Temeller

TEMELLER
Temeller yapnn en alt katndaki kolon veya perdelerin ykn (normal kuvvet, moment, v.s.) yer yzeyine (zemine) aktarrlar. Dier bir deyile, temeller yapnn ayaklardr. Kolon veya perdeler zemine dorudan oturtulamazlar. Betonarme kolonun dayanm zeminin dayanmna gre ok daha yksektir (100~200 kat). Kolon kesitleri kendi yklerini gvenle tayacak ekilde seilir. Ancak, bu kesitler dayanm ok kk olan zemine dorudan oturtulduklar takdirde zeminde, zemin dayanmnn ok stnde olan gerilmeler oluur ve kolon zemini zmbalayarak saplanr. Zemindeki gerilmeyi drebilmek iin, kolonlarn alt ucu ile zemin arasna kesit alan kolonun kesitinden ok daha byk olan plak, kiri gibi betonarme elemanlar (temel) yaplr. Temelin tek amac zeminde oluan gerilmeyi zeminin tayabilecei dzeye drmek deildir. Dier nemli bir ama da kolon veya perdenin altndaki zeminde oluacak kmeyi (oturma) snrl bir dzeyde tutmak ve st yapnn farkl oturmalarndan zarar grmesini de nlemektir. Tm kolonlarn ayn miktarda oturmas st yapya zarar vermezken, farkl oturmalar ok tehlikeli olabilirler. st yap tipi ne olursa olsun (betonarme, yma, elik, ahap), temel daima betonarme yaplr. nk dier tm malzemeler (elik, ahap gibi) dayanm ve zemin artlarna dayankllk asndan uygun deildir.
Pisa kulesi/TALYA. na sresi: 1173-1370 Farkl oturma sonucu hasarl ve yan yatan yaplar
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme II, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2011, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 238
Temel tipleri
Salam zemin
Dk maliyet
Duvar alt temeli Tekil temel Birleik temel Srekli temel a) Bir dorultuda srekli temel b) ki dorultuda srekli temel 5. Radye temel a) Kirisiz radye b) Kirili radye
Derin temeller
Yzeysel temeller
1. 2. 3. 4.
6. Kazkl temel 7. Keson temel
rk zemin
Yksek maliyet
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme II, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2011, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
239
Duvar alt temeli

Bir-iki katl basit yma yaplarn temel duvarlarnn altna geni betonarme kiri yaplarak oluturulur. Genilii 50-70 cm, ykseklii 30-40 cm civarndadr.
Tekil temel
Kolonlarnn altna kolon kesitinden ok daha byk bir betonarme pabu yaplarak oluturulur. Deprem kuvvetini aktarmas iin pabular ba kirii veya kalnl en az 15 cm olan deme ile birbirine balanr. Pabu genilii; kolon kuvvetinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. Pabu boyutlar en az 100x100 cmxcm, kalnl en az 25 cm dir, uygulamada 30-40 cm civarnda olur. Tekil temel; ykseklii az fakat uzun hangar tipi yaplarda ve ok salam (kaya) zemin zerindeki normal yaplarda kullanlr. Apartman tipi yksek yaplar iin uygun bir temel deildir. Farkl oturma riski ok yksektir.
plan
st yapdan gelen yk
kesitler Ba kirii
Kolon
Perspektif grn
Ba kirii
Temel pabucu
Kolon Temel pabucu
Perspektif grn
Plan
240
Tekil temel
Birleik temel
ki kolonun birbirine ok yakn olmas durumunda tek pabu yaplarak oluturulur. Eksenel kuvveti yksek olan kolon tarafnda pabu daha geni yaplarak zeminde oluan gerilme dalmnn pabu altnda her yerde eit olmas salanr.
Nd1 Nd2
Nd1 << Nd2
Nd1 >> Nd2
Perspektif grn
Plan
Perspektif grn
Bir dorultuda srekli temel

Yapnn bir dorultudaki her aks boyunca dizili kolonlarnn altna ters tablal betonarme bir kiri yaplr. Kolon ykleri bir btn olarak kirie, kiriten tablaya (pabuca), tabladan zemine aktarlr. Deprem kuvvetini aktarmas iin kiriler ba kirii veya kalnl en az 15 cm olan deme ile birbirine balanr. Kolon tmyle kirie oturmal bir ksm kiriin dna tamamaldr. Pabu kalnl en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarnda olur. Pabu genilii en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. Bir dorultuda srekli temel; kolonlar bir dorultuda dzenli dizili hangar tipi yaplarda kullanlr. Apartman tipi yksek yaplar iin genellikle uygun deildir. Farkl oturma riski yksektir.
Kolon
Ba kirii
Kiri
Temel papucu
Plan Perspektif grn

