Kirişli döşemeler (plaklar)

•Dört tarafından kirişlere oturan döşemeler

•Kenarlarının bazıları boşta olan döşemeler
•Boşluklu döşemeler
•Düzensiz geometrili döşemeler

Üç tarafı kirişli
bir tarafı boşta döşeme Bir tarafı kirişli
üç tarafı boşta döşeme
(Konsol döşeme)

Döşemenin düşey yük altında davranışı:

Döşeme eğilir, momentler oluşur.
İki tarafı kirişli
iki tarafı boşta döşeme
Kiriş

Dört tarafından kirişli döşeme

kolon
Deprem

Döşemenin yatay yük altında davranışı:

Deprem yükünü kolondan-kolona aktarır,
Döşeme düzlem kalır, eğilmez. Döşemede moment oluşmaz.
(Rijit diyafram davranışı)

172
 Döşeme tasarım yükü

yük Örnek: Bir konutun salon döşemesinin katmanları verilmiştir. Döşemenin

Pd=1.4g+1.6q karakteristik sabit, karakteristik hareketli ve tasarım yükünü belirleyiniz.
Kaplama

döşeme
Tesviye

Betonarme betonu
Mermer kaplama 2 cm
Sıva
Tesviye 5 cm

Döşeme betonarme betonu 10 cm

Sıva 2.0 cm

Döşemenin depremde davranışı: Deprem kuvveti ve döşeme yatay olduğundan,

depremde döşemenin eğilmediği, rijit bir diyafram(levha) gibi davrandığı, deprem kuvvetini
kirişler ile birlikte kolondan-kolona aktardığı varsayılır. Bu nedenle döşemenin moment
hesabında deprem yükü dikkate alınmaz.
Döşemenin katmanları: Kaplama, tesviye betonu, betonarme betonu, sıvadan oluşur.
Kaplama; Laminant parke, ahşap parke, mermer, seramik veya mozaik karo benzeri
malzemeler ile yapılır. Kalıp düzgün yapılamadığından betonarme betonunun üst yüzünün
her noktası aynı kotta olmaz. Tesviye betonu ile her nokta aynı kota getirilir. Tesviye kalınlığı
kalıbın ne denli düzgün yapıldığına, betonun ne denli düzgün döküldüğüne bağlıdır, önceden
tam olarak bilinemez. Küçük döşemelerde az, büyük döşemelerde çok, 3-10 cm gerekebilir.
Yaklaşık 3-5 cm normal kabul edilir. Sıva kalınlığı da önceden tam bilinemez, 2-3 cm
civarında olur. ÇÖZÜM:
Sabit yük: Döşeme betonarme betonu, tesviye betonu, kaplama ve sıva ağırlıklarının
toplamından oluşur. Varsa, asma tavan ağırlığı ve benzeri ağırlıklar da hesaba katılır. TS Döşeme 0.10.25 = 2.50 kN/m2
ISO 9194:1997 Ek A ve Ek B tablolarında malzemelerin karakteristik yoğunlukları (kütleleri) Tesviye 0.05.22 = 1.10 “
verilmiştir. Bu tablolar yardımıyla döşeme karakteristik sabit yükü belirlenir. Sabit yük g ile Kaplama 0.02.27 = 0.54 “
gösterilir. Sıva 0.02.20 = 0.40 “
-------------------------------------
Hareketli yük: İnsan yükü, eşya ağırlıkları, kar yükü, depolanmış malzeme gibi, zamanla sabit yük g = 4.54 “
yeri ve değeri değişebilen yüklerdir. TS 498:2021 Çizelge 6 da konut odaları, balkon,
merdiven, kütüphane ve birçok farklı amaçla kullanılan döşemelerde alınması gereken hareketli yük q = 2.00 “
karakteristik hareketli yükler tanımlanmıştır. Döşeme karakteristik hareketli yükü bu
Tasarım yükü pd = 1.4.4.54+1.6.2.00 = 9.56 kN/m2
çizelgeden alınır. Yarım duvar taşıyan döşemenin hareketli yükü en az 1.5 kN/m2 artırılır.
Hareketli yük q ile gösterilir.
Tasarım yükü: Sabit yükün 1.4 ve hareketli yükün 1.6 katının toplamıdır (TS 500:2000), Pd
ile gösterilir: Pd =1.4g+1.6q
Döşemenin statik ve betonarme hesapları Pd tasarım yükü ile yapılır (yatay yüklerin
döşemeyi eğmediği varsayıldığı için).
173
 Dört tarafından kirişli döşemeler (plaklar)
Yapılarda karşılaşılan döşemelerin çoğunluğu dört tarafından kirişe oturur, dikdörtgen geometrilidir ve yükü düzgün yayılıdır. Bu tür döşemeler yapının en güvenli
elemanlarıdır, hemen hiç göçmezler. Ancak; çok ince yapıldıklarında; deprem kuvvetini kolondan kolona aktaramaz, fazla sarkma olur, sallanırlar ve konfor rahatsızlığı
yaratırlar. Döşeme iç kuvvetlerinin (moment, kesme) analitik hesabı çok karmaşık ve kısıtlıdır. El hesapları, yeter doğrulukta, tablolar yardımıyla yapılır. En iyi hesap yöntemi
Sonlu Elemanlar Metodudur, uygun yazılım gerektirir. Sonraki konularda açıklanacak olan el hesabının anlaşılabilmesi için aşağıdaki tanımlar verilecektir.

Tanım 1:
Döşemenin kirişe oturan bir kenarı komşu bir döşemenin de bir kenarı ise, döşeme bu kenar boyunca
1 2 3 4 5 sürekli (ankastre) dir. Komşu döşemesi olmayan kenara süreksiz kenar denir. Sürekli kenar boyunca
mesnet momenti oluşur. Komşu döşeme olmamasına rağmen, plağın kenarı bir perdeye veya çok rijit bir
D D kirişe oturuyorsa bu kenarı sürekli kabul etmek uygun olur.

bir doğrultuda çalışan

Bir kenar
İki doğrultuda çalışan döşemenin
sürekli Tanım 2: yük altında davranışı (tekne
formunu alır)
C C Lu: uzun kenar (akstan-aksa)

döşeme
Lk: kısa kenar (akstan-aksa)
Lu
Üç kenar

ise, iki doğrultuda çalışan döşeme adı

Dört kenar

Üç kenar
sürekli

sürekli

Lu
sürekli

2 verilir, her iki doğrultuda eğilir, bir tekne

Lk formunu alır. Lk
Bir doğrultuda çalışan
döşemenin yük altında davranışı
B B (oluk formunu alır)

ise, bir doğrultuda (kısa doğrultuda) çalışan döşeme adı

İki komşu kenar

Lu
Lk kiriş 2 verilir, kısa doğrultuda eğilir, uzun doğrultuda hemen hiç Lu
sürekli

Üç kenar

Lk eğilmez, bir oluk formunu alır.

Lu
sürekli

Döşemenin çalıştığı doğrultuda büyük momentler oluşur.

Lknet kolon
Lk
•İki doğrultuda çalışan döşemeye uygulamada Dall döşeme de denir.
A A •Bir doğrultuda çalışan döşemeye uygulamada Hurdi döşeme de denir.
1 2 3 4 döşeme 5
iki doğrultuda
çalışan döşeme Tanım 3:
Lknet: döşemenin kısa doğrultuda, kiriş yüzünden-kiriş yüzüne ölçülen net açıklığıdır. Çok geniş olmayan
kirişlerde (250~300 mm) LknetLk alınabilir, sonuçlar çok değişmez.

174
 Döşeme kenar koşullarının hesaplarda gösterilişi

Döşeme kenarlarının sürekli, süreksiz veya boşta olması durumunu vurgulamak için kenar taranır
veya düz çizilir veya kesik kesik çizilir.

Taralı kenar Sürekli kenar:

Taralı çizgi kenarın sürekli olduğu, döşemenin kenar boyunca çökemediği ve dönemediği (ankastre
olduğu) anlamındadır.
Sürekli kenar
•Bir kenar kirişe veya perdeye oturuyor ve komşu döşemenin de ortak kenarı ise,
•Bir kenar rijit bir perde veya çok rijit bir kirişe bağlı ise
Boşta kenar
sürekli varsayılır. Sürekli kenar boyunca mesnet momenti oluşacak anlamındadır.
Süreksiz kenar

Düz çizgili kenar  Süreksiz kenar:

Kesiksiz düz çizgi kenarın süreksiz olduğu, yani döşemenin kenar boyunca serbestçe dönebildiği
(mafsallı olduğu) anlamındadır.
•Bir kenar kirişe veya duvara serbestçe oturuyorsa,
•Bir kenar kirişe bağlı fakat kirişi döndürebiliyorsa,
süreksiz varsayılır. Süreksiz kenar boyunca mesnet momenti oluşmayacak varsayılır.

Kesik çizgili kenar  Boşta kenar:

Kesik çizgi kenarın boşta olduğu, yani döşemenin kenar boyunca çökebildiği ve serbestçe dönebildiği
anlamındadır.
•Bir kenar hiçbir yere (kiriş, duvar, perde) oturmuyorsa
Boşta kenar varsayılır. Boşta kenar boyunca kenara dik yönde moment oluşmaz. Ancak, boşta kenar
boyunca çok fazla sarkma ve çok büyük moment oluşabilir.

175
 Düzgün yayılı yük altında döşemenin davranışı ve moment dağılımı

Dört tarafından rijit kirişlere oturan, tüm kenarları sürekli ve düzgün yayılı
yüklü döşemenin 1 m genişliğindeki sanal şeritleri boyunca oluşan
momentlerin dağılımı şekilde verilmiştir. Şeklin incelenmesinden aşağıdaki
yorumlar yapılabilir: e e

• Her iki doğrultuda iki ucu ankastre kiriş benzeri moment diyagramı oluşur.

•Açıklıkta, her iki doğrultuda moment pozitiftir(altta çekme). m Plak

•Açıklıkta en büyük moment açıklık ortasındadır. e

e
•Mesnetlerde moment negatiftir(üstte çekme).

•En büyük mesnet momenti mesnet ortasındadır.

•Kısa doğrultudaki momentler uzun doğrultudaki momentlerden çok daha

büyüktür.

•Bir doğrultuda çalışan döşemelerin uzun doğrultusunda oluşan moment çok

küçük olur, çoğu kez ihmal edilebilir. Düzgün yayılı yük altında şekil değiştirmiş plak ve moment dağılımı

•Açıklıklarda çekme alttadır. Her iki doğrultuda da altta çatlaklar oluşacaktır.

Dolayısıyla döşemenin altına her iki doğrultuda donatı konulması gerekir.
•Açıklıkların üstünde basınç oluşur. Özel durumlar hariç, üstte donatı
gerekmez.
•Mesnetlerde çekme üsttedir. Mesnet üstlerinde çatlaklar oluşacaktır. Bu
çatlakları sınırlamak için mesnet üstlerine kenar boyunca donatı gerekir.
Momentler, her iki doğrultuda, plağın ortasından geçen 1 metrelik sanal şeritlerin m ve e
noktalarında hesaplanır. Momentin birimi kN.m/m dir(birim şeritteki moment anlamında).
Mxm : x doğrultusundaki şeridin m noktasındaki açıklık momenti (altta çekme). Bu momenti
karşılamak için gereken donatı x yönündeki şeridin alt tarafına konur.
Mxe : x doğrultusundaki şeridin e noktasındaki mesnet momenti(mesnet üstünde çekme).
Bu momenti karşılamak için gereken donatı x yönündeki şeridin mesnetlerinin üst tarafına
konur.

Mym : y doğrultusundaki şeridin m noktasındaki açıklık momenti (altta çekme). Bu momenti

karşılamak için gereken donatı x yönündeki şeridin alt tarafına konur.

Mye : y doğrultusundaki şeridin e noktasındaki mesnet momenti (mesnet üstünde çekme).

Bu momenti karşılamak için gereken donatı y yönündeki şeridin mesnetlerinin üst tarafına
konur.

176
 Döşemede yükten oluşan çatlaklar - deney plakları
Dört tarafından kirişlere oturan ve iki doğrultuda çalışan Uzun doğrultudaki momenti karşılamak
dikdörtgen deney plağı: Alttan görünüş ve kısa doğrultudaki çatlakları
sınırlamak için konulan donatılar
•Yükün etkisiyle plak aşağı doğru çöker, tekneyi andıran bir
form alır. Alt tarafta çekme üst tarafta basınç oluşur, altta
çatlak üstte ezilme olur.
Pilye

f10/30 L=
f10/30 L=
Düz
•Kısa doğrultudaki momentten uzun doğrultuda geniş çatlaklar
oluşur. Bunları sınırlamak için alt tarafa kısa doğrultuda
f8/36 L=
(çatlağa dik) donatı gerekir. Donatılar eşit aralıklarla bir düz Uzun doğrultudaki
f8/36 L=
bir pilye olarak konur. momentten oluşan
çekme çatlağı
•Uzun doğrultudaki momentten kısa doğrultuda daha ince
çatlaklar oluşur. Bunları sınırlamak için alt tarafa uzun
doğrultuda (çatlağa dik) donatı gerekir. Donatılar eşit Kısa doğrultudaki momenti karşılamak
aralıklarla bir düz bir pilye olarak konur. Burulma çatlakları ve uzun doğrultudaki çatlakları
(450 eğimli) sınırlamak için konulan donatılar
•Her iki yönde yerleştirilen donatı bir ağ oluşturur.
•Köşelerde 450 açılı eğik çatlaklar oluşur. Ağ şeklindeki donatı
bu çatlakları da sınırlar, çoğu kez ayrıca donatı gerekmez. Kısa doğrultudaki momentten
oluşan çekme çatlağı
•Döşemelere etriye konmaz. Azda olsa oluşan kesme beton
İki doğrultuda çalışan plak
ve pilyelerle karşılanır.

Dört tarafından kirişlere oturan ve bir doğrultuda çalışan Alttan görünüş

Ek donatı (üstte)
dikdörtgen deney plağı: Ek donatı (üstte)

•Yükün etkisiyle plak aşağı doğru çöker, oluğu andıran bir

form alır. Alt tarafta çekme üst tarafta basınç oluşur, altta f8/16 L= f8/16 L=

çatlak üstte ezilme olur.

f10/30 L=
f10/30 L=
•Kısa doğrultudaki momentten uzun doğrultuda geniş f8/25 L=

çatlaklar oluşur. Bunları sınırlamak için alt tarafa kısa

doğrultuda (çatlağa dik) bir düz bir pilye donatı eşit aralıklarla
konur. Bu donatılara ana donatı denir.
•Uzun doğrultudaki momentten kısa doğrultuda çok az ve Ana donatı ( altta Dağıtma donatısı (altta
kısa doğrultudaki donatılar) uzun doğrultudaki donatı )
ince çatlaklar oluşur. Bunları sınırlamak için alt tarafa uzun
Bir doğrultuda çalışan plak
doğrultuda (çatlağa dik) düz donatı eşit aralıklarla konulur,
pilye konmaz. Bu donatıya dağıtma donatısı denir.
•Kısa kenarların üstüne, yönetmelik gereği, ek donatı konur.
Bunun amacı, az da olsa, bu kenarlarda oluşacak mesnet
momentini ve kesme kuvvetini almaktır.
177
 Plak moment diyagramları

Mye
ye
-M
e e e e e

-
-
1m 1m 1m 1m 1m

Mym

Mym
Mym

Mym
Mym
ee m ee e m e

Ly
e m e m e
Ly

Ly
e m e

Ly

Ly
+

+
+
+
1m

1m
1m
1m

1m
e
e e e e e

-
-
Mye

Mye
Lx Lx Lx Lx Lx
Mxe +
- - Mxe Mxe - - Mxe +
+ + Mxm Mxm
+ Mxm
Mxm Mxm
Dört kenar sürekli Dört kenar süreksiz İki kısa kenar süreksiz İki uzun kenar süreksiz Üç kenar süreksiz
(iki ucu ankastre kiriş benzeri (basit kiriş benzeri İki uzun kenar sürekli İki kısa kenar sürekli Bir kenar sürekli
moment diyagramı) moment diyagramı)

- Mye
e
e e e 1m
1m
1m 1m

Mym
e m e

Ly

+
Mym
Mym

Mym
e e e m e
Ly

m e m e
Ly

Ly

+
+

1m
1m
1m

1m

-
e e

-
e
-

Mye
Mye
Mye

Lx
Lx Lx Lx
Mxe
Mxe Mxe Mxe - Mxe -
- - -
+
+ + + Mxm
Mxm Mxm
Mxm
Üç kenar süreksiz Bir kenar süreksiz Bir kenar süreksiz İki komşu kenar süreksiz
Bir kenar sürekli Üç kenar sürekli Üç kenar sürekli İki komşu kenar sürekli

178
EK13: TS 500:2000 tabloları ile kirişli döşemelerde yaklaşık moment hesabı TS 500-2000, Sayfa: 56

Uygulamada karşılaşılan döşemelerin çoğu Bu üç koşula uyan döşemelerin yaklaşık momentleri TS 500:2000 Çizelge 11.1, sayfa 56 da verilen tablo
yardımıyla çok basit bir yolla hesaplanır. Bu tablonun eşdeğeri aşağıda verilmiştir. Tabloda kenarların
1.Dikdörtgen geometrilidir sürekli veya süreksiz olmasına bağlı olarak 7 farklı döşeme tipi vardır. Döşemenin ortasından geçen her
2.Düzgün yayılı yükle yüklüdür iki doğrultudaki 1 m lik şeritlerin açıklık ve mesnetlerinde oluşan Mxm, Mxe, Mym ve Mye tasarım momentleri
3.Dört tarafından kirişlere otururlar.
1
 Pd L
2
Md 
1000 k ne t

bağıntısından hesaplanırlar. Momentin birimi kNm/m dir.

