Group 1: CUSTOMS OF THE TAGALOGS NI JUAN DE
Ang Customs of
PLASENCIA
MAY AKDA:
JUAN DE PLASENCIA
 SI FRAY JUAN AY IPINANGANAK SA KILALANG
PAMILYA NG MGA PORTOCARRERO SA
PLASENCIA SA REHIYON NG EXTREMADURA,
ESPANYA NOONG IKA-16 NA SIGLO. SIYA AY
PINANINIWALAANG DUMATING SA PILIPINAS
NOONG 1578, PAGKATAPOS NG ISANG
STOPOVER SA MEXICO.
 BILANG ISANG PRAYLE, TINUPAD NI JUAN DE
PLASENCIA ANG KANYANG PANGAKO, SIYA AY
NAMUHAY NA WALANG ANUMANG
KARANGYAAN AT PALAGING NAKIKIPAG-
UGNAYAN SA MGA TAONG SINUSUBUKAN
NIYANG GAWING KRISTIYANISMO.
 KILALA RIN SIYA BILANG TAGAPAGTANGGOL NG
KATUTUBONG POPULASYON. NAMATAY SI
JUAN DE PLASENCIA SA LILIW, LAGUNA NOONG
1590.
KONTEKSTO NG DOKUMENTO
 Ang "Customs of the Tagalogs ay isang akdang
isinulat ni Juan de Plasencia, isang
Pransiskanong prayle, at ito ay nailathala noong
1589.
 Sa panahong ito, ang Pilipinas ay sakop ng
Espanya, at ang mga Espanyol ay nagtutulak ng
kanilang kultura, relihiyon, at pamamahala sa
mga katutubong mga Pilipino.
the Tagalogs ay isang bahagi ng mga pagsisikap
ng mga Pransiskano na maipakilala ang
Kristiyanismo sa mga Tagalog at iba pang mga
katutubong grupo sa Luzon.
 Ang akdang ito ay naglalaman ng mga
kaugalian, paniniwala, at pamumuhay ng mga
Tagalog noong panahon na iyon. Ito ay
nagbibigay-diin sa mga aspeto ng relihiyon,
gayundin sa iba't-ibang aspeto ng kanilang
araw-araw na buhay, tulad ng pag-aasawa,
pagkain, at ritwal.
 Noong panahon ng Kastila, naging mahigpit ang
impluwensiya ng Kastilang kultura at relihiyon
sa mga Tagalog. Dahil dito, maraming aspeto ng
mga tradisyonal na Tagalog customs ay
nagbago. Ang relihiyon ng Katolisismo ay naging
pangunahing relihiyon sa mga Tagalog, at ito ay
nagdulot ng mga pagbabago sa ritwal at
seremonya.
HALAGA NG TEKSTO O DOKUMENTO
KULTURA AT TRADISYON:
Nagbibigay ito ng mga mahahalagang impormasyon
ukol sa kultura, mga kaugalian, at tradisyon ng mga
Tagalog noong panahon ni Plasencia. Ito'y naging
pundasyon para sa masusing pagsusuri ng kasaysayan
ng Pilipinas, lalo na sa aspeto ng kulturang Pilipino.
RELIHIYON:
Ipinakilala nito ang mga relihiyosong paniniwala at
ritwal ng mga Tagalog, kasama ang mga impluwensya
ng Kristiyano. Naging bahagi ito ng kasaysayan ng pag-
usbong ng Kristiyanismo sa Pilipinas.
PAMAHALAAN AT LIPUNANG BARANGAY
Nagbigay ito ng kaalaman ukol sa sistema ng
pamahalaan at sa pamumuhay sa mga barangay, na
may mga epekto sa pag-unlad ng lokal na pamahalaan
sa bansa. Dahil ipinaliwanag ni Plasencia ang estratehiya
ng pamumuno ng mga datu at panginoon sa mga
komunidad ng mga Tagalog noon. (Plasencia, 1589)
PAGPAPAHALAGA SA KULTURA IBA’T-IBANG SANTO DAHIL SA IMPLUWENSYA
NG KATOLISIISMO NG MGA ESPANYOL.
Ang akda ay nagpapalaganap ng pagpapahalaga sa
kultura, tradisyon, at kasaysayan ng mga Pilipino. Ito'y
nagbibigay-daan sa masusing pag-unawa sa sariling
kultura at pagpapahalaga dito. (Placencia, 1589)

PAGPAPAHAYAG NG IDENTIDAD

Naglalaan ito ng pagkakakilanlan at kamalayan sa mga

Pilipino hinggil sa kanilang kasaysayan at kultura. Ito’y
nagbibigay-daan sa pagpapalaganap ng pambansang
kamalayan.

Halimbawa, Maynila: Ang Maynila ay isa sa mga lugar na

tinukoy ni Plasencia sa kanyang akda. Ito’y nananatili
bilang pangunahing lungsod at kabisera ng Pilipinas.
(Placencia, 1589)

KAUGNAYAN NG PAKSA SA KASALUKUYANG LIPUNAN

 NOONG PANAHON PA NG PANANAKOP NG

MGA ESPANYOL SA PILIPINOS, MAYROON NA
TAYONG SARILING PARAAN PAANO MAGING
SIBILISADO.
 ANG DOKUMENTO NA ISINULAT NI JUAN DE
PLASENSIA NA “CUSTOMS OF TAGALOG AY
NAGPAPAKITA NG IBA’T-IBANG PARAAN KUNG
PAANO NAMUMUHAY ANG MGA PILIPINO
NOON.

