Univerzitet u Sarajevu

Elektrotehnički fakultet
Odsjek: Automatika i elektronika/Telekomunikacije
Predmet: Signali i sistemi/Teorija signala
Studijska 2023/2024. godina

Rješenja zadataka za tutorijal 4

Aproksimacija funkcijama

Zadatak 1
Aproksimirati funkciju f (t) = cos(2πt) na intervalu (−1, 1) u smislu minimuma srednje kvadratne
greške funkcijama f1 (t), f2 (t) i f3 (t) sa slike 1. Izračunati srednju kvadratnu grešku za oba slučaja.

Slika 1: Signali kojima treba aproksimirati funkciju

Rješenje:

Koeficijenti se mogu izračunati kao:

Rb
a f (t)fi (t)dt
Ci = Rb 2 ,
a fi (t)dt

1
pri čemu uz a = −1 i b = 1 slijedi

Z1
fi2 (t)dt = 2, ∀i ∈ {1, 2, 3}.
−1

Funkcije f (t), f1 (t), f2 (t) i f3 (t) su parne, a granice integriranja su simetrične što olakšava računanje:

Z1 1
1 1 sin 2πt
C1 = cos 2πtdt = ·2· = 0,
2 2 2π 0
−1
 1 1

Z− 2 Z2 Z−1
1 
C2 =  − cos 2πtdt + cos 2πtdt + − cos 2πtdt
2 
−1 − 12 1
2
1
1
sin 2πt 2 sin 2πt
= − = 0,
2π 0 2π 1
2
 3 1 1 3

Z− 4 Z− 4 Z4 Z4 Z1
1 
C3 =  cos 2πtdt − cos 2πtdt + cos 2πtdt − cos 2πtdt + cos 2πtdt
2 
−1 − 43 − 14 1 3
4 4
1 3
1
1 sin 2πt 4 1 sin 2πt 4 1 sin 2πt 2
= ·2· − ·2· + ·2· = .
2 2π 0 2 2π 1
4
2 2π 3
4
π

Dakle, aproksimirana funkcija je

2
x(t) = f3 (t).
π

Srednja kvadratna greška je:

Z1 Z1
J= 2
e (t)dt = [f (t) − x(t)]2 dt.
−1 −1

Zbog parnosti i periodičnosti funkcije [f (t) − x(t)]2 dobiva se

1 1
Z4  2 Z4 
2 4 4

2
J =8 cos 2πt − dt = 8 cos 2πt − cos 2πt + 2 dt
π π π
0 0
1
4
1 + cos 4πt 4 4
Z  
=8 − cos 2πt + 2 dt
2 π π
0
1 1 1
sin 4πt 32 sin 2πt 1 4 8
 
4 4 4
=4· − · +8 + 2 t =1− .
4π 0 π 2π 0 2 π 0 π2

2
 Zadatak 2
Signal f (t), dat na slici 2., aproksimirati sa osam Walsh-ovih funkcija.

Slika 2: Signal f (t)

a) Odrediti približne vrijednosti signala na pojedinim intervalima i nacrtati aproksimirani signal.

Nacrtati signal greške.
Rb 2
b) Odrediti vrijednost kriterija J = a e (t)dt.

c) Da li je ovo signal snage ili signal energije ili ni snage ni energije? Odrediti snagu i energiju ako
je to moguće.

Rješenje:

a) Signal f (t) se može napisati u obliku

n−1
X n−1
X
f (t) = Ci fi (t) + e(t) = Ci Wi + e(t),
i=0 i=0

gdje je e(t) signal greške. Pri aproksimaciji sa osam Walsh-ovih funkcija koeficijenti su:

      
C0 p0 1 1 1 1 1 1 1 1 p0
C 
 1
p  1
 1  −1 1 −1 1 −1 1 −1 p 
  1
C2  p2  1 1 −1 −1 1 1 −1 −1 p2 
      
      
C3  1
  = W 3 p3  = 1
   −1 −1 1 1 −1 −1 1 p3  .
 
C 
 4 T p  1
 4  1 1 1 −1 −1 −1 −1
 p4 
 
C5 
 
p5  1
  
−1 1 −1 −1 1 −1 1  p5 
 
C6  p6  1 1 −1 −1 −1 −1 1 1  p6 
      

C7 p7 1 −1 −1 1 −1 1 1 −1 p7

Sa slike 3. se vidi da je:

1
p0 = −p1 = −p3 = − , (1)
16
1
p2 = p7 = , (2)
8
p4 = p5 = p6 = 0. (3)

3
 Slika 3: Dijelovi funkcije f (t)

Koeficijenti od C0 do C7 su:
5
C0 = p0 + p1 + p2 + p3 + p4 + p5 + p6 + p7 = ,
16
3
C1 = p0 − p1 + p2 − p3 + p4 − p5 + p6 − p7 =− ,
16
5
C2 = p0 + p1 − p2 − p3 + p4 + p5 − p6 − p7 =− ,
16
1
C3 = p0 − p1 − p2 + p3 + p4 − p5 − p6 + p7 =− ,
16
1
C4 = p0 + p1 + p2 + p3 − p4 − p5 − p6 − p7 = ,
16
1
C5 = p0 − p1 + p2 − p3 − p4 + p5 − p6 + p7 = ,
16
1
C6 = p0 + p1 − p2 − p3 − p4 − p5 + p6 + p7 =− ,
16
5
C7 = p0 − p1 − p2 + p3 − p4 + p5 + p6 − p7 =− .
16

Približne vrijednosti signala f˜(t) na osminama intervala t ∈ (0, 1) određuju se na osnovu relacije
7 7
f˜(t) =
X X
Ci fi (t) = Ci W i ,
i=0 i=0

pa se dobiva:

8 1
− , 0<t< ,





 16 8
8 1 2




 , <t< ,
16 8 8



2 3



1, <t< ,





 8 8


 8 3 4

 , <t< ,
f˜(t) = 16 8 8
 4 5
0, <t< ,





 8 8

 5 6
0, <t< ,



8 8



6 7




 0, <t< ,
8 8





 7
1, < t < 1.


