Hafta - Su Yapilari - Baglamalar PDF

Su Yapıları
Bağlamalar
N. GÖKSU SOYDAN OKSAL

BAĞLAMALAR
(REGÜLATÖRLER)
 Bağlamalar, genel olarak yalnız akarsuyun yatağını kapatan, suyu
biriktirmekten çok, su seviyesini belirli bir kota kadar yükselten, suyu
belirli bir yöne çeviren, istenilen seviyede arzu edilen suyu almayı
sağlayan yapılardır. Regülatör, çevirme yapıları adı ile de anılır.
Bağlama
a a
Akarsu
a-a
İsale Kanalı
(İletim Kanalı)
Düşüm
Kabarma Yüksekliği
Hidrolik
Yüksekliği Sıçrama
Akarsu Sulama Alanı
Bağlama Gövdesi
Örnek
 Sulanacak en yüksek kotu 630 m olan
bir sulama bölgesinde iletim kanalı eğimi
0.0005 ve uzunluğu 12 km dir. Su alma
yerindeki yersel yük kayıpları toplamı
0.40 m hesaplanmıştır.
 Bağlama ile alınacak suyun kabartma
kotunu bulunuz.
Çözüm
İletim Kanalında kot farkı = 0.0005  12000 = 6.00 m
Toplam Kayıp = 6.00 + 0.40 = 6.40 m
Kabartma Kotu = 630 + 6.40 + 0.30 = 636.70 m
0,30 m emniyet payıdır

BAĞLAMALARIN SINIFLANDIRILMASI
 Proje Taşkın Debisinin Büyüklüğüne Göre
• Büyük Bağlama Qmin > 500 m³/s
• Orta Boy Bağlama 100 m³/s < Qmin < 500 m³/s
• Küçük Bağlama Qmin < 100 m³/s

 Yapı ve İşletme Özelliğine Göre
• Dolu Gövdeli Bağlamalar

• Sabit Bağlamalar
• Sifonlar
• Hareketli Bağlamalar (Kapaklı Bağlamalar)

 Su Geçirme Özelliğine Göre

• Geçirimsiz Bağlamalar
• Geçirimli Bağlamalar
• Yarı Geçirimli Bağlamalar

Recep YURTAL Ç.Ü. İnş.Müh.Böl
PLANLAMA ÇALIŞMALARI
 Topoğrafik Çalışmalar
• Taşkın Yatağı Genişliği

• Ortalama Eğim
• Yatak Kesitleri
 Hidrolojik Çalışmalar
• 5, 10, 100, 500 yıllık taşkın debilerinin

belirlenmesi
• Katı madde debileri
• Minimum ve Ortalama Debiler
• Seviye – Debi İlişkilerinin (Anahtar Eğrisinin)
Belirlenmesi
 Hidrolik Çalışmalar
• Bağlama kapasitesinin belirlenmesi
• Kabartma eğrisinin belirlenmesi
• Taşkın su seviyelerinin belirlenmesi
• Düşüm yatağı, su alma ağzı, çakıl geçidi ve
çökeltim havuzu ile ilgili hidrolik hesaplar
 Mukavemet Hesapları
• Temel tipi ve boyutları
• Bağlama boyutları
• Sızma analizi ve düşüm yatağı kalınlığı
• Kapakların kenar ve orta ayaklarının statik hesabı
BAĞLAMA YERİ SEÇİMİ
 Yapılış amacı
 Topoğrafya
 Akarsu yatağı
 Zemin durumu
 Derivasyon
BAĞLAMA TİPİNİN SEÇİMİ
 Topoğrafya
• Düz ve ovalık yerlerde HAREKETLİ B.
• Dağlık bölgelerde SABİT B.
• Geniş vadilerde SABİT B.
• Dar vadilerde HAREKETLİ B.
 Katı Madde Debisi
• Katı madde debisi fazla ise HAREKETLİ B.
• Katı madde debisi az ise SABİT B.
 Minimum ve Maksimum Akımlar
• Minimum Debi Maksimum Debi farkı
büyükse HAREKETLİ B.,
• değilse SABİT B.
 Zemin Durumu
• Kum-Çakıllı zeminlerde SABİT B.,
• diğer tür zeminlerde HAREKETLİ B.
 İşletme ve Bakım Masrafları

 Maliyet Analizi
BAĞLAMA KRET KOTU VE
UZUNLUĞUNUN BELİRLENMESİ
Vdüş
Qmin
B
Qa
İsale Kanalı
1. Durum:
Q’min = Qmin – Qa  Q’min > 0 (savak yükü hesapla bulunur)
2. Durum:
Q’min = Qmin – Qa  Q’min  0 (Bağlama Kret Kotu = Kabartma Kotu)
BAĞLAMA UZUNLUĞU
Vdüş
 Bağlama Uzunluğunun Qmin
B
Seçimi: Qa
İsale
• Vdüş  15 m/s L
Kanalı
• q = 5 m³/s/m (birim
genişlikten geçen debi)
• L  (0.50 ~ 0.60 ) B
olmalıdır.
KABARMA KOTU VE UZUNLUĞUNUN BELİRLENMESİ
h  2 cm veya h1 / h = 1.01
h1 h
Kabarma uzunluğu
SABİT BAĞLAMALAR
Bağlama
Gövdesi
Düşüm Havuzu
Anroşman
a a
Ayırma (Gido)Duvarı
Çakıl Geçidi
Kapak
İsale Kanalı
SABİT BAĞLAMALAR
Kabarma Servis köprüsü