Dört kenarından kirişlere oturan döşemelerde  sayıları

Md : Döşemenin açıklık veya sürekli
kenarındaki Mxm, Mxe, Mym veya Mye tasarım
Uzun açıklık
Kısa açıklık doğrultusunda  momentlerinden herhangi biri
doğrultusunda 
Lu
m Pd : Döşeme üstünde yayılı olan tasarım yükü
Lk
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.75 2.0
Lknet: kısa doğrultudaki net açıklık (çok geniş
-33 -40 -45 -50 -54 -59 -70 -83 -33
1
+25 +30 +34 +38 +41 +45 +53 +62 +25 olamayan kirişlerde LknetLk alınabilir)

2 2
-42 -47 -53 -57 -61 -65 -75 -85 -41  : Tablodan alınacak katsayı. Kısa doğrultuda
+31 +35 +40 +43 +46 +49 +56 +64 +31
m=Lu/Lk oranına bağlı olarak değişir, uzun
Döşeme tipleri

3 -49 -56 -62 -66 -70 -73 -82 -90 -49 doğrultuda m den bağımsızdır.
+37 +42 +47 +50 +53 +55 +62 +68 +37
Karşılıklı uzun -56 -61 -65 -69 -71 -73 -77 -80 000 Lu : Uzun kenar, Lx ve Ly den büyük olanı.
kenarlar sürekli 4 +44 +46 +49 +51 +53 +55 +58 +60 +44
Karşılıklı kısa
Lk : Kısa kenar, Lx ve Ly den küçük olanı.
5 000 000 000 000 000 000 000 000 -56
kenarlar sürekli +44 +53 +60 +65 +68 +71 +77 +80 +44

-58 -65 -71 -77 -81 -85 -92 -98 -58

6 6 +44 +49 +54 +58 +61 +64 +69 +74 +44

000 000 000 000 000 000 000 000 000

7
+50 +57 +62 +67 +71 +75 +81 +83 +50
Artı değerler açıklık momentlerine, eksi değerler mesnet momentlerine ait  değeridir.
Buradaki  sayıları TS 500:2000 değerlerinin 1000 katıdır.
 sayıları
 Örnek: Döşeme momentlerinin TS 500:2000 ile hesabı
Aşağıdaki döşemelerin tümünde tasarım yükü Pd=9.56 kN/m2 dir. D5, D6 ve D7 döşemesinin tasarım momentlerini belirleyiniz.

e
D7
1m

1m

Mym
4m

e m e

- Mye
e

-
Mye
e Çözüm:
12 m D5
Mxm Döşemeler her üç koşulu da sağlıyor, o halde
1m
+ TS 500:2000 tablosu ile hesap yapılabilir.

D5 döşemesinde:

Mym
6m
1 2 3 4 5 e m e

+
1m
Döşeme tipi: 1 (dört kenar sürekli)
D 25/50 25/50 D m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışan döşeme)
D7 Mxm= (45 /1000).9.56.42 = 6.88 kN.m/m
e Mxe= (- 59 /1000).9.56.42 = -9.02 “
4.0

Mye -
Mym= (25/1000).9.56.42 = 3.82 “
25/50

25/50 4m
Mye= (-33/1000).9.56.42 = - 5.05 “
C 25/50 25/50 25/50 C Mxe
- - Mxe
D4 D5 D6 +
Mxm

- Mye
6.0

e
D6 döşemesinde:
25/50

D6
25/50
25/50

25/50

1m
Döşeme tipi: 2 (Üç kenar sürekli, bir kenar süreksiz)
B 25/50 25/50 25/50 B m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışan döşeme)
D1 D2 D3 Mxm= (49/1000).9.56.42 = 7.50 kN.m/m
6m

Mym
e m e

+
Mxe= (- 65/1000).9.56.42 = -9.94 “
1m

Mym= (31/1000).9.56.42 = 4.74 “

6.0 m

Mye= (-41/1000).9.56.42 = -6.27 “

25/50
25/50
25/50

25/50

e
Mye -

A 25/50 25/50 25/50 A 4m

Mxe Kısa doğrultudaki momentlerin uzun doğrultu
4.0 m 2.0 2.0 4.0 m - momentlerinden büyük olduğuna dikkat ediniz.
1 2 3 4 5 +
Mxm
180
 D7 döşemesinde(bir kenar sürekli, üç kenar süreksiz):
e
D7
1m Döşeme tipi: 6 (bir kenarı sürekli)

1m
m=12/4=3>2 (bir doğrultuda çalışan döşeme). m=3 değeri tabloda yoktur,  değerleri m=2

Mym
4m

e m e için alınacaktır. Tablodaki  değerlerinin değişimi incelendiğinde gerçek değerin daha

+
büyük olacağı anlaşılır.

e Mxm= (44 /1000).9.56.42 = 6.73 kN.m/m

-
Mye
12 m
Mym= (74/1000).9.56.42 = 11.32 “
Mxm
Mye= (- 98/1000).9.56.42 = -14.99 “
+

Öneri: Uygulamada bir doğrultuda çalışan döşemeler çoğu kez iki doğrultuda çalışan döşemelere veya dişli döşemelere komşu olurlar. Bu durumda bir
doğrultuda çalışan döşemelerin momentleri TS 500:2000 tablosundan m=2 alınarak hesaplanır. Ancak bu şekilde hesaplanan kısa doğrultu momentleri güvenli
olmayacaktır. Bu nedenle aşağıdaki önlemin alınması önerilecektir:
•Bir doğrultuda çalışan döşemenin kısa doğrultusundaki momentleri aynı mesnet şartlarına sahip ve aynı yükle yüklü kirişin momentlerinden küçük
olmamalıdır:

Bir ucu ankastre

Mym (kiriş)  Pd L2knet

Pd

mesnetli kirişte
diğer ucu basit
e
D7 128

momentler
1m 1
1m

Mye (kiriş)   Pd L2knet

Lknet = 4 m

Mym (kiriş)
4m
e m e 8
Mym

+
+

e MymMym(kiriş)
--
-

(kiriş) MyeMye(kiriş)
Mye

Mye

12 m
Olmalı!
+
Mxm
Mym (kiriş) =(9/128).9.56.42 =10.76 kN.m/m
Mye (kiriş) =-(1/8).9.56.42 = -19.12 “

Yukarıdaki örnekte TS 500:2000 ile hesaplanan D7 döşemesinin açıklık momenti bu şartı sağlarken mesnet momenti sağlamamaktadır. Mesnet momenti Mye= -
14.99 kN.m/m< Mye (kiriş) = -19.12 olduğundan, güvenli tarafta kalmak için, Mye= -19.12 kN.m/m alınmalıdır.

Burada verilen kiriş momentleri bu plağa aittir. Plağın mesnet şartları değiştiğinde moment bağıntıları değişir. Basit kirişte Mym(kiriş)=(1/8).PdLknet2, Mye(kiriş)=0, iki
ucu ankastre kirişte Mym (kiriş)=(1/24).PdLknet2, Mye(kiriş)= (1/12).PdLknet2 dir.

181
EK14: Boşta kenarları olan veya yükü düzgün yayılı olmayan dikdörtgen plaklarda moment hesabı: ÇETMELİ tabloları
Uygulamada bazı kenarları kenarı boşta olan veya yükleri düzgün yayılı, üçgen, tekil, vb. olabilen döşemelere rastlanır. Balkon ve merdiven sahanlık döşemeleri örnek
olarak gösterilebilir. Her tür yapıda en az bir iki tane bulunan bu tür döşemelerin statik hesapları TS 500:2000 tabloları ile yapılamaz!. Çözüm için ya yazılım kullanılmalı
ya da bu amaca yönelik başka tablolardan1, 2 yararlanılmalıdır. Aşağıda ÇETMELİ tablolarından iki örnek verilmiştir.

Bir kenarı boşta düzgün yayılı yüklü plak:

- Mxe1
+ Ly K
Mxr K  pd L x L y , ε  , Md  Lx bu örnekte boşta kenara paralel kenardır
Lx 
r e1
1m  0.25 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
Mxr 58.3 43.3 27.0 19.5 16.5 15.3 15.1 15.4 16.0 16.8 17.9 19.0 20.2 21.5
e
Ly

m
1m

Pd (düzgün Mxe1 -10.8 -8.7 -6.8 -6.1 -6.0 -5.3 -6.5 -7.0 -7.6 -8.3 -9.0 -9.7 -10.5 -11.2
yayılı yük)  sayıları
Mxm 118.0 97.0 61.7 43.3 34.0 29.2 26.7 25.4 24.8 24.6 24.8 25.1 25.6 26.2
-

e
Mxe -27.6 -22.3 -16.9 -14.2 -12.6 -11.8 -11.3 -11.2 -11.2 -11.4 -11.7 -12.0 -12.4 -12.9
Mye

Lx
Mym -56.1 -68.5 -183.0 254.0 109.0 82.0 75.4 76.2 81.6 90.1 102.0 118.0 138.0 163.0
- Mxe
+ Mye -9.0 -8.2 -7.6 -7.7 -8.2 -8.9 -9.8 -10.8 -11.9 -13.2 -14.3 -15.6 -17.0 -18.4
Mxm

Boşta kenarı düzgün yayılı çizgisel yüklü plak:

Ly K
- Mxe1 K  pd L x , ε  , Md  Lx bu örnekte boşta kenara paralel kenardır
+ Lx 
Mxr Pd (kenar boyunca düzgün
yayılı çizgisel yük)
r e1  0.25 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
1m Mxr 22.2 16.8 10.6 7.8 6.52 6.0 5.7 5.6 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5
Mxe1 -3.9 -3.1 -2.3 -2.0 -1.9 -1.8 -1.8 -1.8 -1.8 -1.8 -1.8 -1.8 -1.8 -1.9
e
Ly

m
 sayıları
1m

Mxm 73.0 50.8 30.3 21.3 18.1 17.2 17.5 18.8 20.9 23.8 27.5 32.2 38.0 45.5
Mxe -14.9 -12.8 -11.0 -10.5 -10.7 -11.4 -12.7 -14.5 -17.0 -20.3 -24.5 -30.0 -37.2 -46.3
-

e
Mym -11.3 -11.4 -12.8 -15.0 -17.4 -19.6 -21.7 -23.9 -26.5 -29.5 -32.9 -37.0 -42.2 -48.2
Mye

Lx
Mye -4.9 -4.7 -4.8 -5.6 -7.1 -9.4 -12.9 -18.4 -26.8 -39.8 -60.6 -93.5 -148.0 -239.0
- Mxe
+
Mxm

--------------------------------------
1Çetmeli, E., Plaklar, İTÜ yayını, No.19, 1987.
2Czerny, F., Tafeln für Recteckplatten, Beton-Kalender, Wilhelm&Sohn (hemen her üniversite kütüphanesinde bulunur).

182
 Örnek: Döşeme momentlerinin Çetmeli Tabloları ile hesabı
P=18.74 kN/m
Sağ tarafta görülen D305 döşemesi, Pd=12.91 kN/m2 yayılı yüke ek olarak boşta kenarı boyunca
18.74 kN/m lik çizgisel tasarım yükleri etkisindedir. Tasarım momentlerini belirleyiniz.
e1 r D305
h=150 mm
Momentler sadece gösterilen noktalarda Çetmeli tabloları ile hesaplanmıştır1.

1.625 m
İnterpolasyon işlemleri için yandaki interpolasyon formülü kullanılarak bir excel (C-A)(D 2  D1 )
  D1
sayfası hazırlanmıştır. B A m
Pd=12.91 kN/m2
Pd=12.91 kN/m2 yükünden oluşan momentler: P=18.74 kN/m çizgisel yükünden oluşan momentler: e
K=12.91.1.625.3.35=70.28 kN,  =1.625/3.35=0.485 K=18.74.3.35=62.78 kN,  =1.625/3.35=0.485
3.35 m
İNTERPOLASYON İNTERPOLASYON
A C B K A C B K
0,4 0,485 0,5 70,28 0,4 0,485 0,5 62,78
D1 α D2 M=K/α D1 α D2 M=K/α
Toplam moment:
27 20,63 19,5 3,41 10,6 8,22 7,8 7,64 Mxr =3.41+7.64 =11.05 kN.m/m
-6,8 -6,21 -6,1 -11,33 -2,3 -2,05 -2 -30,70 Mxe1=-11.33-30.70=-40.03 “
61,7 46,06 43,3 1,53 30,3 22,65 21,3 2,77 Mxm=1.53+2.77 = 4.30 “
Mxe=-4.81-5.94 =-10.75 “
-16,9 -14,61 -14,2 -4,81 -11 -10,58 -10,5 -5,94 Mym=0,37-4,28 =-3.91 “
-183 188,45 254 0,37 -12,8 -14,67 -15 -4,28 Mye=-9.15-11.46 =-20.61 “
-7,6 -7,69 -7,7 -9,15 -4,8 -5,48 -5,6 -11,46
- Mxe1 - Mxe1
+ +
Mxr Mxr Pd (kenar boyunca düzgün
yayılı çizgisel yük)
r e1 r e1
3.35 m
1m 1m

-40.03 11.05 D305

e
Ly

m e
Ly

m
H=150 mm
1m

1m

1.625 m
Pd (düzgün
yayılı yük)
-10.75 4.30
-

-
e e

-3.91

-20.61
Mye
Mye

Lx Lx

- Mxe - Mxe
+ +
Mxm Mxm
--------------------------------------
1Çetmeli, E., Plaklar, İTÜ yayını, No.19, 1987.
2Czerny, F., Tafeln für Recteckplatten, Beton-Kalender, Wilhelm&Sohn (hemen her üniversite kütüphanesinde bulunur).
183
Bir kenarı sürekli diğer kenarları boşta döşeme: konsol döşeme Dağıtma donatısı (üstte)
Boşta kenar Uçta iki adet donatı (altta)

Yapıların yaklaşık 1.5-1.8 m kadar cephe dışına çıkan balkon ve saçak

döşemelerinde görülür. Döşeme kalınlığı h≥15 cm dir. Döşeme sadece bir Ek donatı (üstte)
kenar boyunca yapıya bağlıdır, yani izostatiktir Bu nedenle, hesap hatası
yada yapım kusuru sonucunda çok kolay göçerler. Kirişe oturan

1m
sürekli kenar

Döşemenin kirişe oturan kenarı süreklidir. Döşeme konsol çalışır. Statik

Lu
e Komşu döşemeden
hesap, birim genişlikteki ve aynı plak yükü Pd ile yüklü konsol kiriş gibi yapılır. gelen pilye (üstte)

2f8 (alt üç)

f8/25(üst)
Sürekli mesnette oluşan negatif moment mesnet üstünde çekme oluşturur.
Bu moment için hesaplanan donatı (ana donatı) mesnedin üstüne konur ve
plak ucuna kadar düz olarak uzatılır. Montaj kolaylığı sağlaması ve donma- Konsol
döşeme
çözülme etkilerini azaltması için ana donatıların ucu aşağı kıvrılarak bir miktar Lk
(2h30 cm kadar) döşemenin altında geriye doğru uzatılır. Plak ucunun altına Pd

h
bir veya iki f8 çubuk konarak kıvrılan uçlara bağlanır.
2h
sehpa
Plağın uzun doğrultusunda moment yoktur. Ancak, konstrüktif olarak, plak üst Pd L 2 Komşu döşeme
tarafına f8/25 minimum donatı konur (dağıtma donatısı) ve ana donatı M xe   k
-
2
çubuklarına bağlanırlar. kiriş

Beton dökümü sırasında üstteki donatıların ezilerek plak altına doğru yer
değiştirmesi çok karşılaşılan bir hatadır, yer yer (her m de en az bir adet)
konulan sehpalarla önlenmelidir. Aksi halde, kalıp alınır alınmaz, konsol
döşeme göçecektir. İskele söküldüğü an
çökmüş

Saçak (konsol)

Çökmemiş
(iskele duruyor)

Balkon (Konsol)

Kiriş
Donma-çözülme etkileri İnşaat sırasında göçmüş konsol döşeme Düğünde göçmüş balkon
184
 İki doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde sınır değerler

Kenarların oranı m: 1 2
Lu uzun doğrultudaki
L L B donatılar

h
m = uzun = u ≤ 2
Lkisa Lk
kısa doğrultudaki
donatılar

Lknet
Lk

du

dk
Döşeme betonu kalınlığı h: t

Cc
Lknet α
h≥ (1- s )
20 4
15 + m Lu (uzun doğrultu)
A
h ≥ 80 mm

Önerilen:
h100 mm Donatı aralığı t: Donatı oranının tanımı:
h150 mm (konsol, üzerinden taşıt geçen döşemelerde) t  1.5 h (her iki doğrultuda)
t  200 mm (kısa doğrultuda) A sk
h150 mm (sahanlıklarında, büyük boşluklu döşemelerde) ρk 
t  250 mm (uzun doğrultuda) 1000d k
(Ask, Asu mm2, dk ve du mm
t50 mm (öneri) A su
ρu = cinsinden)
s: Sürekli kenar uzunlukları toplamının döşeme çevresine oranıdır. 1000d u
Donatı çapı f:
Örnek: f8 mm (çubuk) ρT oplam = ρk + ρu (Toplam donatı oranı)
f5 mm (çelik hasır)
Ask :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (kısa doğrultuda)
Donatı oranları :
:1000 mm lik şeritteki donatı alanı (uzun doğrultuda)
Lk

