Betonarme 2 8

ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES
MHENDSLK MMARLIK FAKLTES

naat Mhendislii Blm
TEMELLER
Temeller yapnn en alt katndaki kolon veya perdelerin ykn (normal kuvvet,
moment, v.s.) yer yzeyine (zemine) aktarrlar. Dier bir deyile, temeller yapnn
ayaklardr.
Kolon veya perdeler zemine dorudan oturtulamazlar. Betonarme kolonun
dayanm zeminin dayanmna gre ok daha yksektir (100~200 kat). Kolon
kesitleri kendi yklerini gvenle tayacak ekilde seilir. Ancak, bu kesitler
dayanm ok kk olan zemine dorudan oturtulduklar takdirde zeminde,
zemin dayanmnn ok stnde olan gerilmeler oluur ve kolon zemini
zmbalayarak saplanr. Zemindeki gerilmeyi drebilmek iin, kolonlarn alt ucu
ile zemin arasna kesit alan kolonun kesitinden ok daha byk olan plak, kiri
gibi betonarme elemanlar (temel) yaplr.
Temelin tek amac zeminde oluan gerilmeyi zeminin tayabilecei dzeye
drmek deildir. Dier nemli bir ama da kolon veya perdenin altndaki
zeminde oluacak kmeyi (oturma) snrl bir dzeyde tutmak ve st yapnn
farkl oturmalardan zarar grmesini nlemektir. Tm kolonlarn ayn miktarda
oturmas st yapya zarar vermezken, farkl oturmalar ok tehlikeli olabilirler.
Ancak, az yada ok, hemen her yap oturur. nemli olan oturma ve farkl
oturmann snrl kalmasdr. <5-10 cm ve <1/500 kabul edilebilir deerlerdir.
Hassas makinelerin alt yaplarda <1/750 uygundur.
st yap tipi ne olursa olsun (betonarme, yma, elik, ahap), daima betonarme
temel tercih edilir. nk dier malzemeler (elik, ahap gibi) dayanm ve zemin
artlarna dayankllk asndan uygun deildir.
Pisa kulesi/TALYA.
na sresi: 1173-1370
Farkl oturma sonucu hasarl ve yan yatan yaplar
Prof. Dr. Ahmet TOPU, Betonarme II, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2015, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu
245
Temel tipleri
Derin temeller
Yzeysel temeller
Salam zemin
Dk maliyet
1.
2.
3.
4.
Duvar alt temeli

Tekil temel1
Birleik temel
Srekli temel2
a) Bir dorultuda srekli temel
b) ki dorultuda srekli temel
5. Radye temel3
a) Kirisiz radye
b) Kirili radye
6. Kazkl temel
7. Keson temel4
rk zemin
Yksek maliyet
Mnferit temel de denir.

erit temel, mtemadi temel de denir.
3 Alan temel, plak temel, yayl temel, radye jeneral da denir.
4 Kuyu, kutu temel de denir.
2
246
Duvar alt temeli

Bir-iki katl basit yma yaplarn temel
duvarlarnn altna, duvardan en az 20 cm
daha geni betonarme bir kiri yaplarak
oluturulur. Genilii 50-70 cm, ykseklii
30-40 cm civarndadr.
Tekil temel
Kolonlarnn altna kolon kesitinden ok daha byk betonarme bir plak(pabu) yaplarak oluturulur. Deprem kuvvetini
aktarmas iin pabular ba kirii veya kalnl en az 15 cm olan deme ile birbirine balanr. Pabu alan(bx ve by); kolon
kuvvetinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. Pabu boyutlar
en az 100x100 cmxcm, kalnl en az 25 cm dir, uygulamada 30-40 cm civarnda olur. Tekil temel; ykseklii az fakat uzun
hangar tipi yaplarda ve ok salam (kaya) zemin zerindeki normal yaplarda kullanlr. Apartman tipi yksek yaplar iin uygun
bir temel deildir. Farkl oturma riski ok yksektir.
plan
Kolon
Pabu
st yapdan gelen yk
kesitler
Ba kirii
Ba kirii
Kolon
Ba kirii
Perspektif grn
Kolon pabucu
Kolon
Ba kirii
Kolon pabucu
Perspektif grn
Plan
247
Birleik temel
Tekil temel
ki kolonun birbirine ok yakn olmas durumunda her iki kolon iin tek pabu yaplarak
oluturulur. Eksenel kuvveti yksek olan kolon tarafnda pabu daha geni yaplarak
zeminde oluan gerilme dalmnn pabu altnda her yerde eit olmas salanr.
Nd1 Nd2
Nd1 << Nd2
Nd1 >> Nd2
Perspektif grn
Plan
Perspektif grn
248
Bir dorultuda srekli temel

Yapnn bir dorultudaki her aks boyunca dizili kolonlarnn altna ters tablal betonarme bir kiri yaplr. Kolon ykleri kirie, kiriten tablaya (pabuca), tabladan
zemine aktarlr. Deprem kuvvetini aktarmas iin kiriler ba kirii veya kalnl en az 15 cm olan deme ile birbirine balanr. Kolon kesiti tmyle kirie oturmal
bir ksm kiriin dna tamamaldr. Bu nedenle kiri geniliini kolonlarn kesitleri belirler. Pabu kalnl en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarnda
olur. Pabu genilii en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. Bir
dorultuda srekli temel; kolonlar bir dorultuda dzenli dizili hangar tipi yaplarda kullanlr. Apartman tipi yksek yaplar iin genellikle uygun deildir. Farkl oturma
riski yksektir.
Kolon
dolgu
Ba kirii
Kiri
Temel papucu(tabla)
Plan
Perspektif grn
249
ki dorultuda srekli temel

