Kabanata 4 : Panahon

sa Pagbabagong Isip
 Kaligirang Kasaysayan

• Pagkatapos ng higit sa tatlong daang taong pagkahimlay ay

nagising ang mga natutulog na damdamin ng mga Pilipino nang
isangkot sa digmaan sa kabite ang tatlong Paring sina Gomez,
Burgos, Zamora.
• Sila ay pinatay noong ika-17 ng Pebrero 1872 sa pamamagitan ng
Garote kahit na walang matibay na katibayan ng kanilang
pagkakasala.
 Ang Kilusang Propaganda
Ito ay binubuo ng pangkat ng intelektwal sa gitnang uri. Ang layunin ng kilusang ito ay
ang pagkakaroon ng reporma o pagbabago na maaring makamit kung maisagawa ang
mga sumusunod:
1. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng
batas.
2. Gawing lalawigan ng espanya ang Pilipinas.
3. Panumbalikin ang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa kortes ng Espanya.
4. Pairalin ang sekularisasyon ng mga parokya.
5. Kalayaang pangkatauhan tulad ng pamamahayag,pananalita at pagtitipon.
 Mga Taluktok ng Propaganda

Ang tatlong pinakataluktok o lider ng kilusan ay sina:

• Jose Rizal
• Marcelo H. Del Pilar
• Graciano Lopez Jaena
 Dr. Jose Rizal (1861-1896)

- Isang taga-Calamba ay tinaguriang pambansang Bayani

ng Pilipinas
- Mga akdang naisulat nya sa wikang Pilipino
1. Sa Aking Mga Kababata
2. Ang Liham sa Babaing Taga-Malolos
 Mga Taluktok ng Propaganda

Dalawang Nobela sa Wikang Kastila :

• Noli Me Tangere
• El Filibusterismo
Marcelo H. del Pilar (1850-1896)
• Isinilang sa Cupang, San Nicolas, Bulacan
noong ika-30 ng Agosto, 1850.
• Ang kanyang mga magulang ay sina Julian
H. del Pilar, kilalang manunulat sa wikang
Tagalog, at Ginang Biasa Gatmaitan.
• Noong 1880, nakuha rin niyang matapos
ang karunungan sa pagiging
manananggol.
Marcelo H. del Pilar (1850-1896)

• Itinatag niya ang pahayagang “Diariong

Tagalog” noong 1882

• Kilala sa kanyang mga sagisag sa panulat

na Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat, at Dolores
Manapat.
Marcelo H. del Pilar (1850-1896)

• Nang dumating sa Espanya, hinalinhan niya

si Graciano Lopez Jaena bilang patnugot ng
La Solidaridad na naging tagapamansag ng
mga banal na mithiin na ikapagkakaroon ng
mga kaluwagan sa pamahalaan ng mga
Pilipino.
• Siya ay namatay sa Espanya noong Hulyo 4,
1896 sa sakit na tuberculosis. (45 taong
gulang)
MGA AKDA NI MARCELO H. DEL PILAR

1. “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” (1896)

2. “Kaiigat Kayo” (1888)
3. “Dasalan at Tocsohan” (1888)
4. “Ang Cadaquilaan ng Dios” (1888)
5. “Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas” (1889)
 MGA AKDA NI MARCELO H. DEL PILAR

6. “Dupluhan...Dalit...Mga Bugtong” (1907)

