KATAWAN NG KUWENTO

GAYA ng nabanggit na sa pagtalakay sa banghay ng kuwento, pagkaraang magising ang

pananabik ng mambabasa, ay pagsikapang panatilihin iyon ng awtor. Kinakailangang ipabatid na
niya ang ugat ng suliranin ng bida o protagonista: kung paano at bakit nagkaroon ito ng gayong
problema, kung ano ang problemang iyon na kinakailangang magkaroon ng solusyon. Upang
hindi magmaliw ang pananabik ng mambabasa, hindi dapat ра na lumubay ang igting na nalikha
sa pagsisimula pa lamang ng kuwento. Bagkus, kailangang umigting pang lalo ito bilang resulta
ng maselang sitwasyong kinasusuungan ng pangunahing karakter. Kailangang matagpuan nito
kaagad ang solusyon ng suliranin. Immediacy, kung tawagin ito sa Ingles. Agad na pagkakatagpo
sa solusyon ng suliranin. Ang paghahanap na ito ng pangunahing tauhan ang bumubuo sa
katawan ng kuwento.
At bilang bahagi ng pagpapaigting sa pananabik ng mambabasa, kinakailangang masuong ang
bida sa iba't ibang balakid habang hinahanap ang tamang solusyon ng suliraning kinakaharap.
Dito, dapat tandaan na hindi nararapat na mahanap kaagad ng bida ang solusyong iyon sa
unang pagtatangka pa lamang. Kapag ganito ang nangyari, parang dinadaya lamang ng awtor
ang kanyang mambabasa. Bagkus, kinakailangang daraan muna ang bida sa maraming
pagsubok bago nito matagpuan ang solusyon. Ang mga balakid na ito na kinakailangang
pagdaanan ng bida ang bumubuo sa mga tagpo na siyang bumubuo rin sa katawan ng kuwento.
Tagpo
Eksena (esena) kung tawagin ito ng iba. Scene naman kung sa Ingles. Isang mahalagang
balangkas ng mga pangyayari ang tagpo na at magbibigay ng anyo sa maikling kuwento. Sa
pamamagitan ng mga bubuo tagpo, maipapakita ng kuwentista ang mga pagbabago at
pagsulong mga kaganapan sa kuwento.
Kadalasan, binubuo ng marami at magkakaugnay na tagpo ang isang kuwento. Maaaring
dalawa, tatlo, apat, lima o higit pa ang mga tagpong nakapaloob sa isang kuwento. Ibig sabihin,
walang limitasyon ang bilang ilang tagpo ang kailangan nito upang mabuo. ng tagpo sa isang
kuwento; ang kuwento mismo ang nagtatakda kung sang banda, maaari ring bubuuin ng isang
tagpo lamang ang isang kuwento. Marami nang itinuturing na klasikang kuwentong Pilipino ang
nasulat sa ganitong paraan. Mababanggit dito bilang halimbawa ang mga kuwentong Paglalayag
Sa Puso Ng Isang Bata ni Genoveva Edroza Matute, Ang Mangingisda ni Ponciano B. P. Pineda,
Banyaga ni Liwayway A. Arceo, Di Ko Masilip Ang Langit ni Benjamin P. Pascual, Mga Lamat Ng
Moog ni Danilo A. Consumido, at marami pang iba.
Ang pangunahing layunin ng tagpo ay ang paigtingin ang tunggalian habang hinahanap ng
protagonista ang solusyon sa kanyang suliranin. Ibig sabihin nito, dapat na may nililikhang
tunggalian (conflict) ang bawat eksena. Paano?
Nalilikha ang tunggalian sa pamamagitan ng magkasalungat na karakter, impormasyon o
kaisipang nakapaloob sa kuwento. Maaaring ang tunggaliang ito ay pisikal o sikolohikal.
Naipapamalas ang tunggaliang ito sa pamamagitan ng pagpupursige ng bida o protagonista sa
paghahanap ng solusyon sa kanyang suliranin at ang pagkakaroon naman ng mga balakid upang
hindi agad na makamtan ng bida ang solusyon na iyon sa taglay na suliranin.
Furtherance kung tawagin sa Ingles ang patuloy na pag-igting ng aksiyon sa kuwento habang
hinahanap ng bida sa solusyon ng kanyang suliranin. Pagsulong, kung sa Filipino.
Hindrance kung tawagin sa Ingles ang pagkakaroon ng mga sagabal sa paghahanap ng bida sa
solusyon ng suliranin niya. Balakid, kung sa Filipino naman.