8

4
 Aproksimirani signal je prikazan na slici 4.

Slika 4: Aproksimirani signal f˜(t)

b) Signal greške e(t) = f (t) − f˜(t) ima oblik prikazan na slici 5.

Slika 5: Signal greške e(t)

 
1
Na intervalu t ∈ 0, 16 signal greške je

1
e(t) = 8t − ,
2
i za kriterij
Z1
J= e2 (t)dt,
0

sa slike 5. je očigledno da je
1
1
Z1 Z16  2 !
2 1 t3 t2 t 16
1
J= e (t)dt = 6 8t − dt = 6 64 − 8 + = .
2 3 2 4 0
32
0 0

c) Signal je aperiodički. Za t → 0 vrijednost pada na nulu, te se radi o signalu energije čija je snaga
P = 0.
Energija se izračunava na sljedeći način:
1 3
1
Z∞ Z8 Z8 !
2 2 2 t3 t2 8 3
8 3
E= f (t)dt = 3 (8t − 1) dt + 2 1 dt = 3 64 − 16 + t + 2t = .
3 2 0
2
8
8
−∞ 0 2
8

5
 Zadatak 3
Aproksimirati funkciju:
f (t) = sin ω0 t + cos ω0 t
pomoću funkcija:
T π
 
fk (t) = pt t − − kT , T = , k ∈ {0, 1, . . . , 7}
2 4ω0
2π
na periodu od 0 do ω0 . Nacrtati originalni i aproksimirani signal.

Rješenje:

Signali kojima se vrši aproksimacija imaju oblik kao signal f0 (t) na slici 6, ali su pomjereni za kT .

Slika 6: Signal f0 (t) za aproksimaciju

Kako je
π
T = ,
4ω0
2π
T = ,
ω0
to je
T0 = 8T.

Koeficijent λk , za k = 0, dobiva se kao

ZT0 ZT0 ZT0  2 ZT
T

λk = fk2 (t)dt = f02 (t)dt = pt t− dt = dt = T.
2
0 0 0 0

Za ostale k, k ∈ {1, 2, . . . , 7} koeficijenti λk su također T, tako da je:

    
C0 1 0 0 0 0 0 0 0 p0
C 
 p1 
0 1 0 0 0 0 0 0  
 1 
C2  0 0 1 0 0 0 0 0 p2 
    
    
C3 
 = 1 0
 0 0 1 0 0 0  p3  .
0  
C 
0
T  0 0 0 1 0 0 p4 
0 
 
 4
C5  0 0 0 0 0 1 0 0 p5 
    
C6  0 0 0 0 0 0 1 0 p6 
    

C7 0 0 0 0 0 0 0 1 p7

Na intervalu (0, T ) se dobiva koeficijent C0 kao

ZT T T
1 1 4
 
C0 = 1 · (sin ω0 t + cos ω0 t)dt = − cos ω0 t + sin ω0 t .
T T ω0 0 0 π
0

6
Na sličan način se dobijaju i ostali koeficijenti:

4
C1 = , t ∈ (T, 2T )
π
4 √
C2 = ( 2 − 1), t ∈ (2T, 3T )
π
4 √
C3 = (1 − 2), t ∈ (3T, 4T )
π
4
C4 = − , t ∈ (4T, 5T )
π
4
C5 = − , t ∈ (5T, 6T )
π
4 √
C6 = (1 − 2) t ∈ (6T, 7T )
π
4 √
C7 = ( 2 − 1), t ∈ (7T, 8T )
π

Originalni i aproksimirani signal su prikazani na slici 7.

Slika 7: Originalni i aproksimirani signal

Zadatak 4
Aproksimirati signal f (t), zadan na slici 8., Rsa prvih osam Walsh-ovih funkcija. Nacrtati aproksimirani
signal, signal greške i odrediti kriterij J = ab e2 (t)dt.

Slika 8: Signal f (t)

7
Rješenje:

Sa slike 8. slijedi da je:

1
p0 = −p1 = −p3 = , (4)
16
1
p6 = −p2 = , (5)
8
p4 = p5 = p7 = 0 (6)
(7)

Koeficijenti od C0 do C7 su

1 3 1 1
C0 = − , C1 = , C2 = , C 3 = ,
16 16 16 16
5 1 5 5
C4 = − , C 5 = − , C 6 = , C 7 =
16 16 16 16

Približne vrijednosti signala f (t) su


8 1
, 0<t< ,





 16 8
8 1 2




 − , <t< ,
16 8 8



2 3



−1, <t< ,





 8 8

 8 3 4
 − ,

 <t< ,
f˜(t) = 16 8 8
 4 5
0, <t< ,





 8 8

 5 6
0, <t< ,



8 8



6 7




 1, <t< ,
8 8





 7 8
0, <t< .


8 8

Na slici 9. su prikazani originalni, aproksimirani i signal greške.

Slika 9: Signal greške e(t)

8
  
1
Na intervalu t ∈ 0, 16 signal greške je

1
e(t) = −8t + ,
2
a sa slike 9. kriterij J je
1
Z1 Z16  2
1
J= e2 (t)dt = 6 −8t + dt
2
0 0
1
64 3 1 1
 
16
=6 t − 4t2 − t = .
3 4 0 32