Magbigay ng maikling saliksik tungkol mga sumusunod na paksa:

Maikling Kwento - Kasaysayan ng pag-unlad ng Pilipinas

a. Panahon ng Amerikano

 Ang maikling kuwentong Tagalog ay naisulat noong mga unang sampung taon ng mga
Amerikano.Mga unang anyo nito ay ang dagli at pasingaw.

 Dagli -maikling- maikling salaysay na gayong nangangaral nang lantaran ay

namumuna, nagpapasaring at nanunuligsa.
 Pasingaw – dagli ngunit hindi ganap ang banghay

 Nagbukas ng bagong uri ng panitikan na nang lumaon ay tinawag na maikling katha o

maikling kuwento na nag-ugat sa dagli at pasingaw.
 Nang lumaon ang kuwentong bibit ay tinawag na kakana (maikling salaysay tungkol sa
pinagmulan ng mga bagay-bagay, mga kuwentong engkanto, pabula, at parabula)
 Ang dagli o “sketches” ang pinag-ugatan ng maikling kuwento.
 “Sumpain Nawa ang mga Ngiping Ginto” ni Lope K. Santos – isa sa mga naunang
kinilalang halimbawa ng dagli. Kinilala rin sina Valerio H. Pena, Inigo Ed Regalado,
Patricio Mariano at Pascual Poblete.
 Mithi at Taliba – pahayagang democracia
 Sa panahong ito nahati ang mga manunulat sa tatlo: Wikang Kastila (Rizal, Del Pilar, at
Jaena), Wikang Tagalog, at Wikang Ingles.
 Tinagurian ang panahong ito bilang “Mga Gintong Dahon ng Panitik (1929-1934)
sapagkat ang binigyang hugis ay ang kaanyuan bukod sa pagbabago ng kalamnan.
 Dalawang pangkat ng kwentistang Pilipino
 unang pangkat ay manunulat na yumakap sa istilo at pormang dayuhan o
tinatawag na makaluma
 ikalawang pangkat ay hayagang tumangkilik sa tradisyonal na pagsulat o
tinatawag na makabago.
 Aristokrata – pangkat ng mga klasistang manunulat,na naniniwalang ang pagsulat ay
isang  marangal na gawain kaya ang dapat na kumatha ay yaong mararangal na tao, na
may mararangal at elitistang mga tauhan.
 Sakdalista – mga kwentistang produkto ng edukasyong kanluraninna tumutuligsa sa
makalumang paraan ng pagsulat.

b. Panahon ng Kastila

 Nagpanibagong sigla sa panitikan dahil maraming akda ang naisulat at nabasa bunga
ng pagkakaroon ng palimbagan ng Unibersidad ng Santo Tomas.
 Doctrina Cristiana (1953) – kauna-unahang aklat na nalimbag sa panulat nila Padre
Juan de Placencia at Padre Domingo Nieva.
Mga  halimbawa ng maikling kwento sa panahon ng mga kastila
  Noche Buena ni Jose Rizal
 Si Rosa at si Rogelio ni Lope K. Santos
 Bunga ng kasalanan ni Cirio Panganiban – nagkamit ng unang gantimpala noong
1920. Ito angunang kwentong tumapat sa mahigpit na pangangailangan ng banghay.
 Si Cirio H. Panganiban ay isang manananggol at naging malaking bahagi sa
kasaysayan ng panitikang Pilipino. Isa siyang makata, kwentista, mandudula,
mambabalarila at guro pa ng wika.
 Naalis ang matandang paraan ng pagsulat o alibata
 Sa panahong ito, hindi gaanong naging palasak ang maikling kwento.
 Kakana – sumulpot pagdating ng Espanyol, naglalaman ng mga alamat at engkanto,
panlibang sa mga bata
 Kuwento ay tungkol sa buhay ng mga santo at santa -layunin nila ay mapalaganap ang
Kristiyanismo.
 Parabula- naglalaman ng mga talinghaga at nagtuturo ng aral.

c. Mga aklat katipunan o Antolohiya ng maikling kwento

 Mga Kuwentong Ginto (1925-1935) nina Abadilla at Del Mundo – kauna-unahang

Katipunan ng pinakamarikit na maikling katha mula 1925-1935. Ito’y binubuo ng 20
“kuwentong ginto.”
 50 Kuwentong Ginto ng 50 Batikang Kuwentista (1939) ni Pedrito Reyes – ang mga
kuwentong napabilang dito’y hindi pinili ng patnugot kundi sadyang ipinagkaloob sa
kanya ng mga may-akda, batay sa sariling palagay na iyon, ang pinakamahusay na
katha ni Hernando R. Ocampo; at ng mga manunulat sa Ingles na sina NVM Gonzales,
Narciso Reyes, at Mariano C. Pascual.

