Panitikang

Filipino sa
Panahon ng
Kastila
Inihanda ng Pangkat Apat
Talaan ng Nilalaman

01 02
Introduksiyon
Katangian ng Panitikan
noong Panahon ng Yaon

03 04
Mga Panitikan
Mga Akdang Panrelihiyon
at Akdang Pang-wika
 I.
Introduksiyon
 Introduksiyon
- Miguel Lopez de Legaspi
- 1565
- tatlong daang taon
 II.
Katangian ng
Panitikan
noong Panahon
Yaon
• Sapagkat ang pangunahing layunin ng mga Kastila'y
magpalaganap ng pananampalatayang Katolisismo ay ang
edukasyong ibinigay sa mga Pilipino'y balot ng mga araling
panrelihiyon. Unti-unti nilang pinalitan ang dating
pananampalatayang Pagano, ang dating Alibata ay hinalinhan
nito ng Alpabetong Romano.

• Gayon din naman ang kanilang panitikang dinala sa Pilipinas.

Karamihan ay panrelihiyon pangkagandahang asal at pangwika.
Ang mga ito'y magtataglay ng iba't ibang anyo. Ang mga
paksa'y huwad sa paksang Kastila.
Ang Panitikang Pilipino nang panahon ng Kastila
ay nahahati sa Tatlong Yugto:

1. Panitikan sa ilalim ng Krus at Espada ng Espanya

2. Panitikan sa Paggising ng Damdaming Makabayan

3. Panitikan sa Panahon ng Himagsikan

 III.
Mga Akdang
Panrelihiyon at
Akdang Pang-
wika
Mga Akdang Panrelihiyon

1.) Doctrina
Cristiana
- kauna unahang aklat na
panrelihiyon

- ito'y sinulat nina Juan de

Plasencia at P. Domingo de
Nieva.
 2. Nuestra
Senora del
Rosario (1602)
- ikalawang aklat na
nalimbag sa Pilipinas

- isinulat at inilimbang ng
sariling kamay ni Padre
Blancas de San Jose sa
Pamantasan ng Santo
Tomas.
 3. Barlaan at
Josaphat
(1708)
- isang salaysay sa Bibliya na
isinalin sa Tagalog ni Padre
Antonio de Borja mula sa
Griyego.
 4. Pasyon
- ito'y patungkol sa buhay ni
Hesukristo na Isinulat sa
tagalog ni Gaspar Aquino de
Belen noong 1704.
 5. Dalit kay
Maria
- isinulat ni Padre Mariano
Sevilla noong 1865.
Mga Akdang Pangwika
1. Arte Y
Reglas la
Lengua Tagala
(1610
- isinulat ni Padre Blanca de
San Jose at inilimbag ni
Tomas Pinpin.
2. Vocabulario
de la Lengua
Tagala (1754)
- isinulat nina Padre Juan de
Noceda at Padre Pedro
Sanlucar na bokabularyong
pinakatanyag.
 IV.
Mga Panitikan
Tula
 Mga Manunulat
at Makata sa
Panahon ng Kastila
1. Fernando Bagongbanta

- siya ang kinikilalang unang

makatang Filipino na nailimbag
ang pangalan.

Halimbawa:

- Salamat nang Walang Hanggan

- Dedication
2. Cecilio Apostol

- isang manananggol subalit di

matatawaran ang kanyang
kakayahan bilang makata sa
wikang Kastila at Tagalog.

Halimbawa:

- Al Heroe Nacional
- Mi Raza
- A La Bandera
- La Siesta
3. Padre Francisco de
Buencochillo

- ang unang paring Kastilang

siyang nag-aral ng panulaang
Tagalog.

Halimbawa:

- “En el bello Oriente”

- “Ang Una Kong Pag-Ibig”
4. Pedro Suarez Ossorio

- isa sa mga unang

makatang Ladinona na
nagsulat at naglathala
ng tula.