Bilang halimbawa, sa isang talataan (paragraph) ng kuwentong Kahiwagaan ni Pablo N.

Bautista, ganito ang paggamit sa naturang pamamaraan:
Furtherance: Nahikayat ako ng kanyang mga paliwanag sa kahiwagaan ng kalikasan, at
nakalingatan ko na tuloy na maaaring tumawag sa telepono si Magdalena. May matibay na
paniwala ang paham na Hudeo sa kaluluwa ng tao at sa tibay ng pananampalataya. May sarili
siyang paniwala sa mga pangyayaring pang kahalagahan, tulad ng pagbagsak ng meteor, ang
pagkakaroon ng mga buntala at paglindol.
Hindrance. Sa bahaging tinatalakay na niya ang kamatayan at mga kaluluwang nagbabalik ay
sinagilahan ako ng bahagyang agam-agam.
Furtherance Gayunma'y ipinagpatuloy ko ang pagbasa. Ang paraan niya ng paglalahad ay may
pambalani, at yao'y isang bagay na nagpapatingkad sa kahiwagaan ng kanyang paksa.
Hindrance Subali't nang umabot na ako sa bahaging pinapaksa niya ang mga maligno ay
biglang-bigla kong binitiwan ang aklat. Lumagpak yaon sa sahig-bukas pa rin sa huling pahinang
binasa ko.
Sa kabilang dako, sa kuwentong Kamatayan Sa Gulod na tungkol sa dalawang rebeldeng
napagsasalikupan na ng puwersa ng gobyemo, ay diyalogo naman ang ginamit ng awtor na si
Manuel J. Ocampo:
Pagsulong "Hindi na ako tatagal, Tayo. Susuko na ako. Balakid Pagsulong Balakid
Balakid: "Patay ka na muna bago ka makaalis dito!"
Pagsulong: "Maawa ka sa akin, Tayo. Marami akong anak."
Balakid: "Marami rin akong anak, ngunit hindi ako susuko."
Pagsulong: "Hindi mo mahal ang mga anak mo.
Balakid: "Mahal ko nga kaya ayaw kong magkaroon sila ng amang duwag."
Pagsulong: "Hindi karuwagan ang sumuko."
Balakid: "Duwag kang talaga! Hindi ka dapat masama sa kilusan."
Pagsulong: "Alang-alang sa aking mga anak, Tasyo."
Balakid: "Hindi ka karapat-dapat na ama ng iyong mga anak."
Pagtulong: "Parang awa mo na, Tasyo. Bayaan mong sumuko ako kung ayaw ka.
Balakid: "Papatayin muna kita!"
Sa ilang pangungusap, matagumpay na naipamalas ng kuwentista ang patuloy na pag-igting ng
aksiyon sa kanyang akda sa pamamagitan ng diyalogo, bilang bahagi ng isang eksena.
Pagbabalik-Tanaw
Flashback sa terminolohiyang sa Ingles. Kung minsan, sulyap nakaraan din ang tawag dito.
Bilang sangkap ng kuwento, ginagamit pitong pamamaraan upang maugat ang suliraning
gustong bigyang solusyon ng pangunahing tauhan. Ang pagbabalik-tanaw ay maaaring mahaba,
maaari ring maikli. tagpo. Pwede itong iisang linya o pangungusap lamang, at pwede ring buuin
ng isang talataan, o serye ng mga talataan batay na rin sa pangangailangan ng kuwento.
Maaaring isang insidente lamang ito o kaya ay natipun-tipong mga pangyayari sa nakaraan
ngunit may malaking kaugnayan sa kasalukuyang kalagayan ng isang karakter.
Sa kuwentong Unang Binyag ni Ernie Yang, ganito ang paraan ng paggamit ng awtor sa
pagbabalik-tanaw tungkol sa isang karakter na si Mang Andoy, isang kasama sa pinapasukang
pabrika ng mga aksesoryang pang sasakyan:
Si Mang Andoy, natatandaan ko pa isang araw, oras ng trabaho, sumabit ang mahabang tubong
nakaipit sa umiikot na tsak ng kanyang forno. Humampas iyon sa braso niya. Bali ang kanyang
mga buto, naging dalawa ang kanyang siko. Nadaig ng kanyang daing ang maingay na ugong ng
mga makina. Nagkagulo kaming manggagawa sa pagdalo sa kanya. Dumating si Pogi na hindi
awa kundi galit ang nasa mukha. Galit kay Mang Andoy na maputla at halos ay wala nang
malay. Minura ko noon nang katakut-takot si Pogi. Hindi nga lang lumabas sa dila ko. Putang
ina, sino ba ang gustong masaktan at madisgrasya? Sino ba ang gustong magutom ang pamilya?
Wala naman kaming sik lib na makababawas sa kanyang bulsa. Ano ang ipinagpuputok ng butse
niya? Suwitik talaga. Nang lumabas buhat sa ortopedik hospital si Mang Andoy, matapos ang
kulang na isang buwan dahil sa pagkakaopera, siningil ni Pogi ang nagastos niya. Inawas nang
unti-unti sa maliit nang kita ni Mang Andoy. Kawawang Mang Andoy! Nadisgrasya na,
nagkautang pa! Nagreklamo si Mang Andoy sa Lebor. Naayos naman ang kaso. Nakuha sa
maboteng usapan at nakapagpalagayang-loob si Pogi at ilang buwisit na fauhan sa Lebor.