- ISANG HALIMBAWA NA DITO AY NOON RAW

AY MAY TATLONG URI NG TAO SA ISANG
BARANGAY, MAY MAHARLIKA, KARANIWANG
TAO AT MGA ALIPIN, KATULAD LAMANG
NGAYON SA KASALUKUYAN MAY MGA
MAYAYAMAN, MAY MGA MAY KAYA AT MAY
MGA MAHIHIRAP NA NAGTATARABAHO PARA
SA MGA MAYAYAMAN.

- ISA PANG HALIMBAWA DITO AY NOON

TAYONG MGA PILIPINO AY NAGDARASAL SA
MGA DIWATA AT MGA ANITO AT KUNG
IKUKUMPARA MO ITO SA KASALUKUYAN, ANG
MGA PILIPINO NGAYON AY SUMASAMBA SA
Group 2: KARTILLA NG KATIPUNAN ni Emilio Jacinto
May Akda:
Emilio Jacinto y Dizon
(1875-1899)
- Pilipinong heneral noong
Rebolusyong Pilipino
-Utak ng Katipunan -Isa sa
pinakamataas na opisyal ng
rebolusyonaryong lipunang
KKK
-Isinulat niya ang "Kartilla
ng Katipunan" noong 1892
13 Dekalogo Mga Aral ng Katipunan
1. Ang kabuhayang hindi ginugugol sa isang malaki at
banal na kadahilanan ay kahoy na walang lilim, kundi
damong makamandag.
2. Ang gawang magaling na nagbubuhat sa pagpipita sa
sarili, at hindi sa talagang nasang gumawa ng
kagalingan, ay di kabaitan.
3. Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawang gawa,
ang pagibig sa kapua at ang isukat ang bawat kilos,
gawa’t pangungusap sa talagang Katuiran.
4. Maitim man at maputi ang kulay ng balat, lahat ng
tao’y magkakapantay; mangyayaring ang isa’y higtan sa
dunong, sa yaman, sa ganda…; ngunit di mahihigtan sa
pagkatao.
5. Ang may mataas na kalooban inuuna ang puri sa
pagpipita sa sarili; ang may hamak na kalooban inuuna
ang pagpipita sa sarili sa puri.
6. Sa taong may hiya, salita’y panunumpa.
7. Huag mong sasayangin ang panahun; ang yamang
nawala’y magyayaring magbalik; nguni’t panahong
nagdaan na’y di na muli pang magdadaan.
8. Ipagtanggol mo ang inaapi, at kabakahin ang umaapi..
9. Ang taong matalino’y ang may pagiingat sa bawat
sasabihin, at matutong ipaglihim ang dapat ipaglihim.
10. Sa daang matinik ng kabuhayan, lalaki ay siyang
patnugot ng asawa’t mga anak; kung ang umaakay ay
tungo sa sama, ang patutunguhan ng iaakay ay
kasamaan din.
11. Ang babai ay huag mong tignang isang bagay na
libangan lamang, kundi isang katuang at karamay sa
mga kahirapan nitong kabuhayan; gamitan mo ng buong
pagpipitagan ang kaniyang kahinaan, at alalahanin ang
inang pinagbuhata’t nagiwi sa iyong kasangulan.
12. Ang di mo ibig na gawin sa asawa mo, anak at
kapatid, ay huag mong gagawin sa asawa, anak, at
kapatid ng iba.
13. Ang kamahalan ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa
tangus ng ilong at puti ng mukha, wala sa pagkaparing
kahalili ng Dios wala sa mataas na kalagayan sa balat ng
lupa; wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking gubat
at walang nababatid kundi ang sariling wika, yaong may
magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at
puri; yaong di napaaapi’t di nakikiapi, yaong marunong
magdamdam at marunong lumingap sa baying
tinubuan.
Konteksto ng Dokumento
Ang Kataas-taasan Kagalang-galangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan ay isang lihim na
samahan na itinatag nila Andres Bonifacio at mga
kasama nito noong Hulyo 7, 1892; kung saan ito rin ay
ang araw kung kailan ipinatapon si Dr. Jose Rizal sa
Dapitan.
Isa sa mga pangunahing layunin ng samahan ay
ang makamtan ng ating bansang Pilipinas ang kalayaan
mula sa España sa pamamagitan ng paghihimagsik.
Layunin din ng Katipunan na maipalaganap ang
kagandahang-loob, kabutihang asal, katapatan,
katapangan at ang paglaban sa bulag na pagsunod sa
relihiyon sapagka’t laganap ito sa kanilang panahon at
nais nilang mabuksan ang kaisipan ng kanilang mga
kababayan mula sa pangaalipin ng mga mananakop sa
iba’t- ibang larangan. Isa rin sa mga layunin nila ang pag-
tulong at pagtanggol sa mga mahihirap at inaapi.
 Kaya’t noong mabuo ang samahan ng mga
katipunero ay isinulat rin naman ni Emilio Jacinto ang
“Kartilya ng Katipunan” na ang orihinal na pamagat ay
“Mga Aral ng Katipunan Ng Mga Anak ng Bayan”. Ito
ang nagilbing batas sa lahat ng mga katipunero, kung
saan napapalooban ito ng mga pamantayan ng pagiging
isang tunay na kapatirang Filipino.
Ipinagdiinan ng aklat na ito ang pag-ibig sa kapuwa,
pagtutulungan, ang paniniwala sa katwiran, at ang pag-
iingat sa dangal at puri bilang tao; na siyang nagsilbing
prisipyo at gabay ng bawat kasaping katipunan.
Inaasahan na ang bawat katipunero ay
kailangang ihandog ang kanyang buhay sa dakilang
adhikain ng KKK; ang igalang ang bawat tao, anuman
ang kanyang uri, kalagayan, lahi, antas, katayuan, at
kasarian; kilalanin ang kahalagahan ng mga babae sa
lipunan; tulungan ang mga nangangailangang
kababayan; ipagtanggol ang mga naaapi at labanan ang
mga umaapi. Ito ay mahigit na ipinapatupad sa lahat ng
kanilang mga kasapi ng rebolusyonaryong samahan.
Dahil sa organisadong pamamahala at malinaw
na layunin ng samahan, itinuturing ang kanilang
samahan na natatanging nakapaglunsad ng
organisadong at malawakang paghihimagsik laban sa
pamahalaang Español.
Halaga ng Teksto o Dokumento
Malaki ang naging papel ng "Kartilya ng
Katipunan" sa Rebolusyong Pilipino laban sa kolonyal na
pamamahala ng Espanya. Nagsilbi itong gabay na aklat
ng mga kasapi ng Katipunan, isang lihim na samahan na
naglalayong makamit ang kalayaan ng Pilipinas.
Ibinalangkas nito ang mga prinsipyo at mithiin ng
Katipunan na mabawi ang kalayaan ng bawat Pilipino,
kaya't ito ay isang saligang dokumento para sa
rebolusyonaryong kilusan ng mga Pilipino.Ang "Kartilya"
ay hindi lamang manwal para sa paghihimagsik; Ito rin
ay nagtataguyod ng isang hanay ng mga moral at etikal
na mga halaga, katulad na lamang ng pagmamahal sa
bayan, pagiging di makasarili, pagpapakumbaba, at
kahalagahan ng komunidad at kooperasyon.
Ang mga pagpapahalagang ito ay hindi lamang
mahalaga para sa tagumpay ng isang rebolusyon kundi
pati na rin para sa pagbuo ng isang makatarungan at
maayos na komunidad. Ito ay patuloy parin na
nagbibigay inspirasyon sa mga Pilipino hanggang
ngayon. Ipinapaalala nito sa mga tao ang mga
sakripisyong ginawa ng mga kasapi ng Katipunan at ang