7. “La Soberana en Filipinas” (1888)
8. “Por Telepono” (1889)
9. “Pasiong Dapat Ipag-alab ng Puso ng Taong Babasa”
(1888)
 Iba pang Propagandista
• Antonio Luna
- Isang parmasyotikong dinakip at ipinatapon ng mga Kastila sa Espanya.
- Si Antonio Luna (Oktubre 29, 1866 - Hunyo 5, 1899) ang nakakabatang kapatid ni Juan
Luna.
- Ipinanganak siya sa Maynila noong ika-29 ng Oktubre, 1866 sa Binondo, Maynila. Siya
ang bunsong anak Nina Joacquin Luna at Laureana Novicio. Nagtapos siya ng Bachiller
en Artes sa Ateneo de Manila noong 1883 sa murang edad na 15. Kumuha rin siya ng
kursong parmasyutika sa Unibersidad ng Santo Tomas at nakamit niya ang kanyang
lisensya sa kursong ito sa Unibersidad de Barcelona. Natapos din siya sa
pagkakadalubhasa sa parmasyutika sa Ghent, Belhika. Sa propesyon ay isa siyang
parmasyotiko.
- Sa pagkamatay ni Antonio Luna nawalan ng isang dakilang kawal at pinuno ng
 Mariano Ponce
• Ipinanganak siya noong 23 Marso 1863 sa Baliuag, Bulakan at panganay sa
pitong anak nina Mariano Ponce at Maria Collantes de Los Santos.
• Nagtapos si Ponce ng kanyang sekondarya na edukasyon sa pribadong paaralan
ng Juan Evangelista, Hugo Ilagan at Escolastico Salandanan sa Maynila.
Pagkatapos, siya ay pumasok sa Kolehiyo ng San Juan de Letran kung saan niya
natamo ang kanyang Batsilyer sa Sining noong 1885.
• Matapos, siya ay lumipat sa Unibersidad ng Santo Tomas upang mag-aral ng
medisina.
Noong 1887, pumunta siya ng Europa at pumasok sa Central University of
Madrid kung saan siya nagtapos ng medisina noong 1889.
 Pedro Paterno (1858-1911)
• Dr. Pedro Alejandro Paterno
• Isinilang sa mayamang angkan sa Sta. Cruz, Manila noong Pebrero 27,
1857
• Isa syang makata, nobelista, at mandudula
• Sya din ay iskolar at mananaliksik
• Napabilang sya sa tatlong panahon ng panitikang Pilipino; sa panahon ng
Propaganda, Himagsikan, at Amerkano
• Sya ay nagtapos ng Batsilyer En Artes sa Ateneo de Manila
 Pedro Paterno (1858-1911)
Mga Kinilalang Akda ni Pedro Paterno:
• Ninay
• Sampaguita y Poesias Varias (Mga Sampaguita at Sari saring
tula)
• El Cristianismo y La Antigua Civilizacion Tagala (1892)
• A Mi Madre (Sa Aking Ina)
 Jose Ma. Panganiban
• Si Jose Maria Panganiban y Enverga na pinagmamalaking anak
ng bikol ay isinilang sa Mambulao, Camarines Norte, noong
Pebrero 1, 1863.
• Ang kanyang mga magulang ay sina Vicente Panganiban na taga-
Hagonoy, Bulacan at Juana y Enverga na mula naman sa Mauban.
Quezon(noon ay Tayabas).
• Pangatlo siya sa tatlong anak na lalaki ng mag asawa.
Ang Panahon Ng Tahasang Paghihimagsik

• Hindi ipinagkaloob sa mga Pilipino ang hinihinging

pagbabago ng mga Propagandista
• Naging bingi ang pamahalaan, nagpatuloy ang pang-
aapi at pagsasamantala at naging mahigpit pa ang
pamahalaan at simbahan
Mga Taluktok ng Tahasang Paghihimagsik

Ang kinilalang taluktok o pinakalider ay sina :

