1
 Isinulat niya ang Doctrina Christiana en Lengua
Española Y Tagala, ang kauna-unahang aklat na
nailimbag sa Pilipinas
 Matapos ang maraming taon ng pagbibinyag sa mga
katutubo at pagtuturo ng katesismo, tinawag siya ng
Orden ng Pransiskano na "Venerable."
 Namatay siya sa Lilio (Liliw ngayon) , Laguna noong
1590.
Kontekstong Historikal
 Sa unang siglo ng pananakop ng mga Kastila, ang
mga pinuno ay nahihirapan na pangasiwaan ang lokal
na pamahalaan sapagkat kaunti lamang ang mga
Kastilang gustong manirahan sa labas ng Intramuros.
 Ang mga Pilipino ay binigyang nila ng tungkulin bilang
mga gobernadorcillo.
 Para masiguro na ang mga gobernadorcillo ay
magiging tapat sa hari, inutusan ang mga prayle na
naitalaga sa parokya na subaybayan ang mga
gawain nila.
 KAYA ang mga prayle na gumagawa ng tungkulin ng
mga pinuno sa lokal na antas
 Pinamahalaan nila ang halalan para sa mga pinunong
lokal, tumulong sa pangungulekta ng buwis, at
pinangasiwaan nila ang edukasyon ng kabataan at
gumawa ng mga gawaing sibiko.
 Sa paglipas ng panahon, ang mga prayle ay naging
pinakamatalino at makapangyarihan sa pueblo.
 Iba Pang mga Tungkulin ng mga Prayleng
Nakatalaga sa Misyon:
1. Ipagbigay-alam sa kanilang sa superyor kung ang mga
nagaganap sa kanilang nasasakupan.
2. Iulat ang bilang ng mga katutubong nahikayat sa
pananampalataya, ang tungkol sa mga pamumuhay
ng
mga tao at ang kanilang kalagayang panlipunan at
pangkabuhayan (socio-economic situation) at ang
mga
suliraning kanilang kinahaharap.
Nilalaman ng Relacion de las Custombres de los
Tagalog
 Naglalaman ito ng maraming impormasyon na
magagamit ng mga mananalaysay (historians) sa
pagsusulat ng kasaysayang politikal at sosyo-kultural
na kasaysayan ng Katagalugan
Iba pang mga prayle at pinuno ng kolonya na
nagsulat tungkol sa mga Pilipino:
 Miguel de Loarca
Dumating noong 1576 at naging encomendero sa Panay.
Isinulat niya ang Relación de las Islas Filipinas (1582).
Naglalarawan ito sa paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino sa
Kanlurang Visayas.
 Antonio de Morga.
Dumating sa Pilipinas noong 1595 bilang Asesor and
Teniente General.
Isinulat niya ang Sucesos de las Islas Filipinas, na
naglalahad ng maraming impormasyon hinggil sa
Pilipinas noong huling bahagi ng ika-16 na siglo.
MODYUL SA MGA BABASAHIN HINGGIL SA KASAYSAYAN NG PILIPINAS | OLAYRES, GREG G.
Iba pang misyonerong Kastila na nagpatuloy sa
pagsusulat ng kasaysayan
Fr. Pedro Chirino S.J. (Relación de las Islas Filipinas,
1604;
Fr. Juan Delgado S.J. (Historia General, 1751);
Fr. Francisco Colin S.J. (Labor Evangelica, 1663);
Francisco Ignacio Alcina S.J. (Historia natural del sitio,
fertilidad y calidad de las Islas e Indios de Bisayas,
1668); at
Fr. Joaquin Martinez de Zuniga O.S.A. (Historia, 1803).
 Marami sa mga nalalaman natin hinggil sa
kasaysayan ng Pilipinas noong unang siglo ng
pananakop ng mga Kastila sa bansa ay hango sa
mga isinulat ng mga prayle
Tungkol sa Teksto
 Ang orihinal na texto na isinulat ni Plasencia,
Relacions de las Custombres de los Tagalog ay
nakalagak sa Archivo General de Indias (A.G.I.) sa
Seville, Espanya.
 Ang pangalawang kopya (duplicate copy) ay nasa
Archivo Franciscano Ibero-Oriental (A.F.I.O.), sa
Madrid, Espanya.
 Sa Pilipinas, ang salin sa Ingles ay nalathala sa Tomo
VII (Volume VII) ng Blair and Robertson Collections.
 Ang isa pang salin sa Ingles ay nailathala bilang
bahagi ng tomo para sa Pre-Hispanic Philippines ng
serye ng Filipiniana Book Guild na pinagbatayan ng
impormasyong nakalahad dito
Nilalaman ng Teksto
1. Pamayanan (Barangay, Dato, Antas ng Tao sa Lipunan)
2. Ari-arian
3. Kaugalian sa Pag-aasawa
4. Pananampalataya
12 Kampon ng Diyablo (Priests of the Devil)
5. Pamahiin
6. Paglilibing ng Patay
Barangay – pamahalaan na pinamumunuan ng datu
Ang ilan ay binubuo ng 30 - 100 pamilya
Ang mga barangay ay may Sistema ng pakikipag-ugnayan
(diplomacy)
Lahat ng barangay ay pantay-pantay
Datu - Punong tagapagpaganap
Pinuno ng hukbo
Iginagalang at sinusunod
Pinarurusahan ang sinumang nakagawa ng kasalanan sa
kanya o magsalita laban sa kanya o sa asawa at mg
anak ay pinarurusahan
Antas ng Tao sa Lipunan
1. Maharlica – mga ipinanganak na malaya;
- hindi kailangang magbayad ng buwis
- kasama ng dato sa oras ng digmaan
-nagsisilbing tagasagwan kapag naglalakbay ang
datu
2. Aliping Namamahay - - karaniwang tao
- naglilingkod sa kanyang amo dato man o hindi
subalit maaari silang magkaroon ng sariling
bahay o ari-arian.