mahabang pakikibaka nila para sa kalayaan ng Pilipinas.
Ito ay nagpapaalala sa mga Pilipino ng kanilang
pagkakakilanlan sa kultura, pamana, at kahalagahan ng
pagtutulungan para sa kabutihan ng lahat. Sa
pagbabalik, ang daan sa pagpapalaya ay mahirap at
mahaba. Ang halaga ng galit at moralidad ay lubhang
mahalaga.
Ang labing apat na aralin ay nagsisilbi bilang
pangalawa sa moral code at mataas na pamantayan na
kinakailangan ng mga Pilipinong Katipunero upang
matupad ang kanilang mga tungkulin.
Natural lang na hindi lang ang Katipunan ang grupong
naghahangad ng kalayaan. Itinayo nila ang kanilang mga
istruktura batay sa ideolohiya at pulitika na inilatag ng
mga kalalakihan at kababaihan na nagsakripisyo ng
malaki upang maisakatuparan ang kanilang mga
hangarin na maging Malaya.
Ambag para sa Pag-unawa sa Kasaysayan ng Pilipinas
Ang Kartilya ng Katipunan ay sagradong
dekalogo na isinulat ni Emilio Jacinto na nakapaunto sa
pagmamahal sa bayang sinilangan , paggalang sa
kababaihan , pag ibig sa pamilya , pag ibig sa kapwa at,
pagtulong ng walang hinihinging kapalit. Noong tayo ay
sinakop ng kanluraning bansa sumiklab ang
rebolusyunaryo pag aaklas upang makamit ang kalayaan
na siyang ating tinatamasa sa kasalukuyan. Ang Kartilya
ng Katipunan ay may labing-apat na dekalogong
nakasulat na dapat taglayin ng mga rebolusyonaryo
indio habang tayo'y nasa ilalim ng masalimuot na
pamamahala ng mga Kastila. Ang Kartilya ang siyang
naging "code of conduct " na dapat taglayin ng isang
kasapi ng KKK; Kataastaasang, Kagalang-galangang na
Katipunan ng mga Anak ng Bayan.
 Ang bawat dekalogo ng "Kartilya" ay sumasalim
labag na pagtrato ng mga Kastila sa mga mamayang
Pilipino sa loob ng 333 taon na pamamahala nila.. Ang
Kartilya ang siyang naging daan upang mapag init ang
makabayang pananaig ng mga Pilipino mula sa
mapangabusong Kastila, at ang nagtulak upang
magkaroon ng himagsikan na siyang naging dahilan ng
pag kasawi ng mga magigiting na bayani. Isa sa mga
naisulat ni Emilio Jacinto ay ang katagang " Ipagtanggol
mo ang inaapi, kabakahin mo ang umaapi" na siyang
pumapaksa sa mapagsamantalang pang aapi ng mga
kastila sa mga Pilipinong walang kamalayan sa kastilang
wika, Maiuugnay din ang ang katagang "Ang kamahalan
ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong at
puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Dios
wala sa mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at
tunay na mahal na tao, kahit laking gubat at walang
nababatid kundi ang sariling wika, yaong may
magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at
puri; yaong di naaapi’t di nakikiapil yaong marunong
magdamdam at marunong magdamdam at marunong
lumingap sa baying tinubuan.” na ang siyang
binibigyang pansin ay ang pang aalipusta ng mga kastila
sa lahing Pilipino dahil sa kulay at sarat nitong Ilong. Ito
din ay tumutukoy sa kalagayan ng relihiyon na siyang
lumaganap mula nang masakop tayo ng mga kastila;
Ang Kristiyanismo.
Mula sa akdang isinulat ni Jose Rizal ang mga
prayle na sumasalamin sa mapang abuso sa
kapangyarihan at pag gamit ng mga matalinghagang
salita batay sa paniniwala sa diyos na siyang naging
pamantayan upang maparusahan o magpalaganap ng
katotohanang sila lamang ang siyang nakakaalam. Ilan
lamang ito sa mga nais ipaunawa ng Kartilya sa pag-
alam sa tunay na kasaysayan ng Pilipinas mula sa mga
mapang abusong mananakop.
Ayon kay (Pasamonte, 2015), ang kartilya ay
nagsisilbing liwanag sa moral na pagbabago sa
kontemporaryong panahon. Maaari itong gamiting
gabay sa ilang paraan, (1)upang ma-institutionalize ang
mabuting pamamahala sa ating mga opisyal ng
gobyerno, (2) upang ituro ang karangalan at dignidad at
pigilan ang katiwalian sa mga pulitiko, (3) upang itanim
ang pagkabukas-palad at pakikiramay sa ating kapwa, at
(4) upang isagawa ang paggalang sa kababaihan at
pagmamahal sa ating pamilya.
Ito ay nagpapaalala sa atin na ang ordinansa ng
kanilang buhay at mabuting moral na taglay ng mga
Katipunero ay dapat isagawa upang maisakatuparan ang
mga Gawain, pagmamahal, paggalang at
pagmamalasakit sa sa ating bansa. Itinampok nito ang
kahalagahan ng pagkakapantay-pantay ng mga lahi,
pinagmulan, pinag-aralan at relihiyon. Nagbukas din ito
ng bagong pananaw, na nagpapahintulot sa mga
mambabasa na maunawaan kung paano naging
instrumento ang dokumentong ito sa paghubog ng
bansa sa kasalukuyang kalagayan.
Kaugnayan ng Paksa sa Kasalukuyang Panahon
Ang kartilya ng Katipunan ay naging batayan ng
moral na pamumuhay ng bawat Pilipino, ngunit may
mga pagkakataon na nakakalimutan ito isabuhay ng
bawat Pilipino.
Katulad na lamang ng mga iba't ibang isyung panlipunan
na kinakaharap natin sa kasalukuyan. Isa dito ay
mayroong mga kabataan na ipinagpapaliban ang
kanilang pagkabata upang maghanapbuhay o tinatawag
na "child labor" naging resulta ng kahirapan sa buhay.
Mas pinipili nilang magtrabaho upang makatulong sa
kanilang pamilya. Lingid din sa ating kaalaman na ang
bawat Pilipino ay may pagkakaiba sa panlabas na anyo
tulad ng kulay nang balat. Sa kasalukuyan ay hindi pa
din maiiwasan ang "color shaming" lalo na kapag
ginagamit ito sa pambubulas ng mga tao. Ayon sa ika-9
na dekalogo "ipagtanggol mo ang inaapi, at kabakahin
ang umaapi” ngunit tila iba ito sa nangyayari ngayon
kasalukuyang panahon. Mas nabibigyang pansin ang
mga umaapi dahil sa katayuan nila sa buhay kaya sila
ang madalas na pinapanigan.
Sa ikalawang-dekalogo ng kartilya kartilya,: "ang
gawang magaling na nagbubuhat sa pagpipita sa sarili,
at hindi sa talagang nasang gumawa ng kagalingan, ay di
kabaitan", kung ating bibigyan ng pansin ang mga
kaganapan lalo na sa politikal na de bista, maraming
mga kandidato ang naglalabas ng mga proyektong nais
nilang makamit kapag sila ang naluklok sa pwesto.
Minsan pa ang pagbibigay ng mga pagkain , tubig at
bigas upang makuha ng lubos ang lagay ng mga botante.
Sa kabilang banda ng punto de bistang ito, ginagawa
lamang nila ito upang manalo para sa sariling
kapakanan.

