Rregullimi

i
Tregut Bankar

6
Dr. Elvin MEKA
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Nevoja për rregullim të tregut bankar (I)
Dy çështje kryesore në kuadër të
rregullimit bankar:

1. Rreziku i panikut bankar nga problemet

në një bankë të caktuar, që çon në
probleme serioze likuiditeti në sistem;

2. Nevoja për mbrojtjen e konsumatorit

(klientit), nisur nga natyra e industrisë
bankare.

2
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Nevoja për rregullim të tregut bankar (II)
Gjatë procesit të rregullimit bankar
mbahet parasysh:

1. Evitimi në maksimum i dëmit moral;

2. Mbajtja në një nivel sa më të ulët e

kostove të përputhshmërisë ligjore të
sistemit bankar,

3. Evitimi i ndërhyrjeve në konkurrencën e

sistemit.
3
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Nevoja për rregullim të tregut bankar
Sigurimi i stabilitetit të sistemit bnkar
është synuar të arrihet nëpëmjet formave
të ndryshme:
1. Ndarja e aktivietit bankar tregtar nga ai
i investimeve,
2. Përcaktimi i bankës qendrore si
“huadhënësi i shpresës së fundit”,
aplikimi i skemave të sigurimit të
depozitave, krijimi i barrierave të hyrjes
në treg, etj.
4
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Çështjet kryesore në rregullimin bankar
1. Mjaftueshmëria e kapitalit,

2. Likuiditeti,

3. Cilësia e aktiveve,

4. Shkalla e përqendrimit të rreziqeve.

5
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Çështjet kryesore në rregullimin bankar
1. Mjaftueshmëria e kapitalit (absorbimi i
humbjeve dhe financimi i operacioneve
bankare),
2. Likuiditeti(aftësia për ripagimin në
kohë të detyrimeve),
3. Cilësia e aktiveve(aftësia e
huamarrësve për të shlyer huatë),
4. Shkalla e përqendrimit të rreziqeve
(ekspozimi ndaj klientëve të veçantë).
6
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Çështjet kryesore në rregullimin bankar
Globalizimi e vendosi sistemin financiar
ndërkombëtar nën presionin e rrezikut të
përhapjes dhe shtrirjes së efektit të
falimentimit lokal të bankave në një rrafsh
global.

Falimentimet më të spikatura (1974):

- Franklin National Bank (SHBA)

- Herstatt Bank, (Gjermani).

7
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Komiteti i Bazelit – Krijimi (I)
Shqetësimet në rrafsh global konkluduan
në nismën e krijimit të një komiteti të
përhershëm të autoriteteve mbikëqyrëse
bankare, nën kujdesin e Bankës për
Rregullime Ndërkombëtare – BIS (Bank for
International Settlements) .
Komiteti përbëhej prej 12 përfaqësuesve
të këtyre autoriteteve nga Group of Ten
plus Luksemburgu (SHBA, Mbretëri e
Bashkuar, Japoni, Gjermani, Francë, Itali,
Kanada, Hollandë, Belgjikë, Suedi, Zvicër).
8
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Komiteti i Bazelit – Krijimi (II)
Synimi i Komitetit të Bazelit ishte krijimi i
një zinxhiri lidhës midis regjimeve të
ndryshme rregullatore bankare në vende
të ndryshme me qëllim realizimin e një
mbikëqyrje bankare të bazuar në disa
parime të përgjithshme ndërkombëtare
bazë.
Në 1975 nënshkruhet Marrëveshja e
Bazelit (Basel Concordat) me synim
ndarjen e përgjegjësive midis autoriteteve
mbikëqyrëse kombëtare bankare.
9
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi
Paqartësitë e krijuara nga Marrëveshja e
Bazelit, lidhur me ndarjen e përgjegjësive
mbikëqyrëse, falimentimi i Banco
Ambrosiano në 1982, kriza Meksikane dhe
e borxheve të vendeve të Amerikës Latine
diktuan arritjen e Akordit të Bazelit të vitit
1988 (ose Bazel I).

Synimi kryesor ishte krijimi i një

bazamenti të përbashkët rregullator për
kapitalin bankar në rrafsh ndërkombëtar.
10
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi (II)
Parimi kryesor i Bazel I: Mbulimi dhe
adresimi i rrezikut të besueshmërisë
(credit risk).

- Përcaktimi i një kapitali minimal

(rregullator) në masën 8% të aktiveve të
ponderuara me rrezik:

Kapitali = 8% x ponderimi i rrezikut x ekspozimin.