Halimbawa:

- "Salamat Nang Ualang Hoyang”

5. Tomas Pinpin

- itinuturing na “Ama ng
Paglilimbag” sa Pilipinas dahil
siya ang unang tanyag at
kinikilalang manlilimbag na
katutubo nang ipasok ang
imprenta ng mga Español.
6. Fernando Marie Guerrero

- kilala rin sa mga sagisag-panulat

na Artistipo, Augusto, Belisario,
Rosas, Bellik- en, Efrain, Erasmo,
Ferdy, Flavio Graco, Florestain,
Flo risel, Fluvio Gil, Gil Rosas,
Hector, Isagani, Kiko Kuku,
Lakan-Dula, Luciano, O’Fredann,
Oscar, Othello, Ra- dames,
Romeo, Tristan, at Virgilio.
7. Jesus Balmori

- itinuturing na isa sa pangunahing

makata ng Filipinas sa wikang
Español, halos buong búhay ni
Jesus Balmori ay nagugol sa
pagsusulat. .
Mga Uri ng Tulang
Nalimbag sa
Panahon ng Kastila
 Dung-aw
• salitang Iluko ang dúng-aw na nangangahulugang
“pagtangis” at tumutukoy sa “pagpapahayag ng dalamhati”
dahil nawalan ng mahal sa buhay.

Kantahing Bayan
• tinatawag ding “Awiting Bayan”
• ang matandang awit ay anyong patula rin ngunit ang
tugtugin at indayog ay ayon sa damdamin, kaugalian at
himig na saunahin.
Metrical Romance (Tulasinta)

• Lumaganap sa Europa sa pagitan ng ika -11 at

ika -14 na dantaon

• Binubuo ng mga kabanatang tumutukoy sa

hiwaga at kababalaghan
 Ang Korido
• Ayon kay Trinidad P. H. Tavera, ang salitang
“corrido’ ay nanggaling sa salitang “currido”

• Ang “currido” ay nangangahulugang tulang

tuluyan tungkol sa katapangan, kabayanihan,
kababalaghan, at pananampalataya ng mga
tauhan.
Mga Manunulat ng Korido:
• Jose dela Cruz
• Ananias Zorilla
• Francisco Baltazar

Ang mga sinulat nilang Korido ay ang mga

sumusunod:

• Ibong Adarna
• Rodrigo de Villa
• Doña Ines
• Ang Haring Patay
 Ang Awit
• Ang awit ay binubuo ng 12 pantig bawat taludtod

• Ang mga buod ay naaayon sa kakayahan, pananaw, at panlasa ng

mga sumulat, kapwa nagsisimula sa panalangin.

Mga popular na Awit:

• Florante at Laura
• Buhay ni Segismundo
• Salita at Buhay
• Prinsipe Florino
 Ang Dalit
• Tulang liriko na karaniwan ay pangrelihiyon

• Isinusulat ito para sa layunin ng papuri,

pagsamba, o panalangin.

• May halong pilosopiya sa buhay

 Epiko
• Uri ng tulang pasalaysay na kung saan ikinukwento ang
isang seryosong paksa na mayroong detalye ng kabayanihang
gawa at mga kabuluhang kaganapan sa isang kultura o bansa.

• Ang pangunahing layunin ng tulang ito ay gisingin ang

damdamin ng mga bumabasa at antigin ang kanilang mga
damdaming humanga sa mga kabayanihan ng pangunahing
tauhan.
• Noong 1865, sumulat ng isang dalit si Padre
Mariano Sevilla. Ito ay pinamagatang “Flores de
Mayo”

• Ito ay kinaugalian ng awitin tuwing buwan ng Mayo

sa lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija, Rizal, Cavite,
Batangas, Quezon.
 Mga Halimbawa ng Epiko

1. Lagda (Epiko na nagmula sa Bisaya)

- pinagbatayan ito ng mga paring Kastila sa kanilang pagtuturo ng
pananampalatayang katolisismo sa mga Filipino.