d. Mga unang kwento na may banghay

 Taong 1920, ang mga kathang Tagalog ay nagkaroon ng banghay at ang karamihan nito
ay nalathala sa mga babasahin sa Maynila. Dito unang namayani sina Deogracias A.
Rosario, Amado V. Hernandez, Jose Esperanza Cruz, Rafael Olaya, Teofilo Sayco atbp.
 Kapansin-pansin ang pagkagiliw ng mga manunulat sa matamis, mabulaklak at
maindayog na pananalita. Karaniwang paksa‟y pag-ibig na inaaglahi, hinahadlangan o
pinapagdurusa, hindi makatotohanan ang mga sitwasyon at pangyayari at waring
nangungunyapit pa rin sa tradisyon ng romantisismo hanggang sa pagdating ng 1930.
 Kinilala ang “Bunga ng Kasalanan” ni Cirio H. Panganiban.
 Unang namayani sina Deogracias A. Rosario, Amado V. Hernandez, Jose Esperanza
Cruz at iba pa.
 1930 – ang paraan ng pagsulat ay iisa: ang estilo ay di gaanong binigyang pansin
 Deogracias A. Rosario - pinanganak noong 17 Oktubre 1894 sa Tondo, Maynila, “Ama
ng Maikling Kuwentong Tagalog” – nagbago ng landas sa pagsulat – maikli’t hindi
maligoy ang pangungusap at makatotohanan ang diyagolo.
e. Panahon ng Hapon

 Gintong Panahon ng Maikling Kuwento. Pansamantalang napinid ang mga palimbagan

sa panahon ng mga Hapones ngunit pagkaraan ng ilang buwan ay muli itong nabuksan.
Pinahintulutang makapaglathala ang Liwayway kaya’t biglang nakapasok dito ang mga
akda na dati ay hindi tinatanggap ng naturang babasahin.
 Sa pagpasok ng mga Hapones ay unti-unting nanlamig ang pagsulat ng kahit anong uri
ng akda.
 Nagkaroon ng kalayaan sa pagsulat ngunit ang lahat ng akda ay dadaan muna sa
"Manila Shimbun-sha"
 Marami nang sumulat ng kani-kanilang akda ngunit ang Manila Shimbun-sha ay
nagsilbing sensor ng mga Hapones upang maharangan ang mga akdang di nila nais.
 Ang kadalasang inaapruba nilang mga akda ay ang mga akdang nagbibigay-puri at
kumikilala sa mga Hapones.
 Ang lingguhang "Liwayway" na nagmula sa Panahon ng mga Amerikano ay muling
nabuksan sa Panahon ng Hapon ngunit ang tagapangasiwa nito ay isang Hapones. Siya
ay si Kin-Ichi Ishikawa.
 Maraming nalathalang tula, kuwento at mga unang lathalain sa Niponggo nang
mabuksan ang Sunday Tribune Magazine noong 1943. Kahit ganoo'y maituturing na
Gintong Panahon ng Maikling Kwento ang panahong ito dahil maraming nagsisulat ng
mga maiikling kuwento.

f. Panahon ng Kalayaan

 Isang malaking hakbang ang mga nangyari sa bansa noong 1945-1971 sa pagsulong ng
maikling kuwento.
 Samut-saring suliranin ang kinaharap ng mamamayan. Bumaba ang halaga ng piso,
bumagsak ang ekonomiya.
 Nakilala sina Jose Maria Sison ng Kabataang Makabayan at mga kolumnistang Max
Soliven, Luis Beltran, Teodoro Locsin, at Napoleon Rama
 Ang Gantimpalang. Carlos Palanca, isang timpalak pantikan ay nagdulot ng bagong
hamon sa mga manunulat sa Ingles at Pilipino. Nagsimula ang patimpalak sa maikling
katha noong 1950

g. Panahon ng Bagong Lipunan

 Sa kadahilanang halos lahat ng kuwentista sa Pilipinas sa panahong Batas Militar ay

kasangkot sa kilusang makabayan, tampok sa kanilang mga akda ang mga suliraning
tulad ng paghihikahos ng marami sa pagpapasasa ng iilan, kabulukan sa pagpapatakbo
ng pamahalaan, kawalan ng katarungan sa mga limot na mamayan at pang-aalipin ng
negosyanteng dayuhan at ng sabwatan ng mga burgis.
 Sagisag- isang magasing inilathala ng Kagawaran ng Pabatirang Madla upang
magkaroon ng mapaglalathalaan ng mga akdang hindi tinatangkilik ng mga popular na
babasahin. Nagtaguyod din ito ng Gawad Sagisag at nakatuklas ng mga bagong
manunulat.
  Isinilang matapos ideklara ni Pangulong Marcos ang Batas-Militar noong Setyembre 21,
1972.
 Wikang Filipino ang naging midyum.
 Patakarang bilinggwal
 May tatlong mahahalagang layunin: Kaunlarang pangkabuhayan; Kaunlarang
panlipunan; at Kaunlarang pangkultura

h. Panahon ng Kontemporaryo

 Ang pokus ng pag-unlad ay nasa tao.

