BETONARME-II

Bölüm-9.1-9.4
DÖŞEMELER

Mersin Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Mersin, Türkiye
9.1 Giriş
Bir boyutu (kalınlığı) diğer iki boyutuna göre çok küçük olan ve düzlemine dik
doğrultuda yüklenmiş taşıyıcı elemanlara plak adı verilmektedir.
Döşeme terimi ise kirişli ve kirişsiz döşemelerde, döşeme plağını (tablasını), dişli
döşemelerde ise plakla birlikte dişleri (küçük kirişleri) de kapsayacak şekilde
kullanılmaktadır.
Döşemeler farklı kriterlere göre sınıflandırılmakta ve aynı tip döşeme için bazen
farklı isimler kullanılmaktadır.
Bu ders kapsamında döşemeler; kirişli, kirişsiz ve dişli döşeme olarak üç ana
başlık altında açıklanmaktadır.
1-Kirişli döşemeler (kirişli plak döşemeler)
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler (hurdi döşemeler)
İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler (dal döşemeler)
2-Kirişsiz döşemeler ( kirişsiz plak döşemeler)
Tablasız ve başlıksız kirişsiz döşemeler
Tablalı kirişsiz döşemeler
Başlıklı kirişsiz döşemeler ( mantar döşemeler)
Başlıklı ve tablalı kirişsiz döşemeler
3-Dişli döşemeler
a)Bir doğrultuda çalışan dişli döşemeler
Dolgusuz (görünür) dişli döşeme (nervürlü döşeme)
Dolgu bloklu dişli döşeme (asmolen döşeme)
b)İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler (kaset döşemeler)
Döşemelerin görevi kendilerine etkiyen düşey yükleri mesnetlenmiş olduğu
kirişlere, perde duvarlara ya da doğrudan kolonlara aktarmaktadır.
Yapıya yatay yüklerin etkimesi durumunda kendisine bir görev daha
yüklenmektedir. Bu görev yatay yükleri düşeye taşıyıcı elemanlara rijitlikleri
oranında paylaştırmaktır.
Bu önemli görevi yerine getirebilmek için döşemenin yeterli rijitliğe sahip olması
gereklidir.
Döşeme rijit diyafram davranış gösterebiliyorsa bu görevi başarıyla yerine
getirecektir.
Döşeme sisteminin seçiminde etkili olan parametrelerden başlıcaları aşağıda
verilmektedir:

1-Bölgenin depremselliği: Deprem bölgelerinde davranış açısından en uygun

döşeme sisteminin tekniğine uygun yapılmış kirişli döşeme olduğu söylenebilir.
Kirişsiz döşemelerde meydana gelen zımbalama olayı bu döşemelerin deprem
bölgelerinde kullanılmasında tereddütler oluşturmaktadır.

Döşeme sistemleri içinde asmolen döşemeler depremlerde maalesef çok kötü bir
performans göstermektedir.
Bu döşemeler hem rijitlik açısından büyük deplasmanlara neden olmakta, hem de
dayanım eksikliği göstermektedir. Bunların deprem bölgelerinde halen bilinçsizce
kullanılıyor olması ülkemiz için bir sorun olmaktadır. Nitekim asmolen döşemelerle
ilgili olarak konuyla ilgili akademisyenler tarafından 'Bu sistemden nasıl
kurtulacağız, bilemiyorum ifadesi bile kullanılmıştır
2-Döşemenin maliyeti: Seçilen döşemenin kalıp maliyetinin düşük olması ve
kullanılacak malzeme miktarının az olması tasarruf sağlayan faktörlerdendir.

Kirişsiz döşeme ve asmolen döşemelerin kalıp maliyeti düşük, ancak kullanılan

malzeme miktarı fazladır. Kirişli döşemelerde ise bunun tam tersi bir durum söz
konusudur. Dolayısıyla döşeme maliyetini dikkate alırken bu hususların birlikte
değerlendirilmesi gerekmektedir.
3-Geçilecek açıklık miktarları ve hareketli yük: Betonarme döşeme
sistemlerinin daha ekonomik oldukları açıklıklar ve etkisinde kalacakları
hareketli yükler çizelgede sunulmaktadır.
Daha büyük açıklıklarda betonarme taşıyıcı sistemler ekonomik olmaktan
çıkmakta, bunun yerine öngerilmeli ya da başka taşıyıcı sistemler tercih
edilmektedir.
5-Etkiyen yükün büyüklük ve çeşidi: Döşemelere, kalıcı ve hareketli yüklerin
dışında bazen duvar yükü gibi şerit yükler ya da tekil yükler de etkiyebilmektedir.
Yükün büyük olması ya da tekil yük bulunması durumunda dişli döşemeler, diğer
döşemelere göre daha uygun olmaktadır.