ki dorultuda srekli temel

Yapnn her iki dorultudaki her aks boyunca dizili kolonlarnn altna ters tablal betonarme bir kiri yaplr. Kolon ykleri bir btn olarak kirie, kiriten tablaya (pabuca), tabladan zemine aktarlr. Kolon tmyle kirie oturmal bir ksm kiriin dna tamamaldr. Pabu kalnl en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarnda olur. Pabu genilii en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. ki dorultuda srekli temel apartman tipi yksek yaplar iin genelde uygundur. Farkl oturma riski, bir dorultuda srekli temele nazaran, ok daha dktr.
Temel papucu Kiri Kolon
Plan
Radye Temel
Yapnn tm kolonlar altna, inaat alannn tmn rten kaln bir plak yaplarak ve kolonlar dorudan plaa oturtularak kirisiz radye temel oluturulur. Yapnn tm kolonlar altna, inaat alannn tmn rten kaln bir plak, plan stne de kiriler yaplarak ve kolonlar kirilere oturtularak kirili radye temel oluturulur. Plak kalnl en az 20 cm dir. Kirisiz radye pla 40-60 cm, kirili radye pla 25-30 cm civarnda olur. Kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilme zemin emniyet gerilmesini aarsa plak ve kiriler konsol yaplarak gerilme drlr. Ancak, konsol yaplabilmesi iin arsa durumunun msait olmas gerekir (arsa bakasna ait olmamal). Radye temel, zayf zeminlerde, apartman tipi yksek yaplar iin en uygun temel tipidir. Kirili radye kirisiz radyeye nazaran davran ve gvenlik asndan daha iyidir, ancak kalp iilii daha fazladr. Kirisiz radyede zmbalama riski vardr. Radye temellerde farkl oturma riski ok dktr.
Kirisiz radye
Kolon
Kirili radye
Kolon
Kiri
Kiri
Plan
Kaln Plak
Plan
Plak
244
Kazkl temel
ok zayf zeminlerde salam zemine ulalncaya kadar aklan veya delip yerinde dklen kazklarn stne zemin seviyesinde bir platform oluturulur ve kolonlar bu platforma oturtulur. Maliyeti ok yksektir. ok deerli arsalarda, kpr ve liman inaatnda uygulanr.
Zemin Temel platformu
kolon Temel platformu
Yap Kazk Zayf zemin Kazk Salam zemin Kazk
Kpr aya kazkl temeli
Keson temel
ok zayf zeminlerde veya su iinde temel yapmnda kullanlr. Et kalnl az, ap byk halka veya ii bo prizma betonarme elemanlar kendi arl ile zemine veya suya batrlr. Salam zemine ulalncaya kadar stne yeni elemanlar konur. i malzeme ile doldurulur ve temel platform betonu dklr. Betonarme elemanlar yerinde dklp iteki toprak boaltlarak batrma yoluyla da yaplmaktadr. Maliyeti ok yksektir. ok deerli arsalarda, kpr ve liman inaatnda uygulanr.
Yerinde dkm keson

Batrma keson
245
Ba kirii snr deerleri (Dep.Yn. 2007, Sayfa 130)
Zemin grubu Koulun tanm Ba kiriinin min eksenel kuvveti* Minimum enkesit boyutu(cm)** Minimum enkesit alan(cm2) Minimum boyuna donat Minimum etriye[ap(mm)/adm(cm)]
* **
Deprem blgesi 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 8/20
A %6 %4 25 25 625 625 414 414 8/20
B %8 %6 25 25 750 625 416 414 8/20
C %10 %8 30 25 900 750 416 416 8/20
D %12 %10 30 25 900 750 418 416 8/20 Tekil temelleri veya bir dorultuda srekli temelleri birbirine balayan ba kiriinin grevi: Deprem kuvvetini pabutan-pabuca aktararak tm sistemin bir btn olarak depreme direnmesini salamak Yatay ynde temellerin farkl yer deitirmelerini nlemek.
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin yzdesi olarak. Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.
RNEK: Aadaki temel Eskiehirde D zemin grubunda ina edilecektir. Malzeme C20/25-B 420C. Ba kiriini boyutlandrnz, kesitini iziniz.
500 kN 1000 kN 500 kN
1000 kN 2000 kN 1000 kN
N N
N N
50
ZM: Tm ba kirileri ayn kesitli yaplacaktr. En ok zorlananla orta aks zerindekilerdir. Ba kiriinde N eksenel kuvveti ekme ve basn olur. N=0.12.2000=240 kN. Kesit en az 300mmx300 mm olmal, en az 418 donat kullanlmaldr. ekme durumunda beton katkda bulunamayacak N kuvvetini sadece elik ubuklar tayacaktr. Bu kuvveti tayacak donat alan N fyd As bantsndan As 240000/365.22 = 657 mm2 dir. 418 in alan=1018 mm2 olduundan ayrca donat koymaya gerek yoktur. N kuvvetinin basn durumunu kontrol etmek gerekmez, nk bu durumda beton da basn alacandan daha az donat gerekir.
500 kN 1000 kN 500 kN
300 mm
246
Zemin gerilmesi modeli-tanmlar

