ŸLÃ ¾}ÑKì<ƒ” ¾›?K?¡ƒae¢ý” ØpV‹
SeÖ~” ›dÃ::
ትግበራ 8.16
181
S<L©“ S<L© vMJ’< ’Ña‹ LÃ u}Å[Ñ¨< S<Ÿ^ LÃ uSSe[ƒ ¾T>Ÿ}K¨<”

W”Ö[»S<L::
¾›?K?¡ƒae¢ý S<M ÁMታ¨k ›"M S<M u›K<T>”¾U pÖKA‹

S""M ÁK¨< `kƒ
- - ÃÚU^M
-  Ãk”dM
S<M-›Mv - Ãk”dM
 
 S<M-›Mv
- S<M-›Mv
›?K?¡ƒae¢ý” እ“ ÁMታ¨k¨< ›"M S<M ›”É ›ይ’ƒ (}SXXÃ) ŸJ’

¾›MS<’>¾S< pÖKA‹ uSÑóóƒ Ã^^nK<:: ÃI ¾›MS<’>¾U pÖKA‹ S^^p
¾’Ñ\ Ÿ›?K?¡ƒae¢ùÒ` }SddÃ S<M S•` w‰ XÃJ” ¾’Ñ\ S<M ›Mv SJ”
ßU` ’¨<:: eK²=I ¾›”É ›"M u›?K?¡ƒ]¡ SVLƒ (S<L© SJ”) ¾›MS<’>¾U
pÖKA‹ S^^p SÚS\ ’¨<::.
ƒÓu^ 8.17Ÿ›?K?¡ƒae¢ý ¾}ÁÁ² kLM ¾›?K?¡ƒ]¡ S”ÑÉ uSÖkU
›”É ’Ñ` ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò“ ŸM SJ’<” SK¾ƒ::
 ›eðLÑ> ’Ña‹”: ›?K?¡ƒae¢ý፣ ¾ýLe+¡

²”Ó፣¾Seታ¨ƒl^ß፣እ”Úƒ '¾SÇw ix
¾¡”¨<’< pÅU }Ÿ}M:
 ›?K?¡ƒae¢ù” u›”ታ©¨ÃU u›K<ታ© S<M SS<Lƒ::
 ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨ÃU ¾TÁe}LMñ ’Ña‹” Ÿ›?K?¡ƒae¢ý ¢õÁ
Ò` ›’"Ÿ<ƒ<::
¾›Mሙ’>¾S< pÖKA‹ ¨Ç=Á¨<’< Ÿ}ÖÒÑ< ’Ñ\ u×U Ø\

›e}LLò’¨< :: U¡”Á~U u›?K?Ÿƒae¢ù LÃÁK¨< S<M „KA wKA
u›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ uTKõ ¨Å እ“”} እÏÃðdM::
 ¾›MS<’>¾S< pÖKA‹ እ”Å’u\ Ÿq¿’Ñ` ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò ›ÃÅKU
TKƒ’¨<:: U¡”Á~U u›?K?¡ƒae¢ù ¨<eØ ÁK<ƒ S<KA‹ u›?K?¡ƒ]¡
ŸKA‹ (Insulator) ¨<eØ Sõce eKTÃ‹K< ’¨<::
182
¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò” S<L© TÉ[Ó Ã‰LM”?

›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ÁMJ’< ’Ña‹ KUXK? ýLe+¡፣ ¾Seታ¨ƒ l^ß“¾SXcK<ƒ
S<L© TÉ[Ó ŸkÅS<ƒ ƒUI`ታ‹” kLM እ”ÅJ’ }Ñ”ú“M:: ’Ñ` Ó”
¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò‹” S<L© TÉ[Ó u=‰MU እ”Å›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹
(›e}LLòÁMJ’<) kLM ›ÃÅKU:: ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ’Ña‹ S<M u’Ñ\ ¨<Ý©
›"M LÃ እŸ<M }c^ß}¨< ÃÑ—K<:: እ’²=I u’Ñ\(›"K<) ¨<Ý© ›"M LÃ
¾}W^Ûƒ S<KA‹ uእÍ‹” uT>”’"uƒ ¨pƒ uእÍ‹” uŸ<M ¨Å c¨<’ታ‹” ÃÑvK<::
¾እ’–>I”¨Å c¨<’ታ‹” ¾T>ðc<ƒ” ›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹ KSŸLŸM እ’²=Á” ›?K?Ÿƒ]¡
›e}LLò ’Ña‹›?K?¡ƒ]¡ uTÁe}LMñ ’Ña‹ KUdK? ýLe+¡
u<i“ uSddK<ƒ ’Ña‹ SÁ´ ›Kw”::
8.7 ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ እ“ ¾¡IKAƒ M¿’ƒ

u²=I U°^õ ¡õM 8.6 ¨<eØ ¾ቋT> ›?K?¡ƒ]¡ vI`Áƒ” ›Ã}“M:: u²=I—¨< ¡õM
ÅÓV ¾}”kdni S<KA‹ vQ]Áƒ KT¾ƒ እ”V¡^K”::
ትግበራ 8.18
›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ U”É” ’¨<?
uS<M“ Ÿ[”ƒ S"ŸM ÁK¨< Ó”–<’ƒ U”É” ’¨<?
¾›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹ u›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ix‹ ¨<eØ እ”Ç=ðc< STELƒ
ÁKv†¨< pÅS G<’@ታ‹ U”É” “†¨<?
¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ
G<Kƒ u}n^’> S<KA‹(-እ“) ¾}VK< ›"Lƒ ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ›"Lƒ
ሲገናኙየS<KA‹” እ”penc? ይðØ^K<::
›?K?¡ƒa•‹ ›K<ታ© S<M Ÿ}VL¨< ›"M ¨Å ›”ታ© S<M ¨Å }VL¨< ›"M
ÃðdK<:: ÃI ¾S<M õcƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ÃvLM:: u›”É ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò
¨<eØ ¾T>ðÖ[¨< ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ Ø”"_ u›?K?¡ƒa•‹ w³ƒና KSõce
uT>¨cÉv†¨< Ñ>²? LÃ ÃSc[ታM::
¾›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹ uአ”É ¾}¨c’ ¾›ÓÉU Ñîታ eóƒ vK¨< ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò
¨<eØ u}¨c’ Ñ>²? ¨<eØ ¾T>¾Å`Ñ<ƒ õcƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ÃvLM፡፡
183
uN=dv© kS`
የፈሰሰው ሙል
የኤሌክትሪክ ከረንት
ለመፍሰስ የወሰደበት ጊዜ
በዚህ ቀመር ውስጥ ያሉት ምልክታዊ ውክሎች የሚያሳዩት