• Namamana ng mga anak ang antas ng buhay sa lipunan ng kanilang
magulang
Hindi maaaring ituring na alipin at hindi puwedeng
Ipagbili
Nagsisilbi rin sila bilang tagapag-sagwan ng
bangka tuwing lalaot ang kanilang panginoon.
3. Aliping sa Guiguilir itinuturing na alipin na naglilingkod sa ay doble ng ibinayad para ampunin sila. Subalit kung mauna
kanyang amo.
-Maaari siyang ipagbili.
- nagsisilbing tagasaka (tinawag ding sacada) at
tagabukid, o alila sa bahay ng kanilang panginoon.
Karaniwan silang mga nabihag sa digmaan at inalipin,
pati na ang kanilang mga anak. Maaari silang ipagbili, pati na
ang kanilang mga anak, lalo na ang mga tagabukid, subalit
ang mga anak ng mga alila sa bahay ng panginoon ay
karaniwang hindi ipinagbibili.
 Maaaring mapanatiling habambuhay ang estado o
antas sa buhay subalit, ito ay maaring mawala sa
sandaling mag-asawa siya ng alipin.
 Sa ganitong kaso, ang mga anak ay hahatiin at sila ay
magmamana ng estado ng kanilang ama o ina.
Hatian Ng Mga Pag-aari, Anak.
Sa 3 uri ng tao, ang mga anak ng maharlica ay maharlica rin
habang buhay at maaari lamang maging alipin sa
pamamagitan ng pag-aasawa. Kapag nagkaanak
ang maharlica sa kanyang alipin, nagiging malaya ang aliping
ina at ang kanyang anak. Kung ari ng iba ang nabuntis
na alipin, kailangang magbayad ang maharlica ng
kalahating tael na ginto dahil hindi nakakapag-
trabajo ang alipin habang buntis, at dahil nasa panganib
ang alipin na mamatay sa panganganak.
Ang anak, sa ganitong pangyayari, ay kalahating alipin dahil
alipin ang ina, at kalahating malaya, dahil malaya ang ama na
siyang tutustos sa palaki ng bata. Kung ayaw niyang tustusan,
pahiwatig ito na hindi niya tinatanggap na siya ang ama ng
bata, at ito ay lubusang alipin.
Kapag nag-asawa ang isang maharlica at isang
alipin, namamahay man o sa guiguilir, pinaghahatian nang
salit-salitan ang kanilang mga anak. Sa ama napupunta ang
mga anak na pang-una, pang-3, pang-5 atbp. Sa ina
napupunta ang pang-2, pang-4, pang-6 atbp. Ang katayuan ng
mga anak, maharlica o alipin, ay batay sa magulang na
pinuntahan nila. Kung isa lamang ang anak, o ang huling anak
kung hindi pantay ang hatian ng mga magulang, siya ay
kalahating maharlica at kalahating alipin. Hindi pinaghahatian
habang musmos pa ang mga anak, paiba-iba sa bawat pook
ang gulang ng mga anak bago paghatian.
Kapag ang babaeng malaya ay nabuntis ng alipin, ang lahat ng
anak niya ay malaya rin basta hindi niya asawa ang alipin na
nakabuntis.
Bayad, Mana Ng Mga Ampon.
Kung ang babae ang nagkaanak ‘sa labas,’ kasama ito ng mga
tunay na anak sa hatian ng mana, kung nahuli ang babae ng
asawa at nagbayad ng multa ang ibang lalaki bilang parusa,