6-Kullanım değişikliklerine uyumu: Yapının kullanım amacındaki değişikliklere

bağlı olarak, zaman zaman duvarların yerlerinin değiştirilmesi gerekmektedir. Bu
gibi durumlarla karşılaşıldığında en uygun döşeme sisteminin kirişsiz ve kaset
döşeme olduğu açıklanabilir. Özellikle kirişli döşemelerde hesaplarda dikkate
alınmayan ve döşeme orta bölgesine yapılacak bir duvar döşemede sehime ve
hasara neden olabilir
7-Yapının plan geometrisi: Dişli döşemeler genelde dörtgen dışındaki plan
geometrileri için uygun olmamaktadır. Bazen bu döşemelerin dörtgen planlara
yerleştirilmesinde bile, kirişlerin kolonlara merkezi bir şekilde oturtulamamasından
dolayı, sorunlarla karşılaşılmaktadır.

8-Taşıyacağı eşya ve cihazların hassasiyeti: Döşemenin sehime ve titreşime

duyarlı eşya ve cihazları taşıması durumunda, döşeme sisteminin yeterince rijit
olması gerekmektedir. Kirişli döşemelerde döşeme kalınlığı genelde küçük
olduğundan bu gibi durumlarda sorunlarla karşılaşılabilir.

9-Teknik personelin bilgi ve becerisi: Döşeme sistemini inşa edecek olan teknik
personelin döşeme sistemi hakkındaki bilgi ve becerisi de önemli bir parametredir.
Alışkın olmadıkları bir döşeme sistemini inşa etmek durumunda olan teknik
personelin, döşemeyi kısa sürede tekniğine uygun olarak inşa etmeleri çok zor
olacaktır.

Kirişli döşemelerin uygulanması hemen hemen yapılarla ilgili her teknik

personel tarafından bilinmektedir. Ancak, diğer döşemeler için aynı şeyleri
söylemek mümkün değildir.
10-Yapının kullanım amacı: Döşeme bir deponun tavanında bulunuyorsa ve
depoya malzeme almak ya da boşaltmak için araçlar girip çıkıyorsa, bu durumda
kirişli döşemelerde kirişler kat yüksekliğini azaltmakta, bu da kullanımı olumsuz
yönde etkilemektedir. Bu durum için en uygun döşeme sistemi kirişsiz döşemedir.

11-Konsol döşemelerin varlığı: Kat döşeme sisteminde konsolların bulunup

bulunmaması ve bunların açıklıkları ile doğrultuları komşu döşemeler için
seçilecek sistemi etkilemektedir.
Kirişsiz döşemelerde uzun ve ağır konsolları tasarlamak oldukça zor ya da
imkansız olacaktır.
Bütün döşemelerin görevi, kendilerine etkiyen düşey yükleri mesnetlenmiş
olduğu kirişlere, perde duvarlara ya da doğrudan kolonlara aktarmak ve yatay
yükleri rijit diyafram etkisiyle düşey taşıyıcı elemanlara rijitlikleri oranında
paylaştırmaktır.
Döşemelerin tasarımında da diğer betonarme elemanlarda olduğu gibi taşıma
gücü ve kullanılabilirlik sınır durumları dikkate alınmaktadır.
Ancak, hasar görmüş yapılar üzerinde yapılan incelemeler döşemelerde taşıma
gücü açısından genelde sorunla karşılaşamadığını, karşılaşılan problemlerin
çoğunun kullanılabilirlik sınır durumuyla ilgili olduğunu ortaya koymuştur. Diğer
bir deyişle döşemelerde sorun aşın sehim (çökme), titreşim ve çatlamadan
kaynaklanmaktadır.

