‫هدف آزمایش‪:‬‬

‫اندازه گیری ضریب القاء متقابل دوبین‬

‫وسایل مورد نیاز‪:‬‬

‫‪ -1‬منبع تغذیه ‪ -2‬آمپر متر ‪ -3‬ولت متر ‪ -4‬بوبین های ‪ 600‬و ‪ 1200‬دور ‪ -5‬هسته ی آهنی‬

‫تئوری آزمایش ‪:‬‬

‫سلف(القاگر) ‪:‬‬

‫المانی برای ذخیره انرژی در میدان مغناطیسی می باشد‪ .‬واحد اندازه گيري آن هانري (‪ )H‬است‪ .‬روابط‬
‫آن به صورت زیر می باشد که ‪ L‬القا کنایی‪ W ،‬انرژی‪ i ،‬جریان و ‪ V‬ولتاژ‪ N‬سلف می باشد‪.‬‬

‫) ‪di(t‬‬
‫‪v(t )=L‬‬
‫‪dt‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1 t‬‬

‫‪w (t )= Li(t )2‬‬ ‫=‪i‬‬ ‫) ‪∫ v (ξ )dξ +i(t 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪L t0‬‬
‫قانون بیوساوار‪:‬‬

‫برای محاسبه میدان مغناطیسی حاصل از یک توزیع جریان از قانون بیو – ساواراستفادهمی‪ N‬کنیم برای‬
‫این کار جریان را به عناصر جریان تقسیم می کنیم ‪:‬‬

‫‪Page 1 of 13‬‬
 ‫میدان ‪ dB‬حاصل از عنصر جریان طبق قانون بیو – ساوار‪ N‬در نقطه ‪: p‬‬

‫که در آن ‪ r‬بردار‪ N‬جابجایی از عنصر جریان تا نقطه ‪ p‬و ‪ θ‬زاویه میان بردار ‪ r‬و ‪ ds‬است‪.‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫برای تغییر دادن خطوط میدان عبوری‪ N‬از یک حلقه صرفا‪ N‬تغییر جریان گزینه ی ما ست‪.‬‬

‫مفاهیم‪:‬‬
‫وقتي دو سلف كنار هم قرار مي گيرند و جريان متناوب از آنها عبور مي كند همواره دو سلف روي‬
‫همديگر اثر مي گذارند و همديگر را شارژ‪ N‬مي كنند پس با قرار‪ N‬دادن دو سلف در مقابل هم و اندازه گيري‬
‫المان هاي مدار مي توان مقدار ضرايب القا را به دست آورد البته اين آزمايش به شرح زير است همان‬
‫طور كه در درس فيزيك‪ 2 N‬مطالعه شد وهرگاه از دو بوبين جريان متناوب عبور كند عالوه بر شارژ‪ N‬دو‬
‫بوبين اين دو روي هم هم اثر متقابل دارند كه آن را با ‪ M‬نمايش مي دهيم و فرمول ‪ M‬به صورت‪ N‬ذكر‬
‫شده در فرمول ‪ 1‬است ‪:‬‬

‫‪d 1,2‬‬
‫‪M  N1‬‬
‫‪dI 2‬‬
‫‪Page 2 of 13‬‬
 ‫كه در آن ‪ N‬تعداد سيم پيچي بوبين شماره ‪ 1‬است و ‪ dI‬تغيرات جريان بوبين شماره يك است و در آخر‬
‫مقدار شار عبوري ‪ 1‬از ‪ 2‬است‪ .‬به طوري كه مالحضه مي شود مقدار ‪ M‬به تعداد دور هاي سيم پيچ و‬
‫موقعيت دو سلف بستگي دارد و از طرفي چون ‪ L ,M‬از يك جنس هستند طبق قانون لنز داريم ‪:‬‬

‫‪Id‬‬ ‫‪dd‬‬ ‫‪d‬‬

‫)‪( 2 ‬‬ ‫‪lN‬‬ ‫‪e  1 ( 1 2,1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪td‬‬ ‫‪td‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫كه با استفاده از فرمول‪ N‬هاي ذكر شده در فيزيك ‪ 1‬داريم ‪:‬‬