Kotu
Bağlama
ho Kret Kotu
Mansap Su Seviyesi
Bağlama
Yüksekliği Eşik
Bağlama
Gövdesi
a – a Kesiti
SABİT BAĞLAMALARIN SINIFLANDIRILMASI
• Plandaki durumuna göre:
Düz Bağlama Verev Bağlama
Kavisli Bağlama Kısmi Bağlama Kırık Bağlama

 Bağlama kret kotu ve mansap su

seviyesinin karşılıklı durumlarına göre:
Serbest Akımlı Batmış Akımlı

 Bağlama yüzeyinden geçen suyun nap alt yüzeyinin

bağlama sırt yüzeyine yapışık olup olmadığına göre
Yapışık Naplı Serbest Düşümlü
Kaskatlı
SABİT BAĞLAMADA DOLU GÖVDE TEŞKİLİ
Su napı
Keskin kenarlı savak

Q1
Q
 Hidrolik Profil
•Creager Profili
•Ogee Profili Ho ha
ho 0
1 n n yc x
y  k .H o . x y
A
k = 0.461 ~ 0.556
n = 1.80 ~ 2.00
Creager’de
k = 0.47 x
n = 1.80
Ogee profili 0.50 1.85

y 0.85
. x y
Ho
-2,000
Koordinatlar
Başlangıcı
-1,000 Su Seviyesi
Yük
1m
0,000 Kret Seviyesi
1,000
Nap Üst Yüzey Eğrisi
2,000 Kret Üzerindeki Birim Yük için

y değerleri
Koordinatlar
y
3,000 x Nap Alt Eğ. Nap Üst Eğ.
Bağlama Memba Yüzü
0.00 0.126 -0.831

0.10 0.036 -0.803
0.20 0.007 -0.772
4,000 0.30 0.000 -0.740
0.40 0.007 -0.702
0.60 0.063 -0.620
0.80 0.153 -0.511
5,000 1.00 0.267 -0.380
1.20 0.410 -0.219
1.40 0.590 -0.030
6,000 1.70 0.920 0.305
2.00 1.310 0.693
2.50 2.100 1.500
3.00 3.110 2.500
7,000 3.50 4.260 3.660
4.00 5.610 5.000 Nap Alt Yüzey Eğrisi
4.50 7.150 6.500
8,000
-1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00
x değerleri
SABİT BAĞLAMA GÖVDE HESABI
ha
Ho ho
hd
P d
Sabit bağlama gövde üzerindeki debi:

3/ 2
Q  Co  L  ( H o )
Birim genişlikten geçen debi:
q  Co  ( H o ) 3 / 2
DÜŞEY YÜZLÜ PROFİLDE DEBİ KATSAYISI
2.21
2.15
2.10
2.04
1.99
Co
1.93 ha
Ho ho
1.88
P
1.82
1.77
Q  C O .L.(H O ) 3 / 2
1.71
1.66
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P / Ho
KRET ÜZERİNDEKİ YÜKÜN PROJE YÜKÜNE ORANI
1.1
1.0
C/Co
Ho
ha
He ho
0.9
P
0.8
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6
He/Ho
MEMBA YÜZÜ EĞİMLİ PROFİLE AİT DEBİ KATSAYISI
1.04
3:3 ha 1:3 1826′
Ho ho 2:3 3341′
1.03 3:3 4500′
2:3 P
Cmeyilli / Cdüşey
1.02
1.01
1:3
1.00
0.99
0.98
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
P / Ho
D E B İ K A T S A Y IS IN A M A N S A B IN E T K İS İ
1.00
0.98
0.96
0.94
0.92
0.90
C / Co
0.88
0.86 ha
Ho ho
0.84 hd
0.82 P
0.80 d
0.78
0.76
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
M a n sa p T a b a n ı D u ru m u hd  d
HO
MANSAP SU SEVİYESİNİN DEBİ KAT SAYISINA ET KİSİ
1.0
0.8
0.6
C / Co
ha hd
Ho ho
0.4
d
P
0.2
0.0
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8
Suya Ba tıklık De re ce si hd
HO
ha
Ho ho
hd
Yaklaşım hızı: P d
q
Va 
P  ho
Yük kaybı:
2
 q 
2
 
Va  P  ho   q2
ha  
2g 2g 2 g ( P  ho ) 2
Proje yükü: H o  ho  ha
L1  2  c  ( N  1)  a
L1  Lt  N  b
Lt
L  L1  2  ( N  K p  K a )  H o a b a
b c
c b
L = Etkili kret uzunluğu (m)

Lt = Toplam kret uzunluğu (m)
L1 = Net kret uzunluğu (m)
N = orta ayak adedi
Kp = Orta ayaklara ait büzülme katsayısı
Ka = Kenar ayaklara ait büzülme katsayısı
Ho = Toplam proje yükü (m)
Kp için:
Yuvarlak başlıklı ayaklar 0.035~0.01
Dikdörtgen kesitli ayaklar 0.1
Sivri uçlu ayaklar 0.00
Ka için:
Kp değerinin 2.5 katı alınabilir.

