‫‪1‬‬

‫فصل چهارم‬
‫پاسخ به بارگذاری تناوبی‬
 ‫واکنش سیستم های یک درجه آزادی نسبت به بارگذاری تناوبی‬
‫‪2‬‬

‫‪ ‬بارهای تناوبی بارهایی هستند که در فواصل زمانی مساوی تکرار می شوند‪.‬‬

‫‪p‬‬

‫‪ ‬از معادالتی که بیانگر واکنش یک سیستم یک درجه آزادی نسبت به بارگذاری هارمونیک هستند میتوان‬
‫برای بیان واکنش سیستم یک درجه ازادی نسبت به هر نوع بارگذاری تناوبی استفاده کرد‪.‬‬

‫‪ ‬ابتدا به کمک سری فوریه بارهای تناوبی بصورت مجموعه ای از بارهای هارمونیک نوشته می شود‪.‬‬
‫سپس واکنش نسبت به هر جمله این سری‪ ،‬دقیقاً همان واکنش نسبت به یک بارگذاری هارمونیک‬
‫محاسبه می شود‪ .‬واکنش کل‪ ،‬مطابق با اصل ترکیب آثار قوا برابر خواهد بود با مجموع واکنش ها نسبت‬
‫به هر جزء بارگذاری‪.‬‬
 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه‬

‫‪3‬‬

‫‪ ‬هر بارگذاری تناوبی دلخواهی نظیر بارگذاری شکل‬

‫مقابل را می توان به صورت سری فوریه بیان کرد‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪2n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2n‬‬
‫‪pt   a0   an cos‬‬ ‫‪t   bn sin‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪n 1‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫که در آن ‪ Tp‬دوره تناوب تابع بوده و ضرایب را نیز می توان از روابط زیر محاسبه کرد‪:‬‬

‫‪p t  dt‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪a0 ‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪2n‬‬
‫‪p t  cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪an‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪t dt‬‬

‫‪2 n‬‬
‫‪p t  sin‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪bn ‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪t dt‬‬
 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه ‪:‬‬

‫‪4‬‬

‫)‪p(t‬‬ ‫‪ ‬اگرچه به لحاظ تئوری‪ ،‬تعداد جمالت مورد نیاز برای نمایش سری فوریه مربوط به بار‬
‫)‪p(t‬‬ ‫میباید بینهایت باشد ولی عمالً به علت وجود همگرایی سریع در این نوع سری ها معموال‬
‫را می توان با تعداد اندکی از جمالت نشان داد‪.‬‬
‫حاالت خاص‬
‫)‪: p(-t)= -p(t‬‬ ‫‪ )1‬اگر )‪ p(t‬تابعی فرد از ‪ t‬باشد یعنی‬

‫‪a0  a n  0‬‬ ‫‪bn  0‬‬

‫)‪: p(-t)= p(t‬‬ ‫‪ )2‬اگر )‪ p(t‬تابعی زوج از ‪ t‬باشد یعنی‬

‫‪a0  0‬‬ ‫‪an  0‬‬ ‫‪bn  0‬‬

 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه‬

‫ سری فوریه مربوط به بارگذاری زیر را تعیین نموده و نمایش ترسیمی سری فوق را برای‬:1‫مثال‬
.‫ دو جمله اول و سه جمله اول مشخص نمایید‬،‫جمله اول‬

 Tp
 p ot 
 0 2
p (t )  
 p Tp
  t  Tp

0
2

p t    pt   ao  an  0

2n 2  2p 2n 2n 

T

o pt sin Tp tdt  Tp  o po sin Tp tdt  T2p  p0 sin Tp tdt 

2 Tp Tp
bn 
Tp  
 Tp Tp 
T  2n 2n  po

2 p0
.
p
  cos t 2  cos T   cos n  cos 0  cos 2n  cos n 
Tp 2n  Tp Tp p  n
 o 2 
 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه‬

 4 p0
 , n  1,3,5,...
bn  0 1  cos n 
2p
 bn   n
n 0 , n  2,4,6,...