Asu
Lk

k0.0015
u0.0015 dk :faydalı yükseklik (kısa doğrultuda)
Toplam 0.0035 du :faydalı yükseklik (uzun doğrultuda)
Lu Lu
k :donatı oranı (kısa doğrultuda, 1m lik plak şeridinde)
2L u  L k Lu  Lk Net beton örtüsü Cc : u :donatı oranı (uzun doğrultuda , 1m lik plak şeridinde)
αs  αs 
2L u  2L k 2L u  2L k Cc 15 mm

•Döşeme çok ince olmamalı: Deprem kuvvetini iletemez, sarkar, Faydalı yükseklikler dk , du:
sallanır, konfor rahatsızlığı verir. dk  h-(Cc+5) mm h-20 mm
du h-( Cc+15) mm h-30 mm
•Döşeme çok kalın olmamalı: Yapı ağırlaşır, deprem kuvveti büyür,
yapı maliyeti artar. Beton sınıfı: C25/30 ve üstü
Çelik sınıfı: Nervürlü her tür çelik

185
 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde sınır değerler

Kenarların oranı m: Bir doğrultuda çalışan döşemelerde donatı düzeni:

•Kısa doğrultuda(ana doğrultu) bir düz bir pilye konur.
•Uzun doğrultuda sadece düz donatı konur(dağıtma donatısı)
Luzun Lu
m= = >2 •Plağın kısa kenarlarına ek donatı konur
Lkısa Lk
Ek donatı (üstte)
1 2
Döşeme betonu kalınlığı h: Lu
hLknet/25 (basit mesnetli, tek açıklıklı döşemelerde) B
hLknet/30 (sürekli döşemelerde) Ek donatı (üstte)

Lknet
Lk
hLknet/12 (konsol döşemelerde)
h80 mm
h120 mm (üzerinden taşıt geçen döşemelerde) A

Dağıtma donatısı (altta

Önerilen: uzun doğrultudaki donatı )
Ana donatı ( altta
h100 mm Donatı oranı : kısa doğrultudaki donatılar)
h150 mm (konsol ve üzerinden taşıt geçen döşemelerde) k 0.002
h150 mm (merdiven sahanlıklarında, büyük boşluklu döşemelerde) u Tanımsız

•Döşeme çok ince olmamalı: Deprem kuvvetini iletemez, sarkar, Net beton örtüsü Cc :
sallanır, konfor rahatsızlığı verir. Cc 15 mm
•Döşeme çok kalın olmamalı: Yapı ağırlaşır, deprem kuvveti
büyür, yapı maliyeti artar. Faydalı yükseklikler dk , du : Donatı oranının tanımı:
dk  h-(Cc+5) mm h-20 mm
A sk
du h-( Cc+15) mm h-30 mm ρk  (Ask mm2, dk mm cinsinden)
1000dk
Donatı aralığı t :
t1.5 h (kısa doğrultuda) Ask :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (kısa doğrultuda)
Dağıtma donatısı Asu :
t  200 mm (kısa doğrultuda) Asu :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (uzun doğrultuda)
Asu  Ask/5 (dağıtma donatısı)
t  300 mm (uzun doğrultuda) Asek :1000 mm lik şeritteki ek donatı alanı (kısa kenar mesnetlerde)
t  250 mm (uzun doğrultuda öneri) dk :faydalı yükseklik (kısa doğrultuda)
Ek donatı Asek :
Asek  0.60 Ask k :donatı oranı (kısa doğrultuda, 1 m lik plak şeridinde)
Donatı çapı f :
Asek  170 mm2/m (420 çeliklerinde)
f8 mm (çubuk)
Asek  130 mm2/m (500 çeliklerinde)
f5 mm (çelik hasır)
Beton sınıfı: C25/30 ve üstü
Çelik sınıfı: Nervürlü her tür çelik

186
EK14: Betonarme hesap-donatı hesabı
Döşemenin açıklık ve mesnetlerindeki Md tasarım momentleri 1000 mm lik döşeme şeridi için hesaplandığından ve döşeme kalınlığı h sabit olduğundan kesit ,milimetre
biriminde,1000xh boyutlu dikdörtgen olur. Bu nedenle donatı hesabı, hem mesnet hem de açıklık momenti için, tek donatılı dikdörtgen kiriş gibi yapılır. Döşemelere basınç
donatısı ve etriye konmaz. Denge altı donatı koşulu hemen hep sağlanır, kontrol genelde yapılmaz. Tüm döşemelerin önce açıklık sonra mesnet donatıları hesaplanır.
Donatı hesabında ve yerleştirilmesinde TS 500:2000 sınır değerlerini mutlaka uyulur.

Açıklıkta donatı hesabı:

Kısa doğrultuda:
t
Net beton örtüsü 15 mm (genelde hep 15 mm),
Faydalı yükseklik d  h – net beton örtüsü - 5 mm  h - 20 mm alınır. As

d
Md

h
Hesaplanan donatı kısa doğrultuda ve alta konur.
1000 mm
Uzun doğrultuda:
Faydalı yükseklik d  h – net beton örtüsü - 15 mm  h - 30 mm alınır.
Hesaplanan donatı uzun doğrultuda alta, kısa doğrultudaki donatının üstüne, konur.

Bilinenler: Malzeme (beton ve çelik sınıfları), kesit boyutları, faydalı yükseklik ve tasarım momenti.
İstenen: Döşemenin her 1000 mm genişliğindeki şeridine konacak As donatı alanı.
Çözüm: Aşağıdaki formüller kullanılarak As belirlenir. (Veya EK7B deki tablolar veya Z. CELEP veya U. ERSOY tabloları veya benzeri bir başka tablo)

Md k3 f cd  2K 
K   1  1   As   bw d
bw d 2 f yd  k3 f cd 
EK7B de verilen tablolara göre: K hesaplanır, beton sınıfına ait sütunda K değeri bulunur (gerekirse interpolasyon!), buna karşılık gelen ω değeri okunur, ρ ve As
hesaplanır.

EK15 tablosu yardımıyla As alanı uygun donatı çapı ve adımına dönüştürülür döşeme üzerine 1 pilye 1 düz olarak çizilir. Çap, adım ve çubuk boyu donatı üzerine yazılır.
Örneğin: f8/360 L=6400.

•Döşemelerde f8 ve f10 çaplı çubuklar tercih edilir.

•Bir doğrultuda çalışan döşemelerde uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı) konur, pilye konmaz! Bu tür döşemelerin kısa kenarlarına
mutlaka, yönetmeliğin öngördüğü kadar, ek donatı konur.

Ahmet TOPÇU, Betonarme II, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2019, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 187
 t t
As

d
Md

h
As Md

d
1000 mm 1000 mm
Mesnette donatı hesabı: EK15 1000 mm döşeme genişliği için donatı alanları (mm2)

İki komşu döşemenin ortak mesnedinde farklı momentler oluşur. Komşu döşeme t f (mm)
kalınlıkları da farklı olabilir. Hangi moment ve hangi kalınlık betonarme hesaba (mm) 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
esas alınacak? sorusu ortaya çıkar. Bu konuda farklı yaklaşımlar vardır. El
50 565 1005 1571 2262 3079 4021 5089 6283 7603 9040
hesapları için en basit yolu izlemek yeterlidir: Büyük olan moment Md olarak ve bu 55 514 914 1428 2056 2799 3656 4627 5712 6912 8225
momentin oluştuğu plağın kalınlığı da h olarak alınır. 60 472 838 1309 1885 2566 3351 4241 5236 6336 7540
65 435 773 1208 1740 2368 3093 3915 4833 5848 6960
70 404 718 1122 1616 2199 2873 3636 4487 5430 6463
Net beton örtüsü en az 15 mm (genelde hep 15 mm), 75 377 670 1047 1508 2052 2681 3393 4188 5068 6032
Faydalı yükseklik d  h – net beton örtüsü - 5 mm  h - 20 mm alınır. 80 353 628 982 1414 1924 2514 3181 3926 4751 5655
Gerekli donatı alanı As hesaplanır. 85 333 591 924 1331 1811 2366 2994 3695 4472 5322
90 314 559 873 1257 1710 2234 2828 3490 4223 5027
9.5 298 529 827 1190 1620 2117 2679 3306 4001 4762
Aynı mesnette komşu döşeme açıklıklarından gelen pilyeler genelde vardır. Komşu 100 283 503 785 1131 1539 2011 2545 3141 3801 4524
döşemelerin pilyelerinin toplam alanı Aspilye belirlenir. 105 269 479 748 1077 1466 1915 2424 2991 3620 4309
110 257 457 714 1028 1399 1828 2314 2855 3455 4113
Asek=As-Aspilye konulması gereken ek donatı alanı olur. 115 246 437 683 983 1339 1749 2213 2731 3305 3934
120 236 419 654 942 1283 1676 2121 2617 3167 3770
Yandaki tablo yardımıyla Asek donatı alanı uygun donatı çapı ve adımına 125 226 402 628 905 1232 1609 2036 2513 3041 3619
130 217 387 604 870 1184 1547 1958 2416 2924 3480
dönüştürülerek mesnedin üstüne çizilir. Çap, adım ve çubuk boyu donatı üzerine 135 209 372 582 838 1140 1490 1885 2327 2816 3351
yazılır. Örneğin: f10/200 L=2200. 140 202 359 561 808 1100 1436 1818 2244 2715 3231
145 195 347 542 780 1062 1387 1755 2166 2621 3120
150 189 335 524 754 1026 1341 1697 2094 2534 3016
Ek donatının t aralığı en fazla 330 mm dir. Ek donatılarda t için başkaca bir 155 182 324 507 730 993 1297 1642 2027 2452 2919
kısıtlama yoktur. 160 177 314 491 707 962 1257 1590 1964 2376 2828
165 171 305 476 685 933 1219 1542 1904 2304 2741
170 166 296 462 665 905 1183 1497 1848 2236 2661
Konstrüktif donatılar: 175 162 287 449 645 880 1149 1454 1795 2172 2585
180 157 279 436 628 855 1117 1414 1746 2112 2513
Yönetmeliklerin öngördüğü veya mühendisin deneyim ve önsezisine dayalı, hesap 185 153 272 425 611 832 1087 1376 1698 2055 2445
dışı konulan donatılardır. Montaj donatısı, dağıtma donatısı, sehpa, donma 190 149 265 413 595 810 1058 1339 1654 2001 2381
195 145 258 403 580 789 1031 1305 1611 1949 2320
çözülme donatıları örnek olarak verilebilir.
200 141 251 393 565 769 1005 1272 1572 1901 2262
210 135 239 374 539 733 957 1212 1496 1810 2154
220 129 228 357 514 700 914 1157 1428 1728 2056
230 123 219 341 492 669 874 1106 1366 1653 1967
Hesaplarda kullanılacak birimler:
240 118 209 327 471 641 838 1060 1309 1584 1885
Aşağıda verilen birimler kullanım açısından genelde uygundur: 250 113 201 314 452 616 804 1018 1257 1521 1810
260 109 193 302 435 592 773 979 1208 1462 1740
Malzeme dayanımı : N/mm2 270 105 186 291 419 570 745 942 1164 1408 1676
Moment: kNm/m 280 101 180 280 404 550 718 909 1122 1358 1616
290 097 173 271 390 531 693 877 1083 1311 1560
Faydalı yükseklik ve kesit genişliği: mm 300 094 168 262 377 513 670 848 1047 1267 1508
Donatı alanı: mm2 310 091 162 253 365 497 649 821 1013 1226 1459
320 088 157 245 353 481 628 795 982 1188 1414
330 086 152 238 343 466 609 771 952 1152 1371

Not: f6 eski projelerin kontrolü amaçlıdır. Yeni projelerde kullanılmaz.

•Seçilen donatını aralığı 1.5 h değerini aşmamalıdır! alanlar
•Donatı aralığını 1.5 h ya yakın seçmek ekonomiktir.
188
 Donatının çizimi, standart kurallar

Bir doğrultuda
Betonarme hesaplarda belirlenen döşeme donatıları kat kalıp planı üzerine çizilir. çalışan döşeme
Çizimde aşağıda verilen noktalara dikkat edilir: 1 Ana donatı 2 Ek donatı 3
1/4L5
•Ana ve tali bakış yönünden bakılarak çizim yapılır. D

•Açıklıkta kısa doğrultudaki donatılar yerleştirilir. Uzun doğrultudaki donatı kısa donatılar
üzerine yerleştirilir. f8/250 L=10160

L5

f8/300 L=2200
Dağıtma donatısı
•Her donatı çubuğu üzerine çapı, aralığı (adımı) ve uzunluğu yazılır.
C

çalışan döşeme
•İki doğrultuda çalışan döşemelerde her iki doğrultuda bir pilye bir düz donatı konur.

İki doğrultuda
1/4L1 Ek donatı
•Açıklıkta düz donatılar alttadır. 1/4L2

f8/360 L=6400

f8/360 L=4170
1/5L1
pilye

L4
•Pilyelerin orta bölgesi altta, kenar bölgeleri üsttedir.
1/5L1
•Mesnet donatıları (ek donatılar) üsttedir.
düz

•Pilye ve ek donatılar komşu döşemenin net açıklığının 1/4 üne kadar uzatılır. Pilyelerin üst
B
kırılma noktasının kiriş yüzüne mesafesi net açıklığın 1/5 i olmalıdır. Döşeme kalınlıkları
farklı olabileceğinden, düz donatılar komşu döşeme açıklığına uzatılmaz.

•Bir doğrultuda çalışan döşemelerde; ana donatı (kısa doğrultudaki donatı) bir pilye bir düz

1/4L3
olarak konur. Uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı) konur, pilye konmaz.

L3
Kısa kenarlara yönetmeliğin öngördüğü ek mesnet donatılar konur. Bu ek donatının görevi
kısa kenar boyunca, az da olsa, oluşabilecek moment ve kesme kuvvetini karşılamaktır.

•Açıklıkta donatı aralığı t yönetmelik koşullarını sağlamalıdır, t  1.5 h koşulu çok önemlidir!
A
•Mesnet ek donatı aralığı t  330 mm dir. Mesnet donatıları için t  1.5 h koşulu aranmaz. L1 L2

Standart çizim kuralları

NOT: donatı çap, adım ve boyları örnektir.

189
 Örnek: Bir kat döşemesinin statik-betonarme hesap ve çizimi
1 2 3 4
Bir konutun +320 kotu kat kalıp planı verilmiştir. D101 balkon, D102, D103,
S109 S110 S111 S112
30/40 40/30 40/30 30/40 D104 oda, D105 koridordur. Kaplama odalarda meşe parke, diğer hacimlerde
C K107 25/50
D105
K108 25/50 K109 25/50
mermerdir. Döşeme statik-betonarme hesapları yapılacak ve şantiyeye gidecek
çizim hazırlanacaktır. Malzeme: C25/30-B500C(çelik çubuk), denetim: iyi.

ÇÖZÜM
400

Döşeme minimum kalınlıkları:

+320
K111 25/50

K115 25/50
D101: h1500/12=125 mm
S105 S106 S107 S108
40/30 30/40 30/40 40/30
B K104 25/50 K105 25/50 K106 25/50 D102: m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışıyor)
D102 D103 D104
4000 14/20
1000 cm

h (1  )  116 mm
12.5 12.5 12.5 12.5
12.5 12.5 12.5 12.5

15  20 4
1.5
D103: m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışıyor)
4000 20/20
h (1  )  106 mm
600

15  20 4
1.5
K110 25/50

K114 25/50
+320 +320 +320
D104: m=6/3.7=1.62<2 (iki doğrultuda çalışıyor)
K112 25/50

K113 25/50

3700 9.7/19.4
S101
30/40 h (1  )  119 mm
A K101 25/50 K102 25/50 K103 25/50
15  20 4
D101 S102 S103 S104
40/30 40/30 30/40 1.62
150

D105: m=11.7/4=2.93>2 (bir doğrultuda çalışıyor)

h 4000/30=133 mm
400 400 370

1170 cm
Seçilen:
+320 Kotu(1.kat) Kalıp planı 1/50
D101 için h=150 mm
D102, D103, D104 için h=120 mm
D105 için h=150 mm

Seçilen kalınlık minimuma yakın fakat altında olmamalıdır. Döşemenin gereksiz yere çok kalın seçilmesi de iyi değildir, yapıyı ağırlaştırır ve maliyeti çok artırır. Minimum
kalınlıkları birbirine yakın olan döşemeler için ortak tek bir kalınlığa karar verilir. D101 döşemesi konsol olduğu için risklidir, bu nedenle biraz daha kalın, h=150 mm
seçildi. D102, D103 ve D104 döşemeleri için kalınlık aynı, h=120 mm uygundur. D105 döşemesi için h=140 mm seçilebilirdi, ancak Y yönünde 2 ve 3 aksı kirişleri
süreksiz olduğundan deprem kuvvetini iletemezler, D105 in deprem kuvvetini Y yönünde daha iyi iletebilmesi için h=150 mm alındı.
 Sadece hesaplarda kullanılmak üzere, kat kalıp planının basit bir şeması hazırlanacak ve hesap bilgileri bu şema üzerine yazılacaktır. Belirlenen her yeni bilginin bu
şemaya taşınması hem hesap hızını artırır hem de hata olasılığını azaltır. Hesap başlangıcında boş olan aşağıdaki şema son durumu göstermektedir. Şema yerine
uygun bir tablo da hazırlanabilir. Şemadaki yatay oklar(→ ) x doğrultusu, düşey oklar(↑) y doğrultusu bilgilerini içermektedir.