2. Biag ni Lam-ang (Epikong Ilokano)

3. Hudhud (Epiko ng Ifugao)

4. Ibalon (Epiko ng Bicol)

5. Kudaman (Epiko ng Palawan)

Balagtasan
• Ito ay hinango mula sa pangalan ni Francisco Balagtas.

• Nilikha noong April 6, 1924 ng mga pangkat ng manunulat

para alalahanin ang kapanganakan ni Francisco Balagtas

• Uri ng pagtatalo ng dalawang magkaibang panig ukol sa isang

paksa

• Patalinuhan ng pagpapahayag ng argumento

• “Paruparo at Bubuyog” ang kauna-unahang balagtasan na

pinaglabanan ng mga makatang sina Jose Corazon de Jesus at
Florante T. Collantes
Maikling
Kwento
 Maikling Kwento
- naglalahad ng maadulang pangyayari sa buhay ng pangunahing
tauhan at nag-iiwan ng kakintalan sa isipan at damdamin ng
mambabasa

Mga Bahagi: Sangkap ng Maikling Kwento:

1. Simula 1. Tagpuan
2. Tunggalian 2. Tauhan
3. Kasukdulan 3. Bangkhay
4. Wakas 4. Tema o Paksa
Uri ng Maikling Kwento

1. Kuwento ng Katutubong Kulay

2. Kuwento ng Pakikipagsapalaran
3. Kuwento ng Kababalaghan
4. Kuwento ng Tauhan
5. Kuwento ng Katatawanan
6. Kuwento ng Pag-ibig
7. Kuwento ng Kapaligiran
Mga Nakilalang Maikling Kwento at
Manunulat Noong Panahong Kastila
 Paksang pananampalataya
 Mga hari, reyna, prinsipe’t prinsesa

• Nailimbag ang pinakaunang aklat sa bansa: Ang Doctrina Christiana

• Pinaka-unang news letter: Ang Successos Felices
• Pinakaunang pahayagan sa bansa: ang Del superior Govierno
• Nalathala ang mga pahayagan propagandista na pinangunahan ng La
Solidaridad
Sanaysay
Introduksiyon
Nang nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas, nagsikap ang mga
mananakop, sa tulong ng mga pari na magsulat ng mga sanaysay
ukol sa relihiyon at wika na maaaring ituro sa mga katutubo.

Ilan sa mga ito ay ang:

1. Declaracion de los manamientos de la ley de dios – isang

paliwanag ukol sa Sampung Utos

2. Arte Y Reglas De Las Lengua Tagala

– na nagsaad ng mga batas sa pagsulat at pagsasalita ng wikang
Tagalog.
 Mga
Halimbawa
ng Sanaysay
 A. Mula kay Dr. Jose Rizal

1.) Sobre la Indolenicia de

los Filipinos
• Hinggil sa Katamaran ng ng mga
Filipino
• sosyo-pampulitikang sanaysay
• naglalaman ng malalim na
pagsusuri ng mga dahilan ng
palasak na sabing ang mga
Pilipino ay tamad.
2. Filipinas Dentro de Cien
Anos
• Ang Pilipinas sa loob ng
Sandaang Taon
• naglalaman ng mga panghuhula
na maaaring maganap sa Pilipinas
sa loob ng Sandaang Taon.
• sa huli, nagkatotoo ang hula.
B. Mula kay Marcelo H. del Pilar

1. Ang Cadaquilaan nang

Dios

• tumutuligsa sa mga prayle

• nagpakita ng matibay na
pananalig sa Diyos

• paghanga sa kalikasan
C. Mula kay Graciano Lopez Jaena

1. Fray Botod
• itinutulad ang mga prayle sa mga
payat na lamok na nang dumating
sa Pilipinas ay tumaba sa
kakakain ng mga papaya't saging.
• tumutuligsa sa moralidad,
kamangmangan, kayabangan at
pagmamalabis ng mga prayle.
 D. Mula kay Andres Bonifacio