Örnek
 Taban kotu 852 m olan bir akarsu kesitinde
planlanan sabit bağlamanın, çakıl geçidi hariç bürüt
uzunluğu 74 m ve kabarma kotu 860 m dir.
 Bağlama üzerindeki servis köprüsü ayaklarının ara
mesafeleri 6 m ve genişlikleri 0.80 m olduğuna göre
etkili bağlama uzunluğunu belirleyiniz.
 Bağlama yerinde en büyük debi 460 m³/s, en küçük
debi 35 m³/s, isale kanalına alınan debi 14 m³/s
olduğuna göre sabit bağlamanın kret kotunu,
yüksekliğini ve maksimum kabarma kotunu
belirleyiniz.
Çözüm
6.00 0.80
1 2 n-1 n
74.00
Lt
b c
a b a
c b
L  L1  2(N  Kp  Ka )  Ho
74.00  N  0.80  6.0  (N  1)  N  10

 İlk yaklaşım hesaplarında Kp = 0.01 Ka = 0 alınabilir.
6.00 0.80
L  L1  2(N  Kp  Ka )  Ho
1 n-1 n
L1  6.00  11  66.00 m
2
74.00
L  66.00  2(10  0.01  0.0)  Ho
L  66.00  0.20  Ho
'
Qmin  Qmin  Qisale  35  14  21 m³/ s  0
Çözüm
 İlk yaklaşım hesaplarında Co = 1.88 , L  L1
'
Qmin  Co  L  Ho3 / 2  1.88  66.00  Ho3 / 2  21 Ho = 0.306 m
L  66.00  0.20  0.306  65.94 m

860.00
859.69
Kret Kotu = Kabarma Kotu – Min.Savak Yükü
Kret Kotu = 860 – 0.306 = 859.69 m 7.69
852.00
Bağlama Yüksekliği = Kret Kotu – Kanal Taban Kotu
Bağlama Yüksekliği = 859.69 – 852 = 7.69 m

2.21
2.15
2.10
2.04
1.99
Co
1.93 ha
Ho ho
1.88
P
1.82
1.77
Q  C O .L.(H O ) 3 / 2
1.71
1.66
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P / Ho
Çözüm
Maksimum Savak Yükü:
İlk yaklaşım hesaplarında Co = 2.18 , L  L1
'
Qmax  Co  L  Ho3 / 2  2.18  66.00  Ho3 / 2  ( 460  14)
Ho = 2.13 m
Maksimum Kabarma Kotu = Bağlama Kret Kotu + Maksimum Savak

Yükü
Maksimum Kabarma Kotu = 859.69 + 2.13 = 861.82 m

Örnek
 Tasarım debisi 300 m³/s olarak bulunan 20 m
kret uzunluğuna sahip bağlamanın, nehir
tabanından yüksekliği 5 m. ve önyüzü diktir. 1
m genişliğinde 1 adet orta ayağa sahip
bağlamanın;
 Membasındaki su yüksekliğini bulunuz
 Bağlama üzerinden 100 m³/s debi geçmesi
halinde membadaki enerji yüksekliğini bulunuz
(Kp = 0,01, Ka = 0,1)
Çözüm a)
ha
Ho ho
 Q = 300 m³/s
 P = 5,00 m
Çözüm a)
 a)
L1 = 20 – 1*1,00 = 19,00 m (Net uzunluk)
L = L1 –2(N.Kp+Ka)Ho = 19,00 – 2(1*0,01 + 0,1)  Ho
L = 19,00 – 0,22Ho
2.21
2.15
2.10
2.04
1.99
Co
1.93 ha
Ho ho
1.88
P
1.82
1.77
Q  C O .L.(H O ) 3 / 2
1.71
1.66
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P / Ho
Çözüm a)
1. deneme: Ho = 3,00 m
L = 19,00 – 0,22.Ho = 19,00 – 0,22*3,00 = 18,34 m.
P/Ho = 5,00 / 3,00 = 1,67 Co = 2,17 (C-7 (a) diyagramından)
Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,17*18,34*(3,00)3/2 = 206 m³/s  300 m³/s
2. deneme: Ho = 3,85 m
L = 19,00 – 0,22.Ho = 19,00 – 0,22*3,85 = 18,15 m.
P/Ho = 5,00 / 3,85 = 1,30 Co = 2,16 (C-7 (a) diyagramından)
Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,16*18,15*(3,85)3/2 = 299 m³/s  300 m³/s

Çözüm a)
ha için:
1. deneme: ha = 0,20 m
ho = Ho – ha = 3,85 – 0,20 = 3,65 m
Q 300
Va  Va   1.91 m / s
L  ( P  ho ) 18.15  (5.00  3.65)
Va2 (1.91) 2
ha    0.19  0.20 m
2 g 2  9.81
Çözüm b)
Q = 100 m³/s Ho
He
Co = 2,16
Çözüm b)
1. deneme: He = 1,80 m
He / Ho = 1,80 / 3,85 = 0,47 (diyagramdan) C/Co = 0,915
C=Co*0,915 = 2,16 * 0,915 = 1,97
Co = 1,97 ( yeni Co)
L = 19,00 – 0,22.He = 19,00 – 0,22*1,80 = 18,60 m.
Q = Co . L . (He)3/2 = 1,97*18,60*(1,80)3/2 = 89 m³/s  100 m³/s