MODYUL SA MGA BABASAHIN HINGGIL SA KASAYSAYAN NG PILIPINAS | OLAYRES, GREG G.
2
dahil itinuturing na bigay kaya ang multa. Subalit
kung hindi naparusahan ang ibang lalaki, hindi
tunay na anak ang turing sa anak ‘sa labas,’ at hindi ito
tatanggap ng mana.
Maraming anak dito ay mga ampon, at ang mana nila
silang mamatay kaysa sa mga umampon sa kanila, walang
pamana ang kanyang mga anak mula sa umampon, kahit na
ang ibinayad na pang-ampon ay hindi nakukuha.
Kasunduan, Kasalan, Divorcio.
Ibinibigay ng ama sa kanyang anak na lalaki ang bigay
kaya (dote, dowry) kapag malapit na itong mag-asawa. Kahit
na bata pa ang anak, ibibigay na rin ang kalahati ng salapi.
Nangyayari na nagiging magulo ang usapan, sapagkat
may multa na dapat bayaran ang sinumang lumabag sa
kasunduan ng pag-aasawa.
Paiba-iba ang laki ng multa sa iba’t ibang pook, subalit laging
pinakamalaki ang multa sa mga anak na ayaw magpakasal
pagkatapos mamatay ang mga magulang na
nakipagkasunduan ng kasalan. Ang buong bigay kaya ay
isinasauli kapag nangyari ito. Kung buhay pa ang mga
magulang ng tumangging mag-asawa ang anak, ang mga
magulang ang nagbabayad ng multa sapagkat hinala na sila
ang may pakana na huwag ituloy ang pag-aasawa ng anak.
Ang bigay kaya ay hinahandog ng lalaki sa mga magulang ng
babae. Kung ang babae ay ulila (huerfana, orphan), sa kanya
ibinibigay ang bigay kaya. Kung sakaling mamatay ang mga
magulang pagkatapos, ang anumang nalalabi sa bigay kaya ay
isinasama sa mga pamana na pinaghahatian ng mga anak at
mga kamag-anak, gaya ng naisulat ko na. (Ayon iyo kay
Plasencia, kaya ginamit ang panghalip na ako)
Ang mga babae na walang asawa ay hindi maaaring
magkaroon ng ari-arian, lupa o salapi, sapagkat lahat ng
yaman na makamit nila ay inaasahang laan sa kanilang mga
magulang.
Kapag naghiwalay ang mag-asawa na walang anak, isinasauli
ang bigay kaya sa lalaki kung ang babae and humiwalay. Kung
mag-asawa uli ang babae, magbabayad siya sa lalaki ng
dagdag na multa, katumbas ng bigay kaya.
Kung ang lalaki ang humiwalay, kalahati lamang ng bigay
kaya ang makukuha niya. Kung may mga anak na ang mag-
asawa nang naghiwalay, sa mga anak napupunta ang bigay
kaya at ang multa, hawak ng mga lolo o sinumang kamag-
anak na magpapalaki sa mga bata.
Pagsamba
SA LAHAT ng mga baranggay at sa iba pang bahagi nitong
kapuluang Filipinas, walang templo o takdang puok ng
pagsamba, panalangin at pag-alay ng mga tao sa kanilang
mga dios-dios (idols). Mayroon silang kataga
na simbahan, nagpapahiwatig ng pook ng pagsamba, subalit
ang ito ay hindi tunay na tahanan ng Dios at pansamantala
lamang, habang ipinagdiriwang nila ang pandot, ang
pagsamba sa kanilang dios-dios.