I: የኤሌክትሪክ ከረንት Q:የፈሰሰዉ ሙል መጠን እና t : ለመፍሰስ የወሰደበት ጊዜ
¾›?K?Ÿƒ]¡ Ÿ[”ƒ ›KTkó© ›GÉ ›Uú` (A) ÃvLል:: ÃIU eU ¾}c¾S¨<

KSËS]Á Ñ>²? ÃI”” Ÿ[”ƒ vÑ–¨< ›Uú` uT>vM ¾ð[”dÃ አገር ¾ò²=¡e K=p
eU ’¨<::
u×U ›’e}— ¾J’< Ÿ[”ƒ ¾T>K"v†¨< ›GÊ‹ ›K<::እ’`cK=
1μ A= 10-6A  - TÃ¡a
1nA=10-9A n- “•
1PA = 10-12A P- ፒኮ
¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ¾T>K"uƒ SX]Á ›T@ƒ` ÃvKM:: ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ
u›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ uT>ðeuƒ ጊዜ u›Ã“‹” ›“ÃU (›ÃታÃU) ’Ñ` Ó”
¡e}„‡” uT¾ƒ Sõcc<” እ“[ÒÓ×K”:: Ÿእ’²=I ¡e}„‹ ¨<eØØm„‡ S<kƒ
SõÖ`፣ w`H” TS”Úƒ፣ S”²` TÓ’@ታ© ¡e}ƒ እ“ ¾SdcK<ƒ “†¨<::
¾}cK< UXK?‹
1. u›”É ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ 12®C S<KA‹ u=ðc< u›”É c?¢”É Ñ>²?
¨<eØ e”ƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ÃðdM;
የተሰጠተፈላጊመፍትሔ
Q 120c
Q = 120C I=? I   2A
t 60 s
t = 1min = 60s
eK²=I u›”É c?¢”É ¨<eØ ¾T>ðc¨< ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ 2 “†¨<::
2. 1.5 Ÿ[”ƒ KG<Kƒ Åmn u=ðe ÁKð¨<” S<M ›eL/Ã:፡
የተሰጠ ፈላጊ መፍትሔ
184
I = 1.5A Q=? Q = It
t = 2min = (1.5A) (120s)
= 120s  Q = 180 C
¾¡IKAƒ M¿’ƒ U”à‹

ƒÓu^ 8.19 ¾u<É” Y^
1. Ÿ~x ¨<eØ ÁKን ¨<H ŸŸõታ xታ¨Å ´p}— xታእ”Ç=ðe ¾T>ÁÅ`Ñ¨<
ኃÃM U”Éን ’¨<;
2. 2. u²=I ¨<H õcƒ ¨<eØ ¾S_ƒ euƒ Ñ<Muƒ ›eðLÑ>’ƒ” ÓKè::
uG<K~ ’Øx‹ S""M ÁK¨< ¾S_ƒ euƒ Ñ<Muƒ M¿’ƒ K¨<H Sõce U¡”Áƒ
እ”Å J’ G<K<¾›?K?¡ƒ]¡Ÿ[”ƒ u›?K?¡ƒ]¡›e}LLò‹ K=ðe ¾T>‹K¨< uG<K~
Ýö‹ SGŸM ¾¡IKAƒ M¿’ƒ c=•` ’¨<::
¾¡IKAƒ M¿’ƒ እ”Ç=•` ÅÓV uG<K~ ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò‹ SGŸM S<KA‹”
T”kdke ¾T>‹M ¾Ñ<Muƒ U”ß ¾J’ ’Ñ` S•` ›Kuƒ:: ¾ታ¨l ¾¡IKAƒ M¿’ƒ
U”à‹ ¾›?K?¡ƒ]¡ c?M (vƒ] É”ÒÃ)እ“Ë’@_}` “†¨<:: vƒ]& ¾G<Kƒ“ ŸG<Kƒ
uLÃ ¾J’< ›?K?¡ƒ]¡ c?KA‹ p”Ïƒ ’¨<::
 ¾›?K?¡ƒ]¡ c?M ታªm ¾¡IKAƒ M¿’ƒ U”ß’¨<::
 ¾¡IKAƒ M¿’ƒ U”ß Ÿ[”ƒ” ÁeÑ—M::
 ¾¡IKAƒ M¿’ƒ |M‚Ï uSvMU Ãታ¨nM::
 ¾¡IKAƒ M¿’ƒ(|M‚Ï) ›KTkó© ›GÉ |Mƒ(V) ’¨<::
 ¾¡IKAƒ M¿’ƒ” (|M‚Ï”) KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓM SX]Á |MƒT@ƒ`
ÃvLM::
¾SËS]Á (kÇT©)እ“ G<K}—(ÇÓT©) c?M
ƒÓu^ 8.2®
u›Ÿvu=Á‹G< ¾T>Ñ–< c?KA‹” uScwcw ›Ã’ታ†¨<” እ“ ¾Á²<ƒ” |M‚Ï
›Ø’<::
Ÿታªm‡¾¡IKAƒ U”à‹ uw³ƒ ¾T>Ñ–< Ÿ?T>"L© ¾›?K?¡ƒ]¡ c?KA‹“†¨<::