KRET ÜZERİNDEKİ YÜKÜN PROJE YÜKÜNE ORANI
1.1
1.0
C/Co
Ho
ha
He ho
0.9
P
0.8
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6
He/Ho
Çözüm b)
2. deneme: He = 1,95 m
He / Ho = 1,95 / 3,85 = 0,50 (diyagramdan) C/Co = 0,92
C=Co*0,92 = 2,16 * 0,92 = 1,99
Co = 1,99 ( yeni Co)
L = 19,00 – 0,22.He = 19,00 – 0,22*1,95 = 18,57 m.
Q = Co . L . (He)3/2 = 1,99*18,57*(1,85)3/2 = 100,50 m³/s  100 m³/s

Örnek
1 m kalınlığında 3 adet orta ayağa sahip 30 m
uzunluğundaki bir bağlama için tasarım debisi
525 m³/s olarak hesaplanmıştır.
Bağlamanın kanal tabanından yüksekliği 4 m
ve ön yüzü 1:3 eğimlidir. Bağlamanın
membasındaki su seviyesini bulunuz.
(Kp = 0.01 , Ka = 0.1).
Çözüm
Ho ha
ho
P=4.00
Lt
b c
a b a
c b
1.00
30.00
Çözüm
Ho için
Q  Co  L  Ho3 / 2
L  L1  2(N  Kp  Ka )  Ho
L1  30.00  (3  1.00)  27.00 m
L  27.00  2(3  0.01  0.1)  Ho L  27.00  0.26  Ho

2.21
2.15
2.10
2.04
1.99
Co
1.93 ha
Ho ho
1.88
P
1.82
1.77
Q  C O .L.(H O ) 3 / 2
1.71
1.66
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P / Ho
Çözüm
1. Deneme => Ho = 4.50 kabul edelim
L  27.00  0.26  4.50  25.83 m
Q  Co  25.83  ( 4.50)3 / 2  245  Co
P 4.00
  0.90 Co = 2.14 (diyagramdan)
Ho 4.50
P 4.00 C
  0.90  1.005 (1:3 eğim için diyagramdan)
Ho 4.50 Co
C  Co  1.005  2.14  1.005  2.15 Yeni Co  Co = 2.15

MEMBA YÜZÜ EĞİMLİ PROFİLE AİT DEBİ KATSAYISI
1.04
3:3 ha 1:3 1826′
Ho ho 2:3 3341′
1.03 3:3 4500′
2:3 P
Cmeyilli / Cdüşey
1.02
1.01
1:3
1.00
0.99
0.98
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
P / Ho
Çözüm
Q  245  Co  245  2.15  526 m³/ s  525 m³/ s
ha için
1. Deneme => ha = 0.10 m kabul edelim
Va2
ha   0.10 m Ho  ho  ha ho  Ho  ha  4.50  0.10  4.40 m
2g
Q Q 525
Va     2.42 m / s
A L( P  ho ) 25.83(4.00  4.40)
2
Va2 (2.42)
ha    0.30 m  0.10 m
2g 2  9.81
Çözüm
2. Deneme => ha = 0.30 m kabul edelim
Va2
ha   0.30 m Ho  ho  ha ho  Ho  ha  4.50  0.30  4.20 m
2g
Q Q 525
Va     2.41 m / s
A L( P  ho ) 25.83(4.00  4.20)
2
Va2 (2.41)
ha    0.296 m  0.30 m
2g 2  9.81
ho  Ho  ha  4.50  0.30  4.20 m

4.50 0.30
4.20
P=4.00
Örnek
 Q100 = 1050 m³/s
 L = 62.00 m
 P = 2.10 m
 Mansap Su Kotu = 224.50 m

 Mansap Su Derinliği = 7.00 m
?
Ho ha
ho 221.10 hd =?
224.50
P=2.10
d=7.00
219.00 217.50
Çözüm
Q 1050
q   16.950 m³ / s / m
L 62.00
 ho = 3.95 m kabul edildi (1. iterasyon)
va 
q

16.950
 2.80 m / s va2 (2.80) 2
ha    0.40 m
ho  P 3.95  2.10 2 g 2  9.81
H o  ho  ha  3.95  0.40  4.35 m

Çözüm
 0.485 =>
P 2.10 Co = 2.10 (diyagramdan)

H o 4.35
Suya batmışlığın etkisi:
Enerji düzlemi kotu = 221.10 + 4.35 = 225.45 m

hd = memba enerji düzlemi kotu – mansap su kotu
hd = 225.45 – 224.50 = 0.95 m
hd 0.95 Cs
  0.218  0.89 (diyagramdan)
H o 4.35 Co
Cs  Co  0.89  2.10  0.89  1.865 => Co = 1.865 (yeni Co)

2.21
2.15
2.10
2.04
1.99
Co
1.93 ha
Ho ho
1.88
P
1.82
1.77
Q  C O .L.(H O ) 3 / 2
1.71
1.66
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
P / Ho
MANSAP SU SEVİYESİNİN DEBİ KAT SAYISINA ET KİSİ
1.0
0.8
0.6
C / Co
ha hd
Ho ho
0.4
d
P
0.2
0.0
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8
Suya Ba tıklık De re ce si hd
HO
Mansap pozisyonu etkisi:
hd  d 0.95  7.00 Cs
  1.83  1.00 (diyagramdan)
Ho 4.35 Co
mansap pozisyonunun etkisi yoktur.
q1  Co  ( H o )3 / 2  1.865  (4.35)3 / 2  16.900 m³ / s q1  q
ilk iterasyon kabul edilebilir.