Hesap şeması Döşeme yük analizleri:

D105
h=150 D101:
m>2 Döşeme 0.15.25 = 3.75 kN/m2
Pd=11.31 Tesviye 0.05.22 = 1.10 “
Tip:6
Kaplama 0.02.27 = 0.54 “
4.0

e m e Sıva 0.02.20 = 0.40 “

f8/200
-------------------------------------

(251)
13.4
g = 5.79
Balkon alanı 12 m2 (5+2*0.35) q = 5.70 “
-22.6

-22.6
-22.6
e e e pd = 1.4.5.79+1.6.5.70 = 17.23 kN/m2
D102 D103 D104
-6.3

-6.4
-5.1
h=120 h=120 h=120

yükü aynı olduğundan bu üç

m=1.5 m=1.5 m=1.62

plak için tek analiz yapıldı

Pd=9.60 Pd=9.60 Pd=9.60

Katmanları ve hareketli
Tip:2 Tip:1 Tip:3
D102, D103, D104:
Döşeme 0.12.25 = 3.00 kN/m2
Tesviye 0.05.22 = 1.10 “
Kaplama 0.01.6.9 = 0.07 “
Sıva 0.02.20 = 0.40 “
-------------------------------------
6.0 m

g = 4.57 “
m e m e m “
f8/180

q = 2.00
(279)
3.8

pd = 1.4 . 4.57+1.6 . 2.00 = 9.60 kN/m2

D105:
Döşeme 0.15.25 = 3.75 kN/m2
-5.1

Tesviye 0.05.22 = 1.10 “

-6.3

Kaplama 0.02.27 = 0.54 “

e e Sıva 0.02.20 = 0.40 “
D101 -------------------------------------
-19.38
-19.38

h=150
g = 5.79 “
1.5

Pd=17.23
q = 2.00 “

pd = 1.4.5.79+1.6.2.00 = 11.31 kN/m2

4.0 m 4.0 m 3.7 m

191

Döşeme momentleri (TS 500:2000):
D101:
Mye= -17.23.1.52 /2 = -19.38 kN.m/m
D102:
Mxm=0.049.9.60.42 = 7.5 kN.m/m
Mxe= -0.065.9.60.42 = -10.0 “
Mym=0.031.9.60.42 = 4.8 “ Çelik: B500C(çelik çubuk)
Mye= -0.041.9.60.42 = -6.3 “
D103:
Mxm=0.045.9.60.42 = 6.9 kN.m/m
Mxe= -0.059.9.60.42 = -9.1 “
Mym=0.025.9.60 . 42 = 3.8 “ İki doğrultuda çalışan döşemelerde
Mye= -0.033.9.60.42 = -5.1 “
D104:
Mxm=0.059.9.60.3.72 = 7.8 kN.m/m
Mxe= -0.078.9.60.3.72 = -10.3 “
Mym=0.037.9.60.3.72 = 4.9 “ D101: Açıklık momenti yok, hesapla belirlenecek donatı da yok.
Mye= -0.049.9.60.3.72 = -6.4 “
D105:
Mxm=0.044.11.31.42 = 8.0 kN.m/m
Mym =0.074.11.31.42 = 13.4 “
Mye= -0.098.11.31.42 = -17.7 “
Kiriş momentleri ile kontrol:
Mym (kiriş)=(9/128).11.31.42 =12.7 kN.m/m
Mye (kiriş)= - (1/8) .11.31.42 = -22.6 “
Mym= 13.4 kN.m/m alınacak!
Mye= -22.6 kN.m/m alınacak!
Betonarme hesap:
Donatı hesap sırası:
1. Her döşemede  doğrultusu ve  doğrultusu açıklık donatıları
2.  doğrultusu mesnet ek donatıları
3.  doğrultusu mesnet ek donatıları
4. Konstrüktif donatılar
Beton: C25/30
fck=25, fyk=500 N/mm2
dk=h-20, du=h-30 mm (açıklıklarda)
d=h-20 (mesnetlerde)
Min k=0.002 Bir doğrultuda çalışan döşemelerde
Min k=Min u=0.0015
Min k+Min u≥0.0035
Gerekli donatı alanları formüllerle hesaplanacaktır. Aynı amaca
yönelik herhangi bir başka tablo da kullanılabilir.
Açıklık donatıları:  X doğrultusu,  Y doğrultusu
D102, D103 ve D104 döşemelerinin kalınlığı aynıdır. Şema
D102/D103/D104: incelendiğinde bu döşemelerin açıklık momentlerinin birbirine
Mxm= 7.8 kN.m/m, dk=100 mm çok yakın olduğu görülür. Birbirine yakın olan momentlerden
K=7.8.106/1000/1002=0.78 N/mm2 en büyük olanlara göre hesaplanan donatı bu üç döşemeye
yerleştirilir, böylece hesap yükü azaltılmış olur.
0.85 ∙ 16.67 2 ∙ 0.78
ρ= 1− 1− = 0.001846
434.78 0.85 ∙ 16.67
Ask=0.001846.1000.100=185 mm2/m EK15 deki tablo kullanılarak 185 mm2 donatı alanı için
Seç.: f8/180 (279 mm2/m) uygun çap ve donatı aralığı f8/280 olarak belirlendi. Ancak,
donatı aralığı≤1.5h koşulu nedeniyle f8/180 olarak seçildi.
 Mym= 4.9 kN.m/m, du=90 mm
K=4.8.106/1000/902=0.59 ≈0.6 N/mm2
ρ=0.00141, Asu=0.00141.1000.90=126.94 mm2/m
Seç.: f8/180 (279 mm2/m)
k=279/(1000.100)=0.0028>0.0015 
u=279/(1000.90)=0.0031>0.0015 
Toplam=0.0028+0.0031=0.0059>0.0035 
192
 Mesnet Donatıları: Konstrüktif donatılar:
D105:
Mxm= 8.0 kN.m/m, du=120 mm D102-D103/D103-D104: D101:
K=8.106/1000/1202=0.556 N/mm2 Mxe= 10.3 kN.m/m, d=100 mm • x doğrultusu üste f8/250 dağıtma donatısı konacak
K=10.3.106/1000/1002=1.03 N/mm2 • x doğrultusu alt uca 2f8 konacak
• Sehpa konacak
0.85 ∙ 16.67 2 ∙ 0.556 ρ=0.00246
ρ= 1− 1− = 0.0013 Ase=0.0025.1000.100=250 mm2/m
434.78 0.85 ∙ 16.67 Pilye ve ek donatıları bağlamak için gerekli görülen yerlere f8
Aspilye=(279+279)/2=279 mm2/m montaj donatısı konacak
Asu=0.0013.1000.120=156 mm2/m Asek=250-279<0 mm2/m
Seç.: f8/250 (201 mm2/m) Dağıtma donatısı en az
f8/250 olmalı Ek donatı gerekmez!

Çizim:
Mym= 13.4 kN . m/m, dk=130 mm D101-D102/D101-D103:
Mye= 19.38 kN.m/m, d=130 mm Belirlenen donatılar aşağıdaki sıra izlenerek kalıp planı üzerine
K=13.4.106/1000/1302=0.7929 N/mm2 K=19.38.106/1000/1302=1.147 N/mm2 çizilir:
ρ=0.00275
Ase=0.00275.1000.130=358 mm2/m 1. Ana bakış yönünden bakılarak x- doğrultusu açıklık donatıları
0.85 ∙ 16.67 2 ∙ 0.7929 çizilir, her çubuğun üzerine çubuk çapı/aralığı ve boyu yazılır.
ρ= 1− 1− = 0.00188 Aspilye=279/2=140 mm2/m
434.78 0.85 ∙ 16.67 Asek=358-140=218 mm2/m 2. Tali bakış yönünden bakılarak y- doğrultusu açıklık donatıları
Seç.: f8/230 (219 mm2/m) çizilir, her çubuğun üzerine çubuk çapı/aralığı ve boyu yazılır.
=0.00188.1000.130=244
Ask mm2/m
Seç.: f8/200 (251 mm2/m) 3. Ana bakış yönünden bakılarak x-doğrultusu mesnet
D102-D105/D103-D105/D104-D105: donatıları(ek donatılar) çizilir, her çubuğun üzerine çubuk
k=251/(1000. 130)=0.00192 ≈ min ρk 0.002  Mye= 22.6 kN.m/m, d=130 mm çapı/aralığı ve boyu yazılır.
K=22.6.106/1000/1302=1.3373 N/mm2 4. Tali bakış yönünden bakılarak y-doğrultusu mesnet
Asek=0.60.251 =151>130 mm2/m  ρ=0.003236 donatıları(ek donatılar) çizilir, her çubuğun üzerine çubuk
Asek=151 mm2/m alınacak. Kısa kenarlara konacak Ase=0.003236.1000.130=420 mm2/m çapı/aralığı ve boyu yazılır.
Seç.: f8/330 (152 mm2/m) en az 130 mm2/m olmalı
Aspilye=(279+251)/2=265 mm2/m
5. Konstrüktif donatılar çizilir.
Asek=420-265=155 mm2/m
Kontrol: Seç.: f8/330 (152 mm2/m)
Asu= 201 mm2/m>Ask/5=251/5=50  Yönetmeliğe göre, bir Buna göre hazırlanan çizim bir sonraki sayfada verilmiştir.
doğrultuda çalışan
döşemede Asu≥Ask/5
olmalıdır Bu çizim tahtada adım adım yapılacaktır, derste bulunmanız
önerilir.

193
 1 2 3 4

S109 S110 S111 S112

300/400 400/300 400/300 300/400
C K107 250/500 K108 250/500 K109 250/500
D105 1 Ø8 L= (Montaj) C25/30-B500C
h=150 CEM I 32.5N
Den çok= 26 mm
Ø8/330 L= Ø8/330 L=

Ø8/250 L=
4000

Ø8/400 L=
Ø8/400 L=
+3200
K111 250/500

K115 250/500
S105 S106 1 Ø8 L= (Montaj) S107 S108
400/300 300/400 300/400 400/300
B K104 250/500 K105 250/500 K106 250/500
D102 D103 D104
10000 mm

h=120 h=120

Ø8/330 L=
h=120

Ø8/330 L=
Ø8/330 L=

125 125 125 125

125 125 125 125

Ø8/360 L=
Ø8/360 L=

Ø8/360 L=

Ø8/360 L=
6000

NOT:
Ø8/360 L=
•Mesnet donatıları ve pilyeler, devrilmeyecek ve yer
1 Ø8 L= (Montaj)

1 Ø8 L= (Monta.)

1 Ø8 L= (Montaj)
1 Ø8 L= (Montaj)
Ø8/360 L= değiştirmeyecek şekilde, montaj donatıları ile sıkıca
bağlanacaktır.
Ø8/360 L=

Ø8/360 L=

Ø8/360 L=

Ø8/360 L=

Ø8/360 L=

Ø8/360 L=
K110 250/500

K114 250/500
•D101 döşemesinde her bir metrede bir sehpa
K112 250/500

K113 250/500
+3200 +3200 +3200
konulacaktır.

1Ø8 L= (Montaj)
S101
300/400
A K101 250/500 K102 250/500 K103 250/500
S102 S103 S104
Ø8/230 L=

D101 +3200
Ø8/230 L=

h=150 400/300 400/300 300/400

1500

Üstte Ø8/250 L=
Sehpa

Alt uçta 2Ø8 L=

4000 4000 3700

11700 mm

+3200 Kotu(1.kat) Kalıp planı 1/50

194
 Örnek: Bir kat döşemesinin statik-betonarme hesap ve çizimi
1 2 3 4 Bir konutun +320 kotu kat kalıp planı verilmiştir. D101 balkon, D102, D103, D104
S109 S110 S111 S112 oda, D105 koridordur. Kaplama odalarda meşe parke, diğer hacimlerde mermerdir.
30/40 40/30 40/30 30/40 Döşeme statik-betonarme hesapları yapılacak ve şantiyeye gidecek çizim
C K107 25/50 K108 25/50 K109 25/50
D105 hazırlanacaktır. Malzeme: C25/30-B500A(çelik hasır), denetim: iyi.

ÇÖZÜM
Kalıp planı bir önceki ile aynıdır. Tek fark çelik hasır kullanılacağıdır. Dolayısıyla
400

sadece betonarme hesap kısmı ve çizim farklı olacaktır.

+320
Bir önceki örnekte oluşturulan hesap şemasının statik hesap kısmı aynen alınacak,
K111 25/50

K115 25/50
betonarme hesap ve çizim yenilenecektir. Bir önceki örnekten alınan bilgiler
S105 S106 S107 S108
40/30 30/40 30/40 40/30 D105
B K104 25/50 K105 25/50 K106 25/50 h=150
D102 D103 D104 m>2,
1000 cm

12.5 12.5 12.5 12.5 Pd=11.31, Tip:6

4.0
12.5 12.5 12.5 12.5
e m e

13.4
-22.6

-22.6

-22.6
e e e
D102 D104

-5.1

-6.4
D103

-6.3
600

h=120 h=120 h=120

m=1.5 m=1.5 m=1.62
Pd=9.60 Pd=9.60 Pd=9.60
Tip:2 Tip:1 Tip:3
K110 25/50

K114 25/50
+320 +320 +320
K112 25/50

K113 25/50

6.0 m
S101
30/40
m e m e m

3.8
A K101 25/50 K102 25/50 K103 25/50
D101 S102 S103 S104
40/30 40/30 30/40
150

-5.1
400 400 370

-6.3
1170 cm

+320 Kotu(1.kat) Kalıp planı 1/50 e e

-19.38
-19.38
D101
h=150
1.5

Pd=17.23

4.0 m 4.0 m 3.7 m

 Hesap şeması

D105
e
Betonarme hesap:

R131
h=150
m>2, Pd=11.31, Tip:6
Donatı hesap sırası:
1. Her döşemede  doğrultusu ve  doğrultusu açıklık donatıları
R158 2.  doğrultusu mesnet ek donatıları
4.0

R158
e m e 3.  doğrultusu mesnet ek donatıları

Q257/158
4. Konstrüktif donatılar

13.4
Beton: C25/30
-22.6

-22.6
-22.6
Çelik: B500 A(Çelik hasır)

R443
R443

R443
e e e
D102 D103 D104 fck=25, fyk=500 N/mm2
-6.3

-5.1
dk=h-20, du=h-30 mm (açıklıklarda)

-6.4
h=120 h=120 h=120
m=1.5 m=1.5 m=1.62
Pd=9.60 Pd=9.60 Pd=9.60 d=h-20 (mesnetlerde).
Bir doğrultuda çalışan döşemelerde
Tip:2 Tip:1 Tip:3 Min k=0.002
Min k=Min u=0.0015 İki doğrultuda çalışan döşemelerde
Min k+Min u≥0.0035

Gerekli donatı alanları Formüller ile hesaplanacaktır.

R257 R257
6.0 m

R106
e R106 m e m e m e
Q188/158 Q188/158 Q188/158 Açıklık donatıları:  X doğrultusu,  Y doğrultusu
3.8

D101: Açıklık momenti yok, hesapla belirlenecek donatı da yok.