11
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi (III)
Kapitali ndahej në pjesët e mëposhtme
përbërëse:
Kapitali bazë (Tier I – core capital):
Përbëhet nga kapitali aksioner, rezervat
dhe fitimi i pashpërndarë i vitit aktual.
Kapitali shtesë (Tier II - supplementary
capital): Fonde të disponueshme po jo në
pronësi të bankës – borxhi i varur
afatmesëm e afatgjatë, instrumente
hibridë, rezerva të rivlerësimit. Madhësia
e këtij kapitali <= 100% e kapitalit bazë. 12
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi (III)
Kapitali ekstra (Tier III) (i përcaktuar në
1996 si një element shtesë që merte
parasysh rrezikun e tregut):
- borxhi i varur me afat minimal 2 vjeçar
maturimi dhe i rishlyeshëm me miratim
të autoritetit mbikëqyrës,
- Fitimet e akumuluara nga shitblerja e
letrave me vlerë.

13
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi (IV)
Ponderimi me rrezik (risk weight):

14
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Akordi i Bazelit – Krijimi (V)
Ponderimi me rrezik (risk weight):

15
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Kufizimet e Bazel I
1. Diferencat në rregullat kontabël dhe ato
fiskale kushtëzonin diferenca në
madhësinë e kapitalit midis vendeve të
ndryshme;
2. Bazel I u fokusua vetëm në rrezikun e
besueshmërisë; llojet e tjera të rreziqeve
nuk u konsideruan (rreziku i normave të
interesit, likuiditetit, i këmbimit valutor dhe
ai operacional).

16
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Kufizimet e Bazel I (II)
3. Nuk ekzistonte asnjë mekanizëm
shpërblyes për bankat që reduktonin
rrezikun e portofolit të investimit, pasi
kërkesat për kapital nuk merrnin parasysh
diversifikimin e rrezikut;
4. Bankat ishin të detyruara të zbatonin të
njëjtin standard rregullator për kapitalin,
pavarësisht se ato angazhoheshin në
operacione të ndryshme financiare;
5. Nuk merrte parasysh vlerën e tregut të
aktiveve të bankës.
17
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Kufizimet e Bazel I (II)

GJITHSESI KUSHTET E
BAZEL I ISHIN VETEM
KUSHTE MINIMALE!!!

18
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II
Bazel II (2006) përfshin në vetvete një
rishikim të rëndësishëm të rregullave mbi
rrezikun e besueshmërisë, në drejtim të
ndjeshmërisë ndaj një diapazoni më të
gjerë rreziqesh, sikundër dhe ndaj
mbështetjes në eksperiencën e
kompetencën e vetë bankës, bazat e të
dhënave historike, metodologjitë, modelet
dhe parametrat e manaxhimit dhe
parashikimit të rrezikut të saj.

19
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (II)
Bazel II erdhi si një plotësim i Bazel I, në
drejtim të adresimit më të mirë të
rreziqeve në kuadër të kërkesave për
kapital, në përgjigje të novacionit financiar
të kësaj periudhe.

Gjithashtu, Bazel II synoi të shpërblente

bankat për përpjekjet e tyre për
diversifikimin dhe reduktimin e rreziqeve.

20
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (III)
Për më tepër, Bazel II nxiste përdorimin e
sistemeve të brendshme të vlerësimit të
rrezikut nga ana e bankave, për një
përllogaritje më të mirë të nevojave për
kapital, duke marrë në konsideratë faktin
se, ishte e vështirë për autoritetet
mbikëqyrëse e rregullatore identifikimi
dhe monitorimi i të gjithë rreziqeve ndaj të
cilëve ekspozoheshin bankat.

21
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (IV)
Bazel II bazohet në tre shtylla:
1. Kërkesa për kapital minimal;
2. Rishikimi i procesit të mbikëqyrjes dhe
procesi i vlerësimit të brendshëm të
bankave;
3. Disiplina e tregut, ekspozim më madh i
informacionit bankar dhe nxitja e
praktikave të sigurta e të shëndosha
bankare.

22
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (V)

23
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (VI)

24
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (VII)

25
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (VIII)
Shtylla 1 (qasja sasiore):
- Rreziku i besueshmërisë nuk paraqet asnjë
ndryshim nga Bazel I, lidhur me nivelin e
kapitalit rregullator,
- Përveç sa më lart, përllogaritja e
mjaftueshmërisë së kapitalit përfshin dhe
shpenzimet për mbulimin e rreziqeve të
tregut dhe atij operacional.

26
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (IX)

ose

27
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (X)
Shtylla 2 (qasja cilësore):
Shtylla 2 u krijon hapësirë autoriteteve
rregullatore kombëtare të përshtasin dhe
plotësojnë aspektet rregullatore, lidhur me
nivelin e kapitalit rregullator ( psh: mund të
vendosin kërkesa më të larta për kapital
minimal sesa parashikon Shtylla 1, për të
përfshirë dhe llojet e tjera të rreziqeve.
Shtylla 2 gjithashtu u kërkon bankave zhvillimin
dhe përdorimin e proceseve të brendshme (IRB –
Internal Rating – Based approach) për vlerësimin
e nevojave të tyre për kapital. 28
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (X)
Shtylla 2:
Sipas Shtyllës 2, bankave u kërkohej realizimi
i:

- Testeve të rregullta prapavepruese të të

ardhurave të realizuara, kundrejt modelit
dhe

- Testeve të stresit sipas disa skenareve.