Ho = 4.35 m
ha = 0.40 m
ho = 3.95 m
D E B İ K A T S A Y IS IN A M A N S A B IN E T K İS İ
1.00
0.98
0.96
0.94
0.92
0.90
C / Co
0.88
0.86 ha
Ho ho
0.84 hd
0.82 P
0.80 d
0.78
0.76
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
M a n sa p T a b a n ı D u ru m u hd  d
HO
Çözüm
KRET PROFİLİ
ho = 3.95 m
Y
X
NapAltı Nap Üstü
0.0  3.95 = 0.000 0.126  3.95 = 0.498 -0.831  3.95 = -3.283
0.1  3.95 = 0.395 0.036  3.95 = 0.142 -0.803  3.95 = -3.172
0.2  3.95 = 0.790 0.007  3.95 = 0.028 -0.772  3.95 = -3.049
0.3  3.95 = 1.185 0.000  3.95 = 0.000 -0.740  3.95 = -2.923
. . .
. . .
. . .
4.5  3.95 = 17.775 7.15  3.95 = 28.243 6.50  3.95 = 25.675
 Statik Profil
 Etki Eden Kuvvetler

• Esas Kuvvetler: hidrostatik kuvvet (en yüksek
kabarma seviyesinde), bağlamanın kendi ağırlığı,
taban su basıncı
• Tali Kuvvetler: deprem kuvveti, mansap su basıncı,
savaklanan suyun çekme (emme) ve basınç kuvveti,
toprak ve silt basıncı, dinamik kuvvetler
SABİT BAĞLAMA GÖVDE HESABI- Statik Profil
 Statik Hesaplar
• Devrilme, Kayma ve Gerilme kontrolleri
(bağlama dolu gövdesi için)
• Statik Profilin belirlenmesi
• Sızma kontrolleri
• Yan duvarların, köprü ve ayakların statikl
hesapları
 Boyutlandırma
• Donatı kullanılmak istenmez ( çekme gerilmesi
olmamalı)
• Etki eden kuvvetlerin bileşkesi çekirdek
bölgesinde kalmalı, yada sınır şartında
çekirdeğin uç noktasından geçmeli (C noktası)
• En gayri müsait hal, membada krete kadar su
dolu, mansap kısmı boş olması durumunda
gerçekleşir.
h 
h b
 Go Su seviyesi
h1  h α
Po Kret kotu
b1
C1  1  h (2  h)
2
h1
P G
;
C 2  1  h (3  2h )
 2
R
A B C D
C2 b
tg   n..h1
C1 .   m m..h1
(m ve n , taban su basıncı azaltma faktörüdür.

Kaya için m=0.5 n = 0.1 dir. Diğer zemin b1  h . tg  b  h1 . tg 
türlerinde sızma analizi ile bulunur.)
 Uygulama Profili
• Statik profil ile hidrolik profil bağdaştırılarak
Uygulama Profili elde edilir.
• Proje savak yükü (ho) < 0.70 ise hidrolik profil
statik profilin içinde kalır.
• Hidrolik profil hiçbir zaman statik profilden
küçük olmamalıdır. O nedenle proje savak yükü
ne olursa olsun hmin = 0.70 m alınır.
SABİT BAĞLAMA GÖVDE HESABI- Uygulama Profil
 Ho > 0.70 ise :
z
Örnek
 Maksimum kabarma kotu 832 m, kret kotu 829
m, ve taban kotu 820 m olan bir sabit bağlamada
normal yükselme durumunda çekme gerilmeleri
meydana gelmemesi için rölatif bağlama
genişliğini hesaplayınız.
 Memba ve mansap uç noktalarında taban su
basıncı azaltma faktörü m = 0.7, n = 0.1 dir.
b = 2.4 t/m³
Çözüm
h 
h

3 
 0.25    b  2.4  2.4
832 Su seviyesi
α
h1 12  1.0 829
h=3m
Kret kotu
b1
h1=12 m
C1  1  h  2 (2  h )  1  0.25 2 (2  0.25)  0.891 P
C 2  1  h  2 (3  2h )  1  0.25 2 (3  2.0.25)  0.844

b
C2 0.844
tg     0.766
C1 .   m (0.891.2.4  0.7)
b1  h . tg   3.00  0.766  2.30 m

b  h1 . tg   12.00  0.766  9.19 m  9.20 m
DÜŞÜ HAVUZU HİDROLİK HESABI
 Enerji Kırıcı Yapılar, Dinlendirme
(Sakinleştirme) Havuzları
1 2
Memba enerji seviyesi
 Mansap enerji seviyesi

V22 E
V12
Mansap su seviyesi
2g 2g
d
d2
3
d1
1 2
Memba enerji seviyesi
V12 E
HE1  d1 
Mansap enerji seviyesi
2
2g V12 V
2
Mansap su seviyesi
2g 2g
d
d2 3
V22 d1
HE2  d2 
2g
E  HE1  HE2 E 
d 2  d1 
3
4  d1  d 2
d2 1  2 2 2
V q q
  1  8  Fr2  1  Fr2   dc  3
d1 2   g  d g  d3 g

 Fr < 1.7 Düşü havuzuna ve enerji kırıcı bloklara gerek yoktur.
 1.7 < Fr < 2.5 Havuz yapılır, eşik ve enerji kırıcı bloklara gerek yoktur.
 2.5 < Fr < 4.5 Havuz, eşik ve şut yapılır. Tip I havuzu seçilir.
 Fr > 4.5 ve V < 15 m/s Havuz, şut, eşik ve enerji kırıcı bloklar yapılır.
Tip II Havuzu seçilir.
 Fr > 4.5 ve V > 15 m/s Havuz, şut, eşik ve enerji kırıcı bloklar yapılır.
Tip III Havuzu seçilir.