Aşırı sehim ve titreşim doğrudan döşeme kalınlığı, aşırı çatlama ise donatı ile
ilişkilidir. Döşemelerde kullanılabilirlik sınır durumu genelde etkili olsa da, iki
doğrultuda çalışan dişli döşemelerde taşıma gücü sınır durumunun da kritik
olabildiğini belirtmekte yarar vardır.
Döşemelerin numaralandırılması D1,D2,.. şeklinde ya da D101, D102,...
şeklinde yapılmaktadır.
Burada D harfi döşemeyi, D yi izleyen rakamlar birinci gösterimde doğrudan
döşemenin tip numarasını, ikinci gösterimde ise birinci rakam döşemenin
bulunduğu katı, diğer iki rakam ise belirtilen katta kaçıncı tip döşeme olduğunu
göstermektedir.
Burada, normal döşemelerden farklı olan döşemelerin hemen fark edilmesi için
normal döşemeler için kullanılan D harfi yerine, düşük döşemelerde DD, balkon
döşemelerinde BD, merdiven döşemelerinde ise MD harfleri kullanılacaktır.
TS500-2000 de döşemelerin kısa kenar doğrultusundaki mesnet ortaları
arasında kalan (akstan aksa) açıklığı ls ile gösterilmekte ve kısaca döşemenin kısa
kenarı olarak adlandırılmaktadır. Bu doğrultudaki serbest açıklık lsn ile
gösterilmektedir.

Döşemelerin uzun kenar doğrultusundaki mesnet ortaları arasında

kalan (akstan aksa) açıklığı ll ile gösterilmekte ve kısaca döşemenin uzun kenarı
olarak adlandırılmaktadır. Bu doğrultudaki serbest açıklık ise lln ile
gösterilmektedir. Serbest açıklık bazen net açıklık ya da temiz açıklık olarak
adlandırılmaktadır.
Bu ders kapsamında, döşeme kalınlığı için hf sembolü tercih edilmektedir. Bu
durumda kirişli ve kirişsiz döşemelerde plak kalınlığı döşeme kalınlığı hf ye eşit
olmaktadır.
Dişli döşemelerde ise döşeme terimi plağı ve dişleri de kapsadığından, sadece
plak kalınlığı için t sembolü, toplam döşeme kalınlığı olarak da kabul edilebilecek
diş derinliği (yüksekliği) için ise kirişlere paralel olarak h sembolü tercih
edilmektedir.
9.2 Döşeme Hesaplarında Etkili Olan Parametreler
1-Döşeme kenarlarının mesnetlenme koşulu:
Döşeme hesaplarında döşemenin mesnetlenme koşulları önemli olmaktadır.
Mesnet koşulları genel olarak sürekli kenar, süreksiz kenar ve serbest uç olarak üçe
ayrılmaktadır.
Her tarafında normal döşeme bulunan ve bir ya da birkaç kenar dış mesnet olan
döşemelerin mesnet koşuluna kolaylıkla karar verilebilmektedir.
Ancak komşu döşemenin balkon ya da düşük döşeme olması durumunda döşeme
kenarlarının sürekli mi yoksa süreksiz mi kabul edileceği konusunda tereddütler
ortaya çıkmaktadır.
Balkon boyutlarına bağlı olmakla beraber döşemenin balkona bitişik olan kenarı
sürekli olarak dikkate alınabilir.

Düşük döşemeye komşu olan bir döşeme için kat planından alınan şematik kesit
Şekilde görülmektedir.
Şekilden görüldüğü gibi düşük döşemeye komşu döşemenin mesnet donatısının
sürekli olmasını sağlamak mümkün değildir. Buna rağmen donatıların kiriş içinde
kenetlenmesi ve mesnet kirişinin döşemelerce engellenmesi nedeniyle davranış
sürekli duruma yakındır.

Diğer taraftan TS500 de iki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler için döşemenin
serbestçe oturduğu varsayılan kenar mesnedinde dönmenin herhangi bir yapısal
düzenleme nedeni ile engellenmesi durumunda dış mesnetteki momentin, döşeme
açıklık ortası için verilen momentin belirli bir oranı olarak alınması gerektiği
belirtilmektedir.
Bu oran dönmenin tam olarak engellendiği durumlarda 1.0, diğer durumlarda ise
0.5 olarak öngörülmektedir.