 Pinahalagahan ang karapatan ng bawat indibidwal.
 Ang mga tula, maikling kuwento, sanaysay, nobela, dula at kahit mga awitin na
nasusulat ay naghahayag ng paghihimagsik sa pamahalaan.
 Lalong sumigla ang paglalathala ng iba't-ibang akda sa tulong na rin ng mga babasahing
tulad ng Liwayway.
 Naitatag ang Writers Union of the Philippines (Unyon ng mga Manunulat sa Pilipino)
upang ilabas ang Mithi.
 Executive Order No. 335 (1988) - nag-uutos na pagyamanin ang paggamit ng Wikang
Filipino sa lahat ng larangan.
 Nagkaroon ng Carlos Memorial Awards.

2. Maikling Kwento - Mga uri at mahahalagang sangkap

a. Daloy ng kaalaman

 Saan nagsimula ang maikling kwento?

Kuwentong bitbit – dito nag-ugat ang maikling kwento, maiikling salaysay na pumapaksa sa
mga anito, lamanlupa, malikmata, multo at iba pang mga bunga ng guniguning di
kapanipaniwala.

 Kaligirang Pangkasaysayan
Nagmula sa mga kwentong bayan sa bawat rehiyon. Kadalasang tungkol sa mga tao, pook,
lugar o punongkahoy at mga bagay-bagay sa paligid may buhay man o wala. - Noon pa ma’y
mahusay na ang ating mga ninuno sa pagkukwento dahil karamihan sa ating mga kwentong
bayan ay pasalita at hindi pasulat.

 Kahulugan ng maikling kwento

Isang maikling sanaysay hinggil sa isang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan
at may iisang kakintalan o impresyon lamang. 

b. Ano ang maikling kwento?

  Ayon kay Edgar Allan Poe, ang tinaguriang Ama ng Maikling Kuwento, ang maikling
kwento ay isang akdang pampanitikang likha ng guniguni at bungang –isip na hango sa
isang tunay na pangyayari sa buhay. Ito ay nababasa sa isang tagpuan, nakapupukaw
ng damdamin, at mabisang nakapagkikintal ng diwa o damdaming may kaisahan.
 Ito ay naglalahad ng madulang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan at nag-
iiwan ng kakintalan sa isipan at damdamin ng mambabasa.

c. Uri ng maikling kwento

1. Kwento ng Kababalaghan - Ito ang mga salaysaying hindi kapanipaniwala.
2. Kwento ng Katatakutan - Ito ay aglalaman ng mga pangyayaring kasindak-sindak.
3. Kwento ng Katatawanan - Ito ay mga salaysayin na nagbibigay-aliw at nagpapasaya sa
mambabasa.
4. Kwento ng Katutubong Kulay - Binibigyang diin ang kapaligiran at mga pananamit ng
mga tauhan, ang uri ng kanilang pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa naturang
lugar.
5. Kwento ng Madulang Pangyayari - Ito ang mga salaysayin kung saan binibigyang diin
ang kapanapanabik at mahahalagang pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago
sa tauhan.
6. Kwento ng Pag-ibig - Tungkol sa pag-iibigan ng dalawang tauhan sa kwento.
7. Kwento ng Pakikipagsapalaran - Nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kwento
ng pakikipagsapalaran.
8. Kwento ng Sikolohiko - Ang salaysaying ito ay bihirang isulat sapagkat may kahirapan
ang paglalarawan ng kaisipan. Ipinadarama dito sa mga mambabasa ang damdamin ng
isang tao sa harap ng isang pangyayari at kalagayan.
9. Kwento ng Tauhan - Dito inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga
tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang
mambabasa.
10. Kwentong Bayan - Inilalahad dito ang mga kwentong pinag-uusapan sa kasalukuyan ng
buong bayan.

d. Mga sangkap ng maikling kwento

 Tauhan – Ito ay tumutukoy sa pangunahing tauhan at ang iba pang nasasangkot sa

pangyayari nito.Kaunti lamang ang mga tauhan ng maikling katha bagama’t laging may
pangunahing tauhan. Ang iba pa sa kuwento ay tumutulong lamang sa lalong
ikatitingkad ng pagganap ng pangunahing tauhan sa akda. Sa kanyang galaw at ugali
nakasalalay nang malaki ang kagandahan ng akda. Kailangang siya’y maging tunay at
buhay. Siya at ang iba pang tauhan ay inilalarawan nang di-tuwiran. Makikilala sila sa
pamamagitan ng kanilang panlabas na kaanyuan – pisikal at pananamit, kilos na
magpapahiwatig ng kanilang ugali at pili ng mga salita.
 Tagpuan – Ito ay ang pinangyarihan ng kwento kasama ang panahon kung kailan ito
naganap. Tumutukoy ito sa pook at panahong pinangyarihan ng mga tagpo sa akda,
naglalarawan ito ng ginagalawan o kapaligiran ng mga tauhan. Inilalarawan ito nang
buong linaw, pati na ang kaugalian ng mga nasa kapaligiran ay masisinag sa mabisang
pamamaraan.
  Banghay – ito ay ang mga pangyayaring nagaganap o magaganap sa kwento mula sa
simula hanggang wakas. Tumutukoy ito sa pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari.
Dapat itong maging maayos at magkakaugnay upang maging matatag at kapani-
paniwala. Gaano man kapayak o karaniwan ang mga pangyayari, ang pagiging kawili-
wili nito ay nakasalalay sa makatwirang pagkakasunud- sunod na “magpapadulas sa
daloy ng salaysay.