Yapnn her iki dorultudaki her aks boyunca dizili kolonlarnn altna ters tablal betonarme bir kiri yaplr. Kolon ykleri kirie, kiriten tablaya (pabuca), tabladan
zemine aktarlr. Kolon tmyle kirie oturmal bir ksm kiriin dna tamamaldr. Pabu kalnl en az 20 cm dir, uygulamada genelde 25-30 cm civarnda olur.
Pabu genilii en az 100 cm dir ve kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilme zeminin emniyetle tayabilecei gerilmeden kk kalacak ekilde seilir. ki
dorultuda srekli temel apartman tipi yksek yaplar iin genelde uygundur. Farkl oturma riski, bir dorultuda srekli temele nazaran, ok daha dktr.
dolgu
tabla
Kiri
Kolon
Plan
250
Radye Temel
Kirisiz radye temel: Yapnn tm kolonlar altna, inaat alannn tmn rten kaln bir plak yaplarak ve kolonlar dorudan plaa oturtularak kirisiz radye temel
oluturulur. Plak kalnl en az 30 cm dir. Apartman tipi normal yaplarda plak kalnl kabaca kat saysnn 8-10 kat civarnda olur. rnein, bodum katlar dahil, 15 katl bir
yapda plak kalnl 120-150 cm civarndadr. 40-50 katl gkdelenlerde plak kalnl 300 cm olabilmektedir. zellikle ke kolonlar zimbalama asndan risklidir. Plak
kalnlnn zmbalama olmayacak ekilde belirlenmesi zorunludur.
Kirili radye temel : Yapnn tm kolonlar altna, inaat alannn tmn rten bir plak, plan stne de kiriler yaplarak ve kolonlar kirilere oturtularak kirili radye temel
oluturulur. Plak kalnl en az 20 cm dir. Normal yaplarda plak kalnl 30-40 cm, kiri genilii 40-60 cm, kiri ykseklii(plak dahil) 100-150 cm civarndadr.
Kolon kuvvetlerinden radye pla altnda oluan gerilme zeminin tayabilecei gerilmeyi aarsa plak ve varsa kiriler konsol yaplarak gerilme drlr. Ancak, konsol
yaplabilmesi iin arsa durumunun msait olmas gerekir (arsa bakasna ait olmamal). Radye temellerde farkl oturma riski ok dktr. Radye temel, zayf zeminlerde,
apartman tipi yksek yaplar iin en uygun temel tipidir. Kirili radye kirisiz radyeye nazaran davran ve gvenlik asndan daha iyidir, ancak kalp iilii daha fazladr.
Kolon
Kirisiz radye
Kiri
Kirili radye
Kolon
Kiri
Plak
Plan
Kaln Plak
Plan
251
Kazkl temel
ok zayf zeminlerde salam zemine ulalncaya kadar aklan veya delip yerinde dklen kazklarn stne zemin seviyesinde bir platform oluturulur ve kolonlar bu
platforma oturtulur. Maliyeti ok yksektir. ok deerli arsalarda, kpr ve liman inaatnda uygulanr.
Temel platformu
Zemin
Yap
Temel platformu
Kazk
Zayf zemin
Kazk
Kazk
Kpr aya kazkl temeli
Salam zemin
Keson temel
ok zayf zeminlerde veya su iinde temel yapmnda kullanlr. Et kalnl az, ap byk halka veya ii bo prizma betonarme elemanlar kendi arl ile zemine veya suya
batrlr. Salam zemine ulalncaya kadar stne yeni elemanlar konur. i malzeme ile doldurulur ve temel platform betonu dklr. Betonarme elemanlar yerinde dklp
iteki toprak boaltlarak batrma yoluyla da yaplmaktadr. Maliyeti ok yksektir. ok deerli arsalarda, kpr ve liman inaatnda uygulanr.
Yerinde dkm keson

ndkm batrma keson

252
Ba kirii snr deerleri (Dep.Yn. 2007, Sayfa 130)
Koulun tanm
Zemin grubu
A
Ba kiriinin min eksenel kuvveti*
1, 2
3, 4
%6
%4
%8
%6
%10
%8
%12
%10
Minimum enkesit boyutu(cm)**
1, 2
3, 4
25
25
25
25
30
25
30
25
Minimum enkesit alan(cm2)
1, 2
3, 4
625
625
750
625
900
750
900
750
Minimum boyuna donat
1, 2
3, 4
414
414
416
414
416
416
418
416
1, 2, 3, 4
8/20
8/20
8/20
8/20
Minimum etriye[ap(mm)/adm(cm)]
*
Deprem
blgesi
Tekil temelleri veya bir dorultuda srekli temelleri

birbirine balayan ba kiriinin grevi:
Deprem kuvvetini pabutan-pabuca aktararak tm
sistemin bir btn olarak depreme direnmesini salamak
Yatay ynde temellerin farkl yer deitirmelerini
nlemek.
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin yzdesi olarak.
enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.
** Minimum
RNEK: Aadaki temel Eskiehirde D zemin grubunda ina edilecektir. Malzeme C20/25-B420C. Ba kiriini boyutlandrnz, kesitini iziniz.
ZM:
Tm ba kirileri ayn kesitli yaplacaktr. En ok zorlananlar orta aks
zerindekilerdir. Ba kiriinde N eksenel kuvveti ekme ve basn olur.
N=0.12.2000=240 kN.
Kesit en az 300mmx300 mm olmal, en az 418 donat kullanlmaldr.
ekme durumunda beton katkda bulunamayacak N kuvvetini sadece
elik ubuklar tayacaktr. Bu kuvveti tayacak donat alan N fyd As
bantsndan As 240000/365.22=657 mm2 dir. 418 in alan=1018
mm2 olduundan ayrca donat koymaya gerek yoktur. N kuvvetinin
basn durumunu kontrol etmek gerekmez, nk bu durumda beton
da basn alacandan daha az donat gerekir.
253
Zemin gerilmesi modeli-tanmlar