Bu nedenle düşük döşemenin kenarlarını ya da düşük döşemeye komşu döşeme

kenarlarını süreksiz kabul etmek ve yönetmelikte süreksiz kenarlar için öngörülen
mesnet momentlerini dikkate almak pratik amaçlar için yeterli olacaktır.
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler için de benzer yaklaşım kullanılabilir.

Daha sonra ayrıntılı olarak açıklanacağı gibi bir doğrultuda çalışan kirişli
döşemelerin kenar mesnetler için TS 500 de açıklık momentinin belirli bir oranı
olan moment değeri değil -pdl2/24 değerinde bir moment önerilmektedir.
Örnek bir kat planı ve bu plandaki döşemelerin mesnet koşullan şekilde
verilmektedir.
2- Süreklilik Durumu:
Döşeme hesaplarında karşılaşılacak bir diğer husus da döşemenin kenar açıklık ya
da iç açıklık olmasıdır. Burada da yine düşük döşeme durumu tasarımcıyı
tereddüde sürükleyebilmektedir.

Aynı döşemenin ayrı ayrı kenar ve iç açıklık kabul edilmesi durumlarında

aralarındaki fark tasarımcıya yol gösterebilir.
Kenar açıklıkta açıklık momenti (pozitif moment) daha büyük olacak, buna
karşılık dış mesnette moment sıfır olmaktadır. Dolayısıyla açıklık hesabında
emniyetli tarafta kalınacak, davranışa bağlı olarak dış mesnette ise emniyetsiz
tarafta kalınabilir.
Ancak TS500 de dış mesnetler içinde moment dikkate alınması ve donatı
yerleştirme zorunluluğu dikkate alındığında bu emniyetsizlik de ortadan kalkabilir.
Her iki durum içinde mutlaka emniyetli tarafta kalınmak istenirse o zaman
döşemenin, açıklık momenti için kenar açıklık, dış mesnet momenti için ise iç
açıklık olarak dikkate alınması uygun olacaktır.

Normal döşeme bir doğrultu için kenar açıklık, diğer dik doğrultu için iç açıklık
ise, yapılan işlem kısa kenar doğrultusundaki mesnetlenme durumunu dikkate
almaktır.
3- Yükün Durumu:
Döşeme hesaplarında dikkate alınacak düşey yükler, kalıcı (g) ve hareketli (q)
yüklerdir.
Bu yüklerin döşeme üzerinde eşit yayılı olarak etkidiği kabul edilmektedir. Ancak
özellikle konut dışındaki yapılarda döşemelere ağır tekil yüklerin etkimesi de söz
konusu olabilir.

Bu durumda döşemenin projelendirilmesinde tekil yükün de dikkate alınması

gerekmektedir. Döşeme üzerinde duvar bulunması durumunda döşeme, yayılı
yüklere ilave olarak duvar ağırlığından kaynaklanan şerit yükün etkisinde de
kalacaktır.
Bu durumda yayılı yükler için çıkartılmış yöntemlerin kullanılması pek uygun
olmayacaktır.
Uygun olan sonlu elemanlar gibi yöntemler kullanarak tekil ve şerit yükleri
hesaplarda dikkate almaktır. Bu imkan yoksa, kaba bir yaklaşım olarak duvar
ağırlığı hesaplanıp, birden büyük bir katsayı ile çarpılıp döşeme alanına bölünerek
duvardan dolayı hesaplanan yayılı yük hareketli yüke eklenebilir.