እ’²=I Ÿ?T>"L© ¾›?K?¡ƒ]¡ c?KA‹ u¨<e×†¨< ¾}ŸT†¨<” ¾Ÿ?T>"M Ñ<Muƒ ¨Å
›?K?¡ƒ]"M Ñ<Muƒ ÃkÃ^K<::
G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ c?KA‹ ›K< ::እ’`cÅ[Ñ¨< ¾Ÿ?T>"M K¨<Ø U¡”Áƒ
Ÿ[”ƒ” ¾T>ÁS’Û “†¨<:: ¾²=I ›Ã’~” c?M K}¨c’ Ñ>²? Ÿ}ÖkU” uኋL
eKT>ÁMl እ”ÅÑ“›ድf SÖkU ›Ã‰MU::
¾²=I c?M UXK? ¾vƒ] É”ÒÃ ’¨<:: ¾vƒ] É”ÒÃ uG<K~ Ýö‹ LÃ ¾(-)
እ“ () UM¡ƒ ›K¨<::u’²=I Ýö‹ S"ŸM ÁK¨< |M‚Ï (¾¡IKAƒ M¿’ƒ)
1.5V ’¨<:: G<Kƒ ¨ÃU Ÿ²=Á uLÃ ¾J’<” ¾vƒ] É”ÒÃ ukØ}— S”ÑÉ
uTÑ“–ƒ ቮልቴጃቸውን ማሳደግ ይቻላል ለምሳሌከአራት የባትሪ ድንጋይ 6V
¾¡IKAƒ M¿’ƒ TS”Úƒ Ã‰LM::
2. G<K}— (ÇÓT©) c?M: ÅÓT©c?M K=ታÅe ¾T>‹M“ Kw²< Ñ>²?
¾T>ÁÑKÓM ’¨<:: ÇÓT© c?KA‹ ¾¡U‹ƒ c?M uSvM Ãታ¨nK<:: K²=I Ø\
UXK? ¾SŸ=“ vƒ] ’¨<::
¾Ó’³u?T[ÒÑÝ ØÁo‹ 8.6
1.¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ U”É’¨<?

2. ¾}¨c’< ¾¡IKAƒ U”à‹” ²`´\::
3. uSËS]Á“ G<K}— c?KA‹ SHŸM ÁK¨<” M¿’ƒ U”É” ’¨<?
4. u›”É ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ 9®mA Ÿ[”ƒ K15® c?¢”Ê‹ u=ðe<
u²=I c¯ƒ ¨<eØ ¾T>ðc<ƒ S<<KA‹ SÖ” U” ÁIM ’¨<?
8.8. ¾›?K?¡ƒ]¡ U´ª`

¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ Ÿ›”É ’Øw ¨Å K?L ’Øw KS}LKõ S<K<“ ´Ó ¾J’
SeS` ÁeðMÑªM:: ÃI ›?K?¡ƒa•‹ ¾T>SLKc<uƒ ´Ó ¾J’ SeS`
¾›?K?¡ƒ`¡ U´ª` }wKA ÃÖ^M:: kLM ¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` ¾T>Ÿ}K<ƒ”
U”á‹ ÃዟM::
 ¾¡IKAƒ M¿’ƒ U”ß (|M‚Ï) (¾›?K?¡ƒ`¡ U”ß)
 ¾vƒ] ›Ã” (›UùM)
 Tw]Á“ TØòÁ
 ¾›?K?¡ƒ]¡ ix e°M 8.17 }SMŸƒ::
186
አምፑል
ባትሪ
ከረንቲ
ማብርሪያና ማጥፊያ ቮልትሜትር (በትይዩ መስመር

አሜትር (በቀጥተኛ መስመር)
የተያያዘ)
ስእል 8.17 ቀላል የኤሌትሪክ ምዝዋር

ሴሎች ማብርያና ማጥፍያ

+ -
ሽቦዎች አሜትር
አምፑል
ስዕል 8.18 የቀላል ኤሌክትሪክ መንገድ ምልክታዊ ተወካዮች

ምንዝር ምልክት
Tw]Á“ TØòÁ
¾›?K?¡ƒ]¡ c?M
vƒ]
›UùM
ሞጋጅ
|MƒT@ƒ` + 
V
›T@ƒ` + 
A
187
›ÁÁ» ix
¾}ÁÁ²< ix‹
ስዕል 8.19 የኤሌክትሪክ መስመር ምንዝሮች ተወካይ
¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ›p×Ý

u›?K?¡ƒ]¡ SeS` ¨<eØ ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ ¾T>ðeuƒ ¾^c< ¾J’ ›p×Ý ›K¨<::
ÃI ›?K?¡ƒ]¡ ¾T>ðeuƒ ›p×Ý uT>ðc¨< S<M ›Ã’ƒ Ã¨c“M:: KUXK?
¾vƒ]¨<” G<K~” Ýö‹ uix w“Ñ“˜ ›?K?¡ƒa•‹ Ÿvƒ]¨< ›K<ታዊ Ýõ ¨Å
አዎንታዊ Ýõ ÃðdK<::
¾›?K?¡ƒa” Ÿ[”ƒ :- ›?K?¡ƒa•‹ Ÿ›K<ታዊ Ýõ uS’dƒ ¨Å ›ታዊ Ýõ
¾T>ÁÅ`Ñ<ƒ õcƒ ¾›?K?¡ƒa” Ÿ[”ƒ ÃvLM:: ¾›?K?¡ƒa” Ÿ[”ƒ ›p×Ý
›?K?Ÿƒa•‹ u}Úvß ¾T>ðc<uƒ ›p×Ý ’¨<::
’Ñ` Ó” ¾T>ðc<ƒ ›"ሎ‹ ›?K?¡ƒa•‹ SJ“†¨< ŸSታ¨l uòƒ Kw²<›Sታƒ
c‹ u›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ ¾T>ðc¨< Ÿ[”ƒ Ÿ›”ታ©() Ýõ ¨Å ›K<ታ©
(-)Ýõ’¨< wK¨<ÁU’<’u`:: Ÿ[”ƒ Ÿ›”ታ© Ýõ ¨Å ›K<ታ© Ýõ ÃðdM
¾T>K¨< Gdw ¾eUU’ƒ Ÿ[”ƒ(conventional current)ÃvLM::ÃI ¾eUU’ƒ Ÿ[”ƒ
uHdwእ”Í= u}Úvß(uÉ`Ñ>ƒ) ¾KU:: eK²=I ¾²=I Ÿ[”ƒ ›p×Ý Ÿ›?K?¡ƒa”
Ÿ[”ƒ Ò` }n^’> ›p×Ý ’¨< ÁL†¨< ::ÃI ¾eUU’ƒ Ÿ[”ƒ u²=I SêNõU J’
uK?KA‹ ¾ò²=¡e SêNö‹ እ”ÇK እ”ÖkUuታK”::
e°M 8.20 ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ እ“ ¾eUU’ƒ Ÿ[”ƒ õcƒ ›p×Ý
188
¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò“ ¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹

›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò ’Ña‹ ’í ›?K?Ÿƒa” "L†¨< ›„V‹ ¾}W\ “†¨<:: እ’²=I ’í
›?K?¡ƒa•‹ u›„S< ¨<Ý© UIª` /Shell/ LÃ ÃÑ—K<:: Ÿ’>¨<¡Ke< `k¨< eKT>Ñ–<
u’í’ƒ Ã”kdkdK<:: eK²=IU ’¨< u›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò‹ ¾›?K?¡ƒa” õcƒ
¾T>ðÖ[¨<:: ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ u¨<e×†¨< ¾T>Áe}LMñ ’Ña‹ ¾›?K?¡ƒ]¡
›e}LLò‹ ÃvLK<:: u}n^’> G<’@ታ ÅÓV ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò ’Ña‹ }n^’>
vI]Ã ÁL†¨< ÅÓV ¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹ ÃvLK<::¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹ ’í ¾J’<
›?K?¡ƒa•‹ ¾L†¨<U:: ¨ÃU ÅÓV u×U ›’e}—¾J’< ’í ›?K?¡ƒa•‹ ’¨<
ÁL†¨<:: u›ÖnLÃ ¾›?K?Ÿƒ]¡ Ÿ[”ƒ u¨<e×†¨< ¾TÁe}LMñ ’Ña‹ ¾›?K?¡ƒ]¡
ŸKA‹ ÃvLK<::
›”É ›"M ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨ÃU ¾›?K?¡ƒ]¡ ŸM SJ’<” KSK¾ƒ kLM
¾›?K?¡ƒ]¡ SeS`” እ”ÖkTK”::
ትግበራ 8.21: ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò‹”“ ¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹” SK¾ƒ
I. ›eðLÑ> °n‹፡ ¾›?K?¡ƒ]¡ x`É'¾vƒ] ›Ã”'›ÁÁ» ix' ¾vƒ]

É<”ÒÄ‹
¾}KÁ¿ ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò‹ እ“ ¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹ KUXK? w[ታ
w[ƒ'እ”Úƒ፣ ýLe+¡፣ Mwe፣ ¨<H“ ¾SddK<ƒ
II ¾¡”¨<” pÅU }Ÿ}M
.
uY°M 8.21እ”Å}SKŸ}¨< kLM ¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` Y^
¾}KÁ¿ ’Ña‹ uG<K~ ( G “ K) Ýö‹ S"ŸM uTÁÁ´ ¾T>ðÖ[¨<”
(¾T>J’¨<”) ›eታ¨<M:: ÃI”” eታÅ`Ó< ¾vƒ]¨< Sw^ƒ Sw^ƒ እ“
›KSw^~” ›[ÒÓØ::
kØKA vK¨< W”Ö[» LÃ ከu^  ካልu^ X uTÉ[Ó S<K<::
°n‹ Ãu^M ›ÃuÛ
¾ýLe+¡ ²”Ó
w[ታ- w[ƒ
189
እ”Úƒ
Ú`p
¨<H
¾ýLe+¡ ²”Ó
uG<K~ Ýö‹ S"ŸM c=Ñu< Sw^ƒ ¾T>WÖ< ¨ÃU ¾vƒ]¨<” ›Ã”

¾T>Áu\ ’Ña‹” ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò& ¾vƒ]¨<” ›ይ” ¾TÁu\ƒ” ÅÓV
¾›?K?¡ƒ]¡ ŸKA‹ uTKƒ KÃ::
አምፑል
ባትሪ A
ክፍት
ቦታ
ስዕል 8.21 ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}Lò እ“ ¾›?K?Ÿƒ]¡ ከልን ለመለየት የሚጠቅም ቀላል ¾›?K?¡ƒ]¡ ምዝዋር
¾Ó”³u?T[ÒÑÝ ØÁo‹
1. ¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` U”É” ’¨<?

2. ¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` U”á‹” ²`´\:: ¾U”á‹” ¨"Ã UM¡ƒ uSÖkU
kLM ¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` e°M ሳሉ::
3. ¾›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò እ“ ¾›?K?Ÿƒ]¡ ŸKA‹ ƒ`ÑŸ?M”፣¢vMƒእ“ HÇ=É” ÃevM:: TÓ’@„‹ uG<Kƒ
ƒLMp ¡õKA‹ ÃŸðLK<:: እ’cvK< G<Kƒ ªMታ‹›K<ƒ::
›”É” TÓ’@ƒ uScvu` ›”ÉªMታ w‰ÁK¨< TÓ’@ƒ TÓ–ƒ›Ã‰MU::
 ¾TÓ’@+Ú IÓእ”ÅSŸ}K¨< ÃÑKíM .}SXXÃ ªMታ‹ÃÑóóK<::
.}n^’> ªMታ‹ÃddvK<::
 TÓ’@ƒ” Seራት Ã‰LM:: ’Ñ` Ó” ¾qÃታ Ñ>²?¨< ŸTግ’@~ u}ó}Ñ¨<