Zemin karmak bir ortamdr, bilinmeyeni oktur. Bir temelin zemini ne kadar aratrlrsa aratrlsn beklenmedik bir durumla her zaman karlalabilir. Gzden kaan bir
yerinde kaya bir yerinde dolgu veya kapatlm kuyu olabilir, kolon temeli bu noktaya rastlayabilir. Temel hesab teorisi de ok net deildir. Bu nedenle temel hesaplarnda
basitletirici modeller kullanlr, boyutlarda cmert davranlr, karmak hesap yntemleri yerine basit hesap yntemleri tercih edilir.
zemin
Kolon
Temel betonu
gerilme
Nd : G ve Q etkilerinden oluan kolon tasarm yk, (temele st yapdan gelen tasarm yk).
h :Temel derinlii
z : Kolon kuvvetlerinden temel altnda oluan gerilme
zem: Zemin emniyet gerilmesi.
fzn : Zemin net dayanm.
z : Zeminin birim hacim arl.
b : Betonarme betonu birim hacim arl.
Zeminde oluan gerilme = kolon kuvvetlerinden oluan gerilme + temel betonundan oluan gerilme
- boaltlan topraktan oluan gerilme.
Kumlu (kohezyonsuz)
zeminde gerilme dalm
z +1.5bh 1.5zh 1.5 zem

olmal. Burada z gerilmesi tasarm, bh, zh ve zem gerilmeleri ise karakteristiktir. Karakteristik deerler 1.5 ile arplarak
tasarm deerlerine dntrlmtr. b ve z deerleri sabittir, z8-22 kN/m3, b 24-25 kN/m3 civarndadr.
z +1.5(b z) h 1.5 zem
z
Killi (kohezyonlu) zeminde
gerilme dalm
z 1.5 zem - h
deeri yaklak 18~20 kN/m3 arasnda, genelde =18 alnr.
fzn= 1.5 zem - h
gerilmesine zeminin net dayanm denir. Mhendis h temel derinliine karar vererek fzn deerini belirler ve
z fzn
salanacak ekilde temel taban boyutunu (pabucu) belirler.
z
Varsaylan gerilme dalm
modeli
254
Hesap modeli: Bir dorultuda srekli temel

Bir dorultuda srekli her temel dierinden bamsz davranr. Ba kiriinin grevi depremde sadece yatay ynde bir btn davran salamaktr.
C
a2
B
A
L1
L2
Nd8
Nd5
a1
Nd2
z3
z2
z1
b
Model
plan
Nd2, Nd5 ve Nd8

z1, z2, z3
q1= z1.b, q2 = z2.b, q3 = z3.b
: Kolon tasarm kuvvetleri (kN)

: Kolon kuvvetlerinden zeminde oluan gerilmeler (kN/m2)
: Gerilmelerin edeer izgisel yk=kolon kuvvetleri ile dengede olan zemin tepki kuvvetleri (kN/m)
Kiri zerindeki kolon kuvvetlerinden pabu altnda dzgn yayl varsaydmz gerilme oluur: z1, z2, z3. Her kolonun eksenel kuvveti farkl olduundan kiri boyunca
farkl gerilme oluur. Arsa msait ise ve gerekirse, ilk ve son kolonun altndaki gerilmeyi drmek iin, a1 ve a2 konsollar yaplr. Gerilmeler pabu genilii b ile arplarak
dzgn yayl q1, q2 ve q3 edeer izgisel yklerine dntrlr. izgisel ykler kolon kuvvetleri ile dengededir.
255
Kolon kuvvetleri st yapnn analizinden bilinmektedir. q1, q2 ve q3 izgisel

yklerinin saysal deerleri bulunur:
Snr deerler:
ekme donats
Etriye
q1 =
N d2
L
a1 + 1
2
q2 =
q3 =
N d5
L1 L 2
+
2
2
N d8
Montaj veya mesnet donats
L2
+ a2
2
Temel kirii ters dnm bir srekli kirie dnmtr. Kolonlarn bulunduu
noktalar mesnettir. q1, q2 ve q3 ykleri aklklarda farkldr. El hesaplarnda
zorluk yaratr. Yklerin ortalamas alnarak aklk ykleri dzgn yayl olan
daha basit bir sistem oluturulur:
q'1 = q1
q'2 =
q1 + q 2
2
q'3 =
q2 + q3
2
Gvde donats
q'4 = q 3
Pabu datma donats

Pabu ana donats
h Lnet/10
b 100 cm
Cc 50 mm
t 200 mm
As2 As1/3 (aklkta montaj donats)
Donat oran:
As1, As2, Asgv
As3
As4 As3 b/5
: aklk, mesnet ve gvdede kirilerdeki gibi

: Plak ana donats (bir dorultuda alan demelerdeki gibi)
: Plak datma donats (bir dorultuda alan demelerdeki gibi)
Statik ve betonarme hesaba esas alnacak srekli kiri modeli
256
Pabu geniliinin belirlenmesi:

b pabu genilii; zeminde oluacak en byk gerilme zemin net gerilmesi fzn den kk kalacak ekilde seilir.
Max z =
Max q i'
f zn
Pabu konsollarnda kesit tesirleri:
Konsol momenti, pabu altnda ekme

M d= 0.5 z [(b-bw) / 2]2
Konsol kesme kuvveti
Vd = z [(b-bw) / 2]
As3 donats Md momentinden hesaplanr.