Zemin karmak bir ortamdr, bilinmeyeni oktur. Bir temelin zemini ne kadar aratrlrsa aratrlsn beklenmedik durumla her zaman karlalabilir. Gzden kaan bir yerinde kaya bir yerinde dolgu veya kapatlm kuyu olabilir, kolon temeli bu noktaya rastlayabilir. Temel hesab teorisi de ok net deildir. Bu nedenle temel hesaplarnda basitletirici modeller yaplr, boyutlarda cmert davranlr.
zemin
Kolon
Temel betonu gerilme

Kumlu (kohezyonsuz) zeminde gerilme dalm
Nd : G ve Q etkilerinden oluan kolon tasarm yk, (temele st yapdan gelen tasarm yk). h :Temel derinlii z : Kolon kuvvetlerinden temel altnda oluan gerilme zem: Zemin emniyet gerilmesi. fzn : Zemin net dayanm. z : Zeminin birim hacim arl. b : Betonarme betonu birim hacim arl. Zeminde oluan gerilme = kolon kuvvetlerinden oluan gerilme + temel betonundan oluan gerilme - boaltlan topraktan oluan gerilme. z +1.5bh 1.5zh 1.5 zem olmal. Burada z gerilmesi tasarm, bh, zh ve zem gerilmeleri ise karakteristiktir. Karakteristik deerler 1.5 ile arplarak tasarm deerlerine dntrlmtr. b ve z deerleri sabittir, z8-22 kN/m3, b 24-25 kN/m3 civarndadr. z +1.5(b z) h 1.5 zem
z
Killi (kohezyonlu) zeminde gerilme dalm
z 1.5 zem - h deeri yaklak 18~20 kN/m3 arasnda, genelde =18 alnr. fzn= 1.5 zem - h gerilmesine zeminin net dayanm denir. Mhendis h temel derinliine karar vererek fzn deerini belirler ve z fzn salanacak ekilde temel taban boyutunu (pabucu) belirler.
z
Varsaylan gerilme dalm modeli
Hesap modeli: Bir dorultuda srekli temeller

Bir dorultuda srekli her temel dierinden bamsz davranr. Ba kiriinin grevi depremde sadece yatay ynde bir btn davran salamaktr.
C
a2
B A
a1
L2
Nd8
L1
Nd5
Nd2
z3
z2 z1
b
Model
plan
Nd2, Nd5 ve Nd8 z1, z2, z3 q1= z1.b, q2 = z2.b, q3 = z3.b
: Kolon tasarm kuvvetleri (kN) : Kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilmeler (kN/m2) : Gerilmelerin edeer izgisel yk=kolon kuvvetleri ile dengede olan zemin tepki kuvvetleri (kN/m)
Kiri zerindeki kolon kuvvetlerinden pabu altnda dzgn yayl varsaydmz gerilme oluur: z1, z2, z3. Her kolonun eksenel kuvveti farkl olduundan kiri boyunca farkl gerilme oluur. Arsa msait ise ve gerekirse, ilk ve son kolonun altndaki gerilmeyi drmek iin, a1 ve a2 konsollar yaplr. Gerilmeler pabu genilii b ile arplarak dzgn yayl q1, q2 ve q3 edeer izgisel yklerine dntrlr. izgisel ykler kolon kuvvetleri ile dengededir.
248
Kolon kuvvetleri st yapnn analizinden bilinmektedir. q1, q2 ve q3 izgisel yklerinin saysal deerleri bulunur:
Snr deerler: ekme donats Etriye Gvde donats
q1 =
N d2 L a1 + 1 2
q2 =
N d5 L1 L 2 + 2 2
q3 =
N d8 L2 + a2 2
Montaj veya mesnet donats
Temel kirii ters dnm bir srekli kirie dnmtr. Kolonlarn bulunduu noktalar mesnettir. q1, q2 ve q3 ykleri aklklarda farkldr. El hesaplarnda zorluk yaratr. Yklerin ortalamas alnarak aklk ykleri dzgn yayl olan daha basit bir sistem oluturulur:
A B C
Nd2
Nd5
Nd8
h Lnet/10 b 100 cm Pabu ana donats Cc 50 mm t 200 mm As2 As1/3 (aklkta montaj donats) Donat oran: As1, As2, Asgv As3 As4 As3 b/5
Pabu datma donats
q'1 = q1
q'2 =
q1 + q 2 2
q'3 =
q 2 + q3 2
q'4 = q 3
: aklk, mesnet ve gvdede kirilerdeki gibi : Plak ana donats (bir dorultuda alan demelerdeki gibi) : Plak datma donats (bir dorultuda alan demelerdeki gibi)
Statik ve betonarme hesaba esas alnacak srekli kiri modeli
249
Pabu geniliinin belirlenmesi: b pabu genilii; zeminde oluacak en byk gerilme zemin net gerilmesi fzn den kk kalacak ekilde seilir.
Max z =
Max q i'
f zn
Pabu konsollarnda kesit tesirleri:
M d= 0.5 z [(b-bw) / 2]2
Konsol momenti, pabu altnda ekme Konsol kesme kuvveti
bw
Vd = z [(b-bw) / 2]
As3 donats Md momentinden hesaplanr. t pabu kalnl (mutlaka!) Vcr >Vd olacak ekilde seilir.
As3
Kuvvetler 1 m derinliindeki pabu paras iin yaplr. Momentin birimi kN. m/m, kesme kuvvetinin birimi kN/m dir.
b
En ok zorlanan kesit
Pabucun davran : Zemin gerilmesi pabucu yukar doru eer, pabu bir konsol plak gibi davranr. Pabu altnda ekme oluur. Pabucun kiri yzndeki kesiti en ok zorlanan kesittir. Pabu bu kesitte hesaplanan moment ve kesmeye gre boyutlandrlr, alttaki ekme kuvvetini karlamak iin pabucun altna As3 donats konur.
Md Vd
250
Temel kiriinin moment ve kesme diyagramlar