2n 
2n
pt   a0   an cos t   bn sin t
n 1 Tp n 1 Tp

4 p0 2n
  sin t
n 1, 3,... n  T p

4 p0 2 4p 6 4p 10
 sin t  0 sin t  0 sin t  ...
 Tp 3 Tp 5 Tp
 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه‬

‫‪7‬‬

‫‪4 p0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 p0‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4 p0‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫جمله اول‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫جمله دوم‬ ‫‪5‬‬
‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫جمله سوم‬
‫‪‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪Tp‬‬

‫‪4 p0‬‬ ‫‪4 p0‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪Tp‬‬

‫‪4 p0‬‬
‫‪‬‬
‫با دوره تناوب ‪ T p‬و دامنه‬ ‫با دوره تناوب ‪ 3‬و دامنه ‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫با دوره تناوب ‪ 5‬و دامنه‬
 ‫بیان بارگذاری به صورت سری فوریه‬

‫‪8‬‬
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
‫‪Response to Periodic Loads‬‬
‫‪9‬‬

‫مالحظه شد هر بارگذاری تناوبی را می توان بصورت یک سری فوریه نوشت‪ .‬بنابراین‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪2n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2n‬‬
‫‪t   cu t   ku t   p t   a0   an cos‬‬
‫‪mu‬‬ ‫‪t   bn sin‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪n 1‬‬ ‫‪Tp‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2n‬‬ ‫و اگر از نمادهای زیر استفاده کنیم‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n ‬‬ ‫‪ n1‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪Tp‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪t   cu t   kut   a0   an cos n1t   bn sin n1t‬‬
‫‪mu‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪n 1‬‬

‫بر این اساس عناصر سری فوریه بار عبارت خواهند بود از ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )1‬یک بار ثابت (ضریب ‪ a0‬که نمایانگر مقدار متوسط بار است)‬
‫‪2‬‬
‫‪n  n1  n‬‬ ‫‪ )2‬مجموعه ای از بارهای هارمونیکی کسینوسی با دامنه ‪ an‬و فرکانس‬
‫‪Tp‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ )3‬مجموعه ای از بارهای هارمونیکی سینوسی با دامنه ‪ bn‬و فرکانس‬
‫‪n  n1  n‬‬
‫‪Tp‬‬
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
‫‪Response to Periodic Loads‬‬
‫‪10‬‬

‫فرضیات تحلیل ‪:‬‬

‫‪ )1‬بار تناوبی موجود دارای زمان تداوم طوالنی می باشد‪ .‬در لحظه مورد مطالعه‪ ،‬پاسخ گذرا که بستگی به‬
‫سرعت اولیه دارد مستهلک شده است (یعنی پاسخ گذرا مورد توجه قرار نمیگیرد)‪.‬‬
‫‪ )2‬رفتار سیستم خطی بوده از اینرو می توان اصل جمع آثار قوا را به کار برد‪.‬‬

‫‪ ‬با این فرضیات پاسخ پایای سیستم میرا شونده به تحریک تناوبی )‪ ،p(t‬ترکیب پاسخ های مربوط به‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫جمالت جداگانه سری فوریه می باشد‪:‬‬
‫‪u t   u p t   u0   unc t    uns t ‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪n 1‬‬

‫که در آن‪:‬‬
‫‪ u o‬پاسخ به جزء ثابت بار‬
‫‪ u nc‬پاسخ به جزء کسینوسی ‪ n‬ام بار‬
‫‪ u ns‬پاسخ به جزء سینوسی ‪ n‬ام بار‬
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
Response to Periodic Loads
11

)‫ (مسأله استاتیکی‬a0 ‫پاسخ به جزء ثابت بار‬ uo ‫) محاسبه‬1

mu  cu  ku  ao
ao
uo 
k

) bn sin n1t ‫ ام بار (یعنی‬n ‫پاسخ به جزء سینوسی‬ uns t  ‫) محاسبه‬2

 p0  bn
mu  cu  ku  bn sin n1t 
 n  n1

uns t  
bn 1

1   2

sin n1t  2 n cos n1t 
 2

k 1   n  2 n 
2 2 n

: ‫که در آن‬
n n1 nT
n   
  Tp
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
Response to Periodic Loads
12