1.7 < Fr < 2.5
2.5 < Fr < 4.5

4.57 < Fr < 9.0
Fr > 9.0
Örnek
 Tasarlanan bir bağlamaya ait düşü
havuzunda Froud sayısı 6, su derinliği
ise 0.5 m olarak hesaplanmıştır.
 Düşü havuzunun boyutlarını belirleyiniz.
Çözüm
v
Fr 
g  d1
 v  Fr  g  d1  v  6  9,81 0,5  13,29 m/s
Fr = 6 ve v = 13,29 m/s  v = 15 m/s için (Tip II Havuzu)
d2 / d1 = 8 , L2/d2 = 2,46 , h3/d1 = 2,00 , h4/d1 = 1,50
d2/d1 = 8 .  d2 = d1  8 = 0,50  8 = 4,00 m (sıçramadan sonraki derinlik)
L2/d2 = 2,46  L2 = d2  2,46 = 4,00  2,46 = 9,84 m
h3/d1 = 2,00  h3 = d1  2,00 = 0,50  2,00 = 1,00 m (enerji kırıcı blok yüksekliği)
h4/d1 = 1,50  h4 = d1  1,50 = 0,50  1,50 = 0,75 m (mansap eşiği yüksekliği)

Fr = 6 için  HE2/HE1 = 0,55 (Diyagramdan)
E = HE1 - HE2
 H 
H E1  1  E 2   H E1 1  0,55
 H E1 
E = HE1  0,45
H E1  d1 
v12
 0,50 
13,29  0,50  9,00  9,50m
2
2g 2  9,81
E = HE1  0,45 = 9,50  0,45 = 4,37 m

Engel genişlikleri h1 = d1 = 0.50 m
Engeller arası mesafe d1 = 0.50 m
Enerji kırıcı blok genişliği = 0.75  h3 = 0.75  1,00 = 0.75 m
Enerji kırıcı blok aralığı = 0.75  h3 = 0.75  1,00 = 0.75 m
Enerji kırıcı blok üst genişliği = 0.20  h3 = 0.20  1,00 = 0.20 m
Mansap eşiği ön yüz eğimi = 2/1
Enerji kırıcı blok eğimi = 1/1
Enerji kırıcı blokların şut bloklarından uzaklığı = 0.80  d2 = 0.80  4.00 = 3.20 m

Örnek
 Tasarlanan bir bağlamaya ait düşü
havuzunda Froud sayısı 8, su derinliği
ise 0.5 m olarak hesaplanmıştır.
 Düşü havuzunun boyutlarını belirleyiniz.
Çözüm
v
Fr   v  Fr  g  d1  v  8  9,81  0,5  17,72 m/s
g  d1
Fr = 8 ve v = 17,72 m/s > v = 15 m/s Tip III Havuzu
d2 / d1 = 10,90 , d3/d2 = 1,05 , L3/d2 = 4,22
d2/d1 = 10,90  d2 = d1  10,90 = 0,50  10,90 = 5,45 m
d3/d2 = 1,05  d3 = d2  1,05 = 5,45  1.05 = 5.72 m
L3/d2 = 4.22  L3 = d2  4,22 = 5.45  4,22 = 23.00 m

Fr = 8 için  HE2/HE1 = 0,65 (diyagramdan)
 H E2 
E = HE1 - HE2  H E1 1    H E1 1  0,65
 H E1 
E = HE1  0,35
v12 17,72 2
H E1  d 1   0,50   0,50  16,00  16,50 m
2g 2  9,81
E = HE1  0,35 = 16,50  0,35 = 5,78 m
Şut blokları genişliği = Aralığı = d1 = 0.50 m
Dişli eşik yüksekliği = 0.20  d2 = 0.20  5.45 = 1.09 m
Dişli eşik aralığı = 0.15  d2 = 0.15  5.45 = 0.82 m

Örnek
 76 m³/s tasarım debili bir bağlamanın genişiliği 26 m dir.
 Bağlamanın mansabınta nehir taban kotu 52.15 m, su kotu ise
56.60 m dir.
 Bağlama membasındaki enerji kotu ise 58.86 m olarak
hesaplanmıştır.
 Düşü havuzu tipini seçerek boyutlandırınız.
58.86
E 56.60
d3
d2 52.15
d1
58.86
E 56.60
d3
d2 52.15
d1
Çözüm
Q = 76 m³/s
B = 26 m ( düşü havuzu genişliği)
d3 = 56.60 – 52.15 = 4.45 m (mansap su derinliği)
Q 76 v32 (0.657)2
v3    0.657 m / s   0.02 m
B  d 3 26.00  4.45 2g 2  9.81
Mansap Enerji Hattı Kotu = 56.60 + 0.02 = 56.62 m
q2 (2.923) 2 0.871
Q 76 Fr 
2
 
q   2.923 m3 / s g  d1
3
9.81 d1
3
d1
3
B 26
 
d2 1

d1 2
 1

2
 

0. 871 
  1 
1  8  Fr  1   1  8   3   1 
2
 2 
6.97 
1  3 1

  d1 
  d1 
d1  6.97 
d2  1  3 1
2  d1 

E  58.86  56.62  2.24 m E 

d 2  d1 3  2,24 m
4  d1  d 2
3
d   
 1  1  6.97  1  d  d1 ‘e değerler vererek iterasyonla
2 d
3  1 d1 bulunur.
 