Dahil sa kasalukuyang kalagayan ng ating henerasyon,

mas tangkilik ang maputi at matangos na ilong na
naging pamantayan ng kaayusan at kagandahan na
isang indibidwal. Sa panahon ngayon mas kinikilalang
mataas ng antas ang mga taong may maputing kulay
tulad ng perlas ang balat samantala ay hindi
natutugunan ng pansin ang katutubong kulay. Ang
ganitong pamantayan na siyang malayo sa punto ni
Emilio Jacinto sa ika-13 ng Kartilya "ang kamahalan ng
tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong at puti
ng mukha, wala sa pagkapari ng kahalili ng Diyos wala sa
mataas na kalagayan sa balat ng lupa; wagas at tunay na
mahal na tao, kahit laking gubat at walang nababatid
kundi ang sariling wika, yaong may magandang asal,
may isang pangungusap” may dangal at puri; yaong di
napaaapi’t di nakikiapi; yaong marunong magdamdam
at marunong lumingap sa bayang tinubuan."

Sa kasalukuyang lipunan, hindi natin maikakaila

na malaki ang naging ambag nang "Kartilya ng
Katipunan" dahil sa ito ang naging dahilan upang ang
rebolusyon ay maipalaganap upang makamit ang
kalayaan na ating tinatamasa ngayon. Subalit hindi natin
maikakaila na ang "Kartilya" ng nakaraan ay hindi na
ipinapalaganap sa kasalukuyang panahon, sapagkat
marami nang kasulatan tulad nang batas at "Human
Rights" na siyang naging pamantayan at alituntunin na
dapat ang siyang mangingibabaw bago ang lahat.
GROUP 3: GUNITA NG HIMAGSIKAN ni Emilio ang layunin ay paglingkuran ang kanilang
Aguinaldo (MEMOIRS OF THE REVOLUTION) lipunan.

AMBAG PARA SA PAG-UNAWA SA KASAYSAYAN NG

PILIPINAS
May Akda: EMILIO AGUINALDO
 Ang teksto o documentong, “Gunita ng
 Pinanganak noong ika- Himagsikan” ay nagpapabatid sa mga Pilipino sa
22 ng Marso 1869 pagsisikap at sakripisyo ni Emilio Aguinaldo
 Namatay noong ika-6 upang mapalaya ang bansa mula sa mga
ng Pebrero 1964 kolonyalistang Espanyol.
(Edad-94)  Nagdudulot ng pagpapahalaga ng mga Pilipino
 Kauna-unahang sa ating bansa at sa kontribusyon ni Emilio
Presidente ng Pilipinas Aguinaldo kasama ang mga indibidwal na
nakasuporta sa kanya upang makamit ang
 Pangulo ng Republiko ng Biyak-na-Bato kalayaan ng Pilipinas na ginugunita sa tuwing
 Diktador ng Diktadoryang Pamahalaan ika-12 ng Hunyo
 Pangulo ng Rebolusyonaryong Pamahalaan
KAUGNAYAN NG PAKSA SA KASALUKUYANG LIPUNAN
 Nagpahayag ng Kalayaan ng Pilipinas noong
Hunyo 12, 1898

KONTEKSTO NG DOKUMENTO

 Nasulat ang kontekstong ito dahil noong

panahon na iyon ay nagaganap ang giyera ng
Pilipinas laban sa mga Español.
 Sa kagustuhang sakupin ng mga Español ang
mga lungsod sa Pilipinas ay lumaban ang mga
Pilipino para mabawi ang dapat na saatin.
 Makikita rin ang mga plano, grupo at mga
konseho na nabuo nila upang mapag
tagumpayan nila ang pagbawi sa mga lungsod.