 Pananalita - ito ang buhay at diwa ng mga tauhan at ng mga pangyayari sa kwento.
 Tema - ito ang paksa o kaisipang hangad maibahagi ng manunulat sa mga
mambabasa.

3. Mga Nobelang Pilipino - Maikling kasaysayan ng Pag-unlad

a. Daloy Kaalaman

 Kahulugan ng nobela
Ang nobela ay isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na
pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang
pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila -isang
makasining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang
mga pangyayaring ito ay may kanya-kanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang
matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pinakabuod ng nobela.

 Layunin ng nobela

 Gumising sa diwa at damdamin

 Nananawagan sa talino ng guni-guni
 Mapukaw ang damdamin ng mambabasa
 Magbigay ng aral tungo sa pag-unlad ng buhay at lipunan
 Nagsisilbing daan tungo sa pagbabago ng sarili at lipunan
 Nagbibigay inspirasyon sa mambabasa
 Napupukaw nito ang kaalaman ng tao sa pagsulat ng nobela

b. Panahon ng Kastila

 Nagsimula ang paglaganap ng nobela noong panahon ng Kastila sa pamamagitan ng

mga salitang-akda mula sa ibang bansa na ang layunin ay maipalaganap ang diwa ng
katolisismo. Ang mga paksa ay relihiyon, kabutihang aral, nasyonalismo,
reporma/pagbabago.
 Ang Commission Permanente de Censura ang sumusuri ng mga akdang pampanitikan
na nilalathala upang siguraduhin na walang ano mang paglaban sa pamahalaang
Kastila.
 2 uri ng nobela sa panahon ng Kastila.
 Nobelang Pangrelihiyon - nagbibigay diin sa kabutihang- asal
 Nobelang Mapaghimagsik - nagbibigay diin sa kalayaan, reporma,
pagbabago, at diwang nasyonalismo
  Mga Nobela sa Panahon ng Kastila.
 Ang Noli me Tangere at El Filbusterismo ni Jose Rizal na ang paksa ay tungkol
sa Himagsikan. Doctrina Christiana ni Padre Juan de Placencia at Padre
Domingo Nieva na tungkol sa relihiyon.
 Urbana at Felisa ni Padre Modesto de Castro na tungkol kagandahang asal at
relihiyon. Barlaan at Josaphat ni Padre Antonio de Borja na tungkol sa relihiyon.
 Ninay ni Pedro Paterno • Ang Bandido ng Pilipinas ni Graciano- Lopez Jaena na
tungkol sa paghihimagsik.

c. Barlaan at Josaphat (1708)

 Ang Barlaan at Josaphat ang kauna-unahang nobelang nalimbag sa Pilipinas. Ito ay

isinalin sa Tagalog ni Padre Antonio de Borja noong 1712. Ang akdang ito ay naitalang
mahabang akdang panrelihiyon na naglalaman ng mga aral na tunay na totoong aakay
sa mga tao sa mga gawaing banal sa pamamagitan ng mga gawa ng mga pangunahing
tauhan sa nobela na sina Barlaan at Josaphat.
 Tauhan
 Abenir – ama ni Josaphat at hari ng Indiya
 Barlaan – isang matangdang pari na nagpatanggap upang malapitan si Josaphat
 Josaphat – anak ni haring Abenir
 Theudas – isa sa mga alagad ng hari
 Barachias – isang tapat na tauhan ni Josaphat
 Buod
 Tunggalian: Nalaman ng hari na naging Kristiyano ang kaniyang anak na si Josaphat.
Nagalit ang hari at ipinahanap niya si Barlaan sa kaniyang mga alagad upang ito ay
dakpin. Nadakip nila ang inaakala nilang si Barlaan ngunit ang totoo ay isa lamang
itong astrologo na nagngangalang Nacaor. Hindi nila ito alam. Hinamon ng hari na
makipag-debate sa kaniya si Barlaan (na si Nacor pala) at kapag nanalo ito ay
magpapabinyag siya at pati narin ang mga alagad nito ngunit kapag natalo ito ay
papatayin niya si Barlaan. Natuklasan ito ni Josaphat at nalaman niyang hindi ito ang
totoong Barlaan. Nang dumating ang araw ng pagtatalo ay tila biniyayaan ng
hiwagang karunungan si Nacor. Nakasagot siya ng mabuti sa ginawa nilang
pagdedebate at sa huli ay nanalo si Barlaan (Nacor).

