ANALOG ELEKTRONİK (EEE323)

Deney Raporu 3

201403037
Murat PALA

GÜZ 2022
AMAÇ: BJT Transistör kullanarak iki katmanlı yükseltici devrelerin kurulması amaçlanmıştır.

EKİPMANLAR :
2 adet npn transistör
1 adet kırmızı led
2 adet 1 kΩ direnç
1 adet 100 Ω direnç
1 adet 27 kΩ direnç
Breadboard
DC Güç Kaynağı
Multimetre
LTSpice yüklü bilgisayar

YÖNTEM : Elimizde bulunan npn transistörün bacaklarını multimetre yardımıyla tespit edeceğiz. Uçlarını
tespit ettiğimiz npn transistör ile iki adet direnci kullanarak Şekil-1’deki devreyi kuracağız. Girişten (4-12V)
DC Güç kaynağı ile 4V ile 12V arasında (en az 5 adet) değerler vererek dirençlerin harcadıkları gerilimleri
bulup birbirlerine oranını kaydedeceğiz. Elde ettiğimiz oranların ortalamalarını alarak transistörlerimizin
kazanç katsayısnı (β) bulacağız. Ardından Elimizde bulunan LED ve 1 kΩ direnci kullanarak Şekil-2’deki
devreyi kuracağız. Girişten (8-15V) DC Güç kaynağı ile 8V ile 15V arasında (en az 5 adet) değerler vererek
LED üzerindeki gerilimleri bulup ve kaydedeceğiz. Elde ettiğimiz gerilimlerin ortalamasını alarak LED’in
iletim durumundayken (‘on’ durumu) gerilimini bulacağız. Daha sonra LTSpice üzerinde Şekil 3’deki devreyi
kuracağız. Bu devrede kullanılacak npn transistörleri için LTSpice üzerinde yeni bir npn modeli tanımlayarak
BF değerine iki önceki aşamada bulduğumuz değeri vereceğiz (.model NPN NPN(BF=’bulduğumuz değer’)).
Benzer şekilde LED’iniz için de yeni bir diyot modeli tanımlayarak Vfwd değerine bir önceki aşamada
bulduğumuz değeri vereceğiz. R3 değerini 1Ω ile 1000MΩ arasında değerler vererek LED’in üzerinden geçen
akımın uA’ler seviyesine getiren direnci tespit edeceğiz. Son olarak Şekil 3’teki devreyi breadboard üzerinde
kuracağız. R3 değerine bir önceki aşamada bulduğumuz dirençten küçük 5 adet değer kullanarak 100Ω
üzerinden geçen akımı (gerilimini dirence bölerek) kaydedeceğiz. R3 direncini devreden çıkartıp yerine işaret
parmağımızı değdirerek değişimleri gözlemleyeceğiz.
VERİLER :

DENEY ÇALIŞMASI 1 :

Elimizde bulunan multimetrenin diyot özelliğini kullanarak kısa devre testi ile transistörlerin npn veya pnp
olup olmadıklarını belirledik .

DENEY ÇALIŞMASI 2 :

Uçlarını tespit ettiğimiz npn transistör ile iki adet direnci kullanarak Şekil-1’deki devreyi kuracağız. Girişten
(4-12V) DC Güç kaynağı ile 4V ile 12V arasında (en az 5 adet) değerler vererek dirençlerin harcadıkları
gerilimleri bulup birbirlerine oranını kaydedeceğiz. Elde ettiğimiz oranların ortalamalarını alarak
transistörlerimizin kazanç katsayısnı (β) bulacağız.(Elimizde 100𝑘Ω direnç olamdığından ona yakın bir değer
olarak 82𝑘Ω direnç kullanılmıştır.)

Şekil 1.

TABLO 1
GERİLİM (V) 270𝛀 üzerindeki gerilim(V) 82𝒌𝛀 üzerindeki gerilim(V)

4V 2.483 V 3.324 V

6V 4.04 V 5.38 V

8V 5.67 V 7.01 V

10 V 7.39 V 9.29 V

12 V 9.17 V 11.28 V

Şimdide Tablo 1 ‘de yaptığımız ölçümleri kullanarak β (Beta akım kazancı) ‘yı bulmak için IC = β*IB
eşitliğini kullanacağız. Bunun için IB ve IC akımlarını bulmamız gerekiyor. Bunun için V = I*R eşitliğinden
gerilimi(V) direnç(Ω) değerine bölerek elde edebiliriz.(Tablo 2) (IC=270Ω direnç üzerinden akan akım ,
IB=82kΩ diren. Üzerinden akan akım)
 TABLO 2

GERİLİM (V) IC (270Ω üzerindeki akım(mA)) IB (82kΩ üzerindeki akım(µA)

4V 9.2 mA 40 µA

6V 14.9 mA 65 µA

8V 21 mA 93 µA

10 V 27 mA 113 µA

12 V 34 mA 137 µA

Tablo 2 ‘de bulduğumuz değerleri IC / IB=β kullanarak β (akım kazancı) ‘nı bulacağız.(Tablo 3)

TABLO 3

GERİLİM (V) β(IC / IB )

4V 230

6V 224.3

8V 214

10 V 238

12 V 248

Tablo 3 ‘ten bulduğumuz β değerlerinin ortalamasını alarak ortalama β kazanzıcını bulacağız.