‫‪Id 2‬‬ ‫‪Id‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪) L‬‬ ‫( ‪e ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪td‬‬ ‫‪td‬‬

‫و طبق قانوق ‪ kcl‬داريم ‪:‬‬

‫‪Id‬‬
‫‪ e  I‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪I 1‬‬ ‫)‬ ‫(‬
‫‪td‬‬

‫‪ L‬را مد نظر قرار مي‬

‫مالحضه مي شود كه در صورتيكه ضريب القاي متقابل را در نظر نگيريم فقط ‌‬
‫دهيم ‪ .‬همچنين روابط زير بر سلف حاكم است ‪:‬‬

‫‪d b‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪td‬‬
‫‪Id‬‬
‫‪ L‬‬
‫‪‬‬
‫‪td‬‬
‫‪id‬‬ ‫‪id‬‬
‫‪‬‬ ‫‪M 12 L‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪td‬‬ ‫‪td‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫در قرار‪ N‬دادن حلقه ها در کنار هم آنها را طوری‪ N‬می چینیم که خطوط‪ n N‬حلقه از هم عبور کنند‪.‬‬
‫‪dφ‬‬ ‫‪i‬‬
‫=‪ε‬‬
‫‪td‬‬

‫…‪φ=i φ i+φ +‬‬

‫‪1‬‬‫‪i‬‬ ‫‪+φ +‬‬
‫‪2‬‬‫‪i … +φ‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪in‬‬

‫‪dφ i‬‬ ‫‪dφ i‬‬ ‫‪dφ‬‬ ‫‪in‬‬

‫=‪ε‬‬ ‫‪+… +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪+… +‬‬ ‫‪i‬‬

‫‪td‬‬ ‫‪td‬‬ ‫‪td‬‬

‫‪d φ i d I1‬‬ ‫‪dφ i d I i‬‬ ‫‪dφ i d In‬‬

‫=‪ε‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪. +… +‬‬ ‫‪. +… +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪d I 1 td‬‬ ‫‪d I i td‬‬ ‫‪d I n td‬‬

‫‪Page 3 of 13‬‬
 n
dφ i d I j
ε=∑ j
.
j 1 d I j td
=

dφ ij
)‫(ضریب القاء متقابل‬
M =
i j
dI j

:‫فرمول نویمن‬
μ 0N 1 I μ 0N 12A I 1 μ 0N 1A
B=
1 ⟹ φ=
1 ⇒ L=
1
l l l

μ 0N 2 I μ 0N 22A I 2 μ 0N 2A
B=
2 ⟹ φ=
2 ⇒ L=
2
l l l

M = √ L 1L 2

M= K √ L 1L 2

:‫حالت سری سلف ها‬

:‫ ها‬L‫سلف‬
eq =L‫موازی‬ 3 +.. .+LN
1 +L2 +L‫حالت‬

Page 4 of 13
 1 1 1 1
= + +.. .+
Leq L1 L2 LN

:‫محاسبه ی ضریب خود القائی متقابل‬

+ - + - + - + -

L1 R1 L2 R2

∑ ‫مقاومتها‬
V= ‫جریان‬
∗

V + ε 1+ ε=
2 R 1 I+R 2 I

Id
ε=− L
td

Id
Z=
LωL −M
td

Id Id Id Id
⟹ V= L 1 +M + L 2 +M +R
( 1+R 2 )I
td td td td

Id
⟹ V= L ) + R( 1+R 2⟹
( 1+ L 1± 2M td )I Lqe= L 1+ L 1± 2M

:‫شرح آزمایش اول‬

Page 5 of 13
 ‫سلفی را به منبع ولتاژ ‪ AC‬وصل می کنیم‪.‬آمپر متری را به طور متوالی و ولت متری را‬
‫به طور موازی با سلف می بندیم‪ .‬اعداد آمپر متر و ولت متر را می خوانیم‪.‬سپس با استفاده از‬
‫روابط زیر‪ L‬را بدست می آوریم‪ .‬این کار را برای سلف دوم نیز انجام می دهیم‪.‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪Z‬‬
‫‪I‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Z−‬‬ ‫‪R‬‬
‫=‪L‬‬
‫√‬ ‫‪ω2‬‬