1. Ang Dapat Mabatid ng

mga Tagalog
• paglalagon ng kasaysayang ng Pilipinas
bago dumating ang mga Kastila

• pakikipagkomersyo sa Hapon, Tsina at iba

pang karatig bansa

• ang kalayaan ng mga Pilipino sa

pamamahala ng sariling bansa.
 E. Mula kay Emilio Jacinto

1. Liwanag ng Dilim
• katipunan ng mga sanaysay na may iba't
ibang paksa.

Halimbawa:
• Ning at Liwanag
• Ang Tao'y Magkakapantay
• Kalayaan
• Ang Pag-ibig
• Ang Bayan at Mga Pinuno
• Ang Gumawa
• Maling Pananampalataya
Nobela
Introduksiyon
Nobela
• Ang nobelang Tagalog ay iniluwal sa panahon ng
mga Amerikano.

• Ito rin ay tinatawag na Kathambuhay.

Uri ng Nobela:
a. Nobelang panrelihiyon
— kabutihang-asal

b. Nobelang mapanghimagsik
— nasyonalismo, reporma, at pagbabago
Ilang Halimbawa ng Nobela sa Panahon ng Kastila:

a.) Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Jose Rizal

b.) La Loba Negra ni Jose Burgos
c.) Ninay (1985) ni Pedro Paterno
Tatlong dahilan kung bakit nawalan ng naipalimbag, nailathala,
o naisulat na nobela sa panahon ng Kastila:

a.) Malaking halaga ang kaugnay na gagastahin sa

paglilimbag.

b.) Ang mga manunulat o kahit ang mga

karaniwang mamamayan ay walang kalayaang
maglahad ng damdamin at kaisipan.

c.) Namalasak ang mga sanaysay at panunuligsa.

 Ang Tradisyong Romantisismo sa Nobelang
Tagalog

Litaw na litaw na ang panahon ng Kastila ay kakambal nang

pagpasok ng Romantisismo sa Pilipinas. Nag-ugat ang
Romantisismo sa kamalayang Pilipino noong 1800 nang
mamalasak ang panitikang halaw sa itinapon ng kulturang Europeo
na metrical romances . Ang impluwensiyang ito ay lalo pang
pinalaganap ng “panitikang hindi nakasulat” na bukambibig ng
mga prayleng Kastila at siya pa ring naging batayan ng mga
panulat ng ilang mga Pilipinong nakapag-aral at nakabasa ng mga
akda ng mga tanyag na manunulat na Kastila.
Romantisismo
– Neo-
classicismo
Romantisismong Estilong Pilipino
- malayo sa katotohanan (ilusyon o imahinasyon)
- eksaherado
- ito ay hindi ang Romantisismong Europeo na reaksiyon sa
Neo-Classicismo kundi taliwas nito.
 Labis ang kapangyarihan
Sampung mag-aama'y sa iyong nasasaklaw
Pag ikaw ang nasok sa puso ninuman
hahamakin ang lahat masunod ka lamang
At yuyukuran na ang lalong dalika,
Bait katuwiray ipinanggagaya
Buong katungkulay wawalaing-bahala
Sampu ng hiningay ipinapaubaya"
-Balagtas

Francisco Balagtas
NOLI ME TANGERE (1887)

- “Huwag mo akong salingin”

- Europa
- Juan 20: 13-17 (Kung paano
pinagsusuot ang mga taong
may ketong upang lubayan sila
ng mga makakasalubong nila)
- Noli (social Cancer)
 EL FILIBUSTERISMO

- Ang Pilibusterismo (1887)

- paghahari ng kasakiman
- sequel ng Noli Me Tangere
-Gomburza
Dula
 Dula
- salitang Griyego na “drama”
- makapag bigay aliw sa manunuod
- isang sining