Bu döşemelerin kalınlığı aynı, momentleri
D102/D103/D104: yakındır. en büyük momente göre hesaplan
Mxm= 7.8 kN.m/m, dk=100 mm donatı üçüne de konacak
K=7.8.106/1000/1002=0.78  ρ=0.00184618 Formüllerle hesap
ρ=0.001846>Min k=0.0015
Ask=0.001846.1000.100=185 mm2/m
R106
-5.1
-6.3

 Mym= 4.9 kN.m/m, du=90 mm

Formüllerle hesap
R377

R377

e e e K=4.9.106/1000/9020.6  ρ=0.00141
ρ=0.00141<Min u=0.0015  ρ=0.0015 alınacak
-19.38
-19.38

D101 Asu=0.0015.1000.100=150 mm2/m

1.5

h=150
Pd=17.23 EK15A tablosundan Ask=185 mm2/m ve Asu=150 mm2/m
Seç: Q188/158 alanlarını sağlayan en uygun hasır seçildi

k=188/(1000.100)=0.0019>0.0015 
4.0 m 4.0 m 3.7 m u=158/(1000.90)=0.0018>0.0015 
k+u=0.0019+0.0018=0.0037>0.0035 

196
 D105: Bir doğrultuda çalışıyor!
Mym= 13.4 kN . m/m, dk=130 mm D101-D102/D101-D103:
K=13.4.106/1000/1302=0.79 ρ=0.00188 Mye= 19.38 kN.m/m, d=130 mm
ρ=0.00188<Min k=0.002 ρ=0.002 alınacak K=19.38.106/1000/1302=1.147  ρ =0.00275
Ask=0.002.1000.130=260 mm2/m Asek=0.00275.1000.130=358 mm2/m
Yönetmeliğe göre, bir doğrultuda
çalışan döşemede Asu≥Ask/5 olmalıdır Seç:R377
Mxm= 8.0 kN.m/m,du=120 mm
K=8.0.106/1000/12020.555  ρ  0.0013
D104 alt kenar:
Asu=0.0013.1000.120=156 mm2/m > Ask/5=260/5=52 mm2/m
 Asek = 158/2=79 mm2/m
EK15A tablosundan Ask=260 mm2/m ve Asu=156
mm2/m alanlarını sağlayan en uygun hasır seçildi. Seç: R106
Seç: Q257/158 Döşeme bir doğrultuda çalıştığı için önce R hasırlara
bakıldı, uygun R hasırı bulunamadı, Q hasırı seçildi
D102-D105/D103-D105/D104-D105:
Mye= 22.6 kN.m/m, d=130 mm
K=22.6.106/1000/13021.34  ρ =0.00324
Mesnet Donatıları: Asek=0.00324.1000.130==421 mm2/m
Bu mesnetler süreksizdir, moment =0
Seç: R443
D102 sol ve D104 sağ kenar: varsayılmıştır. Çubuk donatı kullanılsaydı
Asek= 188/2=94 mm2/m açıklık donatısının yarısı mesnet donatısı D105 üst kenar:
olacaktı. Bu nedenle açıklıktaki Q188/158
Seç: R106 hasırının yarısı kadar donatı konacaktır
 Asek = 257/2=129 mm2/m
Seç: R131
Hasırlarda pilye yapılmadığı için bu alanın
D102-D103/D103-D104: tamamı hasır donatı ile karşılanacaktır
Mxe= 10.3 kN.m/m, d=100 mm Konstrüktif donatılar:
K=10.3.106/1000/1002=1.03 N/mm2  ρ =0.00246 Üst donatıların aşağı çökmemesi için her 1 m de sehpa konacak.
Asek=0.00246.1000.100=246 mm2/m D101:
EK15A tablosundan Asek=246 mm2/m alanını sağlayan en • Konsolun X doğrultusu ucuna ve alta 2f8 konacak
Seç: R257 uygun hasır seçildi. Mesnet donatısı olduğundan R • Konsol ucuna U donatı konacak
hasırlardan seçildi • Sehpa konacak

D105 sol ve sağ kenar: Yönetmeliğe göre, bir doğrultuda
 Asek = 0.60 Ask= 0.6.257= 154 mm2/m çalışan döşemelerde Asek ≥ 0.60
Ask olmalı. Bu alan 130 mm2/m
den az olamaz
Seç: R158
Çizim:
1)Hasırlar kalıp planı üzerinde bir diyagonallı dikdörtgen ile gösterilir. Diyagonal üzerine
hasır tipi bilgileri yazılır.
2)Alt ve üst donatıların karışmaması için iki ayrı çizim yapılır.
3)Belirlenen açıklık hasırları(alt hasırlar) kalıp planı üzerine, boyuna çubuklar çalışma
doğrultusunda olacak şekilde, çizilir. Açıklık hasırları en az 3 göz (=50 cm) bindirilerek
eklenir. Büyük veya ağır yüklü döşemelerde bindirme boyunun 4 göze çıkarılması önerilir.
4)Belirlenen mesnet hasırları(üst hasırlar) ayrı bir kalıp planı üzerine çizilir. Boyuna çubuklar
çalışma yönünde yerleştirilir. Mesnet hasırları 1 göz (=20 cm) bindirilerek eklenir.

Çizim bir sonraki sayfada verilmiştir.

197
 1 2 3 4

S109 S110 S111 S112

300/400 400/300 400/300 300/400
C K107 250/500 K108 250/500 K109 250/500
D105
h=150
C25/30-B500A
CEM I 32.5N
500 500 500 500 500 500 Den çok= 26 mm

4000

K111 250/500

K115 250/500
+3200

S105 S106 S107 S108

400/300 300/400 300/400 400/300
B K104 250/500 K105 250/500 K106 250/500
D102 D103 D104
10000 mm

125 h=120 125 h=120 125 h=120 125

125 125 125 125

500
6000

500
+3200
+3200
K110 250/500

K112 250/500

K114 250/500
K113 250/500
+3200

500

S101
300/400
A K101 250/500 K102 250/500 K103 250/500
D101 S102 S103 S104
h=150 400/300 +3200 400/300 300/400
1500

Uçta Ø8/200

Alt uçta 2Ø8 L=

4000 4000 3700

11700 mm

+3200 Kotu(1.kat) Kalıp planı 1/50 ALT DONATI

198
 1 2 3 4

S109 S110 S111 S112

300/400 400/300 400/300 300/400
C K107 250/500 K108 250/500 K109 250/500
D105 200 200 200 200 200
h=150
C25/30-B500A
CEM I 32.5N
+3200
Den çok= 26 mm

200
200
4000

K111 250/500

K115 250/500
S105 S106 S107 S108
400/300 300/400 300/400 400/300
B K104 250/500 K105 250/500 K106 250/500
D102 D103 D104 200 125
10000 mm

200 125 h=120 200 h=120

h=120
125 125 125
125 125
125

200
200

200
200
6000

200
200
200
200

200
K110 250/500

K114 250/500
+3200 +3200 +3200
K112 250/500

K113 250/500
Her bir metrede bir sehpa
200
konulacaktır
200 200
S101
300/400
A K101 250/500 K102 250/500 K103 250/500
D101 S102 S103 S104
h=150 400/300 Sehpa 300/400
400/300
1500

+3200

Her bir metrede bir sehpa konulacak

4000 4000 3700

11700 mm

+3200 Kotu(1.kat) Kalıp planı 1/50 ÜST DONATILAR

199
Çelik hasır eklenmesi, bindirme boyu:
Döşemenin eni/boyu standart hasır eninden/boyundan büyük olması Çelik hasır Avantajları:
durumunda, hasırların eklenmesi gerekir. Q hasırlar daima en az 3 göz(500 Yüksek dayanımlı olduğundan daha az çelik gerekir.
mm), R hasırlar çalışma yönünde daima en az 3 göz(500 mm), dağıtma Çubukları tek tek sermek, bükmek, bağlamak gerekmediği için işçiliği azdır, inşaat süresi kısadır.
yönünde en az 1 göz(200 mm) bindirme yapılarak eklenirler.
Hafiftirler, taşınması, kesilmesi, kalıba yerleştirilmesi kolaydır.
Enine çubuk
Q veya R hasır çalışma Çelik hasır dezavantajları:
doğrultusunda bindirme boyu Türkiye’de kullanımı azdır. Bu nedenle demir ustaları, hatta mühendisler çelik hasır konusunda
bindirme boyu
Boyuna çubuk
en az üç göz≥500 mm
yeterli deneyime sahip değildir.
Enine çubuk
R hasır dağıtma
Uygulamada yapılan hatalar:
doğrultusunda bindirme boyu Projenin doğru anlaşılamaması,
Boyuna çubuk bindirme boyu Alt hasırların boyuna donatılarının kalıp tarafı yerine üste getirilmesi
en az bir göz≥200 mm Üst hasırların boyuna donatılarının kalıp tarafına yerleştirilmesi
Boyuna donatıların döşemenin çalışma yönü yerine dağıtma yönünde yerleştirilmesi
Döşeme açıklığı çalışma doğrultusunda 5 metrede fazla ise Bindirme boylarına özen gösterilmemesi, hatta uç uca eklenmesi
bindirmeler şaşırtmalı düzenlenir: Hasırın kiriş kalıbı içine sokulmaması
Yeterli sehpa konulmaması
Hasır tipinin karıştırılması
Çalışma doğrultusu
Çalışma doğrultusu

L>5 m
L>5 m

Yanlış Doğru

Çelik hasır kiriş ve kolon içine sokularak iyi kenetlenme sağlanmalıdır:

Kiriş etriyeleri ve kolon boyuna donatıları buna engel olur. Hasır çubuğun
etriye veya boyuna donatıya denk gelen kısmı kesilerek hasır kiriş kalıbı
içine sokulur.
Hasır çubuklar kiriş
kalıbı içine sokulmalı
Açıklıkta enine Mesnette kalın
çubuklar üstte çubuklar üstte

Sehpa Açıklıkta boyuna Kalıp

çubuklar altta
Kiriş
200
 Özel durumlarda plakların modellenmesi
Uygulamada karşılaşılan her tür plağın teorik veya tablo çözümü yoktur. Kenarları kısmen sürekli veya kısmen boşta veya trapez geometrili veya boşluklu veya yükü kısmi
yayılı plaklar modellenerek basitleştirilir1. Modellemede ana ilkeler:
•Model plak çözülebilir olmalı
•Elden geldiğince gerçeğe yakın sonuç vermeli
•Güvenli tarafta kalmaya çalışılmalı
•Plak kalınlığı biraz fazla tutulmalı
•Donatılarda bir miktar cömert davranılmalı, deneyime ve önseziye dayalı konstrüktif donatılar konulmalı

•Bazı örnekler:

Bir kenarın az bir kısmı süreksiz, Bir kenarın az bir kısmı sürekli,
büyük bir kısmı sürekli ise o kenar büyük bir kısmı süreksiz ise o
tamamen sürekli alınır. kenar tamamen süreksiz alınır.
Gerçek ≈ Model Gerçek ≈ Model

Kısmen süreksiz kenar Kısmen sürekli kenar

Kısmen boşta kenarda az da

olsa sarkma ve moment oluşur.
Bir kenarın yarıya yakını sürekli, geriye Boşta kenarın olduğu kenar
kalan kısmı süreksiz ise; 1 ve 2 nolu Gerçek ≈ Model boyunca alta ve üste 2f16 ek
Gerçek Model 1 Model 2 plaklar çözülür, 1 ve 2 plağının büyük donatı konulması önerilir.
momentleri çözüm olarak alınır.

Kısmen boşta kenar kenar

Kısmen sürekli kısmen süreksiz kenar

b
Trapez türü plakta çarpıklık çok fazla
Trapez türü plakta çarpıklık fazla ise,
değilse küçük kenarı aynı olan
küçük kenarı ortalama değer alınabilir.
dikdörtgen plak olarak modellenir.

≈ Lkısa=(a+b)/2 ≈ Lkısa=(a+b)/2

Gerçek Model Gerçek Model

Trapez plak
a
Trapez plak
-------------------

1 Modelleme el hesaplarında zorunlu olur. Yazılımlar çözümü sonlu elemanlar metodu ile yapar, özel modelleme yapmaya gerek yoktur.
201
 Boşluklu döşemeler

Boşluk nedeniyle En az 2f16 alta ve 2f16

kesilen donatılar üste, L=b+2Lb≈b+100f En az 2f12 alta ve 2f12
üste, L=2Lb≈100f

1 2 3

a a

+
b
Ly

En az 2f16 alta ve 2f16

a üste, L=a+2Lb≈a+100f

Gerçek Model

Lx 2h a 2h
aLx/5
bLy/5
a-a

Plakta küçük boşluk:

Baca veya çatıya tırmanma boşlukları gibi boşluklar küçük boşluk sayılır, ancak özel olarak donatılması gerekir. Boşluğun küçük sayılabilmesi için boşluk kenarının yaklaşık
olarak plak kenarının 1/5 den küçük olması gerekir.

Donatı kesilmeden oluşturulabilen boşluklar yok varsayılır, herhangi bir özel donatı gerektirmez. Atık su boruları için bırakılan boşluklar örnek olarak verilebilir.

Statik ve betonarme hesap için aşağıdaki yol izlenir:

•Boşluk yok varsayılır, 1 nolu plağın momentleri ve donatıları hesaplanır. Bu donatılar 2 nolu plakta olduğu gibi çizilir. Boşluk nedeniyle bazı donatılar kesilir.
•Boşluğun 2h(h=plak kalınlığı) lık kenar şeritlerine 3 nolu plakta görülen ek konstrüktif donatılar konur. Bunun için bir doğrultuda kesilen donatı alanı hesaplanır. Bu donatı
alanını karşılayan çubuklar boşluğun bu doğrultudaki kenarlarına hem alta hem de üste yerleştirilir. Çubuk sayısının en az 2f16 altta ve 2f16 üstte önerilir. Çubuklar
boşluktan itibaren her iki tarafa doğru en az Lb kadar uzatılır(Lb kenetlenme boyu). Uzatma miktarının her iki tarafa doğru 50f alınması, hatta, mesnetler yakın ise
mesnetlere kadar uzatılması önerilir.
•Boşluk köşelerinin altına ve üstüne 450 açılı en az 2f12 çubuklar konur. Bu çubukların boyu en az 2Lb olmalıdır, 100 f önerilir.

202
Örnek: A B C D
250 300 600 cm
Eskişehir merkezde inşa edilecek hafif ağırlıklı bir atölyenin +345 kotu kalıp
4
planı sağda verilmiştir. Döşeme hesap ve çizimi yapılacaktır.

65
3
Malzeme: C25/30, B420C 2 D103

35
Kaplama: her yerde 2 cm mermer, sıva 2 cm, tesviye 4 cm. h=
D102
h= +345

Plakların modellenmesi:
ş luk

80

500 cm
6m Bo
4.25 D103 240 120 240
h= Boşluk küçük olduğundan
D102
h= yok varsayıldı +345

235
6m
5.35 m

1
D101

160
+345
h=

6m

D101
Yükler:
1.60

h=

D101: Plak 0.15.25 = 3.75 kN/m2 g=5.57 kN/m2

Kaplama 0.02 27=0.54 “
.
q=5.0 “
Plak kalınlıkları: Tesviye 0.04.22 =0.88 “ Pd=1.4.5.57+1.6.5.0=15.80 kN/m2
Sıva 0.02.20 =0.40 “
D101: h1600/12=133.3 mm Seçilen:
D101: h=150 mm D102: Plak 0.14.25 = 3.50 kN/m2
D102: m=5.35/4.25=1.26 D102: h=140 mm g=5.32 kN/m2
Kaplama 0.02 27=0.54 “
.
q=5.0 “
D103: h=200 mm Tesviye 0.04.22 =0.88 “
4250 5.35/19.2 Pd=1.4.5.32+1.6.5.0=15.45 kN/m2
h (1  )  128.1 mm Sıva 0.02.20 =0.40 “
20 4 Plaklar düzensiz olduğundan,
15  gereğinden biraz daha kalın
1.26 D103: Plak 0.20.25 = 5.00 kN/m2
seçildi. Kaplama 0.02 27=0.54 “
. g=6.82 kN/m2
D103: m=6/6=1.0 Tesviye 0.04.22 =0.88 “ q=5.0 “
Pd=1.4.6.82+1.6.5.0=17.55 kN/m2
Sıva 0.02.20 =0.40 “
6000 12/24
h (1  )  150.0 mm
15  20 4
1
203
Momentler: Betonarme hesap: (Formüllerle hesap)  X yönü,  Y yönü
D101: Mye=-15.80.1.62/2= -20.11 kN.m/m
D102: D103:
D102: m=1.26 Mxm= 15.63 kN.m/m, dk=120 mm Mxm= 23.38 kN.m/m, dk=180 mm
Mxm= 0.056.15.45.4.252 = 15.63 kN.m/m K=15.63.106/1000/1202=1.085 N/mm2 K= 23.38.106/1000/1802= 0.722 N/mm2
Mxe = -0.074.15.45. 4.252 = -20.65 “ 0.85 ∙ 16.67 2 ∙ 1.085 0.85 ∙ 16.67 2 ∙ 0.722
Mym= 0.044.15.45.4.252 = 12.28 “ ρ= 1− 1− ρ= 1− 1−
365.22 0.85 ∙ 16.67 365.22 0.85 ∙ 16.67
Mye = 0
= 0.0031 ρ=0.00203
D103: m=1.0 Ask=0.00203.1000.180=365 mm2/m
Mxm= 0.037.17.55.62 = 23.38 kN.m/m Ask=0.0031.1000.120=372 mm2/m Seç.: f10/200 (393 mm2/m)
Mxe = -0.049.17.55. 62 = -30.96 “ Seç.: f10/200 (393 mm2/m)
Mym= 23.38 kN.m/m Mym= 23.38 kN.m/m, du=170 mm
Mye = -30.96 “ Mym= 12.28 kN.m/m,
du=110 mm K= 23.38.106/1000/1702= 0.81 N/mm2
K=12.28.106/1000/1102=1.015 N/mm2 ρ=0.0023
ρ=0.00288 Asu=0.0023.1000.170=388 mm2/m
Asu=0.00288.1000.110=317 mm2/m Seç.: f10/200 (393 mm2/m)
Seç.: f10/210 (374 mm2/m)
k=393/(1000.180)=0.0021>0.0015 
k=393/(1000.120)=0.0032>0.0015  u=393/(1000.170)=0.0023>0.0015 
u=374/(1000.110)=0.0034>0.0015  Toplam=0.0021+0.0023=0.0044>0.0035 
Toplam=0.0032+0.0034=0.0066>0.0035 

D102-D103: D101-D103:
Mxe= 30.96 kN.m/m, d=180 mm Mye= 30.96 kN . m/m, d=180 mm
K= 30.96.106/1000/1802= 0.956 N/mm2
ρ=0.0027 Ase= 488 mm2/m
Ase=0.0027.1000.180=488 mm2/m Asek=488-393/2=292 mm2/m
Asek=488-(393+393)/2=95 mm2/m Seç.: f10/260 (302 mm2/m)
Seç.: f8/330 (153 mm2/m)

D103 döşemesi boşluk kenarı ek donatıları

f10/200 (393 mm2/m) donatısı boşluğun 80 cm genişliğinde kesilecektir. Askesilen=393.0.80=314 mm2< 2f16(402 mm2), seçilen ek donatı 2f16(402 mm2) alta ve üste.

 f10/200 (393 mm2/m) donatısı boşluğun 120 cm genişliğinde kesilecektir. Askesilen=393.1.20=432 mm2, seçilen ek donatı 2f18(509 mm2) alta ve üste

Boşluk köşelerine konulacak donatı 2f12 (226 mm2) alta ve üste

204
 BOŞLUK KENARI EK
DONATILARI İÇİN DETAYA
A B C BAKINIZ D C D

2500 3000 6000 mm 600 0 mm

1f18 alt ve üst L=2600

1f18 alt ve üst L=2600
4 4

650

650
3 3

f10/400 L=
f10/400 L=
2 D103 D103 2

350

350
D102 h=200 mm h=200 mm

f10/400 L=
f10/400 L=
h=140 200

b
+3450

2x2f16
f10/420 L=
f10/420 L=
+3450

300
500 0 mm

500 0 mm
800
f10/400 L= f10/400 L= a a

800
b-b
800
f10/400 L= f10/400 L=
1f16 alt ve üst L=2800

f10/260 L=

300
240 0 240 0

2x2f16
+3450

f10/400 L=
f10/400 L=
f8/330 L= 1f16 alt ve üst L=2800

235 0
120 0
f10/400 L=

235 0

b
f10/400 L= f10/400 L=
240 0 120 0 240 0
f10/400 L=

1 1
D101 f8/250 L= (üstte)

160 0
h=150 mm 300 120 0 300
Sehpa

200
+3450
2f8 L= (alt uçta)
2x2f18 a-a 2x2f18

+3450 Kotu kalıp planı Ölçek 1/50 D103 döşemesi boşluk

C25/30-B420C detayı 1/50

205
 Plakta büyük boşluk: Merdiven boşluğu veya benzeri boşluklardır. Bu tip plakların hesabı için, sonlu elemanlar metodu dışında, herhangi bir analitik yöntem veya tablo yoktur.
Statik hesaplar ve ek tedbirler aşağıdaki gibi yapılabilir.