‫‪Z= √R 2+ L ω‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪:(ω= 2fπ‬‬
‫‪413‬‬ ‫)‬ ‫نتایج‬
‫‪N‬‬ ‫‪Ω( ) R‬‬ ‫)‪I(mA‬‬ ‫)‪V(v) Ω) (Z L(mH‬‬

‫‪ 600‬سلف شماره ی‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪124.4 0.664‬‬ ‫‪5.33‬‬ ‫‪13.80‬‬

‫یک‬
‫‪ 1200‬سلف شماره ی دو‬ ‫‪19.5‬‬ ‫‪35.4 0.907‬‬ ‫‪25.6‬‬ ‫‪52.92‬‬
‫‪2‬‬

‫محاسبه خطا‪:‬‬
‫‪V 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪.2 V Vd‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪.I−.2‬‬ ‫‪. .V 2‬‬
‫‪I Id‬‬
‫=‪L ω‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+R⟹ .2 ω .LLd‬‬
‫= ‪.‬‬ ‫‪+.2 RRd‬‬
‫‪.‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪I4‬‬

‫△ ‪. V . I 2+ I‬‬
‫△ ‪2 V‬‬ ‫‪. 2‬‬
‫‪. IV‬‬
‫⟹‬ ‫=‪ε‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ω 2‬‬ ‫[‬ ‫‪I4‬‬
‫△ ‪+R‬‬
‫‪. R‬‬
‫]‬
‫‪−6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪−6‬‬
‫‪2 466.0 5000.0‬‬
‫‪∗ 63.57451‬‬ ‫‪∗01 4.421‬‬ ‫‪∗01 −50.0‬‬
‫‪698044‬‬ ‫‪∗01‬‬
‫⟹‬ ‫=‪ε‬‬
‫‪L‬‬
‫‪69589‬‬
‫‪.‬‬
‫[‬ ‫∗‬
‫‪1.767684932‬‬
‫‪+‬‬
‫‪∗01‬‬ ‫‪−21‬‬
‫∗‬ ‫∗‬
‫‪1+.3 10.0‬‬
‫∗‬
‫]‬
‫‪−4‬‬
‫‪ε33.2‬‬
‫=‬
‫‪L‬‬ ‫‪∗01‬‬

‫شرح آزمایش دوم‪:‬‬

‫‪Page 6 of 13‬‬
 ‫این آزمایش مشابه آزمایش قبل می باشد‪ ،‬با این تفاوت که در این مرحله از هسته ی آهنی‬
‫استفاده می کنیم‪.‬‬
‫نتایج‪:‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪Ω( ) R‬‬ ‫)‪I(mA‬‬ ‫)‪V(v) Ω) (Z L(mH‬‬

‫‪ 600‬سلف شماره ی‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪60.7 0.936‬‬ ‫‪15.4 48.10‬‬

‫یک‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 1200‬سلف شماره ی دو‬ ‫‪19.5‬‬ ‫‪15.5 0.989‬‬ ‫‪63.8 193.46‬‬
‫‪0‬‬

‫شرح آزمایش سوم‪:‬‬

‫الف ‪:‬در این مرحله دو سلف را به صورت متوالی قرار می دهیم و به منبع ‪ AC‬وصل می‬
‫کنیم‪.‬در دو سر سلف های متوالی ولت متر و به مدار‪ ،‬آمپرمتر وصل می کنیم‪.‬سپس با استفاده‬
‫از روابط زیر ‪ L‬را بدست می آوریم‪.‬‬
‫‪R =t R 1+R‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪V‬‬
‫'=‪Z‬‬
‫‪I‬‬
‫‪2‬‬
‫'‬ ‫‪2‬‬
‫‪Z +R‬‬
‫=‪L‬‬
‫√‬ ‫‪ω‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪t‬‬

‫‪L=t L 1+ L 2+ 2M‬‬

‫نتایج‪:‬‬

‫‪R =1.3‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪5.91‬‬
‫‪+ 6.22‬‬
‫=‬

