Ćwiczenia 1. Analiza Mathematyczna.

Zbiory liczbowe, działania na zbiorach

1. Korzystając z indukcji matematycznej udowodnić, że dla dowolnej liczby naturalnej 𝑛 ∈ 𝑵

mają miejsce równości:

𝑛(𝑛 + 1)
𝑎) 1 + 2 + ⋯ + 𝑛 = ;
2

Dowód zawiera trzy kroki. Najpierw sprawdzimy, czy równanie jest prawidłowe w najprostszym
przypadku 𝑛 = 1. Łatwo sprawdzić, że dla 𝑛 = 1 w prawej części równania otrzymujemy 1:

𝑛(𝑛 + 1) 1 ∙ (1 + 1)
= = 1.
2 2

Dalej zakładamy, że równanie jest prawidłowe dla niektórej liczby naturalnej n. Na tej podstawie
musimy pokazać, że równanie będzie prawidłowe i dla następnej liczby naturalnej for 𝑛 + 1. Obli-
czamy

𝑛(𝑛 + 1) (𝑛 + 1)(𝑛 + 2)
1 + 2 + ⋯ + 𝑛 + (𝑛 + 1) = + (𝑛 + 1) = ,
2 2

i widzimy, że taki wynik otrzymujemy również, jeśli podstawimy 𝑛 + 1 zamiast 𝑛 w prawej części
danego równania. Zgodnie z Zasadą Indukcji Matematycznej oznacza to, że równanie jest prawdziwe
dla dowolnej liczby naturalnej 𝑛 ≥ 1.

1 1 1 𝑛
𝑏) + +⋯+ = ;
1∙2 2∙3 𝑛 ∙ (𝑛 + 1) 𝑛 + 1

Jak poprzednie, dowód składa się z trzech kroków. Najpierw sprawdzamy, czy równanie jest prawi-
1
dłowe dla 𝑛 = 1. Dla 𝑛 = 1 w prawej części równania otrzymujemy 2:

𝑛 1 1
= = .
𝑛+1 1+1 2

Drugi krok – zakładamy, że równanie jest prawidłowe dla niektórej liczby n. Trzeci krok – udowod-
nimy na podstawie tego dopuszczenia, że równanie jest prawdziwe dla następnej liczby 𝑛 + 1 too.
Obliczamy sumę w lewej części równania:

1 1 1 1 1 1
+ +⋯ + + ⋯+ + =
1∙2 2∙3 1∙2 2∙3 𝑛 ∙ (𝑛 + 1) (𝑛 + 1) ∙ (𝑛 + 1 + 1)

𝑛 1 𝑛(𝑛 + 2) + 1 (𝑛 + 1)2
= + = = =
𝑛 + 1 (𝑛 + 1) ∙ (𝑛 + 2) (𝑛 + 1) ∙ (𝑛 + 2) (𝑛 + 1) ∙ (𝑛 + 2)

(𝑛 + 1) (𝑛 + 1)
= = .
(𝑛 + 2) ((𝑛 + 1) + 1)

1
Jak widać, otrzymany wynik jest dokładnie taki sam, jaki otrzymamy przy podstawieniu w prawej
części równania 𝑛 + 1 zamiast 𝑛. Oznacza to, że zgodnie z Zasadą Indukcji Matematycznej podane
równanie jest prawidłowe dla każdej liczby naturalnej 𝑛 ≥ 1.

1 3 2𝑛 − 1 1
𝑐) ∙ ∙∙∙ < ;
2 4 2𝑛 √2𝑛 + 1

1 1 1 1
𝑑) + + ⋯ + ≤ 2 − .
12 22 𝑛2 𝑛

2. Korzystając z indukcji matematycznej udowodnić, że dla dowolnej liczby naturalnej 𝑛 ∈ 𝑵

oraz 𝑥 > −1 prawidłowa jest następująca nierówność:

(1 + 𝑥)𝑛 ≥ 1 + 𝑛𝑥, (𝑛 > 1).

3. Jeśli r jest liczbą wymierną (𝑟 ≠ 0) oraz x jest liczbą niewymierną, to 𝑟 + 𝑥 oraz 𝑟 ∙ 𝑥 są

liczbami niewymiernymi.

4. Rozważmy dwa zbiory 𝐴 = (−∞, 3] i 𝐵 = {−3, 0, 2, 5}.

Określić zbiory 𝐴 ∪ 𝐵, 𝐴 ∩ 𝐵, 𝐴\𝐵, 𝐵\𝐴, 𝐴′, 𝐵′ i pokazać ich na osi liczbowej.

Zauważmy, że pierwszy zbiór zawiera nieskończenie wiele liczb, a drugi składa się tylko z
czterech liczb. Z tego mamy następujący wynik

𝐴 ∪ 𝐵 = (−∞, 3] ∪ {5}
𝐴 ∩ 𝐵 = {−3, 0, 2}
𝐴\𝐵 = (−∞, −3) ∪ (−3, 0) ∪ (0, 2) ∪ (2,3]

𝐵\𝐴 = {5}
𝐴′ = (3, +∞)
𝐵′ = (−∞, −3) ∪ (−3, 0) ∪ (0, 2) ∪ (2, 5) ∪ (5, +∞)
𝐴 ⊈ 𝐵 and 𝐵 ⊈ 𝐴.