Burada döşeme üzerine bölme duvarı yapımının zorunlu olması halinde, bu

duvarı mümkün olduğu kadar hafif malzemelerden yapmanın daha uygun olacağını
belirtmekte yarar vardır.
Döşeme yükü hesabı için bir örnek:
4- Kenar Oranı:
Döşemenin uzun kenarının, kısa kenarına oranı m (=ll/ls) ile gösterilmekte ve
kenar oranı olarak adlandırılmaktadır. Bu orana bağlı olarak döşemenin kısa ve
uzun kenar doğrultularında taşıyacağı yükün miktarı değişmektedir.
Buna örnek olarak m=l.0 değeri için uzun ve kısa kenar doğrultusunda taşınan
yüklerin eşit olduğu, m=2 değeri için yükün yaklaşık % 94'ünün, m=3 değeri için
ise % 99' unun kısa kenar doğrultusunda taşındığı belirtilebilir.
Kenar oranı m arttıkça, kısa kenar doğrultusunda taşınan yükün miktarının da
artacağı kesin olarak söylenebilir.
9.3 Döşemelerin Betonarme Hesapları:
Düzgün yayılı olan ve
tasarım yükü olarak
adlandırılan pd yükünün
etkisindeki bir
döşemeden 1.0 m
genişliğinde ve 1.0 m
uzunluğunda bir cisim
çıkarılırsa bu cisimde
gerilme olarak normal
(σ) ve kesme (τ)
gerilmeleri, iç kuvvet
olarak ise eğilme
momenti (M), kesme
kuvveti (V) ve burulma
momenti (T) meydana
gelecektir.
Döşeme şekilde tanımlanmış olan iç kuvvetleri karşılayacak yeterli boyut ve
donatıya sahip olmalıdır.

Eğilme Hesabı: Eğilme momentini karşılamak amacıyla hesaplanan donatı asal

çekme donatısı olarak adlandırılmaktadır. Asal çekme donatısı iki sınıfa
ayrılmaktadır. Negatif eğilme momenti için hesaplanan asal çekme donatısı
mesnet donatısı, pozitif eğilme momenti için hesaplanan asal çekme donatısı ise
açıklık donatısı olarak adlandırılmaktadır.
Döşemelerde kısa kenar doğrultusu için daha büyük moment hesaplandığından,
faydalı yükseklikten yararlanarak donatıdan tasarruf sağlanması amacıyla, kısa
kenar doğrultusundaki donatı alt sıraya, uzun kenar doğrultusundaki donatı ise
üst sıraya yerleştirilmektedir.
Kesme Hesabı: İç kuvvetlerden kesme kuvvetini karşılamak amacıyla
belirlenen donatıya kesme ya da kesme (kayma) donatısı denilmektedir. Ancak,
döşeme kalınlığı yeterince büyük seçilerek, döşemeler genellikle kesme donatısı
gerektirmeyecek şekilde tasarlanmaktadır.
Kesme kuvveti açısından en hassas döşemenin, zımbalama olayı nedeniyle,
kirişsiz döşeme olduğu söylenebilir.

Burulma Hesabı: Burulma momenti için döşemelerde genellikle hesap

yapılmayıp, döşeme köşelerine konstrüktif olarak burulma donatısı
yerleştirilmektedir. TS500-2000 de burulma donatısıyla ilgili bir koşula
rastlanamamış olup bu donatılar yerleştirilmeyebilir.
9.4 Kirişli Döşemeler
Bu döşemeler dört kenarından kirişlere mesnetlenebileceği gibi bir ya da
birkaç kenarından da mesnetlenip biğer kenarları boşta olabilir.
Kirişli döşemeler uzun kenarının kısa kenarına oranına (m) bağlı olarak bir
ya da iki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler olarak iki sınıfa ayrılmaktadır.
Bu iki sınıf döşeme için yönetmelikte öngörülen hesap yöntemleri ve diğer
koşullar birbirinden farklı olduğundan aşağıda bunlar, farklı başlıklar altında
irdelenecektir.
9.4.1 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler

Kirişlere mesnetlenen döşemelerin uzun kenarının, kısa kenarına oranı m >2

ise bu döşemeler bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler olarak
adlandırılmaktadır.
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler açıklıkların küçük olduğu
durumlarda ekonomik olmakta, büyük açıklıklarda ise ekonomik olmaktan
çıkmaktadır.
Daha önce de belirtildiği gibi kenar oranı m=2 için yükün büyük kısmı
(%94.1) kısa kenar doğrultusunda taşındığından, bir doğrultuda çalışan
döşemelerde sadece kısa kenar doğrultusunda donatı hesabı yapılmaktadır.
Hesaplanan donatı çekme donatısı olarak döşemeye kısa kenar doğrultusunda
yerleştirilmektedir.
Diğer doğrultu için moment ve donatı hesabı yapılmayıp, sadece yönetmelik
gereği dağıtma donatısı yerleştirilmektedir. Dağıtma donatısının görevi
büzülme ve sıcaklık değişimi gibi etkiler sonucu oluşabilecek gerilmeleri
karşılamaktır.
 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde kesme genellikle kritik olmaz.
 Buna rağmen döşemenin kesme dayanımı için kesme donatısına gerek
olup olmadığı kontrol edilmelidir. Döşeme kalınlığını kesme donatısı
gerektirmeyecek şekilde seçmek tasarım için uygun olacaktır. Bunun için
tasarım kesme kuvvetinin (Vd=V), kesitin kesmede çatlama dayanımından
(Vcr) küçük olması gerekmektedir. Tasarım kesme kuvveti bu döşemeler
için, kısa kenar doğrultusundaki serbest açıklığı dikkate alınarak, mesnet
yüzünde,
 Betonarme bir kesitin kesmede çatlama dayanımı (Vcr), daha kesin hesaba
gerek duyulmadığı durumlarda, b döşeme birim genişliğini, d faydalı
yüksekliği, fctd betonun tasarım çekme dayanımı göstermek üzere,

Döşemelerde faydalı yüksekliğin dolayısıyla da döşeme kalınlığının büyük

seçilmesi kesme dayanımının beton tarafından karşılanmasını kolaylaştıracak,
çoğu zaman da kesme donatısına gerek kalmayacak şekilde tasarım yapma
imkanı sağlayacaktır. Bu durumda, yukarıda da belirtildiği gibi, döşeme
kalınlığının yeterli olabilmesi için aşağıdaki koşul sağlanmalıdır:
9.4.2 Sürekli Kiriş Teorisiyle bir doğrultuda çalışan kirişli
döşemelerin yapısal çözümlemesi

Bu döşemelerin yerüstü yapıları için sürekli döşeme olarak inşa edilmesi
halinde, yayılı yük altındaki eğilme momentlerinin hesabında, mesnetlerinde
serbestçe dönebilen sürekli kiriş teorisi kullanılmaktadır.

Sürekli kiriş teorisiyle yapılan bu çözümlemede şeritler arasındaki burulma

momentleri ile, orta ve kenar şeritler için eğilme momentleri arasındaki farklılıklar
ihmal edilmektedir.
Dikkate alınan bu basit modelden elde edilecek sonuçların betonarmedeki uyum
dikkate alındığında güvenli olabileceği belirtilmektedir
Sürekli kiriş teorisiyle çözümleme için döşemede birim genişlikli (1,00 m) bir
şerit dikkate alınmaktadır.
Bu birim genişlikli döşeme, kirişlerde mesnetlenmiş sürekli kiriş gibi
düşünülmektedir.
TS500 de bir doğrultuda çalışan kirişli döşemelerin mesnedindeki negatif
eğilme momentinin ve açıklığındaki pozitif eğilme momentinin Şekilde verilen
βm katsayıları yardımıyla hesaplanabileceği belirtilmektedir. i1
Slayt 46

i1 ilker; 22.03.2014
Yukarıdaki şekilde verilen βm katsayıların kullanılabilmesi için aşağıdaki
koşullar sağlanmalıdır:

1) Hareketli yükün kalıcı yüke oranı ikiden küçük olmalı

2) En az iki açıklık bulunmalı

3) Bitişik döşeme açıklıklarından küçüğünün, büyüğüne oranı 0,8 den küçük

olmamalı
4) Yükler üniform düşey yük olmalı

Verilen βm moment katsayıları yardımıyla mesnet ve açıklıklardaki mesnet

ortasındaki eğilme momentlerinin ( M) genel ifadesi,

Bu bağıntıdaki pd döşeme tasarım yükünü, l ise açıklıkların eşit olması

durumundaki açıklık değerini göstermektedir. Ancak, döşemelerin açıklıkları
birbirine eşit olabileceği gibi, birbirinden farklı da (ls1, ls2 ,ls3 ) olabilir.

Açıklıkların eşit olmaması durumunda mesnet momentinin belirlenmesinde

komşu açıklıkların ortalaması (l=0.5(lsı+ls2) ve yüklerin ortalaması
(pd=0.5(pd1+pd2) alınmaktadır.
Duvarlara serbestçe oturan döşemelerde bu açıklık değeri serbest açıklığa
döşeme kalınlığı eklenerek belirlenmektedir. Bu değer serbest açıklığın 1.05
katından ve akstan aksa olan açıklıktan büyük olamaz.