‫‪V=0.936v‬‬
‫‪639.0 0001‬‬
‫∗‬
‫‪5.82‬‬
‫‪48.23‬‬
‫=‬ ‫‪=Z‬‬

‫‪I=28.5mA‬‬
‫‪Page 7 of 13‬‬
 ‫‪88.57‬‬
‫=‪L‬‬ ‫‪Hm‬‬

‫ب‪:‬این بار دو سر اتصال یکی از سلف ها را عوض کرده و آزمایش را تکرار می کنیم‬
‫نتایج‪:‬‬
‫‪R =1.3‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪5.91‬‬
‫‪+ 6.22‬‬
‫=‬

‫‪V=0.917v‬‬
‫‪719.0 0001‬‬
‫∗‬
‫‪3.13‬‬
‫‪92.92‬‬
‫=‬ ‫‪=Z‬‬

‫‪I=31.3mA‬‬

‫'‬
‫‪L25.3‬‬
‫=‬‫‪t‬‬ ‫‪Hm‬‬

‫جمع بندی‪:‬‬
‫‪L=t L 1+ L 2+ 2M‬‬
‫'‬
‫‪L−t L88.57‬‬ ‫‪25.3‬‬
‫‪−‬‬
‫= ‪mAM‬‬ ‫‪4‬‬
‫=‬
‫‪t‬‬
‫‪4‬‬
‫‪90.81‬‬
‫=‬

‫‪L=t L 1+ L 2+ 2M‬‬

‫شرح آزمایش چهارم‪:‬‬

‫در این مرحله دو بوبین را در دو طرف هسته ی آهنی ‪ U‬شکل قرار می دهیم ‪ .‬یک بار‬
‫قسمت باالی هسته را باز و بار دیگر روی آن کالهک می گذاریم‪.‬همچنین با یکی از بوبین ها‬
‫یک مقاومت را به طور متوالی می بندیم و به منبع متناوب ‪ AC‬وصل می کنیم‪.‬سپس با‬
‫استفاده از فرمول زیر ‪ M‬را بدست ومی آوریم‪.‬‬
‫‪V 2R‬‬
‫=‪M‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪V 1ω‬‬

‫‪Page 8 of 13‬‬
 ‫بدون کالهک‪:‬‬

‫با کالهک‪:‬‬

‫‪Page 9 of 13‬‬
 ‫‪R=05‬‬
‫(‬ ‫نتایج‪Ω ) :‬‬

‫‪V 1‬‬ ‫‪V 2‬‬ ‫‪M‬‬

‫‪ 0.541 1.131‬با کالهک‬ ‫‪0.38‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ 0.862 0.291‬بدون‬ ‫‪0.05‬‬
‫کالهک‬ ‫‪3‬‬
‫محاسبه خطا‪:‬‬

‫‪V 2R‬‬ ‫‪1‬‬

‫=‪M‬‬ ‫‪. ⇒ nl M = ¿ nl[ V 2+nl R +nl V‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪].ω‬‬ ‫¿‬
‫‪V 1ω‬‬

‫‪1 ∆ V 2 ∆V 1 ∆ R‬‬ ‫‪5000.0‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪5000.0‬‬ ‫‪50.0‬‬
‫=‪⇒ εM‬‬
‫[‬ ‫‪+‬‬
‫‪ω V 2 V 1 R‬‬
‫‪+‬‬
‫]‬
‫=‪⇒ εM‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪413 131.1 145.0‬‬ ‫[‬ ‫‪+‬‬
‫‪05‬‬ ‫]‬
‫‪−6‬‬
‫‪⇒ εM=5.7 ∗01‬‬

‫تصاویر ‪:‬‬
‫وسایل‪:‬‬

‫آزمایش اول‪:‬‬

‫‪Page 10 of 13‬‬
 ‫آزمایش دوم‪:‬‬

‫آزمایش سوم‪:‬‬

‫‪Page 11 of 13‬‬
 ‫آزمایش چهارم‪:‬‬

‫‪Page 12 of 13‬‬
Page 13 of 13