Ang kanilang simbahan ay mga tabing (shed) na itinatayo nila
sa magbilang panig ng bahay ng dato o pinuno ng barangay.
Ang mga tabing, tinatawag nilang sibi, ay mga bubong (roofs)
sa ibabaw ng mga haligi (postes, poles) na takip sa mga tao sa
init ng araw o patak ng ulan.
‘Nag-aaniito’ sa simbahan.
Malaki ang ginagawa nilang sibi upang maraming tao ang
makapasok doon. Hinahati nila sa 3 bahagi. Sa bawat haligi,
nagsasabit sila ng mga maliit na ilawan, tinatawag
nilang sorihili (farols, lamps), at isang malaking ilaw sa gitna
ng sibi. Nagsasabit din sila ng mga palaspas (white palms) na
hinawi sa iba’t ibang hugis.
Nagdadala sila ng maraming bombong (tambors, drums), iba’t
iba ang laki, na patuloy nilang pinatutunog hanggang matapos
ang handaan, karaniwan pagkaraan ng 4 araw. Sa loob ng
mga araw na iyon, ang buong baranggay ay nagkakaisa,
panguna ang naghandang familia, sa pagsamba sa anito.
Tinatawag nilang nag-aanito ang pagsambang ito kapag
ipinagdiriwang ang pandot. Pagkatapos ng pandot, kinakalas
na ang sibi at naglalaho uli ang kanilang simbahan.
Si ‘Bathala’ (Badhala)
Sa lahat ng kanilang mga dios-dios, may isang sinasamba nila
nang tangi, si Bathala, ang pinakamakapangyarihan at lumikha
sa lahat (creator of all things).
Lahat ng katutubo ay sumasamba rin sa isang araw (sol, sun)
dahil sa ganda at kapangyarihan nito. Pati ang buwan (luna,
moon), lalo na kung ito ay maliit pa (nueva luna, new moon),
ipinagdiriwang nila at binabati ng pasalubong.
Ang mga bituwin (estrellas, stars) ay sinasamba rin sa
maraming pook kahit na hindi nila alam ang pangalan ng
mga constelacion, maliban sa Tala, ang bituwin sa
umaga (matutina, morning star), ang Mapolon (los siete
cabritos, the Pleiades) at ang Balatic (Great Bear).
Marami silang dios-diosan (estatua, idols) na tinatawag
nilang likha (creations) na gawa sa iba’t ibang hugis at anyo.
Pati anumang bagay na pag-aari ng kamag-anak na napatay
sa digmaan ay dinadasalan nila upang ipagtanggol sila at
tulungang makalayo sa panganib.
Sinamba Pati Ang Buaya.
Sinasamba din nila si Dian Masalanta bilang poon ng pag-ibig
at pagbuntis. Si Laca Pati ang poon ng bukirin at
si Idianale naman ang poon ng pag-aalaga ng hayop at isda.
Pati ang mga buaya (cocodrillo, crocodiles) ay pinagpipitagan
nila. Sa takot nilang sagpangin sila, inaalayan nila ang mga ito
ng anumang isda o talaba na dala nila sa bangka kapag
nakasalubong nila sa ilog o sa pampang.
Pagsamba At Kainan.
Kahit hindi panahon ng pandot, naghahanda sila ng nag-
aanito at nag-aalay sa kanilang mga aniito. Ang estatwa nito
ay pinapahiran nila ng mga pabango mula sa mga tanging
hayop (civet cat) o dagta ng mabangong mga halaman at puno
(storax).
12 Kampon o Pari ng Diablo
(12 Priest of Devil)