HALAGA NG KONTEKSTO O DOKUMENTO

 Ang totoo o lehitimong mga impormasyon ay

palaging nararapat sapagkat ito ay susi pag-iwas
sa masamang pangyayari at patungo sa
maganda at mas maayos na kinabukasan nating
mga mamamayan.
 Tapang na dapat taglay ng isang mamamayang
Pilipino na handang maglingkod para sa bayang
minamahal.
 Mabuting ehemplo ng pamumuno na siyang
magbibigay aral din sa atin lalo na sa mga taong
GROUP 4: Documents of the 1898 Declaration of
Philippine Independence, The Malolos Constitution
and the First Philippine Republic, Manila National Konteksto ng Dokumento
Historical Institute Ang mga kaganapan mula sa pagsiklab ng digmaan sa
pagitan ng Espanya at Estados Unidos hanggang sa
pagtatapos nito ang siyang naging mitsa upang ideklara
May Akda: ang kalayaan ng Pilipinas at mailathala ang
dokumentong pagdedeklara ng kalayaan ng Pilipinas.
Ang deklarasyon ito ang naging simbolo upang
Ambrosio Rianzares Bautista
mapatunayan na ang ating bansa ay may kakayahang
 Sinilang noong ika-17 maging malaya at mamuno ng walang ibang
ng Disyembre, 1830 nanghihimasok na puwersa mula sa ibang bansa. Ito din
ang naging simbolo na tapos na ang 333 na taong
 Namatay noong ika-4
ng Disyembre, 1903 pamamahala ng mga Espanyol sa ating bansa. Noong
ika-12 ng Hunyo taong 1898 sa pagitan ng ikaapat at
ikalima ng hapon si Aguinaldo ay humarap sa maraming
tao at opisyal na idineklara ang kalayaan ng Pilipinas sa
 Kilala rin bilang “Don Bosyong” Cavite el Viejo (Kawit). Sa unang pagkakataon din ay
 Isang abogado at may akda ng “Declartion of iwinagayway ang watawat ng Pilipinas na itinahi sa
the Philippine Independence” HongKong at tinugtog ang pambansang awit ng
 Naging unang tagapayo ni Pangulong Aguinaldo Pilipinas. Ang dokumentong ito ay inilathala at
noong 1889 pinirmahan ng siyam naput walong (98) katao kabilang
 Nahalal bilang bise-presidente ng ang isang opisyal mula sa Estados Unidos. Sa kabilang
Rebolusyonaryong Kongreso ng Tarlac noong banda, ang dokumentong ito ay opisyal na ipinatupad at
Hulyo 14, 1899 at nagging hukom ng Court of nagging epektibo noong Agosto 1 parehong taon, ang
First Instance ng Pangasinan panahon na ang karamihan sa mga lalawigan ay
napasailalim na ng pamamahala ng diktatoryal na
Felipe G. Calderon
pamahalaan.
 Isang abogao,
Matapos ang pagbabalik ni Aguinaldo sa Pilipinas, hindi
politiko, at guro
siya nag atubiling simulan ang pagtatag ng ating sariling
 Isinilang noong Abril
pamahalaan. Hanggang sa naiproklama ang ating
4, 1868 sa Santa Cruz
kalayaan noong Hunyo 12,1898 sa Kawit, Cavite. Noong
de Malabon (Tanza),
panahon din na iyon si Apolinario Mabini, ang naging
Cavite
prominenteng tagapayo ni Aguinaldo. Ayon sa kanya
 Namatay noong Hulyo 6, 1908 hindi nagtatapos sa paglaya sa mga Espanyol ang ating
 The Malolos Constitution and the First kalayaan kinakailangan din daw na imulat ang tao at
Philippine Republic - Enero 25, 1899 turuan sila na mamuno. Ang kanyang pagkakalathala sa
 Kinilala bilang “Father of Malolos Constitution” "The True Decalogue at Constitutional Program for the
 Kinatawan ng unang distrito ng Paragua sa Philippines" ang siyang naging simula upang maganap at
maisulat ang Malolos Constitution at pagkakatatag sa
Rebolusyonaryong Kongreso sa Malolos,
Unang Republika ng Pilipinas.
Bulacan
 Colegio de Abogados de Manila (School of Noong Setyembre 15,1898 ang rebolusyonaryong
Lawyers of Manila) at Escuela de Derecho kongreso ay nagkaroon ng pagtitipon sa Malolos na ang
(School of Duties) layunin ay makapag lathala ng unang konstitusyon para
sa bagong Republika. Ang dokumentong ito ay opisyal
na naaprubahan ng kongreso noong Nobyembre 2,
parehong taon. Ang Malolos Constitution ay naka hulma
base sa konstitusyon ng France, Belgium at mga bansa
sa Latin America. Ito ay opisyal na pinagtibay at naging
epektibo noong Enero 21,1899. Matapos ang
pagkakatatag sa Malolos Constitution dalawang araw
makalipas, Noong Enero 23,1899 ganap na iprinoklama
bilang unang pangulo si Emilio Aguinaldo at siyang
naging simula ng pagtatag sa Unang Republika ng
Pilipinas.
Halaga ng Teksto o Dokumento
Ang mga dokumento mula sa National Historical