 Kakalasan o Resolusyon: Ang mga tauhan ni Josaphat ay pinalitan ng hari ng mga

babae upang matukso ito. Nanalangin si Josaphat sa Diyos upang ilayo siya sa tukso.
Nang mangyari ito ay hindi natukso si Josaphat. Ipinayo ni Theudas (isa sa mga
alagad ng hari) na magtalo si Haring Abenir at Josaphat. Pumayag ito ngunit sa huli
ay nanalo rin si Josaphat. Ipinayo nanaman ni Theudas na hatiin na lamang sa
dalawa ang kaharian. Nangyari ito at napunta kay Haring Abenir ang kalahati at ang
natira naman ay kay Josaphat. Ang pinaka-unang ipinatayo na estruktura ni Josaphat
ay isang simbahan at doon sa kaharian ni Josaphat ay masiglang nanirahan ang mga
Kristiyanong ayaw maparusahan sa kamay ni Haring Abenir. Doon lamang nalaman
ng hari ang kaniyang pagkakamali. Sinulatan niya ang kaniyang anak na handa na
siyang maging isang Kristiyano. Tinanggap ito ni Josaphat. Matapos ang 4 na taong
pagsisisi at paghihirap sa kasalanan, ay namatay si Haring Abenir.
  Wakas: Hinanap ni Josaphat si Barlaan. Marami rin siyang napagdaanan bago niya
mahanap si Barlaan. Iniwan muna ni Josaphat ang kaniyang kaharian sa kamay ni
Barachias. Nang makita ni Josaphat si Barlaan ay namuhay silang magkasama
habang patuloy na inuukol nila ang kanilang panahon sa pagdadasal sa Diyos. Isang
araw ay sinabi ni Barlaan na malapit na itong mamatay. Nagkaroon sila ng misa para
kay Barlaan at pagkatapos nito ay binawian na ito ng buhay. Namuhay sa pagtitiis si
Josaphat. Nang mamatay ito ay inilagay nila ang kaniyang puntod sa tabi ng libingan
ni Barlaan. Nagkaroon ng isang pangitain ang monghe at ipinaalam nito kay
Barachias ang pagkamatay ni Josaphat. Iniutos ni Barachias na hanapin si Josaphat
sa bulubundukin ng Senaar. Dalawang bangkay ang nakita at kataka-takang hindi ito
naagnas at may mahinhinghalimuyak pa ang masasamyo. Ang mga ito ay dinala sa
simbahang ipinatayo ni Josaphat at doon inilagak. Maraming himala ang nangyari
kaya marami ang nagsibalik-loob sa Diyos at nagpabinyag sa pagiging Kristiyano.

d. Panahon ng Amerikano

 mga nobelistang napatanyag

1. Valeriano Hernandez Peña (San Jose Bulacan) - kilala bilang "Kintin Kulirat", kinaugalian ang
pagbasa ng katesismo. Pinaksikat ang Nene at Neneng at gning obra maestra
2. Lope K. Santos (Pasig Rizal) -"Ama ng Balagatasan. Isang mamahayag, makata , pantas
-wika , mananlumpati at ananalaysay. Naging gobernador ng Rizal at Nueva vVscaya at direktor
ng SWP. Pinasikat ang Banaag at Sikat.
3. Inigo Ed Regalado- Isang batikang makata, peryodista at pulitko, isa sa manunulat sa Taliba
a patnugot ng Ang Mithi. 26 na nobela ang naisulat ksama na ang Prinsesa urduja na itinanghal
sa CCP.
4. Dr. Fausto Galauran- Tagapaghatid ng romantikong nobela- Pinasikat ang Dr Kuba
adaptasyon ng the "hunchback of Notradame.

 Valeriano Hernandez Peña (1852-1922)

 Kilala sa tawag na “Tandang Anong”
 Itinuturing na Ama ng Nobelang Tagalog.
 Nagsimula siyang sumulat sa pahayagang El Renacimiento Filipino (Muling
Pagsilang) na pinamatnugutan ni Jose Palma at sa pahayagang Taliba kung
saan inilathala ang kanyang pitak na Buhay Maynila na nasalin kay Huseng
Batute matapos na siya ay pumanaw. Sa mga pahayagang ito nakilala ang
kanyang angking husay sa pagsulat. Maliban sa mga tula, sumulat din siya ng
mga nobelang inilabas ng serye sa Seccion Tagala ng Muling Pagsilang. Dito
iniluwal ang kanyang mga unang nobela na sa kalaunan ay naging panulukang
bato ng mga akdang prosa ng mga sumunod na panahon.
 Sinasabi na obra maestra niya ang akdang Kasaysayan ng Magkaibigang si
Nena at si Neneng.