naat alan uygun ise a1, a2 konsol boylar elden geldiince q1 q2 ve q3 q4 olacak ekilde seilir. Konsol boyunun 1.5 m yi amas uygun olmaz. Temel kiriinin statik zm herhangi bir yntem ile (rnein:CROSS) yaplr. Veya, nce kesme kuvveti diyagram izilir, sonra kesme alanlarndan moment diyagram izilir(daha basit yol) h kiri ykseklii Vcr Vd veya elden geldiince Vcr Vd olacak ekilde seilir. Vd kolon yznde hesaplanr. h kiri yksekliini Vcr Vd olacak ekilde semek ok yksek kiriler gerektirir. Bu nedenle, kesme kuvvetinin %80-%90 nn beton, geri kalann etriye alacak ekilde h yksekliini semek uygun olur. Betonarme hesaplarda kesit aklklarda ters tablal (), mesnetlerde dikdrtgendir. As1 ve As2 donatlar Md momentinden hesaplanr. Temellerde kesme kuvveti momente nazaran daha etkindir. Bu nedenle nce kesme (etriye) hesab yaplr. Moment etkin olmadndan, genellikle, boyuna donatlar minimum olur.
Betonarme hesap sras: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. a1, a2 konsol boylar belirlenir Kiri genilii bw seilir Pabu ykseklii t seilir Beton rts(pas pay) seilir) Kiri ykseklii kesme kuvvetinden hesaplanr. Pabu genilii b hesaplanr Zeminde oluan gerilme hesaplanr. Etriye hesab yaplr. Aklk donatlar hesaplanr. Mesnet ek donatlar hesaplanr. Pabu donatlar hesaplanr Kiriin izimi yaplr.
q'1
q'2
q'3
q'4
251
rnek: Bir dorultuda srekli temel kirii

30/60 cmxcm kesitli kolonun oturduu temel kirii yaplacaktr. Kolonlarn eksnel tasarm kuvvetleri ekilde verilmitir. Gerekli statik-betonarme hesaplar yapnz, izimleri veriniz. Kolon ykleri tasarm ykleridir. Arsa snr ilk kolonun 1.4 m solunda, son kolonun 3 m sandadr. zem=150 kN/m2, antiye iyi denetimlidir. Malzeme: C25/30-B 420C
ZM:
Model
q2 =
Kolon ykleri ile dengede olan izgisel ykler
910 = 252.8 kN/m (3.4 + 3.8)/2
Arsa msait olduundan solda ve sada konsol yaplabilir:
770 252.8 a 1 1.35 m. 3.4 a1 + 2