Institute tulad ng 1898 Declaration of Philippine
Independence, The Malolos Constitution and the First
Philippine Republic ay mahalaga sa lipunan dahil
naglalaman sila ng mga mahahalagang impormasyon
tungkol sa kasaysayan at pagkakamit ng kalayaan ng
Pilipinas. Dito rin makikita ang proseso at kung paano
nailathala ang konstitusyon ng Malolos na siyang naging
lipon ng mga batas ng panahong iyon. Ang mga
dokumentong ito ay nagpapakita ng proseso at
pagsisikap ng mga Pilipino na makamit ang kanilang
kalayaan mula sa mga kolonyal na kapangyarihan. Ito ay
nagpapakita ng importansya ng kasaysayan at pagkamit
ng kalayaan ng bansa sa pamamagitan ng
pagpapalaganap ng kamalayan sa mga mamamayan. Sa
pamamagitan din ng dokumento na ito ay naipapakita
ang paglaban at pagpapatunay nang kakayahan ng mga
Pilipino na mamuno sa sarili nitong pamahalaan at
estado. At makalikha ng batas na siyang naging batayan
ng lahat ng bagay at proseso sa pamahalaan. Nagsilbi
itong inspirasyon at aral sa bawat Pilipino na matutong
ipaglaban ang ating karapatan at huwag nating hayaan
na yapakan ang ating pagkatao, dahilan ng ating
pagbubulag-bulagan at pagbibingi-bingihan sa ating
lipunan.
Ambag para sa Pag-unawa sa Kasaysayan ng Pilipinas
Ang teksto o dokumentong ito ay mahalaga sa lipunan
dahil mula sa pananakop ng mga kastila hanggang sa
matapos ang mahabang pakikipaglaban ng mga Pilipino
sa pamumuno ni Gat Jose Rizal, Andres Bonifacio, at iba
pang mga bayani ng rebolusyon ay nakamit ang
kalayaan ng Pilipinas. Noong Hunyo 12, 1898 at ito ay
nagbigay ng kagitingan sa mga Pilipino sa paghahanap
ng kanilang kalayaan. Ito rin ay mahalaga sa lipunan
dahil ang bawat Pilipino ay nagkakaroon ng sariling
pagkakakilanlan at mas nauunawaan ang mga
pangyayari sa nakalipas na panahon na naging aral at
gabay sa ating kasalukuyang panahon.
Ang Kongreso ng Malolos ay mahalaga sa lipunan
sapagkat ito ang nagbigay daan upang ilunsad ang
unang Republika ng Pilipinas Noong Enero 21,1899 na
ipinahayag ni Pangulong Emilio Aguinaldo. Kasabay nito
ang pagtatag sa konstitusyon ng Malolos na siyang
nagging primaryang batayan ng lahat ng saligang batas
na nabuo sa ating bansa. Itinatag nito ang isang
demokratikong, republikasyon na pamahalaan na may
tatlong sangay, Ang Ehekutibo, Lehislatura at ang
Hudikatura. Ito rin ang nagpasimula ng paghihiwalay ng
simbahan at estado.
Ito ang mga dokumento ng sumisimbolo sa ating
tinatamasang kalayaan at siyang susi upang maunawaan
natin ang mga naganap para lamang makamit ang
kasarinlan at kahalagahan bakit kailangang protektahan
ito.
Kaugnayan ng Paksa sa Kasalukuyang Lipunan
Ang Pilipinas ngayon ay itinuturing na malayang bansa
sa lahat ng aspeto kung titingnan ay walang
nanghihimasok na bansa sa pamumuno ng mga Pilipino.
Pero kung ating sasariwahin base sa aming dokumento
na tungkol sa pagdedeklara ng kalayaan sa ating bansa
at sa pagkakatatag ng unang konstitusyon at unang
republika. Kung ating iuugnay sa kasalukuyan may mga
bahagi sa aming teksto na kasalukuyan pa ding
nagaganap hanggang ngayon. Gaya na lamang sa
proseso ng pagkakatatag ng Malolos Constitution sa
kasalukuyan ang ating mga kongresista at ilang opisyal
sa pamahalaan ay nagpapahayag ng pagnanais na i-
rebisa at baguhin ang 1987 Constitution. Ang hakbang
na ito ay kilala sa tawag na Cha-Cha o charter change ito
ay may layon na baguhin at amyendahan ang ilang
artikulo sa ating saligang batas na may kinalaman sa
aspetong politikal, ekonomikal at hudikatura. Maraming
kongresista mula sa administrasyong Duterte hanggang
Kay Marcos Jr. ang patuloy na sumusuporta at
nagpapasa ng mga resolusyong ipagpatuloy ang proseso
ng pagbabago sa saligang batas. Samantalang ang
pagkakatatag ng Unang Republika ay maari iugnay sa
pagpupursige noon ni Dating Pangulo Duterte na itatag
ang Federalismo sa ating bansa at baguhin ang sistema
sa ating pamahalaan. Hanggang sa ngayon na kung saan
may ilang prominenteng tao na gaya na lamang ni
Dating National Security adviser Clarita Santos na
nagpahayag ng suporta upang baguhin ang konstitusyon
at magkaroon ng transisyon patungo sa parliamentary
government.