Kasaysayan ng Dula sa Panahon ng Kastila

- dumating ang kastila sa bansa na may taglay ang 3
Gs
- konseptong Maharlika o dugong bughaw
Mga Uri ng Dula
sa Panahon ng
Kastila
 Duplo
• Isang madulang pagtatalong patula
• Ginaganap sa bakuran ng namatayan
• Hari
• Bilyaka
• Bilyako
• Berdugo
• Kotso
 Ang Karagatan
• laro na pang-aliw sa naulila
• sa katalugan, ang karagatan ay batay sa isang alamat
tungkol sa singsing ng isang dalaga
Ang laro ay nagsisimula sa gating mga pananalita ng
binatang lulusong sa dagat:

Karagatang ito’y kahit na malalim

Pangangahasan kong aking lulusungin
Hustong bait ninyo ang titimbulanin
Na inaasahang sasagip sa akin
Maari rin namang simulan sa:

Karagatang ito’y oo nga’t mababaw

Mahirap lusungin ng maalam
Kaya kung sakaling ako’y masawi man
Kamay mong sasagip yaong hinihintay

• sa Kabisayaan, ang karagatan ay di gaanong porma.

• bumibigkas ng “loa” o kaya umawit ng dalit para sa
namatay
 Ang Tibag
• Pagsasadula ng paghahanap ng krus sa pinagpakuan
pakuan kay Kristo nina Reyna Elena at Prinsipe
Constantino
• Buwan ng Mayo
• Bulakan, Nueva Ecija, Bataan, Rizal
• Carlos V. Gutierrez
Ang Karilyo
- ito ay isang dulang ang mga
nagsisiganap ay mga tau-
tauhang karton

- pinagagalaw ang mga ito sa

pamamagitan ng mga
nakataling pising hawak ng
mga tao sa itaas ng
tanghalan
 Ang Karilyo
Mga Lugar na kilala sa Shadow Puppetry

• Indonesia
• Malaysia
• China
• Thailand
• Cambodia
• India
• France
• United States of America
Ang “Cenaculo”
- ito ay isang dulang
naglalarawan ng buong
buhay hanggang sa muling
pagkabuhay ng ating
Panginoong Hesukristo
 Ang “Cenaculo”
- hango sa salitang “Cenaculum” o mas mataas na silid
( Upper Room )

Krus sa Nayon
• pinakatanyag at pinakamatandang senakulo sa Pilipinas

Mga Kilalang Pook na Pinagtatanghalan ng Senakulo

• Pasig
• Morong, Rizal
• Pasay
 Uri ng “Cenaculo”

1. Hablada
– ang usapan ay inaawit kung - isang gabi
hindi patula

2. Cantada
– ito ay inaawit na tulad ng
Pasyon - tatlong gabi
 Ang Moro-Moro
- ito ay nagsimula noong ika-17 daang taon, nang ang mga Pilipinong Kristiyano
at mga Pilipinong Muslim ay madalas sa paglalaban.
- mula sa dula sa Europa na “Comedia de Capa y Espada”.

Halimbawa:

• Amadato at Antone
• Adbal at Miserena
• Rosalina, Mohamet at Cristanza
• Arasman at Zafira
• Rodolfo at Rosamunda
Ang Santacruzan

- ito ay isinasagawa sa huling

bahagi ng pagdiriwang ng
Flores de Mayo
Ang Panunuluyan
- isang kaugaliang Kristiyano
ng mga Filipino na
nagtatanghal ng masalimuot
na paglalakbay nina Santo
Jose at Birheng Maria mula
sa Nazareth patungong
Bethlehem
 Ang Panunuluyan
Posadas
- isang tradisyong pagdiriwang sa ginawang paghahanap ng mag-asawa
ng posada o taberna na matutuluyan
Maraming salamat sa
inyong pakikinig! 
- Pangkat Apat