Max qi
910 252.8 a 2 1.70 m. 3.8 a2 + 2

1.5 m den daha uzun konsol, moment ve kesme nedeniyle, fazla zorlanacandan a1=1.4 m ve a2=1.5 m seilecektir.
q1 = q3 =
770 = 248.4 kN/m 1.4 + 3.4/2 910 = 267.6 kN/m 1.5 + 3.8/2
Bu deerler ile hesaplanan q1, q2, q3 , q4 dzgn yayl yklerine ait moment ve kesme kuvveti diyagramlar verilmitir.
252
fcd = 16.67, fctd = 1.2, fyd = fywd 365.22 N/mm2 b=0.0205 Min = 0.8 . 1.2/365.22 =0.0026 Max = min(0.85b=0.0174, 0.02)= 0.0174 Kiri kesitinin belirlenmesi: Kiri genilii bw= 50 cm seildi. Pabu pla kalnl t = 30 cm seildi. Beton rts(pas pay) = 5 cm seildi.
Kiri ykseklii h nn tahmini: Kesmenin tamamn beton almal, ancak bu durumda kiri ykseklii ok fazla olur. Tamam yerine %80-%90 nn betonun almas yoluna gidilebilir.
Vd 162 = 499.5 192

Vd = 421.5 kN. Vcr Vd salanmal: Vcr=0.651.2 500 d 421500 d 1081 mm
Vcr=0.65 fctd bw d Vd
Kesmenin yaklak %90 nn beton alsn istiyoruz: d 0.90.1081=973 mm d = 95 cm, h = 95+5 = 100 cm seildi. Kontrol: h =100 cm > Lnet/10=(380-50)/10=33 cm
499.5 kN
253
Pabu genilii b nin belirlenmesi:
Kiri etriye hesab: En byk kesme kuvvetine gre tek hesap yaplacaktr.
Max q i' f zn b
Olmal. fzn = 1.5zem - h=1.5150.0 - 181.0 = 207.0 kN/m2 Max qi = 267.6 kN/m 267.6/b 207.0 b 1.29 m Zemin srprizlerle dolu olduundan %10-%20 gibi daha byk seerek gvenli tarafta kalmak uygun olur. Bu nedenle b = 150 cm seildi.
Vd = 421.5 kN Max Vd = 0.2216.67500950 = 1742.0 kN Vd < Max Vd Vcr = 0.651.2500950 = 370.5 kN
Max Vd=0.22 fcd bw d
Vcr=0.65 fctd bw d
Vcr < Vd dir, kesmenin 370.5/421.5=0.88 (%88) i beton tarafndan karlanyor. Vcr < Vd olduundan min etriye yetmez, etriye hesab yaplacak: 4 kollu 10 etriye kullanlrsa Asw = 479 = 316 mm2 316/s = 421500/(365.22950) s = 260 mm olur.
Seilen etriye: 210/200 aklklarda 210/100 sarlma blgelerinde.
Zemindeki gerilme: Kontrol: Max z = 267.6/1.50 = 178.4 Kesit boyutlar: kN/m2 fzn= 207.0 kN/m2 316/(200500) 0.31.2/365.22 olmal 0.0032 > 0.0010
Asw f 0.3 ctd sbw f ywd
254
Kiri boyuna donat hesab (M. R. AYDIN tablolar): nce en byk aklk momentine gre hesap yaplacaktr. Minimum donat kmas kuvvetle muhtemeldir. Eer en byk moment iin minimum donat karsa dier aklklar iin hesap yapmaya gerek kalmaz, onlar da minimum donat gerektirecektir. B-C aklnda(tablal): Md=178.1 kN.m, d=95 cm, hf/d=30/950.3, b/b0=150/50=3 m=178.1 106/(15009502 16.67)=0.0079 =0.011 As=0.011 (16.67/365.22)1500950=715 mm2 Min As=0.0026500950=1235 mm2>As As=1235 mm2 alnacak. stte se.: 316+316 (603+603=1206 mm2) Mont.:1206/3=402 mm2 Altta Se.: 412 (452 mm2) montaj
C Mesnedinde(dikdrtgen): nce en byk mesnet momentine gre hesap yaplacaktr. Minimum donat kmas kuvvetle muhtemeldir. Eer en byk moment iin minimum donat karsa dier mesnetler iin hesap yapmaya gerek kalmaz, onlar da minimum donat gerektirecektir.
Moment azaltmas:
50
As=? Md=178.1 kN.m
Md=301.1-(401.40.60)/3=220.8 kN.m d=95 cm
Md Md -
Vda 3
kh =
950 500 =14.30 k s = 0.283 100 220.8
150 cm
Montaj ve dz donatlar kesilmeden kiri boyunca uzatlacak(L<12 m) A-B aklnda(tablal): Md=99.8 kN.m <B-C aklndaki moment. B-C aklnda Min donat kullanldndan, bu aklkta da minimum donat gerekecektir. stte se.: 316+416 (603+603=1206 mm2) Altta : 412 (452 mm2)
As=104 0.283 220.2/950= 658 mm2 Min As=1235 mm2>As. As=1235 mm2 alnacak. Asmev=603+452=1055 mm2 Asek=1235-1055=180 mm2 Altta ek se.: 116 (201 mm2) B Mesnedinde(dikdrtgen): Min donat gerekli. As=1235 mm2. Asmev=2 603+452=1658 mm2>As, ek gerekmez. A Mesnedinde(dikdrtgen): Min donat gerekli, C mesnedi ile ayn. Altta ek: 116 (201 mm2) Gvde donats: Asgvde=0.001500950=475 mm2 Se.:412 (452 mm2)
100 cm
255
Pabu statik-betonarme hesab: Papu plann 1m lik eridindeki i kuvvetler hesaplanr.
Pabu konsol kuvvetleri: Md =178.40.502/2 = -22.3 kNm/m Vd = 178.40.50 = 89.2 kN/m Pabu kesme hesab:
Konsol momenti, pabu altnda ekme Konsol kesme kuvveti
Max Vd=0.22 fcd bw d