29
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Bazel II (XI)
Shtylla 3:

Shtylla 3 i detyron bankat kryejnë një

ekspozim më të madh dhe raportim të
informacionit të tyre financiar në tregjet
financiare, me objektivin e forcimit të
disiplinës së tregut, duke i bërë praktikat e
menaxhimit të rrezikut më transparente he
mjedisin bankar më të sigurtë e më të
fuqishëm nga ana operacionale.

30
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Kufizimet e Bazel II
Kriza globale e vitit 2008 nxorri në pah
disa kufizime të Bazel II:
- Kërkesa për kapital bazë prej 4% rezultoi e
pamjaftueshme për të mbuluar humbjet në
shkallë të gjerë,
- Përgjegjësia për përcaktimin dhe
vlerësimin e rrezikut të palëve të tjera iu
besua agjencive të klasifikimit të rrezikut,
veprim ky që u provua i paqëndrueshëm
dhe me konflikte interesi,

31
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Kufizimet e Bazel II (2)
- Kërkesa për kapital bazë nga natyra
vazhdon të mbetet “prociklike”; gjatë
periudhës së zgjerimit ekonomik rreziku i
palëve të treta dhe ai sovran ulet, duke ulur
kërkesat për kapital dhe anasjelltas,
- Bazel II në mënyrë të pakushtëzuar nxit
procesin e titullizimit duke u mundësuar
bankave shitjen e huave, ripaketimin e tyre
dhe nxjerrjen jashtë bilancit të tyre, duke
ulur aktivet e ponderuara me rrezik, rritur
përdorimin e levës financiare nga bankat
dhe ulur kërkesat për kapital.
32
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Propozimet për Bazel III
- Përkufizimi i kapitalit do të kufiziohet tek
aksionet e zakonshme dhe fitimin e
pashpërndarë; Kapitali bazë (Tier 1) do të
rritet nga 4.0% në 7.0%.
- Raporti kapitali i vet/aktive të ponderuara
me rrezik do të rritet nga 2.0% në 4.5%.
Sipas Bazel III, ky raport do të konsiderohet
si pikë referuese duke zëvendësuar raportin
e kapitalit bazë (Tier 1 capital ratio).

33
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Propozimet për Bazel III
- Propozohet një “rezervë kapitali” (“capital
conservation” buffer), në masën mbi 2.5% që
do të plotësohet me aksione të zakonshme;
në periudha stresi (kur raporti i kapitalit të
bankave bie nën 7.0%), institucionet
financiare do të autorizohen të plotësojnë
këtë rezervë kapitali duke mos shpërndarë
dividendë ose bonuse.
- Propozohet një rezervë kapitali
kundërciklike deri në 2.5% të aktiveve të
ponderuara me rrezik, e aplikueshme vetëm
në periudha të rritjes së madhe të
huadhënies. 34
Rregullimi i Tregut Bankar 6
Propozimet për Bazel III

35
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Ndikimi dhe problematika e mundshme nga
Bazel III
- Rregullat e reja mbi kërkesat për kapital
synojnë forcimin e stabilitetit të sektorit
financiar.
- Gjithsesi, zbatimi i Bazel III mund të detyrojë
institucionet e vogla financiare të ofrojnë më
pak mundësi kreditimi, duke kufizuar
aksesin në hua të bizneseve të vogla dhe të
mesme.

36
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Ndikimi dhe problematika e mundshme nga
Bazel III
- Institucionet financiare jo-banka do
vazhdojnë të përbëjnë rrezik për stabilitetin
e sistemit financiar, pasi regullimet e Bazel
III nuk i mbulojnë këto institucione. Këto
institucione (shoqëritë e sigurimeve, fondet
e pensioneve, bankat e investimeve, etj)
janë kontribues të mëdhenj me fonde dhe
këto rregulla u ofrojnë këtyre një avantazh
konkurrues në raport me bankat, duke i
nxitur ato të marrin përsipër më shumë
rrezik.
37
 Rregullimi i Tregut Bankar 6
Ndikimi dhe problematika e mundshme nga
Bazel III
- Financimi i tregtisë ndërkombëtare dhe
procesi i titullizimit do të bëhet më i
shtrenjtë (pasi propozohet një 5 – fishim i
faktorit të tyre konvertues në kredi (nga 20%
në 100%).

38