MODYUL SA MGA BABASAHIN HINGGIL SA KASAYSAYAN NG PILIPINAS | OLAYRES, GREG G.
3
1. ‘Catalonan’
Maaring maging catalonan ang mga lalaki subalit karaniwang
mga babae ang nagiging catalonan na iginagalang ng mga tao
sa buong kapuluan. Marangal at karaniwang maharlika ang
nagiging katalo o kausap ng mga anito.
2. ‘Mangagauay’
Ang mga mangagauay, tulad ng mga mancocolam, ay
natatagpuan sa lahat ng pulo, at nagpapalala ng sakit, gamit
ang mga gamot at gayuma. Kung gagawin niyang matalab,
namamatay agad ng maysakit. Kaya din niyang patagalin nang
isang taon bago mamatay ang maysakit, itinatali
sa balakang (cintura, waist) ang buhay na ahas, na alagad
daw ng demonio. Minsan, nagbabalatkayo pa siyang
manggagamot, kunwari ay pinapagaling ang maysakit.
3. ‘Manyisalat’
ang mga manysalat ay gumagamit ng mga gamot
at gayuma, tulad ng mangagauay, subalit ang sakit na
pinakakalat nila ay muhi upang maghiwalay ang mga
magkasintahan. Pati ang mga mag-asawa ay nauudyukan
nilang huwag nang magsiping. Kapag ang babae ay iniwan ng
asawa dahil dito, siya ay nagkakasakit at namamatay,
umaagos ang dugo at tubig mula sa katawan. Kalat sa buong
kapuluan ang mga manysalat.
4. ‘Mancocolam’
Isang gabi, minsan sa isang buwan, o mas madalas pa,
nagsasabog ng apoy ang mancocolam (bruja, witch) mula sa
kanyang katawan. Hindi napapatay ang apoy na ito, na
nagliliyab lamang kapag lumublob
ang mancocolam sa pusali (alcantarilla, ordure) sa ilalim
ng batalan ng bahay. Ang nakatira sa bahay ay nagkakasakit
at namamatay. Maraming mancocolam sa buong kapuluan.
5. ‘Hocloban’
Ang mga hocloban at mga matanda, makapangyarihan pa
kaysa sa mangagauay. Hindi gumagamit ng gamot
o gayuma, pumapatay sila ng tao o wumawasak ang bahay
sa kumpas lamang ng kamay. Gumagamit lamang sila ng
gamot at gayuma upang bigyan ng sakit ang tao, pagalingin
ang binigyan nila ng sakit. Sa Catanduanes lamang, mga pulo
sa tabi ng Luzon (sa banda ng Bicol), natatagpuan ang
mga hocloban.
6. ‘Silagan’
Sa Catanduanes din nabunyag ang silagan na pumapatay daw
ng sinumang nakasuot ng puti. Dinudukot daw at kinakain
ang atay (higado, liver) habang buhay pa. Pahayag ng isang
frayle, si Juan de Merida, na sa Calavan, isang Espanyol
na notario ang natagpuang patay, nahugot lahat
ng bituka (intestines) at inilabas sa puwit. Inilibing
ni Merida ang bangkay sa Calilaya (Caliraya ang tawag
ngayon, sa Bicol).
7. ‘Magtatangal’
Cuento-cuento lamang sa kapuluan, subalit pinagtitibay ng
mga taga-Catanduanes na nakakita na sila ng
mga magtatangal (manananggal ang tawag ngayon) na pugot
ang ulo at wala ang sikmura (stomago, intestines) at kalahati
ng katawan. Lumalakad daw gabi-gabi, dala-dala ang kanyang
ulo, at pagsikat ng araw, bumabalik sa katawan at nabubuo uli.