w[ƒ ›ይነት Ã¨c“M::
 ¢Uûe ¾T>vK¨< TÓ’@ƒ u›¾` ëØ ÁK U”U }î°• c=”ÖKÖM
uS_ƒ TÓ’@ታ© vQ`Ã cT@”“Åu<w ªMታ uTSMŸƒÃqTM::
 uTÓ’@ƒ ¾T>du< ’Ña‹ TÓ’@ታ© c=vK< uTÑÓ’@ƒ ¾TÃXu< ÅÓሞ
›=-TÓ’@ታዊÃvLK<::
 sT> ›?K?¡ƒ]¡ uእ[õƒ LÃÁK<ƒ” (¾TÃ”kdkc<) S<KAች”
¾T>ÁÖ“ ’¨< ÃIU ¾›?K?¡ƒ]¡c=+ ƒUI`ƒ Ø“ƒ SW[ƒ ’¨<::
 õƒÓÁ S<KA‹ Ÿ›”Æ ›"M ¨ÅK?L—¨< ›"M እ”Ç=}LKñÁÅ`ÒM::
G<Kƒ ’Ña‹” uTó}Ó S<L© TÉ[Ó uõƒÓÁ S<L© TÉ[Ó ÃvLM::
 ¾sT> ›?K?¡ƒ]¡ QÓእ”ÅT>Ÿ}K¨< ÃÑKíM::
 }SXXÃ SKA‹ 191ÃÑóóK<::
 }n^’> S<KA‹ ÃddvK<::
 ›?K?¡ƒa•‹ u}ðØa ’@Ò+{ (›K<ታ©) S<M c=•^†¨< ýa„•‹ Ó”
þዘ+{ (›”ታ©) S<M Ã•^†ªM::
 ÓK<LT©’ƒ S<L© ¾J’¨<” ›"M S<M -›Mv ¾TÉ[Ó H>Åƒ ’¨<::
መልመጃ 8
I. ¾T>Ÿ}K<ƒ” እ¨<’ƒ ¨ÃU ¨<gƒ uTKƒ SMe::
1. ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ U”Ñ>²?U Ø”É J’¨<Ã•^K<::
2. ›Ã[”“ ’>Ÿ?M TÓ’@ታ©le ›"KA‹ “†¨<::
3. G<K~ ¾uƒ[ ²”Ó TÓ’@ƒ Ýö‹ ¾TÓ’@ƒ ªMታዎችÃvላK<::
4. }SXXÃ ¾TÓ’@ƒ ªMታ‹ÃሳሳባK<::

5. ›”É ¾›Ã[” ²”Ó Ýõ ›”Æ” ¾¢Uþe Ýõ Ÿdu ¾›Ã[” ²’Ñ TÓ’@ƒ ’¨<::
II .u'G'[Éõ ÁK<ƒ” nL„‹ u 'K' [Éõ "K<ƒ ›[õ} ’Ña‹Ò` ›³UÉ::

u<É” G u<É” K
1. ¾›?K?¡ƒa” Ÿ[”ƒ G. ›”É ’Ñ` S<L©“ S<M ›Mv SJ’<”

¾T>ÁdÃ SX]Á ’¨<::
2. ¾sT> ›?K?¡ƒ]¡ QÓ K. ¾›?K?¡ƒa” Ÿ (-) Ýõ ¨Å () Ýõ
¾T>ÁÅ`Ñ<ƒ õcƒ
192
N. }SXXÃ S<KA‹ ÃÑóóK<:: }n^’>

3. ›?K?¡ƒae¢ý S<KA‹ ÃddvK<::
4. ኮሎምብ/ሴኮንድ S. ›KTkó© ¾¡IKAƒ M¿’ƒ ›HÉ ’¨<::
5 |Mƒ W. ›Uü`
III. KT>Ÿ}K<ƒ ØÁo‹ ƒ¡¡K—¨<” SMe U[Ø::

1.Ÿ²=I uታ‹ Ÿ}²[²\ƒ ¾SÑMÑÁ SX]Á‹ TÓ’@ƒ” u¨<eÖ< ¾Á²¨< ¾ƒ—
¨< ’¨<?
G. ¾eM¡ kö N. ›?K?¡ƒ]¡ V}`
K. _ÉÄ S. G<KŸ}K<ƒ TÓ’@ƒ SJ” ¾TÃ‹M ¾ƒ—¨< ’¨<?
G. ›Ã[” N. ›K<T>’>¾U
K. ’>Ÿ?M S. G “ K SMe “†¨<::
4. ¾›”É TÓ’@ƒ ¾Sdw ኃÃM Ø”"_ ¾T>•[¨<:

G. uTÓ’@~ እUw`ƒ ’¨<:: N. uTÓ’@~ ªMታ‹ SHŸM::
K. uTÓ’@~ ªM‹ KÃ ’¨<:: S. SMe ¾K¨Ÿ}K<ƒ UM¡„‹ ¾ƒ—¨< ’¨< vƒ]” ¾T>¨¡K¨<?

ሀ. ሐ
ለ. መ.
7. ¾›?K?Ÿƒ]¡ Ÿ[”ƒ” KSK"ƒ ¾T>ÁÑKÓM SX]Á ------ ÃvLM::
193
G. |MƒT@ƒ` N. ›?K?¡ƒae¢ý
K. ›T@ƒ` S. ›?K?¡ƒ]¡ V}`
8. ›”É ›’e}— u›”ታ© () S<M ¾}VL‹ኳe ›K‹”:: ÃI‹” ኳe ¨Å K?K
u›”ታ©() S<M ¾}VL‹ ’Ñ` w“eÖÒ U” ÃðÖ^M::
G. SÑóóƒN. S<M” uSÒ^ƒ S<M-›Mv ÃJ“K<::
K. Sddw S. U”U ›ÃðÖÙ::
IV. vÇ xታ‡” uƒ¡¡K—¨< nM S<K<ƒ