En ok zorlanan kesit
Max Vd = 0.2216.671000250=916.9 kN/m >Vd Pabuca etriye konulamadndan kesmenin tamamn beton karlamaldr: Vcr > Vd olmal (mutlaka!) Vcr= 0.651.21000250 = 195.0 kN/m >Vd Vcr=0.65 fctd bw d>Vd Seilen pabu kalnl t=30 cm yeterlidir!
z=178.4 kN/m2
Pabu enine donatsnn hesab: Md = 22.3 kNm/m, d=25 cm.
kh =
250 1000 =1674 k s = 0.281 100 22.3
As3=104 0.28122.3/250=251 mm2/m. Min As3=0.0021000250=500 mm2/m > As3 As3=500 mm2/m alnacak. Se.: 10/155 (507 mm2) Pabu boyuna(datma) donatsnn hesab: Datma donats As4 = As3 b/5 As4 =5071.5/5 =152 mm2 Se.:210 (157 mm2)
256
izim:
A
600
TK01
100 210
TK02 600/1000
316+316 100 210 412 100 100
600
TK03 600/1000
316+316 100 100 412 210
a
212(gv) L= 212(gv) L= 100
600
TK04
100 210
500
616 212 212
412
210
10/155
a
1400 3400 mm 316 L= 316 L= 316 L= 212(gv) L= 212(gv) L= 3800 mm 1500
210
1500 10/155 L=
Etr.:210/100 L=
a-a
C25/30 B 420C
412 L= 116 L=
116 L=
257
Hesap modeli: ki ynde srekli temeller
Farkl hesap modelleri vardr. Burada en basit bir model aklanacaktr. Her kolon yk, o noktaya birleen kirilerin komu aklklar ile orantl olarak, kirilere datlr. Her kiri, bamsz olarak, bir ynde srekli kiri gibi hesaplanr. rnek olarak B ve 2 aks kirilerinin ykleri aada verilmitir.
Nd4 x = Nd5 x = Nd6 x = Nd2 y = Nd5 y = Nd8 y =
L x1 N L x1 + L y1 + L y 2 d 4 L x1 + L x 2 N L x1 + L x 2 + L y1 + L y 2 d 5 L x2 N L x 2 + L y1 + L y 2 d 6 L y1 L y1 + L x1 + L x 2 L y1 + L y 2 L y1 + L y 2 + L x1 + L x 2 Ly2 L y 2 + L x1 + L x 2 Nd8 Nd2 Nd5
258
Hesap modeli: Kirili radye temeller
Kolon kuvvetlerinin bilekesi yaklak olarak plak arlk merkezinden gemelidir. Gerekirse plak konsollar yaplarak bu salanmaya allr. Bu durumda zemin gerilmesi dzgn yayl olur. Zemin gerilmesi z=Ndi/A fzn dir. A plak alandr. Plaklar z dzgn yayl yk ile zlrler. Plak zati yk alnmaz. Kirilere plaklardan gen, trapez ve varsa (konsol demelerden) dzgn yayl ykler etkir. Kiri zati yk alnmaz. Kiriler srekli kiri gibi zlr. Deme ve kiri zati ykleri, kendi paylarna den zemin gerilmesi ile dengelendiinden, plak ve kiri statiinde yk olarak alnmazlar. Plak ve kirilerin aklklarnda stte, mesnetlerinde altta ekme oluur. Plak ve kiri minimum koullarna ve temeller iin verilen minimum koullara uyulur. 1 aks kiriinin ykleri rnek olarak gsterilmitir.
259
Temel rnekleri (Fotoraflar)

Kolon filizleri Kolon kalb
Pabu Pabu Ba kirii
Birleik temel Tekil temel

Birleik ve tekil temel Tekil temel
Kolon filizleri Kiri donatlar
Pabu (ampatman)
Tekil temel
Bir ynde srekli temel
260
ki ynde srekli temel: Donatlar yerletiriliyor
Kiri donatlar
Pabu donatlar
Kiri donatlar Kolon filizleri Kolon filizleri Konsol
ki ynde srekli temel: dolgu yaplyor
ki ynde srekli temelde kiri-kiri-kolon birleim noktas