t pabu kalnl (mutlaka!) Vcr >Vd olacak ekilde seilir. nk etriye
konulamaz, kesmenin tamamn beton almak zorundadr.
Kuvvetler 1 m derinliindeki pabu paras iin yaplr.
Momentin birimi kN. m/m, kesme kuvvetinin birimi kN/m dir.
z
En ok zorlanan kesit
atlak
Pabucun davran : Zemin gerilmesi pabucu yukar

doru eer, pabu bir konsol plak gibi davranr. Pabu
altnda ekme oluur. Pabucun kiri yzndeki kesiti
en ok zorlanan kesittir. Pabu bu kesitte hesaplanan
moment ve kesmeye gre boyutlandrlr, alttaki ekme
kuvvetini karlamak iin pabucun altna As3 donats
konur.
257
Temel kiriinin moment ve kesme diyagramlar

naat alan uygun ise a1, a2 konsol boylar elden geldiince q1 q2 ve q4 q3 olacak ekilde seilir. Konsol boyunun 1.5 m yi amas uygun olmaz.
Temel kiriinin statik zm herhangi bir yntem ile (rnein:CROSS) yaplr. Veya, nce kesme kuvveti diyagram izilir, sonra kesme alanlarndan moment diyagram
izilir(daha basit yol)
h kiri ykseklii Vcr Vd veya elden geldiince Vcr Vd olacak ekilde seilir. Vd kolon yznde hesaplanr. h kiri yksekliini Vcr Vd olacak ekilde semek ok yksek
kiriler gerektirir. Bu nedenle, kesme kuvvetinin %80-%90 nn beton, geri kalann etriye alacak ekilde h yksekliini semek uygun olur.
Betonarme hesaplarda kesit aklklarda ters tablal (), mesnetlerde dikdrtgendir.
As1 ve As2 donatlar Md momentinden hesaplanr.
Temellerde kesme kuvveti momente nazaran daha etkindir. Bu nedenle nce kesme (etriye) hesab yaplr.
Moment etkin olmadndan, genellikle, boyuna donatlar minimum olur.
Betonarme hesap sras:
q'1
q'2
q'3
q'4
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
a1, a2 konsol boylar belirlenir

Kiri genilii bw seilir
Pabu ykseklii t seilir
Beton rts(pas pay) seilir)
Kiri ykseklii kesme kuvvetinden hesaplanr
Pabu genilii b hesaplanr
Zeminde oluan gerilme hesaplanr
Etriye hesab yaplr
Aklk donatlar hesaplanr
Mesnet ek donatlar hesaplanr
Papu pla kalnl t kontrol edilir
Pabu donatlar hesaplanr
Kiriin izimi yaplr
258
rnek: Bir dorultuda srekli temel kirii
30/60 cmxcm kesitli kolonun oturduu temel kirii yaplacaktr. Kolonlarn

eksnel tasarm kuvvetleri ekilde verilmitir. Gerekli statik-betonarme hesaplar
yapnz, izimleri veriniz. Kolon ykleri tasarm ykleridir. Arsa snr ilk kolonun
1.4 m solunda, son kolonun 3 m sandadr. zem=150 kN/m2, antiye iyi
denetimlidir. Malzeme: C25/30-B420C
ZM:
Model
q2 =
Ortalama ykler
Kolon ykleri ile dengede

olan izgisel ykler
910
= 252.8 kN/m
(3.4 + 3.8)/2
Arsa msait olduundan solda ve sada konsol yaplabilir:
770
252.8 a 1 1.35 m.
3.4
a1 +
2
Max qi
910
252.8 a 2 1.70 m.
3.8
a2 +
2
1.5 m den daha uzun konsol, moment ve kesme nedeniyle, fazla zorlanacandan
a1=1.4 m ve a2=1.5 m seilecektir.
q1 =
770
= 248.4 kN/m
1.4 + 3.4/2
q3 =
910
= 267.6 kN/m
1.5 + 3.8/2
Bu deerler ile hesaplanan q1, q2, q3 , q4 dzgn yayl yklerine ait moment ve
kesme kuvveti diyagramlar verilmitir.
259
Hazrlk:
fcd = 16.67, fctd = 1.2, fyd = fywd 365.22 N/mm2
b=0.0205
Min = 0.8.1.2/365.22 =0.0026
Max = 0.02
Max (-)= 0.85b=0.0174
Kiri kesitinin belirlenmesi:
Kiri genilii bw= 50 cm seildi.
Pabu pla kalnl t = 30 cm seildi.
Beton rts(pas pay) = 5 cm seildi.
Kiri ykseklii h nn tahmini:

Kesmenin tamamn beton almal, ancak bu durumda kiri ykseklii ok fazla olur. Tamam yerine %80-%90 nn betonun almas yoluna gidilebilir.
Vd
162
=
499.5 192
Vd = 421.5 kN.
Vcr Vd salanmal:
Vcr=0.65.1.2.500.d 421500
d 1081 mm
Vcr=0.65 fctd bw d Vd
Kesmenin yaklak %90 nn beton alsn istiyoruz:

d 0.90.1081=973 mm
d = 95 cm, h = 95+5 = 100 cm seildi.
Kontrol: h =100 cm > Lnet/10=(380-60)/10=32 cm
260
Pabu genilii b nin belirlenmesi:
Kiri etriye hesab:

En byk kesme kuvvetine gre tek hesap yaplacaktr.
'
i
Max q
f zn
b
Vd = 421.5 kN
Max Vd=0.22 fcd bw d
Max Vd = 0.22.16.67.500.950 = 1742.0 kN

Vd < Max Vd
olmal.
h=1.5.150.0
fzn = 1.5zem Max qi = 267.6 kN/m
18.1.0
= 207.0
Vcr=0.65 fctd bw d
Vcr = 0.65.1.2.500.950 = 370.5 kN
kN/m2
Vcr < Vd dir, kesmenin 370.5/421.5=0.88 (%88) i beton tarafndan

karlanyor.
267.6/b 207.0 b 1.29 m
Vcr < Vd olduundan min etriye yetmez, etriye hesab yaplacak:
Zemin srprizlerle dolu olduundan %10-%20 gibi daha byk

seerek gvenli tarafta kalmak uygun olur. Bu nedenle
4 kollu 10 etriye kullanlrsa:

Asw =
4.79
= 316
316/s = 421500/(365.22.950)
b = 150 cm seildi.
Kiri geni olduundan 2 etriye=4 kol kullanld
mm2
s = 260 mm olur.
Asw Vd
=
s
f ywdd
Seilen etriye: 210/200 aklklarda