Sa kasalukuyan, ang nagbabadyang pakikipag-agawan

ng teritoryo ng Pilipinas sa karatig nating bansang China
ay dapat nating isaalang-alang sapagkat tulad ng
pagdedeklara ng kalayaan ng ating bansa nakamit na
natin ang karapatan natin bilang isang bansa upang
ipaglaban ang soberanya at kasarinlang ito sa mga
dayuhang mapang abuso. Ang kalayaang ipinaglaban at
binuo ng ating mga ninuno ay tungkulin ng bawat
Pilipinong pangalagaan sa kasalukuyan at hinaharap.
GROUP 5: POLITICAL CARICATURE OF THE AMERICAN 2. Equal work, unequal salary, why?
ERA

May Akda: ALFRED W. MCCOY

 Ipinanganak noong
Hunyo 08,1945 sa
bansang United States
 Isang propesor sa SE
Asian History sa
unibersidad ng  Ipinapakita rito ang sinapit ng mga gurong
Wisconsin at pilipino, kinagisnan, at naramdamang
Madison. deskriminasyon sa kamay ng mga amerikano
kahit kapantay o mas higit pa ang ating
 Siya rin ang nagsulat ng iba’t ibang libro at kakayanan at kwalipikasyon sa kanila.
artikulo katulad na lamang ng “The Politics of  Ang pagharap sa mga pangmamaliit na dahilan
Heroin in Southeast Asia” at “Closer Than ng mababang pagpapasahod
Brothers.”
3. Why the “Aparcero” Rebels

Konteksto ng Dokumento

1. Peeping in the eye of the key…

 Sa panahon ng pananakop ng Espanya ay

 Gumawa si Magsaysay ng hakbang diktaturyal
 Mula noon hanggang ngayon ay talamak ang
nakawan at hindi magandang pagpapalakad.
 Ipinapakita na ang pinuno ng mga manggagawa
ay kumukuha ng mga suhol oh hindi naman
kaya ay ilegal na produkto na galing sa kanilang
mga amo.
mayroong tinatawag na Systemang
Encomienda. Sa sistemang ito ay sapilitang
kinukuha ang mga ari-arian na higit sa
kalahating pursyento ng pagaari ng magsasaka.
upang sulusyunan ang suliraning panlupain. Ang
sistemang ito ay may kinalaman sa may ari ng
lupa at magsasaka.
4. Mamumuong Amerikanhon/ Mamumuong Pilipinhon Kaugnay ng Paksa sa Kasalukuyang Lipunan:

Negatibo

 Ipinapakita rito ang mga proyektong
isinasagawa ng ibat-ibang kurporasyon ng
America at ang paglago ng kanilang mga
Negosyo dito sa pilipinas.
 Pagpapakahulugan lamang nito na mas
bumababa ang ekomikong estados ng ating
bansa at mas higit na tumaataas ang sa kanila
dahil sa mga kurporasyong kanilang itinatatag
dito sa pilipinas.
 Isyung pang-ekonomiya
 Isyung karapatang pansahod
 Pag abuso sa kapangyarihan
 Diskriminasiyon
 Isyung pang agrikultural
 Pag angkin sa kapangyarihan o puwesto
 Pag nakaw sa kaban ng bayan at korapsyon
Positibo
 Pagiging matiisin
 Mapaga pasensiya
 Natuto tayo na makipag kalakalan sa iba ’t-
ibang bansa
 Kasipagan sa trabaho
 Katatagan ng loob