 Lope K. Santos (1879-1983)

  Lope “Taga-Pasig” K. Santos -isang nobelista, makata, mangangatha, at
mambabalarila sa tatlong panahon ng panitikang Tagalog: Panahon Ng
Amerikano, Hapones at Bagong Panahon. Kung si Manuel L. Quezon ang “Ama
Ng Wikang Pambansa”, si Santos naman ang “Apo” ng mga Mananagalog. Ang
Banaag at Sikat ang siyang pinalalagay niyang pinaka-obra maestra. Ang tulang
“Pagtatapat” ang malimit niyang bigkasin sa tuwing hihingan ng tula. 25
 Mga Akda: Banaag at Sikat, Alas ng kapalaran, Ang Selosa, Ang Pangginggera,
Puso at Diwa, Mga Hamak na Dakila, Sino ka….Ako’y Si…., Pagtatapat Sa
Harap ng Libingan, at Kadaki-dakilaang Asal

 Iñigo Ed. Regalado (1888-1974)

 Inigo Ed. “Odalager” Regalado - anak siya ng isang tanyag na manunulat noong
panahon ng Kastila. Pinatunayan niya na hindi lamang siya nanalunton sa
dinaanan ng kanyang ama, kundi nakaabot pa sya sa karurukan ng tagumpay o
“sumpong” sa panitik. Naging tanyag din siyang kuwentista, nobelista, at
peryodista. Ang kalipunan ng kaniyang tula ay pinamagatang “Damdamin”.
 Labingwalong taóng gulang lámang si Regalado nang sulatin niyá ang kaniyang
unang nobela, ang Madaling-araw, na nasundan ng marami pa. Nakapaglabas
din siyá ng mga koleksiyon ng mga tula tulad ng Damdamin at Bulalakaw ng
Paggiliw, at maikling kuwento gaya ng “Sa Laot ng Kapalaran.” Nakapagsulat din
siyá ng libretto, tulad ng Hinilawod (1970) at mga isahing-yugtong dula gaya
ng Isang Panyo Lamang, Mahiwagang Tao at Sa Bundok.
 Sumulat din si Ragalado ng malawakang pag-aaral tungkol sa nobela, ang “Ang
Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog,” at ibinahagi niyá ito sa isang talumpating
itinaguyod ng Surian ng Wikang Pambansa.

 Dr. Fausto Galauran

 Isang batikang manunulat na nakilala sa larangan ng tuluyan at nobela.
 Si Fausto ay unang nakilala bilang isang mananalumpati.  Isang manunulat ng
tula.  “Ang Bandilang Pilipino” ang siyang naging unang akda na nailathala sa
babasahing “Ang Mithi” noong 1919.
 Isa sa mga kilalang tagapaghatid ng mga romatikong nobela. Una siyang
nakilalag sa kanyang Dr. Kuba noong 1920, isang adaptasyon ng "The
Hunchback of Notre Dame". Siva rin ang sumulat ng Anak ng Kriminal. Ito ay
punung puno ng alitan at masalimuot na pamumuhay ng tao. Ang kanyang
nobelang Ang Monghita ay nagtamo ng malaking karangalan, gayon din ang Ang
Lihim ng Kumpisalan. Gayon din ay nakatawag-pansin ang kaniyang nakaaaliw
na pakikipagsapalaran at makabagong nobelang Musikong Bumbong.

e. Panahon ng Kalayaan
Sinasabing ang nobela ay napalalamanan ng kultura't lipunang Pilipino. Ito'y unang lumabas
nang paserye sa mga unang pahayagan tulad ng Ang Kapatid ng Bayan, Ang Kaliwanagan, at
Muling Pagsilang. Isa-isahin ang mga naging paksa ng nobela sa panahon ng kalayaan. Mula
sa unang dekada ng ikadalawampung taon, ang nobela o kathambuhay ay tinangkilik na ng
mambabasa lalo na nang dumami ang mga mamamayang natutong bumasa't sumulat dahil sa
pagbubukas ng mga paaralang publiko.

f. Panahon ng Bagong Lipunan

 Kung ang paksa ang pag-uusapan, masasabing nagbalik sa Romantisismo ang karamihan
sa mga nobelang lumabas sa Liwayway sa panahong ito.
 Karamihan ay nasa pamantayang komersiyal, lalo na iyong isinulat na ang pananaw ay
nakatuon sa pagkapili nito upang isapelikula.
 Ang mga nobela nung panahong ito ay kadalasang tumatalakay sa:
 Reporma
 Pag-ibig
 Ugaling Pilipino
 Pamilya
 Pangaraw-araw na pamumuhay
 Naging balakid sa pagsulong ng nobela ang suliranin sa pagpapalimbag.
 Bukod sa kamahalan ng pagpapalimbag, nakadaragdag pa sa kawalan ng insentibo ng mga
nobelista na sensura sa nilalaman mga inilathala
 Mga nobela noong panahong ito:
 “Ginto ang Kayumangging Lupa” ni Dominador Mirasol
 “May Tibok ang Puso ng Lupa” ni Beinvinido Ramos
 “Gapo” ni Lualhati Bautista  “Dekada 70” ni Lualhati Bautista
 “Hulagpos” ni Mano de Verdades Posadas

g. Panahong Kontemporaryo

 Ang mga manunulat na sina Rogelio Sicat, Rogelio Ordones, Efren Abueg, Virgilio Almario,
Ruth Mabanglo, Ave Perez Jacob, Domingo Landicho, Clemente Bautista, at iba pa ay
naglantad ng mga totoong pangyayari upang mapayani ang realismo. Inilarawan sa
kanilang mga akda ang mga pangit at magandang nangyayari sa lipunan.