Zemindeki gerilme:
210/100 sarlma blgelerinde.
b gerekenden biraz byk

seildii iin gerilme decektir
Max z = 267.6/1.50 = 178.4 kN/m2 fzn= 207.0 kN/m2
Kontrol:
316/(200.500)
Kesit boyutlar:
0.3.1.2/365.22
olmal
Asw
f
0.3 ctd
sbw
f ywd
0.0032 > 0.0010
261
Kiri boyuna donat hesab (EK7B ve EK8A tablolar ile):

nce en byk aklk momentine gre hesap yaplacaktr. Minimum donat
kmas kuvvetle muhtemeldir. Eer en byk moment iin minimum donat
karsa dier aklklar iin hesap yapmaya gerek kalmaz, onlar da minimum
donat gerektirecektir.
C Mesnedinde(dikdrtgen)-EK7B tablolar ile:

nce en byk mesnet momentine gre hesap yaplacaktr. Minimum
donat kmas kuvvetle muhtemeldir. Eer en byk moment iin
minimum donat karsa dier mesnetler iin hesap yapmaya gerek
kalmaz, onlar da minimum donat gerektirecektir.
B-C aklnda(tablal-EK8A tablosu):

Tabloda K=7.9 deeri
yok. En yakn deer K=10
Md=178.1 kNm, d=95 cm
satrndan okunur
t/d=30/950.3, b/bw=150/50=3
K=1000.178.1.106/16.67/1500/9502=7.9
K=10 iin =101
As=101.16.67.1500.950/104/365.22=657 mm2
K=10.220.8.106/500/9502=4.9 Min donat

As=Min As=0.0026.500.950=1235 mm2
Min As=0.0026.500.950=1235 mm2>As

As=1235 mm2 alnacak.
stte se.: 316+316 (603+603=1206 mm2)
Asmev=603+452=1055 mm2
Asek=1235-1055=180 mm2
Altta ek se.: 116 (201 mm2)
Md=301.1-(401.4.0.60)/3=220.8 kNm
d=95 cm
Moment azaltmas:
Md Md -
Vda
3
stten tablo dnda kalyor
316 dz 316 pilye

Montaj donats aklk donats/3 olmal
Mont.:1206/3=402 mm2
2
Altta Se.: 412 (452 mm ) montaj
Montaj ve dz donatlar kesilmeden kiri boyunca uzatlacak(L<12 m)

A-B aklnda(tablal):
Md=99.8 kNm <B-C aklndaki moment. B-C aklnda Min donat
kullanldndan, bu aklkta da minimum donat gerekecektir.
stte se.: 316+316 (603+603=1206 mm2)
Altta : 412 (452 mm2)
B Mesnedinde(dikdrtgen):
Min donat gerekli.
As=1235 mm2.
Asmev=2.603+452=1658 mm2>As, ek gerekmez.
A Mesnedinde(dikdrtgen):
Min donat gerekli, C mesnedi ile ayn.
Altta ek: 116 (201 mm2/m)
Gvde donats:
Asgvde=0.001.500.950=475 mm2
Se.:412 (452 mm2)
262
Pabu statik-betonarme hesab: Papu plann 1m lik eridindeki i kuvvetler hesaplanr.
Pabu konsol kuvvetleri:

Konsol momenti, pabu altnda ekme
Md =178.4.0.502/2 = -22.3 kNm/m
Vd = 178.4.0.50 = 89.2 kN/m
Konsol kesme kuvveti
Pabu kesme hesab:
En ok zorlanan kesit
z=178.4 kN/m2
Max Vd=0.22 fcd bw d
Max Vd = 0.22.16.67.1000.250=916.9 kN/m >Vd

Pabuca etriye konulamadndan kesmenin tamamn beton karlamaldr:
Vcr > Vd olmal (mutlaka!)
Vcr= 0.65.1.2.1000.250 = 195.0 kN/m >Vd
Vcr=0.65 fctd bw d>Vd
Seilen pabu kalnl t=30 cm yeterlidir!
Pabu enine donatsnn hesab(EK7B tablolar ile):
Md = 22.3 kNm/m, d=25 cm.
K=10.22.3.106/1000/2502=3.4 Min donat
Bir dorultuda alan plaklarda Min =0.002
As3= Min As3=0.002.1000.250=500 mm2/m
2
Se.: 10/155 (507 mm )
Pabu boyuna(datma) donatsnn hesab:
Datma donats As4 = As3 b/5
As4 =507.1.5/5 =152 mm2
Se.:210 (157 mm2)
263
izim:
600
600
TK02 500/1000
TK01
600
TK03 500/1000
500
TK04
616
316+316
316+316
212(gv) L=
100
210
100
100
100
100
100
210
412
412
212(gv) L=
212
100
100
212
210
210
a
1400
3800 mm
3400 mm
412
10/155
210
1500
316 L=
210
1500
Etr.:210/100
L=
10/155 L=
316 L=
a-a
316 L=
212(gv) L=
212(gv) L=
C25/30
B 420C
412 L=
116 L=
116 L=
264
Hesap modeli: ki dorultuda srekli temel
Farkl hesap modelleri vardr. Burada en basit bir model

aklanacaktr.
Her kolon yk, o noktaya birleen kirilerin komu aklklar
ile orantl olarak, kirilere datlr. Her kiri, bamsz olarak,
bir ynde srekli kiri gibi hesaplanr. rnek olarak B ve 2 aks
kirilerinin ykleri aada verilmitir.
Nd4 x =
L x1
N
L x1 + L y1 + L y 2 d 4
Nd5 x =
L x1 + L x 2
N
L x 1 + L x 2 + L y 1 + L y 2 d5
Nd6 x =
L x2
N
L x 2 + L y1 + L y 2 d 6
Nd2 y =
Nd5 y =
Nd8 y =
L y1
L y1 + L x1 + L x 2
Nd2
L y1 + L y 2
L y1 + L y 2 + L x1 + L x 2
Ly2
L y 2 + L x1 + L x 2
Nd5
Nd8
265
Hesap modeli: Kirili radye temel
Kolon kuvvetlerinin bilekesi yaklak olarak plak arlk merkezinden