261
Plak donatlar
Kiri donatlar
Radye temel: Donatlar yerletiriliyor
Radye temel : beton dklyor
Kolon filizleri deme
Kiri
Radye temel : kalp skldkten sonra
Radye temel : Boluklar dolduruluyor
262
Kazk temel
263
Keson temel
Foto: Cihan BYKBUR-Romanya, 2005 Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme II, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2011, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu 264
"Wenn ich einen Stahlbetonteil bewehre bin ich mir nicht ganz sicher, ob das nicht besser gemacht werden knnte. Und das beunruhigt mich. Betonarme bir elemann donatsn yerletirdikten sonra acaba daha iyi olabilir miydi? diye hep huzursuz olmuumdur. Hubert RSCH Hubert RSCH, 1904 1979, Mnih Teknik niversitesi profesr idi. Betonarme, ngerilmeli betonarme ve zellikle tama gc teorisinin gelitirilmesi alanndaki almalar ile dnyaca nl bir bilim adamdr. RSCHn doktora rencisi Prof. Dr. hsan MUNGAN yle naklediyor: Rsch'n bu szleri 48 yldr kulaklarmda. Bu szlerle RSCH, donat yerletirmenin bir sanat olduunu ve bugnk bilgilerimizin bu sanat en iyi ekilde yapabilmemiz iin yeterli olduundan phe ettiini dile getirmek istiyordu. Gerekten de hakl kt. Pilyelerin nerdeyse artk kullanlmamas ve sarlma blgelerinde etriye sklatrlmas gibi uygulamalar 1960'l yllarda yoktu. Doktora hocam olan Rsch hem bir insan olarak mkemmeldi, hem de bilim adam olarak bir dehayd. Onu hala hep rahmetle anarm. Bilim adamln ben ondan rendim.
Betonarme teorisi henz tam ve kusursuz deildir. Hesap yntemlerinin temelini oluturan varsaymlar ne kadar gereki olursa olsun, bu yntemler, kesin deildiryaklaktr. nk bu yntemlerde, betonarmenin koullara gre deien karmak davran idealletirilerek ele alnr. Karmak davran zmleyebilmek ve somut olarak anlayabilmek iin benzeimler yaplr. Davran, soyut mekanik modellerden yararlanlarak aklanmaya allr. Ayrca baz durumlar, genellikle etkileri az olduu iin, hesaba katlmaz-ama bunlar vardr. Bu yzden, betonarmenin gerek davrann yanstan tablo, hibir zaman tam ve kesin olarak izilemez.
GNDZ, A., Betonarme, Tama Gcne Gre Hesap, stanbul, 1980 den alnmtr.
Statik, Mukavemet, Yap Statii, Betonarme, v.b. konular okuyan renci, btn bu bilgileri belirli bir amaca ynelik olarak biraraya getirme gayreti iindedir, bu gayreti doru ve anlaml yapabilme becerisini bir kitapta aramaktadr. rencinin gerekte istedii tecrbe nin retilmesidir. Ancak, tecrbeyi retmek mmkn deildir, tecrbe ancak yaanarak elde edilebilir. Mhendislik faaliyetleri iinde yaamak ve proje yapmak hata yapmak demektir. Hata yapmayan mhendis tecrbe de kazanamaz. Doal olarak bu iddia, hata yapan ancak, hatasn gren ve bunu dzelterek dorusunu bulan mhendis iin geerlidir. Oysa, ok az proje mhendisi dizayn ettii yapy, iletmeye aldktan sonra ve zaman zaman, gidip ziyaret etmektedir. Bylece proje mhendisi, proje esnasnda yapt hatalar hemen hi grmemekte ve gerekli dersi de alamamaktadr.
ATIMTAY, E., Betonarme Sistemlerin Tasarm, Cilt I, II, Ortadou Teknik niversitesi yayn, Ankara, 2001 den alnmtr.
Analizden saysal sonular elde edilir. Cahil mhendisler yaplan varsaymlar unutarak kan saylar gerek sanp bunlarn problemin zm olduuna inanrlar.
Hardy CROSS (Amerikal Mhendis, yap statiinden bilinen nl CROSS metodunun yaratcs)
Mhendisin Yemini: Bana verilen mhendislik unvanna daima layk olmaya, onun bana salad yetki ve ykledii sorumluluu bilerek, hangi artlar altnda olursa olsun onlar ancak iyiye kullanmaya, yurduma ve insanla yararl olmaya, kendimi ve mesleimi maddi ve manevi alanlarda ykseltmeye alacama namusum zerine yemin ederim.
www.imo.gov.tr den alnmtr.
Bu PORECE ne denli gvenli bir PROJEDR acaba?
Yanl Doru ------------------------------------------------------BURO Bro MTAHHT Mteahhit MMARI Mimari POROCE Proje MINTIKA Ada PORSEL Parsel STATK Statik ELEKTRK Elektrik SIH Shhi
Schnell, gut, billig: Wer schnell und gut baut, kann nicht billig bauen! Wer schnell und billig baut, kann nicht gut bauen! Wer gut und billig baut, kann nicht schnell bauen! Hzl, iyi, ucuz: Hzl ve iyi ina eden ucuz ina edemez! Hzl ve ucuz ina eden iyi ina edemez! yi ve ucuz ina eden hzl ina edemez!
266
DOLU DOLU YARINLAR DLE LE
267