 Buong tapang nilang inilantad ang mga kabulukan ng pulitika, ang pamahalaan, ang
paghihirap ng mga mamamayang biktima ng karahasan at kahirapan, ang pagtaas at
pagbaba ng krimen, prostitusyon at eksploytasyong ng mga kabataan. Nagpatuloy pa rin
ang Liwayway sa paglalathala ng mga akdang likha ng ating manunulat, lalo't higit pa iyong
mga nagsisimula pa lamang sa larangang ito ng pagsulat. Maging ang mga komiks magasin
ay nagkaroon ng mga pagbabago sa kanilang porma at nilalaman at umayon sa hinihingi ng
mga simulain ng Bagong Republika. Nagpatuloy ang pagpapayaman sa ating wika lalong
higit nang ipalabas ng Pangulong Aquino ang Executive Order No. 335 noong Setyembre
1988.

 Ito ay nag-uutos sa lahat ng ahensiya ng pamahalaan at iba pang sektor sa lipunan na

payamanin ang wikang Filipino sa pamamagitan ng tahasang paggamit nito sa mga liham
na korespondensiya, memorandum, mga pulong at maging sa sesyon ng Senado at
 Kongreso. Ito ay ibinatay ng pangulo ayon sa isinasaad ng Bagong Saligang Batas na
niratipika ng mga PIlipino noong 1987. Samantala, ang Carlos Palanca Memorial Awards ay
nagpatuloy sa pagkilala sa mga manunulat ng ating bayan sa pamamagitan ng patuloy na
pagbibigay ng mga gawad taun-taon. Gayundin ang ginagawa ng Cultural Center of the
Philippines at mga iba pang nananatiling patron ng panitikang Pilipino. Maging sa mga
paaralan, mula sa elementarya hanggang sa kolehiyo ay nagkaroon ng sigla ang larangan
ng panitikan sa pamamagitan ng pagdaraos ng mga literary contest. Sa ganitong paraan
maraming mga kabataang may potensiyal ang natutuklasan na susunod sa mga yapak ng
ating magigiting at masisining na alagad ng sining ng panitikan.
Nobelang Pilipino - Mga Uri, Katangian at Sangkap.
a. Daloy ng Kaalaman

 Mahalagang Sangkap sa Nobela

 Tauhan ang isa sa mga mahahalagang sangkap nito dahil sila ang nagbibigay
buhay sa kwentong gustong ipahiwatig ng isang nobela. Dito malalaman kung
ano ang mga katangian ng mga bida at ang mga katunggali nito.
 Layunin ang nag sisilbing instrumento ng pagkakatulak ng kwento pasulong.
 Balak ng kwento ay ang nagbibigay sa atin ng ideya sa kung ano nga ba talaga
ang pakay ng isang kwento. Ano ang maaaring maging katapusan nito, at bakit
nangyayari ang mga kaganapan sa isang nobela.

 Uri ng Nobela
1. Nobelang Romansa - ukol sa pag-iibigan
2. Kasaysayan - binibigyang-diin ang kasaysayan o pangyayaring nakalipas na
3. Nobelang Banghay - isang akdang nasa pagkakabalangkas ng mga pangyayari ang
ikawiwili ng mga mambabasa
4. Nobelang Masining - paglalarawan sa tauhan at pagkakasunud-sunod ng pangyayari
ang ikinawiwili ng mga mambabasa
5. Layunin - mga layunin at mga simulan, lubhang mahalaga sa buhay ng tao
6. Nobelang Tauhan - binibigyang-diin sa nobelang ito ang katauhan ng pangunahing
tauhan, mga hangarin, kalagayan, sitwasyon, at pangangailangan
7. Nobelang Pagbabago - ukol sa mga pangyayari na nakakapagpabago ng ating buhay
o sistema

b. Gawaing Transpormatibo
c. Gawaing Media Literal
d. PAgsasagawa ng Mithiin
Ang Sanaysay - Katuturan, Uri, Layunin at Katangian.
a. Silang mga Manggagawa 

Silang mga Manggagawa

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Silang mga gumagawa ng ekonomya ng bansa

Ay ang mga manggagawang makikitang taas-noo
Lipuna’y pinanday nila, ng kamay na mapagpala.