TS500 de kenar mesnetlerinde yapım düzeni nedeni ile serbestçe dönme

önlenmişse, bu mesnette en az açıklık donatısının yarısı kadar donatının üste
bulundurulması öngörülmektedir.
Diğer taraftan TS500-2000 de getirilen yeni koşul gereği dış (kenar) mesnet için
moment sıfır alınmayıp –pd l2/ 24 değerinde bir moment dikkate alınmaktadır. Bu
moment için çoğu zaman açıklık donatısının yarısı yeterli olacaktır.

Yukarıda verilen βm katsayıları yardımıyla hesaplanan mesnet ve açıklık

momentleri doğrudan donatı hesabında kullanılmamaktadır.

Donatı hesabında kullanılan ve tasarım momenti (Md) olarak adlandırılan

moment aşağıda açıklandığı gibi belirlenmektedir.
TS500 de sürekli plakların açıklıklarında hesaplanan pozitif eğilme momentleri
(M), iki ucu ankastre varsayımıyla ve serbest açıklığın dikkate alınması
durumunda elde edilen momentten (MA) daha küçükse, kesit hesabında ankastre
uç varsayımıyla bulunan açıklık momentinin dikkate alınması öngörülmektedir.
Bu durumda tasarım açıklık momenti (Md);

Açıklıktaki βm, katsayıları 11 ile 18 arasında değiştiğinden βm katsayıları

yardımıyla hesaplanan moment daha büyük olacaktır. Ancak, koşulların
sağlamamasından dolayı βm katsayıları ile çözüm yapılamayan döşemelerde
komşu açıklık ve/veya yüklerin çok farklı olduğu durumlarda açıklık momenti
çok küçük ya da negatif hesaplanabilir. Bu durumda tasarım momenti için MA
momenti etkili olabilir.
Bir doğrultuda çalışan döşemelerin tasarım mesnet momentinin (Md)
belirlenebilmesi için fark momentin hesabı gereklidir. ΔM fark momenti;
a (≤ 0,175l) mesnet genişliğini, V mesnet yüzündeki kesme kuvvetini göstermek
üzere,

bağıntısıyla belirlenmektedir.
Fark momentin hesabından sonra, donatı hesabında kullanılacak tasarım mesnet
momenti aşağıdaki bağıntı ile belirlenebilir:

Mesnedin kiriş yerine duvar olması durumunda, duvar ortasındaki mesnet

momentleri azaltılmadan hesaplarda kullanılmaktadır. Bu durum için tasarım
momenti aşağıdaki bağıntıyla belirlenecektir.
 9.4.3 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde boyut ve
donatılara ilişkin koşullar ve tasarım akış şeması
Bir doğrultuda
çalışan kirişli
döşemeler için
açıklık ve mesnet
momentlerine göre
belirlenen asal
çekme donatılan ile
yönetmelik gereği
konması gereken
diğer donatılar,
nervürlü ve düz
yüzeyli donatılar
için,
gösterilmektedirler.

Bir doğrultuda Çalışan Döşemelerde Nervürlü Donatı İçin Şematik Donatı Planı
Bilindiği gibi
döşemelere
yerleştirilecek olan
nervürlü donatılarda
kanca yapılmamaktadır.
Bu şekilden görüldüğü
gibi, hesap sonucu
bulunan ve daha kalın
olarak çizilen asal
donatılar döşemeye kısa
kenar doğrultusunda
yerleştirilmektedir.
Uzun kenar
doğrultusunda ise
hesaplanmayan, sadece
yönetmelik gereği konan
dağıtma donatısı ve kısa
mesnet donatısı
yerleştirilmektedir.
Bir doğrultuda Çalışan Döşemelerde Nervürlü Donatı İçin Şematik Donatı Planı
Bir doğrultuda Çalışan Döşemelerde düz Donatı İçin Şematik Donatı Planı
Balkon döşemeleri genellikle bir doğrultuda çalışmaktadır. Eğer balkonun
sadece uzun kenarlarından biri sürekli diğer üç kenarı kirişe oturmayıp boşta ise
Şekilde gösterildiği gibi donatı düzenlemesi yapılabilir
Bir doğrultuda çalışan
kirişli döşemelere ilişkin
koşullar