gemelidir. Gerekirse plak konsollar yaplarak bu salanmaya
allr. Bu durumda zemin gerilmesi dzgn yayl olur.
Zemin gerilmesi z=Ndi/A fzn dir. A plak alandr.
Plaklar z dzgn yayl yk ile zlrler. Plak zati yk alnmaz.
Kirilere plaklardan gen, trapez ve varsa (konsol demelerden)
dzgn yayl ykler etkir. Kiri zati yk alnmaz. Kiriler srekli kiri
gibi zlr.
Deme ve kiri zati ykleri, kendi paylarna den zemin gerilmesi ile
dengelendiinden, plak ve kiri statiinde yk olarak alnmazlar.
Plak ve kirilerin aklklarnda stte, mesnetlerinde altta ekme
oluur.
Plak ve kiri minimum koullarna ve temeller iin verilen minimum
koullara uyulur.
1 aks kiriinin ykleri rnek olarak gsterilmitir. El hesaplarnda bu
ykler edeer dzgn yayl yke dntrlr.
266
Uygulama bilgileri: tanmlar, temel tipi seimi
Derste anlatlmayacak
Tanmlar ve temel tipi seimi:

0.00 kotu: Yapnn kot alaca noktann kotudur. Krmz kot da denir. Belediye tarafndan yeri gsterilir. Genellikle yap
cephesindeki yolun tretuvar st 0.00 kotu olarak verilir.
Saak kotu: Yapnn son katnn tavan demesinin st kotudur 0,00 kotuna gre belediye tarafndan verilir. Yap
ykseklii de denir.
Zemin kat kotu: Zemin kat demesinin st kotudur. Subasman kotu da denir. Subasman kotunu belediye genelde
kstlar. rnein, Belediye imar ynetmeliinde subasman kotu +0.50 ile +1.00 m arasnda olacaktr gibi bir kstlama
olabilir. Mimar bu kstlamalar dikkate alarak subasman kotunu belirler.
Dier kat kotlar: 1. kat, 2. kat, son kat, 1.bodrum kat,.. gibi tm dier katlarn demelerinin st kotlarn mimar ayarlar.
Bunun iin krmz kota, saak kotuna ve subasman kotuna mutlaka uyar.
Tabii zemin kotu: naatn yaplaca parselin kaz ve dolgu yaplmam doal zemininin kotudur . Siyah kot da denir.
Don derinlii: Topran donma derinliidir. Tabii zemin kotundan aa llr. Her ilde farkldr.
Don seviyesi kotu: Krmz kota gre hesaplanm donma derinliidir. Temel alt kotu bu kotta veya daha aada
olmaldr.
Temel st kotu: Bodrumlu yaplarda en alt bodrum taban demesinin st kotudur. Bodrumsuz yaplarda zemin kat
demesinin st kotudur.
Temel alt kotu: Temel pabucunun(plann) alt kotudur. Mhendis karar verir.
Salam zemin kotu: Yapnn ykn tayacak kadar salam ve izin verilen oturma ve dnme snrn salayan zemin
kotudur. Zemin etd ile belirlenir.
Bu kot temel st kotuna yakn ise yzeysel temel mmkndr. Bu kot temel st kotundan ok aada ise proje
tadilat(gerei kadar bodrum kat ilavesi) veya zemin iyiletirmesi veya derin temel gerekir.
A<Aarsa /2 durumunda srekli veya tekil temel yeterli olabilir. Aksi durumda radye temel gerekebilir. st yapnn ar
dzenssiz olmas tekil ve srekli temelin de ok dzensiz olmasna neden olur. Byle bir durumda, zemin salam olsa
bile, radye temel dnlmelidir.
AAarsa durumunda radye temel yaplmaldr.
A>>Aarsa durumunda proje tadilat(gerei kadar bodrum kat ilavesi) veya zemin iyiletirmesi veya derin temel gerekir.
YASS kotu: Yer Alt Su Seviyesinin krmz kota gre hesaplanm derinliidir. Zemin etd ile belirlenir. Temel alt kotu YASS kotu altnda kalyorsa; ya drenaj ile su seviyesi drlmeli yada radye
temel yaplarak su yaltm yaplmaldr. Dier temel tiplerinde su yaltm mmkn deildir.
Radye plak yaplabilecek arsa alan Aarsa: Temelin radye yaplmas durumunda radye plak yaplabilecek parsel alannn st snrdr.
Radye plak alan A: Temelin radye yaplmas durumunda z temel taban gerilmesini msaade edilen zemin gerilmesinin altna drebilmek iin gerekli alandr.
Temel taban gerilmesi z: Yap yklerinden temel tabucu altnda oluan gerilmedir. Statik hesap yaplarak belirlenir.
zin verilen oturma ve dnmeler ve : Yapnn kullanm amac dikkate alnarak temelin yapabilecei oturma ve dnmenin st snrdr. Mhendis tarafndan belirlenir. Zeminden beklenen oturma
ve dnme bu snrlar amamaldr. Amas durumunda zemin iyiletirmesi , derin temel gibi zmler dnlr.
Blokaj ve grobeton: Temel pla dorudan salam zemine oturtulmaz. Baz durumlarda 15-25 cm kalnlnda sktrlm blokaj yaplr. Grobeton ; salam zemin zerine veya , varsa , blokaj
zerine 10-20 cm kalnlnda dklen donatsz betondur. Grobetonun st kotu temel pabucun alt kotudur, yani temel pabucu grobeton zerine oturur, telemel betonunun zemin ile ba kesilir.
Tahmini zemin gerilmesi ztahmin : Statik hesap ncesi zeminde oluacak z gerilme bilinemez. Ancak, hesap ncesi tahmini bir gerilme, ztahmin , belirlemek yararldr. Normal yaplarda yk
katsaylar ile artrlmam karakteristik sabit ve hareketli yklerin toplam ktlesi yaklak olarak g+q=1 t/m2 dir. Yapda n tane kat(bodrum katlar+zemin kat+asma kat+normal katlar) varsa ztahmin =n
t/m2 olur. Dier birimler cinsinden: ztahmin =0.10 n kg/cm2 , ztahmin =10 n kN/m2 dir. Bu deerler radye temel yapld varsaym iin geerlidir, salam zeminin msaade edilen gerilmesinin alt
snrdr. Deneyimli mhendisler salt bu deere gre temel tipini doruya yakn tahmin ederler. Bu deerin zemin etd yaplrken dikkate alnmas yararldr.
Kaz derinlii: Tabii zemin kotu ile salam zemin arasndaki mesafedir.
Svlama riski yksek zemin: naatn bu tr parselde yaplmasndan vazgeilebilir veya zemin iyiletirmesi, derin temel dnlr.
Derin temel: Kazkl veya keson temeldir.
Ekonomik temel: Temel hem gvenli hem de ekonomik olmaldr. Zemin iyiletirmesi ve derin temel ok yksek maliyet getirir. Bu durumda yap sahibi , proje tamamlanmadan nce, bilgilendirilmeli,
yapnn hafifletilme imkanlar(ar kaplama, duvar malzemelerden vazgeilerek, kat says azaltlarak, kullanm amac deitirilerek, ..) mal sahibine anlatlmal, karar beraber verilmelidir.
Komu yaplarn durumu: Yapya bitiik eski yap varsa bu da temel tipi seiminde dikkate alnr: http://www.sondakikahaberleri.info.tr/haber/974680-izmir-de-5-katli-bina-coktu
267
Temel rnekleri (Fotoraflar)
Kolon filizleri
Kolon kalb
Pabu
Pabu
Ba kirii
Birleik temel
Tekil temel
Birleik ve tekil temel
Tekil temel
Kolon filizleri
Kiri donatlar
Pabu
Bir ynde srekli temel
Tekil temel
268
ki ynde srekli temel: Donatlar yerletiriliyor
Kiri donatlar
Pabu donatlar
Kolon filizleri
Kolon filizleri
Kiri donatlar
Konsol
dolgu
ki ynde srekli temel: dolgu yaplyor
ki ynde srekli temelde kiri-kiri-kolon birleim noktas
269
Radye plak donatlar
Kiri donatlar
Kirili radye temel: Donatlar yerletiriliyor
Kirili radye temel : beton dklyor
Kolon filizleri
Radye pla
Kirili radye temel : kalp skldkten sonra
Kiri
Kirili radye temel : Boluklar dolduruluyor