A B
d
c d d 3 nolu plağa oturduğu
1
2 varsayılan kenar

c
2

b
Boşluk kenarına konulan A B
etriyeli donatılar
d e e

a+b
2
3
a

a+b+c
1
luk
boş

b
1

a
2 nolu plağa oturduğu
a

varsayılan kenar 1

c 2 3 nolu plağa oturduğu

varsayılan kenar

a
Yukarıdaki boşluklu plak 1 ve 2 nolu plak olarak modellenir. 1 nolu plağın 2 nolu plağa
oturduğu, 2 nolu plağın 1 nolu plağı taşıdığı varsayılır. d

Önce 1 nolu plak kendi yükü altında çözülür1, donatılır. 1 nolu plaktan 2 nolu plağa
oturduğu hat boyunca çizgisel yük gelecektir. 2 nolu plak bu çizgisel ve kendi yükü Yukarıdaki boşluklu plak 1, 2 ve 3 nolu plak olarak modellenir. 1 ve 2 nolu plaklar 3
altında çözülür, donatılır. nolu plağa oturuyor, 3 nolu plağın her ikisine de mesnetlik ettiği varsayılır.

Boşluk kenarları çok sarkar, en büyük açıklık ve mesnet momenti boşluk kenarlarındaki Önce 1 ve 2 nolu plaklar kendi yükleri altında çözülür1, donatılır. Bu plaklardan 3 nolu
şeritlerde oluşur. Boşluğun 2h(h=plak kalınlığı) lık kenar şeritlerine ek konstrüktif plağa oturdukları hat boyunca çizgisel yük gelecektir. 3 nolu plak bu çizgisel ve kendi
donatılar konur. Bunun için bir doğrultuda kesilen donatı alanı hesaplanır. Bu donatı yükü altında çözülür, donatılır.
alanını karşılayan çubuklar boşluğun bu doğrultudaki kenarlarına hem alta hem de üste
yerleştirilir, Ø8 etriye ile sarılır. Etriye aralığı 150 mm den fazla olmamalıdır. Alt ve üste
yerleştirilen çubukların en az 2f16 alt-2f16 üst olması önerilir. Kenetlenmeyi sağlamak
için çubuklar en az boşluk uzunluğunun üç katı uzun olmalıdır, kirişlere kadar
uzatılması önerilir. Bak.: TBDY-2018, madde 3.6.6.3 ve 7.11.6.

1 Bir kenarı boşta olan 1, 2 ve 3 nolu plaklar TS 500:2000 tabloları ile hesaplanamaz. Çetmeli, E., Plaklar, İTÜ yayını, No.19, 1987 kaynaktan yararlanılabilir.
206
 A B Örnek:
567.5 cm
27 Eğik merdiven plağı 12.5
Eskişehir merkezde inşa edilecek bir konutun +270 kotu kalıp planının merdiven
12.5
378 150

12.5
2 K2 25/50 bölgesi solda verilmiştir. Sahanlık plağına komşu döşemelerden f8/30 pilye
gelmektedir. Merdiven ve sahanlık plaklarının hesap ve çizimi yapılacaktır.
D2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
h=15 cm Malzeme: C25/30, B 420C
a a

120
+270 Kaplama: her yerde 1.5 cm mermer, sıva : 2 cm, tesviye 3 cm

10
15X18/27
Plak kalınlıkları:
335 cm

D1 Merdiven plağı h=15 cm, sahanlık plağı 15 cm seçildi.

310

f8/30
h=15 cm
f8/30
f8/30 Yükler

K4 25/50
f8/30

180
Merdiven plağında:
K3 54/30

1.0 m
+270 Plak 0.15.25/0.83 = 4.52 kN/m2
Sıva 0.02 20/0.83 = 0.48 “

0.15
.

12.5
Meriven plağı
1 K1 25/50 Basamaklar 0.18.22/2 = 1.98 “
Kaplama 0.015.27 = 0.41 “ Merdiven plağı yatay
12.5

Sahanlık plağı Tesviye 0.03.22 = 0.66 “ olsaydı yükü bu

olurdu 0.15.25 kN/m2
f8/30
f8/30

---------------------------------------------
D1 sahanlık Eğik plak yükünün
plağı g = 8.05 “
düşey yüke
+270 q = 3.50 “ dönüştürülmesi
18

15
27
15 Pd=1.4.8.05+1.6.3.50 =16.87 “ m 18 
27 cm

1.0
K3 K2 ı
lağ
K4 Sahanlık plağında: enp 
v
M eri
Plak 0.15.25 = 3.75 kN/m2 

0.1
. 5
52
Sıva 0.02 20 . = 0.40 “ 0.1

5
0.15.25/Cos =
Kaplama 0.015.27 = 0.41 “
255 cm
15

0.15.25/0.83=4.52 kN/m2
Tesviye 0.03.22 = 0.66 “ 27
Cos    0.83
--------------------------------------------- 27 2  18 2
3 D2 eğik merdiven g = 5.22 “
2 plağı
0.0 1 q = 3.50 “ basamak
Pd=1.4.5.22+1.6.3.50 =12.91 “ 27 cm
27 12.5 0.18
378 cm 150

a-a 0.18.22/2=1.98 kN/m2

207
 D1 sahanlık
plağı
D2 eğik merdiven plağının modellenmesi: B +270
Eğik merdiven plağının uzun doğrultudaki her iki kenarı da boşta kenardır. A
noktasının 0.0 kotunda sabit mesnetlendiği B noktasının da kat sahanlık plağına
oturduğu varsayılacaktır. Bu varsayıma göre merdiven plağı A ve B noktaları B=16.87.3.78/2=31.88 kN/m
16.87x0.83=14.00
arasında basit kiriş gibi modellenmektedir, B noktasında moment

252 cm
oluşmayacaktır. Bu varsayım gerçeği tam yansıtmamakla birlikte hesapları
basitleştirir. Basit kirişin B reaksiyonu D1 plağına oturduğu boşta kenarın 1.20 m
kısmına çizgisel yük olarak etkiyecektir. Basit kirişin hesaplanan reaksiyonları ve D2 eğik merdiven
momenti şekil üzerinde gösterilmiştir. plağı

0.0

D1 sahanlık plağının modellenmesi: A=16.87.3.78/2=31.88 kN/m

Sahanlık plağı 1 ve 2 nolu plak olarak modellenmiştir. 1 nolu plak sağ kenarı 16.87
boyunca 2 nolu plağa oturuyor, 2 nolu plak 1 nolu plağı taşıyor varsayılmaktadır.
Her iki plaktaki pd=12.91 kN/m2 yükü kendi yükleridir. 2 nolu plaktaki p1=31.88
kN/m yükü eğik merdiven plağının B reaksiyonudur. 2 nolu plaktaki P2=12.74
kN/m çizgisel yükü ise 1 nolu plaktan gelen yüktür. Bu yük, 1 nolu plağın sağ +
kenarında pd=12.91 kN/m2 yükünden oluşan reaksiyondur. pd=12.91 kN/m2
A Md=16.87.3.782/8=30.13 kN.m/m B
yükünün 1 nolu plağın boşta olmayan kenarlarında düzgün yayılı reaksiyon
oluşturduğu varsayımıyla 378 cm 162.5

Pd  plak alanı 12.911.925 4.05

P2 = = = 12.74 kN/m
mesnetli çevre 2 1.925 + 4.05 Eğik merdiven plağından
1.625

P1=B=31.88 kN/m
gelen çizgisel yük 2 plağı
h=15 cm
ile hesaplanmıştır.

1.20
1 nolu plaktan gelen çizgisel yük

3.35 m
Pd=12.91 kN/m2
1 plağı
h=15 cm

P2=12.74 kN/m
Pd=12.91 kN/m2
1.925

1.925
4.05 m
208
Eğik merdiven plağı betonarme (Formüllerle hesap):

Md= 30.13 kN.m/m, d=130 mm Eğik merdiven plağı

K= 30.13.106/1000/1302=1.783 N/mm2 h=150 mm
ρ=0.005235

1.20
f12/165

f8/200
As=0.005235.1000.130=681 mm2/m
Seç.: f12/165 (685 mm2/m)

Dağıtma donatısı: Konstrüktif

Seç.: f8/200 (251 mm2/m)
3.78 m
En büyük momentler betonarme
(C-A)(D 2  D1 ) hesap için kullanılacak
  D1
Moment hesaplanan noktalar B A
1 nolu plak statik ve betonarme1:
İNTERPOLASYON
A C B K
e1 r K= 12.91.1.925. 4.05=100.65 kN, -16.2 4.8
0,4 0,475 0,5 100,65
Pd=12.91 kN/m2  =1.925/4.05=0.48 D1 α D2 M=K/α
1.925

Mxr=100.65/21=4.8 kN.m/m 2.10

1.925
-6.77
m Mxe1=-100.65/6.23=-16.2 “ 27 21,38 19,5 4,71
e

0.70
Mxm=100.65/47=2.1 “ -6,8 -6,28 -6,1 -16,04
1 plağı

-13.1
Mxe=-100.65/14.74=-6.8 “ 61,7 47,90 43,3 2,10 1 plağı
h=150 mm h=150 mm
Mym=100.65/133.05=0.8 “
e

-16,9 -14,88 -14,2 -6,77

Mye=-100.65/7.68=-13.1 “ -183 144,75 254 0,70
4.05 m 4.05 m
-7,6 -7,68 -7,7 -13,11
2f16
Açıklık donatıları: Mesnet donatısı: Mesnet donatısı: (alt ve üste
 Md= 4.8 kN.m/m, d=130 mm  Md= 16.2 kN.m/m, d=130 mm  Md= 13.1 kN.m/m, d=130 mm

f8/200
K= 4.8.106/1000/1302=0.284 N/mm2 K=16.2.106/1000/1302=0.9586 K= 13.1.106/1000/1302=0.7751 N/mm2 f8/200

1.925
ρ=0.000786 < ρmin=0.0015, konstrüktif N/mm2 ρ=0.00272 ρ=0.002184 gerekmez
donatı konulacak. As=0.00272.1000.130=354 mm2/m As=0.002184.1000.130=284 mm2/m

f8/330
Seç.: f8/200(251 mm2/m) Mevcut: açıklıktan f8/400(126) ve Komşu döşemeden f8/300(168 mm2/m) 1 plağı
Boşta kenara ek donatı: 2f16(402 mm 2) komşu döşemeden f8/300(168) pilye Asek=284-168=116 mm2/m h=150 mm

Asek=354-126-168=67≈0 mm2/m Seç.: f8/33 (153 mm2/m)

 Md≈0, d=120 mm Seç.: ek donatı gerekmez 4.05 m
Seç. f8/200(251 mm2/m) konstrüktif

-----------------------------
1 Momentler : Çetmeli, E., Plaklar, İTÜ yayını, No.19, 1987 tabloları(Bak: EK14)
209
 2 nolu plak statik ve betonarme:
Bu plağın boşta kenarında farklı değerde ve kısmi yayılı yük vardır. Bu yük altında statik 1.625 1.625
çözüm çok karmaşıktır, tablo yada grafik yoktur. Plak momentlerini basitçe hesaplamak için

P1=B=31.88 kN/m
kısmi yayılı çizgisel yükleri boşta kenar boyunca düzgün yayılı p=18.74 kN/m çizgisel yükü 2 plağı 2 plağı
h=150 mm h=150 mm
olarak modellenecektir:

1.20
31.881.20  12.741.925
P  18.74 kN/m

P=18.74 kN/m
3.35
e

3.35 m
3.35 m

r
Momentler sadece gösterilen noktalarda Çetmeli tabloları ile hesaplanmıştır1.

P2=12.74 kN/m
Pd=12.91 kN/m2 Pd=12.91 kN/m2
Pd=12.91 kN/m2 yükünden oluşan momentler: P=18.74 kN/m çizgisel yükünden oluşan
momentler:

1.925
K=12.91.1.625.3.35=70.28 kN,  =1.625/3.35=0.485
K=18.74.3.35=62.78 kN,  =1.625/3.35=0.485

e1
İNTERPOLASYON İNTERPOLASYON
A C B K A C B K
0,4 0,485 0,5 70,28 0,4 0,485 0,5 62,78
D1 α D2 M=K/α D1 α D2 M=K/α
Toplam moment:
27 20,63 19,5 3,41 10,6 8,22 7,8 7,64 Mxr =3.41+7.64 =11.05 kN.m/m
-6,8 -6,21 -6,1 -11,33 -2,3 -2,05 -2 -30,70 Mxe1=-11.33-30.70=-40.03 “
61,7 46,06 43,3 1,53 30,3 22,65 21,3 2,77 Mxm=1.53+2.77 = 4.30 “
-16,9 -14,61 -14,2 -4,81 -11 -10,58 -10,5 -5,94 Mxe=-4.81-5.94 =-10.75 “
-183 188,45 254 0,37 -12,8 -14,67 -15 -4,28 Mym=0,37-4,28 =-3.91 “
Mye=-9.15-11.46 =-20.61 “
-7,6 -7,69 -7,7 -9,15 -4,8 -5,48 -5,6 -11,46
1.625 1.625
Açıklık donatıları: Mesnet donatısı: Mesnet donatısı: 2 plağı 2 plağı
 Md= 11.05 kN.m/m, d=130 mm  Md= - 40.03 kN.m/m, d=130 mm  Md= -20.61 kN.m/m, d=130 mm H=150 mm h=150 mm
K=11.05.106/1000/1302=0.65385 N/mm2 K= 40.106/1000/1302= 2.3686 N/mm2 K= 20.61.106/1000/1302=1.2195 N/mm2
ρ=0.00183 ρ=0.00714 ρ=0.00350
As=0.00183.1000.130=238 mm2/m As=0.00714.1000.130=929 mm2/m As=0.0035.1000.130=455 mm2/m

(alt ve üste)

3.35 m
Seç.: f8/200 (251 mm2/m) -20.61

2F16
11.05
Mevcut: açıklıktan f8/400(126) ve Komşu döşemeden f8/300(168 mm2/m)

335 m
4.30
f8/200 f8/170
Boşta kenara ek donatı: 2 f16(402 mm2) komşu döşemeden f8/300(168) pilye Asek=455-168=287 mm2/m

f8/200
Asek=929-126-168=635 mm2/m Seç.: f8/170 (296 mm2/m) -3.91
 Md≈0, d=120 mm
Seç.: f12/18 (628 mm2/m)
Seç. f8/200(251 mm2/m) konstrüktif

f12/180
-40.03

-10.75
-----------------------------
1 Momentler : Çetmeli, E., Plaklar, İTÜ yayını, No.19, 1987 tabloları(Bak: EK14)
210
 A B
270 567 5 mm
125

125
378 0 150 0

125
2 K2 250/500
1
D2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
f8/170

f8/200

120
h=150 mm
a +270 0 a
f8/200
f12/330
f12/330

100
15X18/27
2f16(alt ve üste)

335 0 mm
310 0
D1 Etr.:f8/150

2f16(alt ve üste)
h=150 mm f8/300

Etr.:f8/150

f8/400
f8/400
f8/300 f8/300

K4 250/500
180 0
f8/300

f8/200
f8/330

K3 540/300
+270 0 f8/400
f8/400

f12/180
f8/330
1 K1 250/500

125
125

f8/300
f8/300
4f16
Etr.:f8/150 +270 0

150
f8/200

180
K3 K2
270 K4

255 0 mm
f8/200 f8/170
f12/165

0.00 f8/200

270 125
378 0 mm 150 0

a-a Merdiven detayı 1/50

C25/30-B420C
211
 Derste anlatılmayacak
Örnek:
Eskişehir merkezde inşa edilecek betonarme bir konutun çatı katına ait kalıp planı aşağıda verilmiştir. Döşemeler köpük(strafor) ile yalıtılacaktır.
230 eğimli çatı alaturka kiremit ile örtülecektir. D402 döşemesinde hacmi 5 m3 olan bir su deposu olacaktır.
Döşeme hesaplarını yaparak gerekli çizimleri veriniz. Kaplama: yok, tesviye: yok, sıva: 2 cm, yalıtım: 3 cm, malzeme: C25/30-B500C
1 2 3 4