8. ‘Osuang’
Hindi naniniwala ang mga Tagalog sa osuang subalit sabi ng
mga Visaya, nakakakita sila ng mga ito. Lumilipad daw at
pumapatay at kumakain ng tao.
9. ‘Mangagayoma’
Ang mga mangagayoma ang gumagawa ng mga gamot at
gayuma (pocion,charms) upang mahaling at mapaibig ang
isang tao.
10. ‘Sonat’
May mga sonat (pastor, preacher) sa lahat ng pulo, at silang
lahat ay iginagalang. Mga dato at mahadlica (maharlika)
lamang ang maaaring maging sonat, na tumutulong sa mga
naghihingalo at naghahayag kung ang kaluluwa ng malapit
nang mamatay ay masasagip sa tiwasay (salvacion) o
masasadlak sa dilim (condena).
11. ‘Pangatahoan’
Maraming pangatahoan (echador, soothsayer) sa buong
kapuluan. Sila ang nakakaalam sa mga mangyayari sa
darating na panahon. (Manghuhula ang tawag ngayon)
12. ‘Bayoguin’
Ang tinatawag nilang bayoquin (cotquean, homosexual) ay
lalaki na namumuhay na parang babae.
Kaugalian sa Pagburol at Paglilibing
Ganito ang pagburol ng mga Tagalog: Inililibing nila ang patay
sa tabi ng bahay. Kung dato o pinuno ang namatay, inilalagay
siya sa isang munting kubo o balcon na sadyang ginawa
upang maging paglamayan. Pagkatapos ng 4 araw
na lamay (luto, vigil), inisusuot siya sa isang bangka na
kanyang  kabaong (ataud, coffin). Inililipat ang bangka sa
ilalim ng kubo o balcon at babantayan ng isang alipin.
Sa halip na mga tagasagwan (remeros, oarsmen), nagsasatali
sila ng iba’t ibang hayop, magkatabi ang babae at lalaki sa
bangka. Ang bantay na alipin ang nagpapakain sa mga hayop
hanggang sa pagtagal, patay na silang lahat, pati na ang
alipin.
Kung ang patay ay isang mandirigma, isang buhay na alipin
ang itinatali sa ilalim ng bangkay. Doon siya hanggang
mamatay na rin. Lahat ay iniiwan doon hanggang mabulok at
maagnas.
Habang nangyayari ito, patuloy ang panaghoy at luksa ng mga
kamag-anak ng patay, awitan pa sila ng funebre at papuri sa
bait at tapang ng namatay, habang panay ang inuman at
kainan ng mga kaibigan. Natatapos lamang ito kapag napagod
na ang mga kamag-anak sa pagdadalamhati.
Paniniwala
Ang ‘Kabilang Buhay’
Inaamin ng mga hindi-binyagan na naniniwala sila na
pagkamatay ng tao, napupunta sila sa ‘kabilang buhay’ na
tinatawag nilang Maca. Ayon sa kanila, ito ay pook ng
matiwasay (village of rest) at ang mga mabait at makatarungan
lamang ang tinatanggap doon. Ang mga masamang tao ay
MODYUL SA MGA BABASAHIN HINGGIL SA KASAYSAYAN NG PILIPINAS | OLAYRES, GREG G.
4
sa casanaan bumabagsak. Ito raw ay puok ng sakit at
dalamhati (place of anguish)
Paniwala nila na walang napupunta sa langit dahil
si Bathala lamang ang maaaring tumira doon at maghari sa
lupa mula sa mataas. May mga hindi-binyagan na naniniwala
sa infierno na puntahan ng masasamang tao. Doon nakatira
ang mga demonio na tinatawag nilang sitan.
Mayroon pa silang mga multo na tinatawag nilang vibit at
saka tigbalang. Isa pang pinaniniwalaan nila ay
ang patianac. Kapag namatay ang sinumang babae sa
panganganak, pinahihirapan siya at ang kanyang sanggol at,
sa gabi, nadidinig ang kanilang iyak.
Gumagamit din sila ng panghula (adivinacion, divination)
upang matanto kung mabisa ang kanilang panaksak o
pantaga, o kung sila ay mapapahamak paggamit nila ng
sandata sa labanan.
Kahit ano na lamang ay ginagamitin nilang pahiwatig
(presagios, omens) ng malas o suerte. Halimbawa, paglabas
nila ng bahay, bumabalik sila agad upang umiwas sa malas
kapag nakakita sila ng ahas o daga (raton, mouse) o kapag
may humatsing (estornudo, sneeze). Isang awit ng ibon na
tinatawag nilang tigmamanuquin ay pahamak at dapat silang
umuwi kapag narinig nila. Ang kaibang awit ay ma-suerte at
pag narining nila, maganda ang magiging hinatnan ng kanilang
lakad.
_________________________________
Talakay
Ayon kay Gealogo (2020) Isa sa kakaibang pagtingin ng mga
mananakop ukol sa mga katutubo pagdating nila sa kapuluan
ang patungkol sa kakaibang paniniwala ng mga ito. Dahil hindi
tugma sa kanilang kinagisnang Katolisismo sa Europa, laging
tinitingnan na higit na mababa, hindi sibilisado at likha ng
diablo ang mga paniniwala ng mga katutubo.
Dahil ipinakita ng mga mananakop na mga diablo ang mga ito,
ipinakilala nila na makukuha ang katubusan ng mga katutubo
kung sasamba sa paniniwalang dala ng mga dayuhan. Sa
ganitong pamamaraan, kailangang talikuran ng mga katutubo
ang mga dating paniniwala at sumamba sa mga Dios na dala
ng mga mananakop.
Kakatwa na ilang lipunang Tagalog ang marami sa mga
tinatalakay ni Plasencia sa kanyang tala, at hindi mga lipunang
lumad na makikita natin sa Mindanao, o mga Mangyan ng
Mindoro, at mga katutubo ng Cordillera na nanatili sa dating
paniniwala. Hanggang ngayon, itinuring na pambansang
minorya ang mga grupong nabanggit dahil ilan sa kanila ang
nananatili sa mga paniniwala bago ang pagdating ng mga
mananakop.
Kung titingnan ang deskripsyon ni Plasencia noong ikalabing
anim na dantaon ukol sa mga katutubong paniniwala ng mga
Tagalog, mapapansing malaki ang pagkakahawig nito sa mga
paniniwala ng mga Lumad, Igorot, at Mangyan hanggang sa
kasalukuyan. Patunay lamang ito na sila ang mga lipunang
hindi nalapatan ng Reconquista at Inkisisyon ng kolonyalismo
 5