) an cos n1t ‫ ام بار (یعنی‬n ‫ پاسخ به جزء کسینوسی‬unc t  ‫) محاسبه‬3

 p0  a n
  cu  ku  an cos n1t
mu 
 n  n1

unc t  
an 1
2 sin n1t  1   n2 cos n1t 

k 1   n2   2 
2
n
2 n

: ‫ به شکل زیر خواهد بود‬،‫ جواب کلی بصورت مجموع پاسخ های همه جمالت سری‬
1
       

u t    a 0  
1
     2
    n  bn 2   n cos n  1 t
2

k  
n 1 1   n  2   n 
2 2 2
a n 2 n bn 1 n sin n 1 t a n 1


: ‫ پاسخ سیستم تحت بار تناوبی مطابق رابطه زیر خواهد بود‬،ξ=0 ‫ در صورت عدم وجود میرایی‬
1 
a cos n  1 t  bn sin n  1 t 

if   o  u t   a 0  
1
n 1 1   n
2 n
k 
 ‫آیا می توان تحلیل مربوط به بارگذاری تناوبی را در مورد بارهای غیرتناوبی نیز بکار برد؟‬

‫‪13‬‬

‫برای این منظور می توان بار تناوبی فرضی ساختگی متناظر با بارگذاری فوق را بشکل زیر در نظر‬ ‫‪‬‬
‫گرفت‪:‬‬

‫اما در این حالت باید عالوه بر جواب خصوصی‪ ،‬جواب عمومی هم در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
‫‪Response to Periodic Loads‬‬
‫‪14‬‬

‫مثال ‪ :‬یک سیستم یک درجه آزادی تحت بارگذاری شکل زیر قرار دارد‪ .‬این بارگذاری شامل قسمت‬
‫مثبت یک تابع سینوسی ساده می باشد‪ .‬با فرض اینکه سیستم بدون میرایی بوده و دوره تناوب بارگذاری‬
‫برابر با چهار سوم دوره تناوب ارتعاش آزاد سازه باشد‪ ،‬واکنش سیستم را تعیین نمایید‪.‬‬

‫ضرایب فوریه برای این بارگذاری با استفاده از روابط بسط فوریه به صورت زیر بدست می آیند‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Tp / 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪a0 ‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬
‫‪p0 sin‬‬
‫‪Tp‬‬
‫‪t dt  0‬‬
‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫فرد ‪n ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Tp / 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪an ‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪0 0 Tp‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪cos‬‬
‫‪Tp‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ p0 2‬‬
‫‪,‬‬ ‫زوج ‪n ‬‬
‫‪‬‬
‫‪  1  2‬‬
‫‪ p0‬‬
‫‪2 Tp / 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2n‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n 1‬‬
‫‪T p 0‬‬
‫‪bn ‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪Tp‬‬ ‫‪Tp‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n 1‬‬
 ‫پاسخ نسبت به بارگذاری تناوبی‬
‫‪Response to Periodic Loads‬‬
‫‪15‬‬

‫بر این اساس بسط سری فوریه تابع بار موردنظر عبارت خواهد بود از‪:‬‬
‫‪p0  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪p t  ‬‬ ‫‪i ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1  sin  1 t  cos 2  1 t  cos 4  1 t  cos 6  1 ...‬‬
‫‪  2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬ ‫که در آن ‪:‬‬

‫‪1 ‬‬
‫‪Tp‬‬

‫است‪ .‬با توجه به اینکه دوره تناوب بارگذاری برابر با ‪ 4/3‬دوره تناوب ارتعاش سازه است نتیجه می شود‪:‬‬
‫‪Tp 4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1 ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 2 ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ii ‬‬
‫‪T 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫و در نهایت واکنش پایای این سازه با جایگذاری در معادله پاسخ تحت بارهای تناوبی بدست خواهد آمد‪:‬‬

‫‪p0  8‬‬ ‫‪‬‬

‫‪u t  ‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪sin  1 t  cos 2  1 t ‬‬ ‫‪cos 4  1 t...‬‬
‫‪k ‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪‬‬