(230 + 224.3 + 214 + 238 + 248)/(5)=230,86 olarak ortalama beta kazancını bulduk.

DENEY ÇALIŞMASI 3 :

Elimizde bulunan LED ve 1 kΩ direnci kullanarak Şekil-2’deki devreyi kuracağız. Girişten (8-15V) DC Güç
kaynağı ile 8V ile 15V arasında (en az 5 adet) değerler vererek LED üzerindeki gerilimleri bulup ve
kaydedeceğiz.(Tablo 4) Elde ettiğimiz gerilimlerin ortalamasını alarak LED’in iletim durumundayken (‘on’
durumu) gerilimini bulacağız.
 Şekil 2.

TABLO 4
GERİLİM (V) LED GERİLİMİ (V)

8V 1,937 V

10 V 2,023 V

11 V 2,037 V

13 V 2,066 V

15 V 2,091 V

Diyot on durumu =(1,937 + 2,023 + 2,037 + 2,066 + 2,091)/5=2,03 V Diyot ON durumu bulunur
DENEY ÇALIŞMASI 4 :

LTSpice üzerinde Şekil 3’deki devreyi kuracağız. Bu devrede kullanılacak npn transistörleri için LTSpice
üzerinde yeni bir npn modeli tanımlayarak BF değerine iki önceki aşamada bulduğumuz değeri vereceğiz
(.model NPN NPN(BF=’bulduğumuz değer’)). Benzer şekilde LED’iniz için de yeni bir diyot modeli
tanımlayarak Vfwd değerine bir önceki aşamada bulduğumuz değeri vereceğiz.(Şekil 3.1) R3 değerini 1Ω ile
1000MΩ arasında değerler vererek LED’in üzerinden geçen akımın uA’ler seviyesine getiren direnci tespit
edeceğiz.

Şekil 3. LTSpice üzerinde kurulacak devre.

Şekil 3.1 Şekil 3. te verilen devrenin LTSpice kurulumu
R3 direncine 1Ω ile 1000MΩ arasında değer verdiğimizde led üzerinden akan akımı µA seviyelerine getiren
direncin değerini 10GΩ (1000000000) olarak seçersek diyot üzerindeki akımın µA seviyelerine getirmiş
oluruz.(Şekil 3.2)

Şekil 3.2
Şekil 3.2 ‘den de görüleceği üzere R3 direncini 10GΩ seçerek LED üzerinden geçen akımı 26.03µA olduğunu
görebilmekteyiz.

DENEY ÇALIŞMASI 5 :
Şekil 3’teki devreyi breadboard üzerinde kuracağız. R3 değerine bir önceki aşamada bulduğumuz dirençten
küçük 5 adet değer kullanarak 100Ω üzerinden geçen akımı (gerilimini dirence bölerek) kaydedeceğiz.
Şekil 3.’te verilen devreyi breadboard üzerine kurduk fakat elimizde 10GΩ düşük ve 10GΩ yakın olan sadece
bir adet direnç değeri (1MΩ) olduğundan sadece bunu deneyebildik. 1MΩ luk direnci R3 bölgesine
koyduğumuzda 100Ω luk direnç üzerinden geçen akım(2,3mA /100) 23mA olarak bulmuş olduk.

DENEY ÇALIŞMASI 6 :
R3 direncini devreden çıkartıp yerine işaret parmağımızı değdirerek değişimleri gözlemleyeceğiz.

R3 direncini devreden çıkartıp parmağımızı koyduğumuzda vücudumuzdan daha fazla akım geçtiğinden LED
daha parlak yanmıştır.

ANALİZ:

Analiz kısmı Veriler kısmında yapılmıştır.

SONUÇ :

Yaptığımız deneyde verilen gerilim değerlerine göre IB ve IC ,ve β nın nasıl değiştiğini gözlemledik.Ardından
LED in ortalama gerilimini bularak LED in ON olma gerilimini bulduk. Son olarakta Şekil 3. te verilen
devreyi kurarak R3 direncinin IB ve IC akımını nasıl etkilediğini gözlemledik ve R3 direnci yerine kendi
parmağımızı koyarak insan direncinin IC akımınu nasıl etkilediğini gözlemledik.