125
S405 400/300 S406 300/400 S407 300/400 S408 400/300
B K404 250/500 K405 250/500 K406 250/500
Döşeme kalınlıkları: Momentler(TS 500-2000):
125

D401 D402 D403

h= 125 h= 125 h=
125 125 D401/D403: m=4.2/3=1.4, iki doğrultuda çalışıyor D401/D403: m=1.4, bir kenarı sürekli
3000 4.2/14.4 Mxm=0.061.8.95.32 = 4.91 kN.m/m
h (1  )  95.0 mm
15  20 4 Mxe= -0.081.8.95.32= - 6.52 “
4200 mm

Su deposu
1.4 Mym=0.044.8.95.32 = 3.54 “
5 m3
Mye= 0
D402: m=4.2/3=1.4, iki doğrultuda çalışıyor
3000 8.4/14.4 D402: m=1.4, karşılıklı iki uzun kenarı sürekli
h (1  )  87.5 mm

K409 250/500
K408 250/500
K407 250/500

K410 250/500
15  20 4 Mxm=0.053.15.01.32 = 7.16 kN.m/m
+11850 +11850
Mxe= -0.071.135.09 = - 9.59 “
+11850
1.4
125

Seçilen: Mym=0.044.135.09 = 5.94 “

A K401 250/500 K402 250/500 K403 250/500
Mye= 0
125

S401 400/300 S402 300/400 S403 300/400 S404 400/300

3000 3000 3000 D401, D403 için h=100 mm
9000 mm D402 için h=120 mm (su deposu yükü nedeniyle)
Ön bilgiler: +1185 Kotu (Çatı Katı) Kalıp Planı 1/50
Betonarme (Formüller ile):
Deponun yeri sabittir, dolu veya boş olabilir. Fakat, 5 m3 den fazla olma Yük analizi:
olasılığı olmadığından sabit yük olarak almak uygun olur. Boş deponun fck=25, fcd=16.67 N/mm2
kendi yükü ihmal edilebilir. Su ağırlığı döşeme alanına düzgün yayılı D401/D403: fyk=500, fyd=434.78 N/mm2
olarak modellenebilir: Dolu deponun su kütlesi=5. gsu= 5 ton=5000 kg dır. Döşeme 0.10.25 = 2.50 kN/m2 dk=h-20, du=h-30 mm (açıklıklarda)
Su ağırlığı=5000 .9.81  50000 N=50 kN olur. D402 döşemesinin 1 m2 Sıva 0.02.20 = 0.40 “
d=h-20 (mesnetlerde).
sine etkiyen su sabit yükü gsu=50/3/4.2=3.97 kN/m2 olur. Çatı(kiremit+ahşap aksam) =0.91
Yalıtım(ihmal) = 0
------------------------------------
TS EN 1304:20071 ye göre alaturka kiremidin kütlesi 2 kg/tane dir, g = 3.81 “ D401/D403: Açıklık
1 m2 ye 30-32 kiremit gerekir. 1 m2 deki kütlesi 32.2=64 kg/m2 , ağırlığı qdöşeme = 1.5 “ Mxm= 4.91 kN.m/m, dk=80 mm
64x9.81 640 N/m2=0.64 kN/m2 olur. Buna ayrıca 15-20 kg/m2 kaplama q = 2.26 kN/m2
Kar S= 0.76 “ K=4.91.106/1000/802=0.767 N/mm2
tahtası+ mertek+aşık+dikme+mahya kiremidi yükü eklemek gerekir. gçatı ρ=0.00182
sabit yükü : gçatı=0.64+0.20 =0.84 kN/m2 olur. Bu yük eğimi 230 olan çatı pd = 1.4.3.81+1.6.2.26= 8.95 kN/m2
Ask=0.00182.1000.80=145 mm2/m
düzlemindedir. Yatay döşemede yük gçatıdöşeme=0.84 /Cos230=0.91 Seç.: f8/150 (335 mm2/m)
kN/m2 olur. D402: 1.5 h koşulu
Döşeme 0.12. 25 = 3.00 kN/m2
 Mym=3.54 kN.m/m, du=70 mm
Yalıtım yatay döşeme üzerine serilir. Köpük yalıtımın kütlesi 0.20-0.30 Sıva 0.02.20 = 0.40 “
K=3.54.106/1000/702=0.72245 N/mm2
kN/m3 civarındadır. 3 cm yalıtım yükü gyalıtım=0.30 .0.03=0.009 kN/m2  Çatı(kiremit+ahşap aksam ) =0.91 “
ρ=0.00171
0.01 kN/m2 alınabilir, hatta ihmal edilebilir. Yalıtım(ihmal) = 0
Asu=0.00171.1000.70=119 mm2/m
Su deposu =3.97 “
TS 498:2021 e göre Eskişehir’de Yatay döşemede kar yükü(hareketli) ---------------------------------------- Seç.: f8/150 (335 mm2/m) 1.5 h koşulu
Sk=0.95 kN/m2 , μ1=0.80, S=0.76 dır(230<300 olduğu için). g = 8.28 “
qdöşeme = 1.5 “ q = 2.26 kN/m2
TS 498-2021 e göre çatılarda hareketli yük qdöşeme = 1.5 kN/m2 dir. Kar S= 0.76 “
------------------- pd = 1.4.8.14+1.6.2.26= 15.01 kN/m2
1TS EN 1304:2007: Çatı kiremitleri ve bağlantı parçaları-kilden imal edilmiş-tarifler ve

özellikler. 212
 Derste anlatılmayacak
D402: açıklık D401-D402/ D402-D403 : mesnetleri
Mxm= 7.16 kN.m/m, dk=100 mm Mxe= 9.59 kN.m/m, d=100 mm
K=7.16.106/1000/1002=0.716 N/mm2 K=9.59.106/1000/1002=0.959 N/mm2
ρ=0.00169 ρ=0.00229
Ask=0.00169.1000.100=169 mm2/m Ase=0.00229.1000.100=229 mm2/m
Seç.: f8/180 (279 mm2/m) 1.5 h koşulu Asek=229-(335+279)/2<0 ek gerekmez
 Mym=5.94 kN.m/m, du=90 mm Deponun altına, her iki yönde 3f12 konstrüktif donatı
K=5.94.106/1000/902=0.7333 N/mm2 konacaktır.
ρ=0.00173
Asu=0.00173.1000.90=156 mm2/m
Seç.: f8/180 (279 mm2/m) 1.5 h koşulu

1 2 3 4

125
S405 400/300 S406 300/400 S407 300/400 S408 400/300
B K404 250/500
125 K405 250/500 K406 250/500
D401 D402 D403
h=100 125 h=120 125 h=100
125 125

f8/300 L= f8/300 L=

Su deposu
f8/300 L= f8/300 L=

5 m3
4200 mm

3f12 L= (altta)

f8/360 L=
f8/360 L=

f8/300 L=
f8/300 L=
f8/300 L=

f8/300 L=
K408 250/500

K409 250/500
f8/360 L=
f8/360 L=
3f12 L= (altta)
K407 250/500

K410 250/500
+11850 +11850 +11850
125

A K401 250/500 K402 250/500 K403 250/500

125

S401 400/300 S402 300/400 S403 300/400 S404 400/300

3000 3000 3000
9000 mm
+11850 Kotu (Çatı Katı) Kalıp Planı 1/50 C25/30-B500C
213
 Bir doğrultuda çalışan sürekli döşeme sistemi Derste anlatılmayacak

Kamu yapılarında ve sanayi yapılarında aşağıda bir örneği görülen döşeme sistemleri ile oldukça sık karşılaşılır. Tüm döşemeler kısa doğrultuda çalışmaktadırlar,
Lu/Lk>2. Bu tür döşeme sisteminin statik hesapları döşemelerin kısa doğrultusunda alınan 1 m genişliğindeki döşeme şeridi için yapılır. Çıkartılan şerit eşdeğer
sürekli kiriş olarak çözülür. Burada gi, qi, pdi değerleri i. döşemedeki; sırasıyla karakteristik sabit, karakteristik hareketli ve tasarım yükleridir. Bu yüklerin düzgün
yayılı oldukları varsayılmaktadır.

A B C D E F G

Sürekli kirişin çözümü

Lu2

a) Basit formüller ile çözüm:

TS 500:2000 madde 11.2.2, sayfa 50 de verilen
formüller kullanılır. Kiriş yükleri plak tasarım yükleri
olarak alınır. Ancak, bu formüllerin kullanılabilmesi
2 için, yönetmelikte verilen koşulların sağlanması
Döşeme şeridi gerekir.
D1 D2 Di Dn
1m

g1, q1, pd1 g2, q2, pd2 gi, qi, pdi gn, qn, pdn
b) Elverişşiz yüklemeler yapılarak çözüm:
Lu1

Döşemelerin sabit ve hareketli (karakteristik) yükleri

için elverişsiz yüklemeler (dama yüklemesi) yapılarak,
açıklık ve mesnet momentlerinin en büyük değerleri
belirlenir.
1
Lk1 Lk2 Lki Lkn

Çözüm için kullanılacak eşdeğer

sürekli kiriş modeli

214
a) Basit formüller ile çözüm (TS 500:2000, Madde 11.2.2) Derste anlatılmayacak

Uygulamada genelde Lk1, Lk2 ,..., Lkn açıklıkları birbirine eşit veya birbirine yakındır. TS 500:2000’e göre, aşağıdaki koşulların sağlanması halinde, basit formüller
kullanılarak döşeme tasarım momentleri belirlenebilir.

Koşul 1: Döşeme yükleri düzgün yayılı olmalı.

Koşul 2: Herhangi iki komşu döşemenin açıklıkları oranı 0.8 den büyük olmalı: Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu  0.8
Koşul 3: Döşemelerin her birinin karakteristik hareketli yükünün karakteristik sabit yüke oranı 2 den az olmalı: qi/gi < 2

Açıklık ve mesnet tasarım momentleri için TS 500:2000, sayfa 50 de verilen basit formüller aşağıda özetlenmiştir.

-pd1 L2k1 /24 -pd1 L2k2 /24

pd1
Bir açıklıklı kiriş
+
Lk1
pd1 L2k1 /8

-(pd1+pd2) (Lk1+Lk2)2 /72

-(pd1+pd2) (Lk1+Lk2)2 /64 -(pd2+pd3) (Lk2+Lk3)2 /72

-pd1 L2k1 /24 -pd2 L2k2 /24 -pd1 L2k1 /24 -pd3 L2k3 /24

pd1 pd2 pd1 pd2 pd3

İki açıklıklı kiriş üç açıklıklı kiriş
+ + + + +
Lk1 Lk2 Lk3
Lk1 Lk2 Kesme kuvvetlerinin momentlerden hesabı:
pd1 L 2
k1 /11 pd2 L 2
k2 /11 pd1 L2k1 /11 2
pd2 L k2 /15 pd3 L 2
k3 /11 Vsol
Msol Msağ
Pd

-(pd1+pd2) (Lk1+Lk2)2 /72 -(pdi+pdi+1) (Lki+Lki+1)2 /80 -(pdn-1+pdn) (Lkn-1+Lkn)2 /72

L
-pd1 L2k1 /24 -pdn L2kn /24 Vsağ
Dört veya daha fazla pd1 pd2 pdi pdn
Msağ - Msol PdL
açıklıklı kiriş
+ + + + + + Vsol = 
L 2
Lk1 Lk2 Lki Lkn
Vsağ = Vsol - PdL
pd1 L2k1 /11 pdi L2ki /15 pdn L2kn /11

Formüller kısaca yorumlanırsa: Orta açıklıklarda aynı formül kullanılmaktadır. Orta mesnetlerde aynı formül kullanılmaktadır. İlk ve son mesnette moment teorik olarak
sıfırdır. Fakat plak rijit kirişlere oturduğundan bir miktar moment oluşacaktır. Yönetmelik bu mesnetleri yarı ankastre kabul etmektedir.
ÖRNEK: Bir doğrultuda çalışan sürekli döşeme sistemi Derste anlatılmayacak

Bir okulun +360 kotu kat kalıp planı verilmiştir. Kirişler 30/70 cmxcm
boyutundadır. Tüm döşemeler mozaik karo kaplıdır. Malzeme C30/37-
A B C D E F G B500C, şantiye denetimi iyidir. Döşemelerin donatıları belirlenecek ve
kalıp planı üzerine çizilecektir.
4
D13 D14 D15 D16 D17 D18

ÇÖZÜM:
700

m=6.9/2.80=2.5>2, tüm plaklar bir doğrultuda çalıştığı ve sürekli

oldukları için sürekli kiriş çözümü yapılabilir. Şerit döşeme kısa
doğrultuda herhangi bir yerden alınabilir.
3
D7 D8 D9 D10 D11 D12 Döşeme kalınlığı:
1m

Döşeme şeridi h280/30=9.3 cm. Tüm döşemelerde h=10 cm seçildi. Faydalı

yükseklik=10-1.5-0.5=8 cm alınacak.
700

Döşeme yükleri:
Betonarme betonu 0.10.25 = 2.50 kN/m2
Tesviye .
0.05 22 = 1.10 “
2 Kaplama 0.025.22 = 0.55 “
D1 D2 D3 D4 D5 D6 Sıva 0.02.20 = 0.40 “
--------------------------------
g = 4.55 “
700 cm

Hareketli q = 3.50 “

Döşeme tasarım yükü:

pd = 1.4.4.55+1.6.3.50 = 11.97 kN/m2
1
280
Tüm döşemelerde tasarım yükü aynı.
280 cm 280 280 280 280

+360 Kotu Kalıp planı

(Kiriş/kolon adları/boyutları gösterilmemiştir)

216
 Derste anlatılmayacak
Tasarım momentleri ve donatı hesabı:

Herhangi iki komşu açıklığın oranı: Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu = 2.80/2.80 = 1>0.8

Her açıklıkta karakteristik hareketli yükün karakteristik sabit yüke oranı: qi/gi = 3.50/4.55 = 0.77<2
olduğundan sürekli kirişin tasarım momentleri TS 500:2000 Madde 11.2.2, sayfa 50 de verilen basit formüller ile yapılacaktır.

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/72 = -10.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/72 = -10.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4
11.97•2.802/11= 8.5 kN. m/m
-11.97•2.802/24= -3.9

-11.97•2.802/24= -3.9
11.97•2.802/15= 6.3

11.97•2.802/15= 6.3
11.97•2.802/15= 6.3

11.97•2.802/11= 8.5
11.97•2.802/15= 6.3

Md -3.9 8.5 -10.4 6.3 -9.4 6.3 -9.4 6.3 -9.4 6.3 -10.4 8.5 -3.9
As (gerekli mm2) 170 256 320 192 280 192 280 192 280 192 320 256 170
Açıklıkta donatı f8/150 f8/150 f8/150 f8/150 f8/150 f8/150
Çap/adım (mm2) (335) (335) (335) (335) (335) (335)
Mesnette ek donatı gerekmez gerekmez gerekmez gerekmez gerekmez gerekmez gerekmez
Çap/adım (mm2)

Betonarme hesap EK7D tabloları ile yapılmıştır.

217
Derste anlatılmayacak

A B C D E F G
Uzun doğrultu donatıları:

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
Döşemelerin uzun doğrultularında Üst mont.1Ø8 L=
hesaplanan hiçbir moment yoktur. Bu
doğrultularda yönetmeliğin ön D13 D14 D15 D16 D17 D18

Ø8/250 L=

Ø8/25 L=
Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
h=100 h=100 h=100 h=100 h=100 h=100

Ø8/250 L=
gördüğü minimum donatı konulur.

7000
Dağıtma donatısı: Ø8/300 L=
Ø8/300 L=
Ø8/300 L=
Ø8/300 L=
Ø8/300 L=
Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Asu =Ask/5 = 335/5=67 mm2/m Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Seç.:f8/250 (201 mm2/m)

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Üst mont.1Ø8 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
Ekk donatı: 3
Asek =0.60 Ask=0.60.335=201 mm2/m D7 D8 D9 D10 D11 D12
Seç.:f8/250 (201mm2/m) h=100 h=100 h=100 h=100 h=100 h=100

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

11.70m
7000
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=

Üst mont.1Ø8 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
2
D1 D2 D3 D4 D5 D6
h=100 h=100 h=100 h=100 h=100 h=100

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=
7000 mm

Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=

Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=
Ø8/300 L= Ø8/300 L= Ø8/300 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Ø8/250 L=

Ø8/250 L=
Ø8/250 L=

Üst mont.1Ø8 L=
1
2800 mm 2800 2800 2800 2800 2800

NOT:
Mesnet donatıları ve pilyeler, devrilmeyecek ve yer değiştirmeyecek şekilde, C30/37-B500C
montaj donatıları ile sıkıca bağlanacaktır.
+3600 Kotu Kalıp Planı
(Kiriş/kolon adları, boyutları ve kaçıklıklar gösterilmemiştir)

218
b) Elverişsiz yüklemeler yapılarak çözüm Derste anlatılmayacak

Bir doğrultuda çalışan döşeme sisteminin herhangi komşu açıklıklarının oranı Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu < 0.8 ise, veya herhangi bir açıklığın karakteristik hareketli yükünün
karakteristik sabit yüke oranı 2 veya daha büyük ise, bu durumda TS 500:2000, sayfa 50 de verilen basit formüller moment hesabı için kullanılamazlar.