1. ------------------ S<KA‹ c=Ñóñ ------------- S<KA‹ ÅÓV ÃddvK<::
2. ---------------- ¾}ðØa TÓ’@ƒ ’¨<::
3. c¨< cî TÓ’@ƒ u------------ ¨ÃU u------------ ÃW^K<::
4. TÓ’@ታ© GÃM ¾T>u³v†¨<¾TÓ’@ƒ Ýö‹ -------------- ÃvLK<::
5. TÓ’@ƒ u----------- ' ---------------“ --------------- uSddK<ƒ p`î K=c^ Ã‹LM::
6. ¾›?K?¡ƒ]¡ Ÿ[”ƒ” u¨<e×†¨< ¾T>Áe}LMñ ’Ña‹ ------------uSvM Ãታ¨nK<::
7. u›”É ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ K}¨c’ Ñ>²? ¾T>ðc<ƒ ¾›?K?¡ƒ]¡ S<KA‹
SÖ” -------------- ÃvLM::
8. S<KA‹” uSÒ^ƒ SL© ¾SJ” ²È u----------S<L© SJ” ÃvLM::
9. ›”É S<M-›Mv le ›"M }ÚT] ›?K?¡ƒa•‹” c=kuM u-----S<KA‹ ¾}VL
’¨< ÃvLM::
1®. ¾›S<M -›Mv ›}U U”á‹ ------- ÃvLK<::
V. KT>Ÿ}K<ƒ ØÁo‹ ›Ýß` SMe eØ::
1. ŸG<K~ ¾TÓ’@ƒ Ýö‹ ¨<eØ ¾ƒ—¨< ¾cT@” ªMታእ”ÅJ’እ”ÈƒƒKÁKI;
2. ¾TÓ’@+Ú QÑA‹” ›w^\::
3. ¾›?K?¡ƒae¢ý ª“ ª“ ¡õKA‹ እ”T“†¨<;
4. ›=-TÓ’@ታ©’Ñ` TKƒ U” TKƒ’¨<?
5. TÓ’@ታ© ŸJ’< ’Ña‹ Ze~” íñ::
6. ŸTÓ’@ƒ ØpV‹ Øm„‡” íñ::
7. G. u¢KAUw (C )እ“ (K) u›Uú` ¾T>KŸ< }có] ›"KA‹እ’T“†¨<:;
8. ›e` (1®) ŸKAUw S<M u›”É ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LKò ’Ñ` ¨<eØ K 2 c?¢”Ê‹
u=ðe ¾T>ðÖ[¨< ¾Ÿ[”ƒ SÖ” U” ÁIM ÃJ“M?
9. Ÿ[”ƒ K3 c?¢”Ê‹ u›”É ›?K?¡ƒ]¡ ›e}LLò ¨<eØ u=ðe u²=I Ñ>²? ¨<eØ
¾ðcc<ƒ” ¾S<M SÖ” ›eL::
194
10. u›?K?Ÿƒ]¡ ›e}LLò እ“ u›?K?Ÿƒ]¡ ŸKA‹ SHŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ÓKè::
11. ¾እÏ vƒ]”¾›?K?¡ƒ]¡ SeS` ›Ø“ እ“ ue°M ›dÃ::
12. ታªm ¾J’< ¾›?K?¡ƒae¢ý ›"KA‹” U” U” እ”ÅJ’< e°M uSdM ›cÃ::
13. u›?K?¡ƒa” Ÿ[”ƒ“ ueUU’ƒ Ÿ[”ƒ SHŸM ÁK¨< M¿’ƒ U”É” ’¨<?
14. S<KA‹ Ÿ›”É ›"M ¨Å K?L¨<እ”ÈƒÃ}LKóK<::
15 .ìÑ<Ì” uT>ታuØùƒÑ>²? S<KA‹Ÿì<Ñ<Ì ¨Å TuÖ]Á¨< እ”ÅT>}LKñ
ታ¨<nKI:: ìÑ<Ì” "uÖ`¡ uኋL uìÑ<Ì“ uTuÖ]Á¨< LÃ ÁK<ƒ” ¾S<M
›Ã’ƒÓKì<<::
16. ò—” Ÿc<õ Mwe Ò` wታðƒÓ u›K<ታ© S<M MƒVL¨< ƒ‹LKI:: እ’²=I
}ÝT] S<KA‹Ÿ¾ƒእ”Å}Ñ–<ÓKî::
17. uT>Ÿ}K<ƒ É`Ñ>„‹ ¾T>ðÖ[¨<” (¾T>J’¨<”) ÓKì<::
G. ¾Seታ¨ƒ l^ß uG` c=ó}Ó
K. ÃI ¾}ó}Ñ¨< Seታ¨ƒ u×ƒ c=’"::
195

Gr7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gr7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ምዕራፍ

የምዕራፉ ትምህርት ግቦች:የዚህን ምዕራፍ ትምህርት ካጠናቀቃችሁ በኋላ፦

 ¾ò²=¡e” ª“ ª“ î”c-Gdx‹ °¨<kƒ KTÇu` ¾}KÁ¿ S”ÑÊ‹”“ ›T^à‹”

5.1 የማሽኖች ትርጉም (ሳይንሳዊ ፍቺ)

እነ²=I” °n­‹ (SX]Áዎች) uSÖkU ÁÑ–¤¨</i¨< ØpU U” እ”ÅJ’ ÓKî/Ü::

°n­‹(SX]Á­‹) ዘ`´`:: እ’²=I SX]Á­‹ (°n­‹) uU” G<’@ታ ¾c­‹”

Ti•‹ Y^‹”” kLM uJ’ S”ÑÉ KSY^ƒ ¾T>ÁÑKÓK< SX]Á­‹ “†¨<::