na malaki ang pagkakatulad sa mga dating kalagayan ng mga

nasakop.

Bukod dito, mahalaga ring tingnan na kahit kapuna-puna ang

pagkiling ni Plasencia laban at mapanlait sa mga katutubo at
pumapabor sa kolonyalismo, malinaw ang ilang obserbasyon
niya ukol sa pagkakapantay ng mga lalaki at babae ng mga
lipunang katutubo sa larangan ng paniniwala, pamamahala at
kalagayang panlipunan. Ang diskriminasyon laban sa mga
kababaihan, pati na laban sa mga binabae o panggitnang
kasarian ang dinala ng kolonyalismo. Malinaw na higit na
maluwag sa usaping pangkasarian ang mga lipunang katutubo
kaysa sa mga kolonyal na lipunang nagdala ng mga halagahin
ng mga Europeo.

Ang masamang pagturing sa mga katutubo na tila mga diablo

na dapat pagbantaang lipulin kung hindi susunod sa
pamahalaan ang nagsasalamin na marami sa kasalukuyan
ang makabagong tagapagmana ng Reconquista na hindi
nakikitang higit na malaki ang pagkakatulad ng mga katutubo
ng kapuluan sa mga sinaunang lipunan bago ito nasakop ng
dayuhan. Ilang dantaon nang ipinakikita ng mga mananakop
ang demonisasyon ng mga katutubo upang maipakitang
lehitimo ang pananakop, pagsasamantala, at pagpapasunod
sa mga ito.

Ang mga tekstong gaya ng akda ni Plasencia, bagaman

kapuna-puna ang tono ng panlalait at pag-aaglahi, ang
magpapakita ng pagkakatulad ng mga katutubo mula sa
iba’t ibang grupong etniko bago ang pananakop. Ang
pagiging mayorya at minorya ng mga lipunan sa Pilipinas
ang naging bunga ng kolonyal na pananakop at ng pag-
aaglahi sa mga nanatiling malaya, hindi ang gawain ng
mga itinuturing na diablo. 

Ang isinulat ni Plasencia ay isang batayan ng

prehistorikong kasaysayan ng Pilipinas. Mababakas natin
dito ang mayamang kultura ng Pilipino at masasabi natin
na mayroon nang kabihasnan o sibilisasyon noon dahil
mayroon na itong sistema ng politika, may mga
panuntunang sinusunod sa ari-arian, pag-aasawa,
paghihiwalay at paggawad ng katarungan kahit na naiiba
ito sa kasalukuyang kalakaran at higoit sa lahat mayroon
na ring konsepto hinggil sa Dakilang Lumikha.

MODYUL SA MGA BABASAHIN HINGGIL SA KASAYSAYAN NG PILIPINAS | OLAYRES, GREG G.