2.24   
1
d1  6.97 
4  d1  1 3 1 d1 = 0.32 m
2  d1 

d1  6.97  0.32  6.97 
d2  1 3 1   1  1  0.16 13.62  2,17 m
2   2  0.32 3 
d1   
0.871 0.871
Fr 
2
3
 3
 26,58 Fr  5,15
d1 (0.32)
Q 76
v1    9,14 m / s
B  d1 26.00  0.32
Fr > 4.5 v=9,14 m/s < 15 m/s => Tip II Düşü Havuzu Seçilir
d2 / d1 = 6,80 , L2/d2 = 2,35 , d3/d2 = 1,0 , h3/d1 = 1,82 , h4/d1 = 1,48

d2/d1 = 6,80  d2 = d1  6,80 = 0,32  6,80 = 2,17 m
L1/d2 = 2,35  L1 = d2  2,35 = 2,17  2,35 = 5,10 m
h3 = d1 * 1,82 = 0,32 * 1,82 = 0,58 m h4 = d1 * 1,48 =0,32 * 1,48 = 0,47 m
Şüt blok genişlikleri = W = d1 = 0,32 m
Tevkif bloğu yüksekliği = h3 = 0,58 m
Tevkif bloğu genişliği = 0,75 * h3 = 0,75 * 0,58 = 0,44 m
Mansap eşiği yüksekliği = h4 = 0,58 m

HAREKETLİ BAĞLAMALAR
 Kapaklı Bağlamalar veya Kontrollü

Bağlamalar olarak da adlandırılan Hareketli
Bağlamalarda kabarma kapaklar yardımı ile
kontrol edilir.
 Orta ve kenar ayaklar arasına yerleştirilen
kapakların kumandası ile gerekli kabarma
sağlanır.
Qu
7
1
bağlama
2 6 Q
5 8
4 a
Qa 3
4
6
1. Dalgıç Perde
2. Kaba Izgara
3. Giriş Eşiği
4.Çökeltim Havuzu
5. Yıkama Kanalı
6.İnce Izgara
7. Izgara Temizleme Platformu
8. Yedek Kapak.
Ç.Ü. İnş.Müh.Böl
v2/2g
Serbest Akım Durumu
Kapak altı akımı sel rejiminde,
hidrolik sıçrama ile nehir rejimine
geçildiği durum H
h2
a
Q  .a.b. 2. g .H h1 =a


a (0.55 - 0.60)
1  a/H 0.00 0.20 0.40 0.80 1.00
H
 0.61 0.62 0.63 0.72 1.00
Ön projelerde  = 0.60 alınır.
 = büzülme derecesini gösteren bir katsayıdır
ve ( a/H) a bağlıdır.
Batmış Akım Durumu
v2/2g
Q  x..a.b. 2. g .H
H
h2
a
h1 =a
x = batmış akım için düzeltme katsayısıdır, (H/a) vd (h2/a) ya bağlıdır.

Orta Ayaklar
Minimum yükseklik => Ha = hmax + he
hmax = maksimum kabartma yüksekliği

he = hava payı ( min. 0.5 – 1.0 m)
Düşey yönde hareket eden kapaklarda,

kapakları hareket ettiren makenizmalar orta
ayağın üstüne yerleştirilir.
Ha = hmax + hk + he = 2hmax +he

Orta ayak genişliği en az 2 m,
hk = maksimum su yüksekliği en fazla 6-7 m. olmalıdır.
ÖRNEK
Kabartma yüksekliği 6.5 m olan bir hareketli
bağlamada net açıklığı 3.00 m olan 10 adet kapak
bulunmaktadır. Kapaklar 1.60 m kaldırıldığında
mansaptaki düşüm yatağında 5.80 m su derinliği
oluşmaktadır. Batmışlık kontrolünü yaparak kapak
altından geçen debiyi bulunuz.
ÇÖZÜM
H= 6.50 m
b = 3.00 m
a = 1.60 m
h2 = 5.80 m H h2
a
H 6.50
  4.06 
a 1.60
h2 5.80    0.40 a 1.60
  3.625   0.25 =>  = 0.623
a 1.60  H 6.50
 0.623
   0.58
a 1.60
1  1  0.623
H 6.50
Q  x..a.b. 2. g .H  0.40  0.58  (10  3.00  1.60 ) 2  9.81  6.50  125.77 m ³ / s

ÖRNEK
Üç adet tekerlekli düşey kapak bulunan

bir hareketli bağlamada kabartma
yüksekliği 5.00 m ve kapak açıklığı
6.00 m dir. Kapaklar 1.25 m
kaldırıldığında altlarından geçen debiyi
serbest akım durumuna göre
hesaplayınız.
ÇÖZÜM
H = 5.00 m
b = 6.00 m
H
a = 1.25 m a
Q  .a.b. 2. g .H a 1.25
  0.25 =>  = 0.623
H 5.00
  0.623
    0.58
a a 1.25
1  1  1  0.623
H H 5.00
Q  .a.b. 2. g .H  0.58  (3  1.25  6.00) 2  9.81  5.00  129.25 m ³ / s