ማሽኖችን ለምን እንጠቀምባቸዋለን?

uƒግበራ 5.3 ØÁo­‹ LÃ uUƒ¨Á¿uƒ Ñ>²? ß’ƒ፣

ጭነት ማሽኑ u›ÖnLÃ eKTi•‹ uÃuMØ KST` uSËS]Á

›”kdቃሽኃÃM(E)፦ Ti’<” ›”kdpfY^እ”Ç=W^

በአንቀሳቃሽ ኃይል የተሄደዉ ርቀት

በክብደት የተሄደው ርቀት

L= mg ስዕል 5.1 ዘንባይ ወለል

ƒMp ß’ƒ” u›’e}— ›”kdni ኃÃM KT”dƒ ¾T>Áe‹K< Ti•‹ኃÃM ›w¸

KUXK? ›”É” Ti” uSÖkU 4®®N ¾T>J” ß’ƒ 4®NኃÃM uS}Óu` ¨Å LÃ

›’e}— ¾›”kdniኃÃM `kƒ” uSÖkU ß’ƒ” Ÿõ}—(ƒMp) `kƒ

5.2. ¾S"’>"M ØpU ¾õØ’ƒ _iÄ“ ¾Ti•‹ wnƒ

ማሽንን በመጠቀም የሚገኘው ጥቅም እውነታዊ የመካኒካል ጥቅም (AMA)

Ÿ²=I uLÃ vK¨< ¾H>dw kS` eK S"’>"M ØpU ›HÉ U” M”Mእ”‹LK”?

G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾S"’>"M ØpV‹ ›K< :: እ’ርc<U

አስተውል: ¾›”É Ti” MA uTi’< ¨<eØ uT>ðÖ[¨< ¾cunኃÃM LÃ Ã¨c“M::

1. ›”É Ti” S„ uS„ ¾cunኃÃM ¾K?K¨< ŸJ’ ¾Ti’< S"’>"M

¾cunኃÃM ŸK?K Ti’<” KT”kdke ¾T>ÁeðMገ¨< ›”kdniኃÃM ›’e}— SJ””

›”É” Ti” uSÖkU ¡wÅƒ”(ß’ƒ”) 2m ¨Å LÃ KT”dƒ u›”kdni ኃÃM ¾H@Å¨<

`kƒ 8m u=J” ¾²=I Ti” ¾õØ’ƒ _iÄ e”ƒ ÃJ“M?

N. ¾Ti•‹ wnƒ ()

uN=dv© kS` wi,ExSE

ÃI 300J¨<Ö?}-Y^ ›”Ç”È ØpU LÃ ¾ªK ሥ^ }wKA Ãታ¨nM::

1. u›”É Ti” LÃ ¾T>}Ñw` Ów¯}-Y^ 42®®J u=J”“ Ti’< uß’ƒ LÃ

የግንዛቤ ማረጋገጫ ጥያቄዎች 5.2

G) ¾S"’>"M ØpU እ“ K) ¾Ti” wnƒ

5.3 የቀላል ማሽን አይነቶች

አንቀሳቃሽ ኃይል ክብደት

ምስል 5.5: ስድስቱ የቀላል ማሽን አይነቶች

ግንዛቤን የሚፈልጉ ጥያቄዎች:

1. uY°M 5.5 ¾}SKŸ~ }Úvß UXK?­‹ U” እ”ÅT>Ád¿“ ¾ƒ xታ ›ÑMÓKAƒ

u›ÖnLÃ G<Kƒ ›Ã’ƒ Ti•‹ ›K<::እ’c<`U

ሀ.kLM Ti” ለ. ¨<ewew Ti” (¾Ti•‹ p”Ïƒ) “†¬::

ሀ. kLM Ti”፡ kLM Ti”የኃÃM” ›p×Ý ¨ÃU ¾ኃÃM” SÖ” KSk¾`

ምስል 5.6 የማሽኖች ቅንጅት

ምስል 5.7 ሶስቱ ታዋቂ የመፈንቅል አካላት

ምስል 5.8 የመፈንቅል ምሳሌዎች

hÃ uÁ²¨< w`ßq ¨<eØ e"D` ÚU[” uT”Ÿ=Á w“TeM u}SXXÃ G<’@ታ¾w[ƒ²”Ó

ሀ) የመጀመሪያ ደረጃ ለ) ሁለተኛ ደረጃ መፈንቅል ሐ) ሶስተኛ ደረጃ

ሥዕል 5.10 የመፈንቅል አይነቶች

uŸ^ u¡w e`Ñ<Éእi¡`¡]ƒእUw`ƒ ²<]Á ¾T>iŸ[Ÿ` kLM Ti” ’¨<::

G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾u"^ Y`¯ቶች ›K<::እ’c<`U

የ’ÖL }”kdni uŸ^ ÑSÉ ¨<Ø[ƒ ¨<eØ ÁK¨<ኃÃM

ƒUI`ታ© Ø“ƒ Y^ ( Project work)

10. ¡wÅ~” (ß’~”) ¨Å LÃ KT”dƒ ›”kdni ኃÃM }Ów`uƒ

ሥዕል 5.14 ዘንባይ ወለል

. ›”É Qí” Ÿ›v~ Ò` ›¾¤˜ ›¾G<I (wp ÖMp) Úªታእ¾}Ý¨~ ’¨<::

ሀ. ¾MÌ ¡wÅƒ Ÿ›vƒ¾¨< ¡uÅƒ Ò` ÃS×Ö“M”;

ለ. ¨Å ÉÒõ }n`x (}ÖÓ}¨<) SkSØ ÁKuƒ T” ’¨<;

ሐ. ¾MÌእ“ ¾›uƒ¾¨<” ¡wÅƒእ”Ç=S×Ö’< ¾T>ÁÅ`Ñ<G<’@ታ­‹U”

„`¡ = ኃÃM X ¾ኃÃM እËታ`´Sƒ(r)

¾„`¡ ›p×Ý ¾c¯ƒ ›SM"‹ ¾T>µ`uƒ ¨ÃU u}n^’> ›p×Ý K=J”

ሥዕል :5.15 ቶርክ

›”É 5m `´Sƒ vK¨< Sð”pM 12®N ¡wÅƒእ“ 8®N ›”kdni ኃÃM

ሥዕል 5.16ቶርክን ማስላት

¾}WÖ }ðLÑ> SõƒN?