Una, mailalarawan sa ilang mga kataga

Mga katatagan nila, hirap, mga sakripisyo
Silang mga gumagawa ng ekonomya ng bansa.

Ikalawa, sama-sama tungo sa pagpapalaya

Nang manggagawa’y makamit ang tunay na pagbabago
Lipuna’y pinanday nila, ng kamay na mapagpala.

Ikatlo, tutuparin na ang binitiwang salita

Kikilos ng tuluy-tuloy makikibakang totoo
Silang mga gumagawa ng ekonomya ng bansa.

Ikaapat, sa pagsuri’y di kami namamangha

Ang kanilang mga gawa’y inaayos nilang husto
Lipuna’y pinanday nila, ng kamay na mapagpala.

Progreso nitong lipunan sa kanila’y nakatakda

Sambayana’y di uunlad kung sila ay wala rito
Silang mga gumagawa ng ekonomya ng bansa
Lipuna’y pinanday nila, ng kamay na mapagpala.

b. Daloy Kaalaman
  Kahulugan ng Sanaysay
Ang sanaysay ay isang uri ng komposisyon na naglalaman ng mga kuro-kuro o opinyon ng may
akda. Ito ay nakatuon lamang sa iisang diwa at pananaw, mayroong tiyak na paksa at laging
nakasulat sa anyong prosa. Maaring ito ay isinulat upang magbigay ng
impormasyon, manghikayat, o para mailahad ang nais ipabatid at nararamdaman ng
manunulat.

 Saan hango ang salitang “sanaysay”?

Ito ay hinango sa salitang Pranses na “ESSAYER”, na ang kahulugan ay sumubok o tangkilikin.

c. Katuturan ng Sanaysay

 anyo ng panitikan na ipinahahayag sa isang paraang tahas ngunit masining

 anyo ng paglalahad na kung minsa'y may layuning makakuha ng anumang pagbabago,
bagaman maaaring manlibang din.
 nagmula sa mga pariralang pasalaysay ng isang sanay sa pagsasalaysay ng mga
pangyayaring may kaugnayan sa kronolohikal.
 mahalaga sa anyong ito ang pagbabahagi ng manunulat ng kanyang karanasan at di pa
namamalayang pananaw tungkol sa nagbabago niyang paligid

d. Uri ng Sanaysay

 Pormal – ito ay sulatin na mayroong seryosong paksa at nilalaman. Ang komposisyong

ito ay nililikha upang makapagbahagi ng mahahalagang impormasyon sa mga
mambabasa. Bago ito isinulat ng may akda ay dumaan muna ito sa proseso nang
maingat na pananaliksik at pagsusuri ng mga datos. Hindi ito nakabatay lamang sa
opinyon ng awtor. Sa halip, ito ay nakabase sa maasahan at mapapagkatiwalaang
pinagkukunan ng impormasyon. Karaniwang paksa nito ay mga isyu sa lipunan at kung
paano ito masusulusyunan.
 Impormal – Ito ay uri ng sanaysay kung saan mas naipamamalas ng manunulat ang
kanyang katauhan. Sa komposisyong ito, mas malayang naipahahayag ng may akda
ang kanyang mga pananaw at saloobin sapagkat hindi na niya kailangang magbase sa
iba. Ang pagkakabuo ng mga pangungusap sa komposisyong ito ay tila nakikipag-usap
sa mga mambabasa. Ang sulating ito ay nagtataglay din ng mga nakakaaliw at kaakit-
akit na nilalaman. Karaniwang paksa ng impormal na sanaysay ay ang mga karanasan
ng manunulat at kanyang pananaw sa mga bagay at pangyayari sa paligid.

e. Layunin ng Sanaysay

 Ang dalawang uring ito ng sanaysay sa panlahat na pahayag ay parehong naglalayong

magbigay kaalaman at magdulot ng aliw. Ang tanging pagkakaiba ay nasa prayoridad
na rin ng bawat uri.
 Ang pormal na sanaysay ay nagnanasang magpaliwanag, manghikayat, at magturo
tungo sa pangkaunlarang- isip, moral at hilagyo ng mga mambabasa.
  Samantala, ang pamilyar na sanaysay ay nagmimithing mangganyak, magpatawa, kaya
ay manudyo o magsilbing salamin sa lahat ng mga saloobin at kondisyong
pansikolohikal ng mga mambabasa.

f. Mga Katangiang dapat taglayin ng Sanaysay

1. Mabilis ang utak.
2. Sensitibo sa kapaligiran.
3. May laging tugon at hinuha sa interes ng buhay, ng tao at ng mga bagay-bagay.
4. May kakayahang manuklas ng mga bagay-bagay na hindi nakikita ang panlabas lamang.
5. Malikhain at orihinal sa isip at damdamin.
6. May mapiling panlasa.
7. May kalugurang mapagkakatiwalaan.
8. May kabatiran sa mga kaalamang makabago hinggil sa makataong kapakanan.
9. Pamilyar sa mga mabubuting panitikan at iba pang sining.