"If a picture says a thousand words, a cartoon says a

Halaga ng konteksto o Dokumento:
million, and they're an absolutely crucial aspect of news
 Mahalagang instrumento upang makita, and how we communicate with each other."
mamulat at mas maintindihan ng mga Pilipinong
- Kate Andrews
nasa kasalukuyang taon kung ano ba talaga ang
nangyari at kung ano ang sitwasyon ng mga
mamamayang Pilipino sa panahong iyon.
 Ipinapakita nito ang kalayaan ng mga
mamamayan upang maipahayag ang kanilang
mga pananaw sa mga isyu sa pamamagitan ng
caricatures.

Ambag para sa Pag-Unawa sa Kasaysayan ng pilipinas:

 Nag sisilbing medium.

 Naipapahayag ng mga political artists ang
kanilang saloobin.
 Nagbibigay ng aliw at mga nakatagong mensahe
sa mga mamamayan.
 Nagsisilbing talaan
 Nagsisilbing pag-aaral din ito
 Gamit bilang sanggunian
GROUP 6: Commission on Independence, Filipino
Grievance Against Governor Wood, (Zaide 1990, Vol. 2,
pp. 230-234) [Liham ng Petisy)
May Akda:
Gregorio F. Zaide
 Filipino Historian,
Author, Politician
from the town of
Pagsanjan,
Laguna.
 Pinanganak noong Mayo 25, 1907 at namatay
noong October 31, 1988.
 Kontribusyon sa Grand Scheme of Philippine
History
Konteksto ng Dokumento
-Ang dokumentong ito ay isinulat noong Nobyembre 10,
1926 at inaprobahan ng Commusion on Independence
at inilathala noong Nobyembre 17, 1926.
 Ito ay isinulat para maging kilala sa publiko,
bilang protesta laban sa bente-uno na
arbitraryong gawain at pangangamkam ni
Gobernador Heneral Leonard Wood ng mga isla
ng pilipinas noong panahong iyon, partikular na
laban sa executive order numero 37.
 Sa panahong iyon ang pilipinas ay nahaharap sa
critical na sa sitwasyon, kaya’t si Major General
Leonard Wood ay ipinadala sa pilipinas bilang
Gobernador Heneral ni Halvin Coolidge, para
matupad ang kanilang pangako dahil ang
layunin ay naabot na ang katapatan mula sa
Pilipinas, nangako ang estados unidos ng
amerika ang ating bansa ay mapapangalagaan
at binuo para sa kapakanan ng mga tao. Bilang
kapalit ay nagging matiyaga ang mga pilipino at
masipag sa gawain ng pagtugon sa kundisyon na
ibinigay sa kanila, ngunit ang inakalang gintong
pamumuhay ng Pilipino ay isa palang batong
pangako ng Americano.
 Nasulat ito para magsilbing babala at aral sa
atin, na ang kasaysayang ito ay paulit-ulit na at
kasalukuyang talamak parin sa ating bansa sa
mga tuntunin ng mga arbitrary na gawa at pang-
aagaw. Ito ay isinulat upang bigyan tayo ng
kaalaman at lutasin ang isyung ito.
Halaga ng Teksto o Dokumento
Ambag para sa Pag-unawa sa Kasaysayan ng Pilipinas
Ang dokumento ay isinulat para magsilbing
babala at aral sa mgaPilipino at sa publiko nang
pangkalahatan. Ipinapakita nito ang kahalagahan ng
pagsusuri sa pamamahala at pagtutol sa hindi
makatarungan at arbitraryong mga gawain ng mga
namumuno. Ito ay nagpapalakas ng diwa ng
pambansang kamalayan at pakikiambag sa pagpapabuti
ng pamahalaan.at nagpapahayag ng pagtitiwala ng mga
Pilipino sa mga prinsipyong Amerikano ng demokrasya
at kalayaan. Ipinapakita nito ang hangaring mapanatili
ang diwa ng pagtutulungan sa pulitika, ngunit ang mga
pangyayari sa ilalim ni Wood ay nagdulot ng pagkabigo
sa pagtupad ng mga pangako ng Amerika sa Pilipinas.at
ito ay nagbibigay-diin sa konsepto ng imperyalismo at
kung paano naging bahagi nito ang Pilipinas. Ipinapakita
nito ang paraan kung paano inagaw ng Amerika ang
kalayaan at kalakal ng bansa para sa kanilang pansariling
interes.
Kaugnayan ng Paksa sa Kasalukuyang Lipunan

Ang kaugnayan ng dokumento sa Kasalukuyang Lipunan

ay pagpapakita ng bawat isang Pilipino ng katapangan
lalo na sa karapatan natin at kung tayo ay inaabuso na.
Halimbawa na lang nito ay ang patuloy na
pakikipaglaban natin sa West Philippine Sea or
Scarborough Shoal laban sa China. Isa rin ang korapsyon
o pag gamit ng kaban ng bayan ang nagging dahilan
kung bakit nabigyan ng impeachment letter si
Gobernador Heneral na talamak sa Pilipinas ngayon,
kabilang na dito confidential fund ni Vice President Sara
Duterte.