5. Rozważmy dwa zbiory 𝐴 = {𝑥 ∈ 𝑅: 0 < 𝑥 < 2}, 𝐵 = {𝑥 ∈ 𝑅: 1 ≤ 𝑥 ≤ 3}.

Określić zbiry 𝐴 ∪ 𝐵, 𝐴 ∩ 𝐵, 𝐴\𝐵, 𝐵\𝐴, 𝐴′, 𝐵′.

2
 6. Rozważmy dwa zbiory 𝐴 = {(𝑥, 𝑦): 𝑥 2 + 𝑦 2 ≤ 4 i 𝐵 = {(𝑥, 𝑦): |𝑥| ≤ 2 ∧ |𝑦| ≤ 2}. Poka-
zać na płaszczyźnie współrzędnych następujące obszary: 𝐴 ∪ 𝐵, 𝐴 ∩ 𝐵, 𝐴\𝐵, 𝐵\𝐴, 𝐴′, 𝐵′.
Który ze zbiorów jest podzbiorem drugiego zbioru?

7. Zapisz przedział określony przez podaną nierówność i pokaż jego na osi liczbowej:
𝑥 1
|𝑥 − 1| ≤ 2; |2𝑥 + 5| < 1; |2 − | < .
2 2

8. Rozwiąż podaną nierówność i pokaż wynik na osi liczbowej:

|𝑥 + 1| > |𝑥 − 3|; |𝑥 − 3| < 2|𝑥|.

9. Rozważmy dwa zbiory 𝐴 = {𝑥 ∈ 𝑅: |𝑥 − 1| < 2}, 𝐵 = {𝑥 ∈ 𝑅: |𝑥 − 1| + |𝑥 − 2| < 3}.

Określić zbiory 𝐴 ∪ 𝐵, 𝐴 ∩ 𝐵, 𝐴\𝐵, 𝐵\𝐴, 𝐴′, 𝐵′.

Przypomnienie. Zbiór 𝑿 ⊂ 𝑹 jest ograniczony z dołu (z góry) jeśli

⋁ ⋀𝑥 ≥ 𝑚 (⋁ ⋀ 𝑥 ≤ 𝑀).
𝑚∈𝑹 𝑥∈𝑿 𝑀∈𝑹 𝑥∈𝑿

Liczbę m (M) nazywamy ograniczeniem z dołu (z gory) zbioru X.

Zbiór 𝑿 ⊂ 𝑹 jest ograniczony wtedy I tylko wtedy, gdy jest ograniczony z dołu I z góry, tzn.
⋁ ⋀ 𝑚 ≤ 𝑥 ≤ 𝑀.
𝑚,𝑀∈𝑹 𝑥∈𝑿

10. Rozważmy następjące zbiory

a) 𝐴 = {sin 𝑝 : 𝑝 ∈ 𝑍};
𝑝
b) 𝐵 = (𝑞 : 𝑝, 𝑞 ∈ 𝑁} ;
(−1)𝑛
c) 𝐶 = { 𝑛 : 𝑛 ∈ 𝑁}.
Sprawdź, czy każdy z tych zbiorów jest ograniczony. Czy jest ograniczony z góry? Z dołu?
3
Przypomnienie. Liczba b jest największym elementem zbioru 𝑿 ⊂ 𝑹, co zapisujemy 𝑏 = max 𝑋,
wtedy i tylko wtedy, gdy
𝑏∈𝑿 oraz ⋀ 𝑥 ≤ 𝑏.
𝑥∈𝑿
Liczba a jest najmniejszym elementem zbioru 𝑿 ⊂ 𝑹, co zapisujemy 𝑎 = min 𝑋, wtedy i tylko
wtedy, gdy
𝑎∈𝑿 oraz ⋀ 𝑎 ≤ 𝑥.
𝑥∈𝑿

Niech zbiór 𝑿 ⊂ 𝑹 będzie ograniczony z dołu. Liczba c jest kresem dolnym tego zbioru lub
infimum, co zapisujemy 𝑐 = inf 𝑋, wtedy i tylko wtedy, gdy

⋀𝑥 ≥ 𝑐 oraz ⋀ ⋁ 𝑥0 < 𝑐 + 𝜀 .
𝑥∈𝑿 𝜀>0 𝑥0 ∈𝑿
Niech zbiór 𝑿 ⊂ 𝑹 jest ograniczony z góry. Liczba d jest kresem górnym tego zbioru lub su-
premum, co zapisujemy 𝑑 = sup 𝑋, wtedy i tylko wtedy, gdy

⋀𝑥 ≤ 𝑑 oraz ⋀ ⋁ 𝑥0 > 𝑑 − 𝜀 .
𝑥∈𝑿 𝜀>0 𝑥0 ∈𝑿

11. Rozważmy następjące zbiory

a) 𝐴 = (0, 1],
b) 𝐴 = [0, 1),
c) 𝐴 = (−∞, 2),
d) 𝐴 = {−1} ∪ (0, 1),
e) 𝐴 = (−√2, √5].

Znajdź min 𝐴, max 𝐴, inf 𝐴, sup 𝐴.

12. Rozważmy następjące ciągi liczbowe

𝑛
a) 𝑎𝑛 = , 𝑛 ∈ 𝑁,
𝑛+1
b) 𝑏𝑛 = 𝑛2 − 𝑛, 𝑛 ∈ 𝑁,
100𝑛
c) 𝑐𝑛 = , 𝑛 ∈ 𝑁,
𝑛!
(−1)𝑛
d) 𝑑𝑛 = 1 + , 𝑛 ∈ 𝑁.
𝑛

Ten ciąg jest rosnący lub malejący? Dla czego? Jak to można udowodnić?