270
Kirisiz radye temel
Kazkl temel
271
Keson temel
Foto: Cihan BYKBUR-Romanya, 2005

272
"Wenn ich einen Stahlbetonteil bewehre bin ich mir nicht ganz sicher, ob das nicht besser gemacht werden knnte. Und das beunruhigt mich.
Betonarme bir elemann donatsn yerletirdikten sonra acaba daha iyi olabilir miydi? diye hep huzursuz olmuumdur.
Hubert RSCH
Hubert RSCH, 1904 1979, Mnih Teknik niversitesi profesr idi. Betonarme, ngerilmeli betonarme ve zellikle tama gc teorisinin gelitirilmesi alanndaki
almalar ile dnyaca nl bir bilim adamdr. RSCHn doktora rencisi Prof. Dr. hsan MUNGAN yle naklediyor: Rsch'n bu szleri 48 yldr kulaklarmda. Bu
szlerle RSCH, donat yerletirmenin bir sanat olduunu ve bugnk bilgilerimizin bu sanat en iyi ekilde yapabilmemiz iin yeterli olduundan phe ettiini dile getirmek
istiyordu. Gerekten de hakl kt. Pilyelerin nerdeyse artk kullanlmamas ve sarlma blgelerinde etriye sklatrlmas gibi uygulamalar 1960'l yllarda yoktu. Doktora
hocam olan Rsch hem bir insan olarak mkemmeldi, hem de bilim adam olarak bir dehayd. Onu hala hep rahmetle anarm. Bilim adamln ben ondan rendim.
Betonarme teorisi henz tam ve kusursuz deildir. Hesap yntemlerinin temelini oluturan varsaymlar ne kadar gereki olursa olsun, bu yntemler, kesin deildiryaklaktr. nk bu yntemlerde, betonarmenin koullara gre deien karmak davran idealletirilerek ele alnr. Karmak davran zmleyebilmek ve somut
olarak anlayabilmek iin benzeimler yaplr. Davran, soyut mekanik modellerden yararlanlarak aklanmaya allr. Ayrca baz durumlar, genellikle etkileri az olduu
iin, hesaba katlmaz-ama bunlar vardr. Bu yzden, betonarmenin gerek davrann yanstan tablo, hibir zaman tam ve kesin olarak izilemez.
GNDZ, A., Betonarme, Tama Gcne Gre Hesap, stanbul, 1980 den alnmtr.
Statik, Mukavemet, Yap Statii, Betonarme, v.b. konular okuyan renci, btn bu bilgileri belirli bir amaca ynelik olarak biraraya getirme gayreti iindedir, bu gayreti
doru ve anlaml yapabilme becerisini bir kitapta aramaktadr.
rencinin gerekte istedii tecrbe nin retilmesidir. Ancak, tecrbeyi retmek mmkn deildir, tecrbe ancak yaanarak elde edilebilir.
Mhendislik faaliyetleri iinde yaamak ve proje yapmak hata yapmak demektir. Hata yapmayan mhendis tecrbe de kazanamaz. Doal olarak bu iddia, hata yapan
ancak, hatasn gren ve bunu dzelterek dorusunu bulan mhendis iin geerlidir. Oysa, ok az proje mhendisi dizayn ettii yapy, iletmeye aldktan sonra ve zaman
zaman, gidip ziyaret etmektedir.
Bylece proje mhendisi, proje esnasnda yapt hatalar hemen hi grmemekte ve gerekli dersi de alamamaktadr.
ATIMTAY, E., Betonarme Sistemlerin Tasarm, Cilt I, II, Ortadou Teknik niversitesi yayn, Ankara, 2001 den alnmtr.
Analizden saysal sonular elde edilir. Cahil mhendisler yaplan varsaymlar unutarak kan saylar gerek sanp bunlarn problemin zm olduuna inanrlar.
Hardy CROSS
(Amerikal Mhendis, yap statiinden bilinen nl CROSS metodunun yaratcs)
Sanat yapmaktr. Bilim bilmek , fakat Mhendislik ne yaptn bilmektir. Albert Einstein
273
Mhendisin Yemini:
Bana verilen mhendislik unvanna daima layk olmaya, onun bana salad yetki ve ykledii
sorumluluu bilerek, hangi artlar altnda olursa olsun onlar ancak iyiye kullanmaya, yurduma ve insanla
yararl olmaya, kendimi ve mesleimi maddi ve manevi alanlarda ykseltmeye alacama namusum
zerine yemin ederim.
www.imo.gov.tr den alnmtr.
Bu PORECE ne denli gvenli bir PROJEDR acaba?
Yanl
Doru
------------------------------------------------------BURO
Bro
MTAHHT
Mteahhit
MMARI
Mimari
POROCE
Proje
MINTIKA
Ada
PORSEL
Parsel
STATK
Statik
ELEKTRK
Elektrik
SIH
Shhi
Schnell, gut, billig:

Wer schnell und gut baut, kann nicht billig bauen!
Wer schnell und billig baut, kann nicht gut bauen!
Wer gut und billig baut, kann nicht schnell bauen!
Hzl, iyi, ucuz:
Hzl ve iyi ina eden ucuz ina edemez!
Hzl ve ucuz ina eden iyi ina edemez!
yi ve ucuz ina eden hzl ina edemez!
274
Matematiki iin:
2x2=4 Doru
2x2=3 Kesin yanl
2x2=5 Kesin yanl!
1/3=0.3333333333
Mhendis iin:
2x2=4 Doru
2x2=3 duruma gre doru
2x2=5 duruma gre doru
1/3=1.33 ou kez doru
It is not possible to maximize simultaneously generality, realism, and precision

R. Levins, 1968
Evolution in Changing Environments
DOLU DOLU, doruya yakn, YARINLAR DLE LE
275

Betonarme 2 8

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme 2 8

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

MHENDSLK MMARLIK FAKLTES

Farkl oturma sonucu hasarl ve yan yatan yaplar

Duvar alt temeli

Mnferit temel de denir.

Duvar alt temeli

Nd1 << Nd2

Nd1 >> Nd2

Bir dorultuda srekli temel

ki dorultuda srekli temel

Kpr aya kazkl temeli

Yerinde dkm keson

ndkm batrma keson

Ba kirii snr deerleri (Dep.Yn. 2007, Sayfa 130)

Ba kiriinin min eksenel kuvveti*

Minimum enkesit boyutu(cm)**

Minimum enkesit alan(cm2)

Minimum boyuna donat

Tekil temelleri veya bir dorultuda srekli temelleri

Zemin gerilmesi modeli-tanmlar

z +1.5bh 1.5zh 1.5 zem

Hesap modeli: Bir dorultuda srekli temel

Nd2, Nd5 ve Nd8

: Kolon tasarm kuvvetleri (kN)

Kolon kuvvetleri st yapnn analizinden bilinmektedir. q1, q2 ve q3 izgisel

Montaj veya mesnet donats

Pabu datma donats

: aklk, mesnet ve gvdede kirilerdeki gibi

Statik ve betonarme hesaba esas alnacak srekli kiri modeli

Pabu geniliinin belirlenmesi:

Pabu konsollarnda kesit tesirleri:

Konsol momenti, pabu altnda ekme

As3 donats Md momentinden hesaplanr.

Pabucun davran : Zemin gerilmesi pabucu yukar

Temel kiriinin moment ve kesme diyagramlar

Betonarme hesap sras:

a1, a2 konsol boylar belirlenir

rnek: Bir dorultuda srekli temel kirii

30/60 cmxcm kesitli kolonun oturduu temel kirii yaplacaktr. Kolonlarn

Kolon ykleri ile dengede

Arsa msait olduundan solda ve sada konsol yaplabilir:

Kiri ykseklii h nn tahmini:

Kesmenin yaklak %90 nn beton alsn istiyoruz:

Pabu genilii b nin belirlenmesi:

Kiri etriye hesab:

Max Vd=0.22 fcd bw d

Max Vd = 0.22.16.67.500.950 = 1742.0 kN

fzn = 1.5zem Max qi = 267.6 kN/m

Vcr = 0.65.1.2.500.950 = 370.5 kN

Vcr < Vd dir, kesmenin 370.5/421.5=0.88 (%88) i beton tarafndan

267.6/b 207.0 b 1.29 m

Vcr < Vd olduundan min etriye yetmez, etriye hesab yaplacak:

Zemin srprizlerle dolu olduundan %10-%20 gibi daha byk

4 kollu 10 etriye kullanlrsa:

Kiri geni olduundan 2 etriye=4 kol kullanld

Seilen etriye: 210/200 aklklarda

210/100 sarlma blgelerinde.

b gerekenden biraz byk

Max z = 267.6/1.50 = 178.4 kN/m2 fzn= 207.0 kN/m2

0.0032 > 0.0010

Kiri boyuna donat hesab (EK7B ve EK8A tablolar ile):

C Mesnedinde(dikdrtgen)-EK7B tablolar ile:

B-C aklnda(tablal-EK8A tablosu):