 KAYNAKLAR
 Prof. Dr. Recep Yurtal ders notları
 Prof. Dr. Cevat Erkek ve Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu « Su Kaynakları
Mühendisliği »
 Prof. Dr. Cevat Erkek ve Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu « Su Kaynakları
Mühendisliği Uygulamaları»
 Prof. Dr. M. Salih Kırkgöz «Akarsu Yapıları»

Hafta - Su Yapilari - Baglamalar PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hafta - Su Yapilari - Baglamalar PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Su Yapıları

N. GÖKSU SOYDAN OKSAL

İletim Kanalında kot farkı = 0.0005  12000 = 6.00 m

Toplam Kayıp = 6.00 + 0.40 = 6.40 m

Kabartma Kotu = 630 + 6.40 + 0.30 = 636.70 m

0,30 m emniyet payıdır

 Proje Taşkın Debisinin Büyüklüğüne Göre

• Büyük Bağlama Qmin > 500 m³/s

• Küçük Bağlama Qmin < 100 m³/s

 Yapı ve İşletme Özelliğine Göre

• Dolu Gövdeli Bağlamalar

• Hareketli Bağlamalar (Kapaklı Bağlamalar)

 Su Geçirme Özelliğine Göre

• Yarı Geçirimli Bağlamalar

• Taşkın Yatağı Genişliği

• 5, 10, 100, 500 yıllık taşkın debilerinin

 İşletme ve Bakım Masrafları

Kabarma Servis köprüsü

Düz Bağlama Verev Bağlama

Kavisli Bağlama Kısmi Bağlama Kırık Bağlama

 Bağlama kret kotu ve mansap su

Serbest Akımlı Batmış Akımlı

 Bağlama yüzeyinden geçen suyun nap alt yüzeyinin

Yapışık Naplı Serbest Düşümlü

Keskin kenarlı savak

Ogee profili 0.50 1.85

2,000 Kret Üzerindeki Birim Yük için

0.00 0.126 -0.831

Sabit bağlama gövde üzerindeki debi:

L = Etkili kret uzunluğu (m)

Kp değerinin 2.5 katı alınabilir.

74.00  N  0.80  6.0  (N  1)  N  10

L  66.00  2(10  0.01  0.0)  Ho

L  66.00  0.20  0.306  65.94 m

Bağlama Yüksekliği = Kret Kotu – Kanal Taban Kotu

Bağlama Yüksekliği = 859.69 – 852 = 7.69 m

Maksimum Kabarma Kotu = Bağlama Kret Kotu + Maksimum Savak

Maksimum Kabarma Kotu = 859.69 + 2.13 = 861.82 m

L = L1 –2(N.Kp+Ka)Ho = 19,00 – 2(1*0,01 + 0,1)  Ho

L = 19,00 – 0,22.Ho = 19,00 – 0,22*3,00 = 18,34 m.

P/Ho = 5,00 / 3,00 = 1,67 Co = 2,17 (C-7 (a) diyagramından)

Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,17*18,34*(3,00)3/2 = 206 m³/s  300 m³/s

L = 19,00 – 0,22.Ho = 19,00 – 0,22*3,85 = 18,15 m.

P/Ho = 5,00 / 3,85 = 1,30 Co = 2,16 (C-7 (a) diyagramından)

Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,16*18,15*(3,85)3/2 = 299 m³/s  300 m³/s

ho = Ho – ha = 3,85 – 0,20 = 3,65 m

He / Ho = 1,80 / 3,85 = 0,47 (diyagramdan) C/Co = 0,915

C=Co*0,915 = 2,16 * 0,915 = 1,97

Co = 1,97 ( yeni Co)

L = 19,00 – 0,22.He = 19,00 – 0,22*1,80 = 18,60 m.

Q = Co . L . (He)3/2 = 1,97*18,60*(1,80)3/2 = 89 m³/s  100 m³/s

He / Ho = 1,95 / 3,85 = 0,50 (diyagramdan) C/Co = 0,92

C=Co*0,92 = 2,16 * 0,92 = 1,99

Co = 1,99 ( yeni Co)

L = 19,00 – 0,22.He = 19,00 – 0,22*1,95 = 18,57 m.

Q = Co . L . (He)3/2 = 1,99*18,57*(1,85)3/2 = 100,50 m³/s  100 m³/s

L1  30.00  (3  1.00)  27.00 m

L  27.00  2(3  0.01  0.1)  Ho L  27.00  0.26  Ho

L  27.00  0.26  4.50  25.83 m

Q  Co  25.83  ( 4.50)3 / 2  245  Co

C  Co  1.005  2.14  1.005  2.15 Yeni Co  Co = 2.15

Q  245  Co  245  2.15  526 m³/ s  525 m³/ s

ho  Ho  ha  4.50  0.30  4.20 m

Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,1718,34(3,00)3/2 = 206 m³/s  300 m³/s

Q = Co . L . (Ho)3/2 = 2,1618,15(3,85)3/2 = 299 m³/s  300 m³/s

C=Co0,915 = 2,16 0,915 = 1,97

Q = Co . L . (He)3/2 = 1,9718,60(1,80)3/2 = 89 m³/s  100 m³/s

C=Co0,92 = 2,16 0,92 = 1,99

Q = Co . L . (He)3/2 = 1,9918,57(1,85)3/2 = 100,50 m³/s  100 m³/s