• Andres Bonifacio
• Emilio Jacinto
 Andres Bonifacio
• Si Andres Bonifacio ay ipinanganak noong Nobyembre 30, 1863 sa Tondo,
Lungsod ng Maynila.
• Ang kanyang mga magulang ay sina Santiago Bonifacio at Catalina de Castro.
Siya ay isang Pilipinong rebolusyonaryo at bayani na nagtatag ng Kataastaasan
Kagalanggalang na Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) o Katipunan, isang
lihim na lipunan na nakatuon sa pakikipaglaban sa mga Espanyol na sumakop sa
Pilipinas.
• Siya ang isa sa mga unang nagkaroon ng malinaw na pananaw sa kung ano ang
dapat na Pilipinong bansa. Siya ay kinikilalang “Ama ng Himagsikan at
Rebolusyong Pilipino“ at kilala sa tawag na Supremo.
 Andres Bonifacio
Paglabas ng Katipunan
• Apat na araw pagkatapos ng pagkatatatag ng Liga, noong Hulyo 7, 1892, itinuloy ni
Andres Bonifacio ang pakikibaka at nabuo ang Kataastaasan Kagalanggalang Ang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) o Katipunan sa bahay ni Deodato Arellano sa
Calle Azcarraga, Maynila.
Ang Sigaw ng Caloocan
• Natuklasan ng mga Espanyol ang Katipunan noong Agosto 19, 1896.
Digmaan sa Pinaglabanan
• Noong Agosto 30, 1896, pinamunuan ni Andres Bonifacio at Emilio Jacinto ang
pagsalakay sa El Polvorin sa San Juan na siyang imbakan ng pulbura at istasyon ng
tubig.
 Emilio Jacinto
• Ipinanganak sa Maynila, si Jacinto ay mahusay sa parehong Espanyol at Tagalog.
• Nag-aral siya sa Colegio de San Juan de Letran, at sa kalaunan ay lumipat sa Unibersidad ng
Santo Tomas upang mag-aral ng abogasiya.
• Sumulat din si Jacinto para sa pahayagang Katipunan na tinatawag na Kalayaan. Nagsulat siya
sa pahayagan sa ilalim ng pangalan na 'Dimasilaw', at ginamit ang alyas 'Pingkian' sa
Katipunan.
• Si Jacinto ang may-akda rin ng Kartilya ng Katipunan at Liwanag at Dilim.
• Matapos ang pagpapapatay kay Bonifacio, pinilit ni Jacinto ang pakikibaka ng Katipunan.
Tulad ni Heneral Mariano Álvarez, tumanggi siyang sumali sa mga pwersa ni Heneral Emilio
Aguinaldo, ang pinuno ng pangkat ng Magdalo ng Katipunan.
• Siya ay kasal kay Catalina de Jesus, na buntis sa panahon ng siya'y namatay.
 Emilio Jacinto
• Disyembre 15, 1875 – isinilang si Emilio Jacinto
• Isa siya sa mga pinakamataas na opisyal ng Rebolusyong Pilipino at isa sa
pinakamataas na opisyal ng rebolusyonaryong lipunan ng Kataas-taasan,
Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan o mas kilala sa
tawag na Katipunan.
• Kilala siya sa mga aklat-aralin sa kasaysayan ng Pilipinas bilang Utak ng
Katipunan habang ang ilan ay nakikipaglaban na dapat siyang makilala
bilang "Utak ng Rebolusyon" (isang pamagat na ibinigay kay Apolinario
Mabini).
 Emilio Jacinto
• Anak nina Mariano Jacinto, isang “Bookkeeper”, at Josefa Dizon
• Sumali sa Katipunan noong siya ay 18 taong gulang
• Kilala sa alyas na Pingkain
• At tinatawag din syang Dimas Ilaw
• Nagsulat sa “Kartilya” at “Panunumpa ng mga Katipunero”
• Binago ang Dyaryo ng Katipunan na tinatawag na”Kalayaan”
• Ang mga nagging posisyon nya sa Katipunan ay: “Secretary”, “Fiscal”, “Editor”, at
“General”( itinalaga ni Bonifacio noong 1897)
 Emilio Jacinto
• Nagsulat sya ng Sulat para kay Apolinario Mabini sa Malolos, Bulacan
• Nagbalak syang ituloy ang kanyang pag-aaral sa Literary University of the
Philippines na nasabi sa sulat nya kay Mabini
• Nagpunta syang Laguna na kung saan pinamunuan nya ang mga kasama
nyang makabayan na lumalaban para sa bansa laban sa mga Americano,
kaya di natuloy ang pag-aaral nya sa LUP
• Nagpatayo ng kuta sa Majayjay
• Namatay noong Abril 6, 1899 dahil sa Malaria
 Jose Palma y Elasquez

• Ang kanyang mga tula ay tinipon sa isang akalat

na pinamagatang “MELANCOLICAS.”
• Siya ang may titik ng Pambansang Awit ng
Pilipinas.
 Iba Pang Paghihimagsik

• Pio Valenzuela
- Sumulat din si Pio Valenzuela ng nakapupukaw napanitik.
- Katulong siya ni Emilio Jacinto sa pamamatnugotng
Kalayaan.
- Isang sanaysay na alay sa bayan ang isnulat niya na
pinamamagatang “ Catwiran”.
 Ang Mga Pahayagan Ng Panahon ng
Himagsikan
• HERLADO DE LA REVOLUCION – naglalahathala ng mga dekreto
ng pamahalaang mapanghimagsik, mga balita, at mga akda sa
Tagalog na pawing gumigising sa damdaming makabayan.
• LA INDEPENDENCIA – pinamatnugutan ni Antonio Luna na
naglalayon ng pagsasarili ng Pilipinas.
• LA REPUBLIKA FILIPINA – itinatag ni Pedro Paterno noong 1898.
• LA LIBERTAD – pinamatnungutan ni Clemente Zulueta.
 Ang Mga Pahayagan Ng Panahon ng
Himagsikan
• Kalayaan • La Republika Filipina
• Diario de Manila • Ang Bayang Kahapis-
• El Heraldo de la hapis
Revolucion • Ang Kaibigang Bayan
• La Independencia • Ang Kalayaan