Eşdeğer kirişin çözümü için, kiriş tesir çizgileri dikkate alınarak, açıklık ve mesnet momentlerinin en büyük değerlerini veren elverişsiz yüklemeler yapılması zorunludur.
Örnek olmak üzere, 2. açıklığın ve 3. mesnedin moment tesir çizgilerinin görünümü ve bu momentleri en büyük yapan yükleme durumları (dama yüklemesi) aşağıda
gösterilmiştir. Kiriş bu tasarım yükleri altında herhangi bir yöntem ile (örneğin: el hesapları için CROSS) çözüldüğünde 2. açıklığın ve 3. mesnedin en büyük tasarım
momentleri bulunmuş olur. Dikkat edilirse, 1., 3, ..., açıklıklar için bir; 2., 4, ..., açıklıklar için bir ve her iç mesnet için farklı bir yükleme durumu, dolayısıyla 2+iç mesnet sayısı
kadar CROSS çözümü vardır. Buna göre, aşağıdaki 6 açıklıklı kiriş için 2+5=7 farklı yükleme ve çözüm yapılmalıdır. Yükleme sayısının çokluğu bilgisayar kullanımını
kaçınılmaz kılmaktadır.

1.4g2+1.6q2 1.4g4+1.6q4 1.4g6+1.6q6

1.4g1 1.4g3 1.4g5

- -
+ +
2. Açıklıkta en büyük momenti veren yükleme
-
g1, g2, .... ,g6 :1., 2., .... , 6. açıklıklardaki sabit (karakteristik) yük.
q1, q2, .... ,q6 :1., 2., .... , 6. açıklıklardaki hareketli (karakteristik) yük.

NOT:
Dış mesnet tasarım momentleri en az = Pd L2 /24 alınmalıdır.
1.4g2+1.6q2 1.4g3+1.6q3 1.4g5+1.6q5
1.4g1 1.4g4 1.4 g6

- - -
+ +

3. Mesnetteki en büyük momenti veren yükleme

219
 Döşeme yüklerinin kirişlere aktarılması

Dört tarafından kirişli plaklar aşırı yüklendiklerinde

şekilde görülen kesik çizgiler boyunca kırılırlar. Yeter
bir yaklaşıklıkla, plak parçalarının (üçgen, trapez)
oturdukları kiriş tarafından taşındığı varsayılabilir.

Uygulamada temel kural şudur: Plak köşelerinden

çizilen açıortayların sınırladığı plak alanının yükü kirişe
aktarılacak yükü oluşturur.

İki doğrultuda çalışan plaklarda kısa kirişlere üçgen,

uzun kirişlere trapez yük aktarılır. Kare plaklarda ise
tüm kirişlere üçgen yük aktarılır.

45° Bir doğrultuda çalışan plaklarda kısa kirişlere aktarılan

üçgen yük küçüktür. Bu nedenle tüm yükün uzun
İki doğrultuda çalışan plak (dikdörtgen) İki doğrultuda çalışan plak(kare) doğrultudaki kirişler tarafından taşındığı varsayılır. Bu
durumda uzun kirişlerin yükü düzgün yayılı olur.

Dişli döşemelerde yük aktarımı, kendi konusu

içerisinde ele alınacaktır.

Bir doğrultuda çalışan plak

Plakların taşıma gücüne eriştiğinde kırılma şekilleri

(alttan görünüşler)

220
 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeden kirişlere aktarılan yükler: İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeden kirişlere aktarılan yükler:

a-a aksı kirişine giden

A B

a-a ve b-b aksı kirişlerine aktarılan üçgen yükler

2-2 aksı kirişine giden döşeme yükü
döşeme yükü 2-2 aksı kirişine giden
döşeme yükü

qk = k q
g
2

2
L
A b-b aksı kirişine giden B

Lk
2
döşeme yükü

Lk /2

gk =
2
Lk

Lk /2
Lk/2
1

Lk
1-1 aksı kirişine giden

Lu

Lk/2
45°
L
gk  k g
döşeme yükü

2 1
L Lk/2 Lk/2
qk  k q
2 Lu
1-1 aksı kirişine giden
döşeme yükü Lk
1-1 ve 2-2 aksı kirişlerine aktarılan yükler gk = g
2
L
m=Lu/Lk>2 olan döşemenin yükü uzun doğrultudaki kirişlere eşit olarak aktarılır. qk = k q
2
Kısa doğrultudaki kirişlere yük aktarılmadığı varsayılır.
1-1 ve 2-2 aksı kirişlerine aktarılan trapez yükler
g (kN/m2): döşemedeki karakteristik sabit yük
q (kN/m2): döşemedeki karakteristik hareketli yük
gk (kN/m): g yükünden kirişe aktarılan karakteristik düzgün yayılı çizgisel yük m=Lu/Lk  2 olan döşemenin yükü kenar kirişlere şekilde görüldüğü gibi
qk (kN/m): q yükünden kirişe aktarılan karakteristik düzgün yayılı çizgisel yük dağıtılır. Döşemenin mesnet durumu (sürekli veya süreksiz) dikkate alınmaz.
Köşe açılarının açı ortaylarının kesiştiği noktalar birleştirilir. Böylece kirişlere
aktarılacak döşeme yükü bölgeleri üçgen ve trapez olarak belirlenmiş olur.

Uzun doğrultudaki kirişlere trapez, kısa doğrultudaki kirişlere üçgen yük

aktarılmaktadır. Kare döşemelerde tüm kiriş yükleri üçgen olur.

g(kN/m2): döşemedeki karakteristik sabit yük

q (kN/m2): döşemedeki karakteristik hareketli yük
gk (kN/m): g yükünden kirişe aktarılan karakteristik yük
qk (kN/m): q yükünden kirişe aktarılan karakteristik yük

221
 ÖRNEK: Kiriş yüklerinin belirlenmesi

A B C D

4 K110 25/50
D7 h=15 cm
g=8.41 kN/m2
3.6

q=3.50 kN/m2 Bir yapının +3.0 ve +6.0 m kotlarına ait kalıp planında döşeme yükleri gösterilmiştir.Tüm kirişlerin
üzerinde duvar vardır. İç duvar ağırlığı 2.40 kN/m2, dış duvar 4.20 kN/m2 dir.
3 K108 25/50
K105, K108, K110 ve K117 kirişlerinin yükleri hesaplanacaktır.
D4 D5 D6
K117 25/50

h=12 h=12 h=12 ÇÖZÜM:

g=7.72
6m

g=7.72 g=7.72
q=2.00 q=2.00 q=2.00
Bir kirişin üzerinde olabilecek karakteristik yükler:

•Kirişin kendi düzgün yayılı yükü (kN/m)

2 K105 25/50 •Döşemelerden kirişe aktarılan üçgen, trapez, düzgün yayılı yükler (kN/m)
•Duvar düzgün yayılı yükü (kN/m)
D1 D2 D3 •Saplama kirişlerden aktarılan tekil yükler (kN)
h=10 h=10 h=10
Kirişin sabit ve hareketli yükleri ayrı ayrı hesaplanır, toplanmazlar.
4

g=6.56 g=6.56 g=6.56

q=2.00 q=2.00 q=2.00

4 4m 4

+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı

222
 K105 kirişi yükleri:
Döşeme yüklerinin kirişlere aktarılma şeması:
a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
Kiriş 0.25.(0.50-0.11) .25 = 2.4 kN/m D2 den (4/2) .2.00 = 4.0 kN/m
Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “ D5 den (4/2) .2.00 = 4.0 “
A B C D D2 den (4/2).6.56 = 13.1 “
4 K110 25/50 D5 den (4/2) .7.72 = 15.4 “
D7 h=15 cm 15.4 4.0
g=8.41 kN/m2
3.6

q=3.50 kN/m2 13.1 4.0

3 K108 25/50
D4 D5 D6 6.0
4.0 m
K105 kirişi
K117 25/50

h=12 h=12 h=12 2.4

B C
6m

g=7.72 g=7.72 g=7.72

q=2.00 q=2.00 q=2.00
4.0 m
K105 kirişi
2 K105 25/50 B C
D1 D2 D3

h=10 h=10 h=10 K108 kirişi yükleri:

4

g=6.56 g=6.56 g=6.56

q=2.00 q=2.00 q=2.00 a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
1 Kiriş 0.25.(0.50-0.135).25 = 2.3 kN/m D5 den (4/2).2.00 = 4.0 kN/m
4.0 4.0 m 4.0 Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “ D7 den (3.6/2).3.50 = 6.3 “
D5 den (4/2).7.72 = 15.4 “
+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı D7 den (3.6/2).8.41 = 15.1 “
15.4

15.1 4.0
K105 kirişine: D2 ve D5 den üçgen yükler,
K108 kirişine: D5 den üçgen, D7 den düzgün yayılı yük, 6.0
6.3
K110 kirişine: D7 den düzgün yayılı yük, 2.3
K117 kirişine: D4 ve D5 den trapez yükler
4.0 m K108 kirişi
4.0 m K108 kirişi
aktarılmaktadır.
B C B C

223
K110 kirişi yükleri:
a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
Kiriş 0.25.(0.50-0.15).25 = 2.2 kN/m D7 den (3.6/2).3.50 = 6.3 kN/m
Duvar (3.0-0.50).4.20 = 10.5 “
D7 den (3.6/2).8.41 = 15.1 “
6.3
15.1
4.0 m
10.5 K110 kirişi
2.2 A B

4.0 m
K110 kirişi
A B

K117 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
Kiriş 0.25.(0.50-0.12).25 = 2.4 kN/m D4 den (4/2).2.00 = 4.0 kN/m
Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “ D5 den (4/2).2.00 = 4.0 “
D4 den (4/2).7.72 = 15.4 “ 4.0
D5 den (4/2).7.72 15.4 = 15.4 “
4.0
15.4
6.0 m K117 kirişi
6.0
2 3
2.4

6.0 m K117 kirişi

2 3

Hesaplanan yükler bir sonraki sayfada tablo halinde gösterilmiştir.

224
Kiriş yükleri tablosu (g sabit yüklerinden) Kiriş yükleri tablosu (q hareketli yüklerinden)

+3.0, p p p +3.0, p p p
p p
+6.0 Açıklama +6.0 Açıklama
Kotu Kotu a
a a a

K101 ... ... ... ... ... K101 ... ... ... ... ...
25/50 25/50
... ...

K105 2.4 Kiriş K105 4.0 D2 den

6.0 Duvar
25/50 13.1 D2 den 25/50 4.0 D5 den
15.4 D5 den
... ...

K108 2.3 Kiriş K108 4.0 D5 den

6.0 Duvar 6.3 D7 den
25/50 15.1 D7 den 25/50
15.4 D5 den
... ...

K110 2.2 Kiriş K110 6.3 D7 den

10.5 Duvar
25/50 15.1 D7 den 25/50

... a, p ... a, p
K117 2.4 Kiriş
Duvar K117 2, 4.0 D4 den
6.0
25/50 2, 15.4 D4 den 25/50 2, 4.0 D5 den
2, 15.4 D5 den
... ...

P : kN, a: metre cinsinden

225
 Üçgen ve trapez yüklerin düzgün yayılı eşdeğer yüke dönüştürülmesi Derste anlatılmayacak

Üçgen ve trapez yükler bilgisayar ile yapılan hesaplarda kullanılır. El hesaplarında, üçgen ve trapez kiriş yükleri ile çalışmak, yorucu ve zaman alıcıdır. El
hesaplarında üçgen ve trapez yükler yerine bunların aşağıda verilen eşdeğer düzgün yayılı karşılıkları kullanılabilir. Üçgen ve trapez yüklerin ankastrelik
momentleri eşdeğer yüklerin ankastrelik momentleri ile aynıdır. Ancak, açıklık momentleri ve kesme kuvvetleri farklı olur. Bu nedenle, bilgisayar ile yapılan
hesaplarda mutlaka üçgen ve trapez yükler kullanılmalı, eşdeğerleri kullanılmamalıdır.

Lk pL k
p p eşdeğer 
2 3

Eşdeğeri
Lk Lk

pL k 1
Lk
p p eşdeğer  (1.5  )
2 3 2m 2

Eşdeğeri
L L
u u

Lk: döşemenin kısa kenarı (=kısa kenardaki kiriş açıklığı)

Lu: döşemenin uzun kenarı (=uzun kenardaki kiriş açıklığı)
m = Lu/Lk
p:döşemenin yükü (g veya q)
peşdeğer:üçgen veya trapez yük yerine kullanılabilecek düzgün yayılı eşdeğer yük

226
 ÖRNEK: Kiriş yüklerinin eşdeğer düzgün yayılı yük olarak belirlenmesi Derste anlatılmayacak

A B C D K105 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
4 K110 25/50 Kiriş 0.25.(0.50-0.11).25 = 2.4 kN/m D2 den (4/3).2.00 = 2.7 kN/m
D7 Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “ D5 den (4/3).2.00 = 2.7 “
h=15 cm
g=8.41 kN/m2 D2 den (4/3).6.56 = 8.7 “
3.6

q=3.50 kN/m2 D5 den (4/3).7.72 = 10.3 “ 2.7

3 K108 25/50 2.4 2.7

D4 D5 D6 6.0 K105 kirişi
4.0 m
K117 25/50

h=12 h=12 h=12

8.7 B C
6m

g=7.72 g=7.72 g=7.72

q=2.00 q=2.00 q=2.00
10.3

4.0 m K105 kirişi

2 K105 25/50
D1 D2 D3 B C
h=10 h=10 h=10
4

g=6.56 g=6.56 g=6.56

q=2.00 q=2.00 q=2.00
K108 kirişi yükleri:
1 a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
Kiriş 0.25.(0.50-0.135).25 = 2.3 kN/m D5 den (4/3).2.00 = 2.7 kN/m
4 4m 4
Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “ D7 den (3.6/2).3.50 = 6.3 “
+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı D5 den (4/3).7.72 = 10.3 “ 2.7
D7 den (3.6/2).8.41 = 15.1 “
6.3
Bir yapının +3.0 ve +6.0 m kotlarına ait kalıp planında 2.3
döşeme yükleri gösterilmiştir.Tüm kirişlerin üzerinde duvar
vardır. İç duvar ağırlığı 2.40 kN/m2, dış duvar 4.20 kN/m2 6.0 4.0 m K108 kirişi
dir.
K105, K108, K110 ve K117 kirişlerinin yüklerini düzgün 10.3 B C
yayılı eşdeğer yük olarak belirleyiniz.
15.1
ÇÖZÜM:
K105 kirişine: D2 ve D5 den üçgen yükler, 4.0 m K108 kirişi
K108 kirişine: D5 den üçgen, D7 den düzgün yayılı yük,
K110 kirişine: D7 den düzgün yayılı yük, B C
K117 kirişine: D4 ve D5 den trapez yükler

aktarılmaktadır. Hesaplarda üçgen ve trapez yükler yerine

düzgün yayılı eşdeğer karşılıkları kullanılacaktır.
 Derste anlatılmayacak
K110 kirişi yükleri:
a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
Kiriş 0.25.(0.50-0.15).25 = 2.2 kN/m D7 den (3.6/2).3.50 = 6.3 kN/m
Duvar (3.0-0.50).4.20 = 10.5 “
D7 den (3.6/2).8.41 = 15.1 “ 6.3
2.2
K110 kirişi
4.0 m
10.5
A B
15.1

4.0 m K110 kirişi

A B

K117 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:
m=6/4=1.5 D4 den 2.00.4/3.(1.5-1/ (2.1.52 ) = 3.4 kN/m
Kiriş 0.25.(0.50-0.12).25 = 2.4 kN/m D5 den 2.00.4/3.(1.5-1/ (2.1.52 ) = 3.4 kN/m
Duvar (3.0-0.50).2.40 = 6.0 “
D4 den 7.72.4/3.(1.5-1/ (2.1.52 ) = 13.2 “ 3.4
D5 den 7.72.4/3.(1.5-1/ (2.1.52 ) = 13.2 “
2.4 3.4

6.0
6.0 m K117 kirişi
13.2
2 3
13.2

6.0 m K117 kirişi

2 3

228
 Derste anlatılmayacak

Kiriş yükleri tablosu (g sabit yüklerinden) Kiriş yükleri tablosu (q hareketli yüklerinden)

+3.0, p p p +3.0, p p p
p p
+6.0 +6.0
Açıklama Açıklama
Kotu a a Kotu a a

K101 ... ... ... ... ... K101 ... ... ... ...
25/50 25/50

... ...

K105 2.4 Kiriş K105 2.7 D2 den

6.0 Duvar D5 den
25/50 8.7 D2 den 25/50 2.7
10.3 D5 den
.... ...

K108 2.3 Kiriş K108 2.7 D5 den

6.0 Duvar D7 den
25/50 10.3 D5 den 25/50 6.3
15.1 D7 den
... ...

K110 2.2 Kiriş K110 6.3 D7 den

10.5 Duvar
25/50 15.1 D7 den 25/50

K117 2.4 Kiriş K117 3.4 D4 den

6.0 Duvar
25/50 13.2 D4 den 25/50 3.4 D5 den
13.2 D5 den
... ...

P : kN, a: metre cinsinden

229