Temeller

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Temeller

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEMELLER

6. Kazkl temel 7. Keson temel

Duvar alt temeli

Kolon Temel pabucu

Nd1 << Nd2

Nd1 >> Nd2

Bir dorultuda srekli temel

Plan Perspektif grn

ki dorultuda srekli temel

Temel papucu Kiri Kolon

Zemin Temel platformu

kolon Temel platformu

Yap Kazk Zayf zemin Kazk Salam zemin Kazk

Kpr aya kazkl temeli

Yerinde dkm keson

Ba kirii snr deerleri (Dep.Yn. 2007, Sayfa 130)

Deprem blgesi 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 1, 2 3, 4 8/20

A %6 %4 25 25 625 625 414 414 8/20

B %8 %6 25 25 750 625 416 414 8/20

C %10 %8 30 25 900 750 416 416 8/20

1000 kN 2000 kN 1000 kN

500 kN 1000 kN 500 kN

Zemin gerilmesi modeli-tanmlar

Temel betonu gerilme

Hesap modeli: Bir dorultuda srekli temeller

Nd2, Nd5 ve Nd8 z1, z2, z3 q1= z1.b, q2 = z2.b, q3 = z3.b

Snr deerler: ekme donats Etriye Gvde donats

Montaj veya mesnet donats

Pabu datma donats

Statik ve betonarme hesaba esas alnacak srekli kiri modeli

Pabu konsollarnda kesit tesirleri:

M d= 0.5 z [(b-bw) / 2]2

Konsol momenti, pabu altnda ekme Konsol kesme kuvveti

Temel kiriinin moment ve kesme diyagramlar

rnek: Bir dorultuda srekli temel kirii

910 = 252.8 kN/m (3.4 + 3.8)/2

Arsa msait olduundan solda ve sada konsol yaplabilir:

770 252.8 a 1 1.35 m. 3.4 a1 + 2

910 252.8 a 2 1.70 m. 3.8 a2 + 2

Vd 162 = 499.5 192

Pabu genilii b nin belirlenmesi:

Vd = 421.5 kN Max Vd = 0.2216.67500950 = 1742.0 kN Vd < Max Vd Vcr = 0.651.2500950 = 370.5 kN

Max Vd=0.22 fcd bw d

Seilen etriye: 210/200 aklklarda 210/100 sarlma blgelerinde.

Md=301.1-(401.40.60)/3=220.8 kN.m d=95 cm

950 500 =14.30 k s = 0.283 100 220.8

Pabu statik-betonarme hesab: Papu plann 1m lik eridindeki i kuvvetler hesaplanr.

Konsol momenti, pabu altnda ekme Konsol kesme kuvveti

Max Vd=0.22 fcd bw d

Pabu enine donatsnn hesab: Md = 22.3 kNm/m, d=25 cm.

250 1000 =1674 k s = 0.281 100 22.3

Hesap modeli: ki ynde srekli temeller

Nd4 x = Nd5 x = Nd6 x = Nd2 y = Nd5 y = Nd8 y =

L x1 N L x1 + L y1 + L y 2 d 4 L x1 + L x 2 N L x1 + L x 2 + L y1 + L y 2 d 5 L x2 N L x 2 + L y1 + L y 2 d 6 L y1 L y1 + L x1 + L x 2 L y1 + L y 2 L y1 + L y 2 + L x1 + L x 2 Ly2 L y 2 + L x1 + L x 2 Nd8 Nd2 Nd5

Hesap modeli: Kirili radye temeller

Temel rnekleri (Fotoraflar)

Pabu Pabu Ba kirii

Birleik temel Tekil temel

Kolon filizleri Kiri donatlar

Bir ynde srekli temel

ki ynde srekli temel: Donatlar yerletiriliyor

Kiri donatlar Kolon filizleri Kolon filizleri Konsol

ki ynde srekli temel: dolgu yaplyor