የግንዛቤ ማረጋገጫ ጥያቄ 5.3

እነ²=I” °n‹ (SX]Áዎች) uSÖkU ÁÑ–¤¨</i¨< ØpU U” እ”ÅJ’ ÓKî/Ü::

°n‹(SX]Á‹) ዘ`´`:: እ’²=I SX]Á‹ (°n‹) uU” G<’@ታ ¾c‹”

Ti•‹ Y^‹”” kLM uJ’ S”ÑÉ KSY^ƒ ¾T>ÁÑKÓK< SX]Á‹ “†¨<::

uƒግበራ 5.3 ØÁo‹ LÃ uUƒ¨Á¿uƒ Ñ>²? ß’ƒ፣

›”kdቃሽኃÃM(E)፦ Ti’<” ›”kdpfY^እ”Ç=W^

ƒMp ß’ƒ” u›’e}— ›”kdni ኃÃM KT”dƒ ¾T>Áe‹K< Ti•‹ኃÃM ›w¸

›’e}— ¾›”kdniኃÃM `kƒ” uSÖkU ß’ƒ” Ÿõ}—(ƒMp) `kƒ

Ÿ²=I uLÃ vK¨< ¾H>dw kS` eK S"’>"M ØpU ›HÉ U” M”Mእ”‹LK”?

አስተውል: ¾›”É Ti” MA uTi’< ¨<eØ uT>ðÖ[¨< ¾cunኃÃM LÃ Ã¨c“M::

1. ›”É Ti” S„ uS„ ¾cunኃÃM ¾K?K¨< ŸJ’ ¾Ti’< S"’>"M

¾cunኃÃM ŸK?K Ti’<” KT”kdke ¾T>ÁeðMገ¨< ›”kdniኃÃM ›’e}— SJ””

›”É” Ti” uSÖkU ¡wÅƒ”(ß’ƒ”) 2m ¨Å LÃ KT”dƒ u›”kdni ኃÃM ¾H@Å¨<

1. uY°M 5.5 ¾}SKŸ~ }Úvß UXK?‹ U” እ”ÅT>Ád¿“ ¾ƒ xታ ›ÑMÓKAƒ

u›ÖnLÃ G<Kƒ ›Ã’ƒ Ti•‹ ›K<::እ’c<`U

ሀ. kLM Ti”፡ kLM Ti”የኃÃM” ›p×Ý ¨ÃU ¾ኃÃM” SÖ” KSk¾`

uŸ^ u¡w e`Ñ<Éእi¡`¡]ƒእUw`ƒ ²<]Á ¾T>iŸ[Ÿ` kLM Ti” ’¨<::

G<Kƒ ›Ã’ƒ ¾u"^ Y`¯ቶች ›K<::እ’c<`U

የ’ÖL }”kdni uŸ^ ÑSÉ ¨<Ø[ƒ ¨<eØ ÁK¨<ኃÃM

. ›”É Qí” Ÿ›v~ Ò` ›¾¤˜ ›¾G<I (wp ÖMp) Úªታእ¾}Ý¨~ ’¨<::

ሐ. ¾MÌእ“ ¾›uƒ¾¨<” ¡wÅƒእ”Ç=S×Ö’< ¾T>ÁÅ`Ñ<G<’@ታ‹U”

„`¡ = ኃÃM X ¾ኃÃM እËታ`´Sƒ(r)

 Ti•‹ Y^‹” kLM uJ’ G<’@ታእ”É”W^ ¾T>ÁÓ²<” SX]Á‹ “ቸ¨<::

3. ¾›”kdniኃÃM `kƒ K¡wÅƒ `kƒ¡óÃ (_iÄ) ------ ÃvLM::

Ÿ²=I uታ‹ uk[u<ƒ ØÁo‹ LÃ uu<É” J“†G< }¨Á¿uƒ

ለ)¾ò²=¡e Ø“ƒ ¯LT‹

 ›”}“ ÕÅ™‹I ¾ò²=¡eን ƒUI`ƒ ለምንእ”ደምƒT\uu<É”

¾ò²=¡e ƒUI`ƒ Øናƒ ›u=Ã ¯LT‹ Ÿ²=I uታ‹ k`uªM::

 dÃ”d© እ¨<’ታ‹“ dÃ”d© ህጎ‹” uu<É” uS¨Á¾ƒ UdK?‹” ²`´\

dÃ”d© እ¨<’ታ‹ dÃ”d© ህጎ‹

p`”Ýö‹ eKU” እ”ÅT>ÁÖ“

S"ኒ¡e eK òዚካL© leአካላትእ”penc? ÁÖ“ል፡፡

¾}TŸK< ›HÊ‹ ¾dÃ”ስ“ ‚¡•KAÍ= እÉÑƒ u›ስ}TT˜“ u}TŸK< ›HÊ‹

}có] ›"KA‹ uG<Kƒ ÃŸðLK<:፡እ’c<U

¾ግንዛቤ T[ÒÑÝ ØÁo‹1.2

ስእል 1.4 ¾`´Sƒ SለኪÁSX]Á‹

1.u›”É ¾SÖ’ lስ SKŸ=Á T>³” dI” LÃ ›^ƒ ¾SÖ’ lስ SKŸ=Á‹ SÖ’

¾Ö[â?³“ ¾እÏ c¯ƒ Ñ>²?” KTK"ƒ ¾T>ÁÑKÓK< ¾ታ¨l SX]Á‹ “†¨<::