Kakaibang paraan naman ang paggamit ng pagbabalik-tanaw kuwentong Sa Kadawagan Ng

Pilikmata ni Fidel D. Rillo, Jr.:
 Totoong nakalikha siya ng sariling daigdig na itim at puti nang ang kurtina ng kanyang
kamera ay bumukas-sumara sa mga larawang halos araw-araw ay nakatagpo ng mahalabang
espasyo sa pahayagang kanyang pinaglilingkuran. Pagkaraan ng pagbibinyag sa dugo (Nasuka
ako nang una kong makita yung lumalawit na bituka ng sinaksak) at luha (Halos mabaliw ang
pobre nan malaman niyang natupok ang kanyang asawa at mga anak), dumating ang panahong
ang mga ito ay nagtila mohon na lamang sa saklaw ng mga damdaming hindi niya maunawaan
at sa maipaliwanag.
Ang mga talatang nakapaloob sa mga panaklong o parenthesis ay mga pagbabalik-tanaw.
Samantala, ganito naman ang paggamit ng pagbabalik-tanaw sa isang bahagi ng kuwentong
Padre del Pueblo ni Rogelio R. Sicat:
Natatawa-tawa siya ngayon habang naglalakad pauwi. Hindi pa siya pamamaraan sa
nakadapang mangga sa tabing-daan ay para nang binuhusan ng tubig ang kanyang galit.
Naalaala niya ang ikinatwiran ng isang binata Nauunawaan din naman niya ang mga
kabulastugang pinaggagawa ng mga ito. Sinalibaran ng lintik, sino nga naman sa kanilang baryo
ang nagbinata nang hindi man lamang naiwan ng ulo sa silong nang may silong? Hu, sabi niya,
gawa ko Pin an noong araw. Makailab na silang tinugis ng itak? Kala Masang? Kasama niya ang
kaibigang Pasyo? Sumalangit nawa Kala Petra? Kina Upeng? Si Upeng ang pinakamaganda
noong araw. Hanggang ngayo'y maganda siya, kahit may mga apo na. Napakatorpe niya naman
kasi, e. Naunahan siya ni Pulong. Ngunit ang paninilong ay noong kanyang kabataan. Ngayon ay
hindi na. Santisima, wala pa siyang naririnig sa kapitan del baryo na gumawa ng ganoon!
Mapapansin na sa loob ng mga talataan o parapong binanggit, ginawa ng may-akda na salit-
salitan ang pagbabalik-tanaw ng pangunahing tauhan. Ginawa ng may-akda ito upang hindi
maging kabagot-bagot ang kanyang pagsasalaysay habang sumusulong ang kuwento. Tatak ito
ng isang mahusay na manunulat.
Sulyap-Kinabukasan
Flash-forward sa Ingles. Sulyap-sa-hinaharap, kung tawagin din ng iba. Bilang bahagi ng katawan
ng kuwento, ginagamit ito upang maipamalas ang mangyayari sa mga tauhan, sakop man ito o
hindi ng panahong nakapaloob sa kuwento. At kagaya ng pagbabalik-tanaw, layunin din nito
ang magkaloob ng higit na impormasyon at pagdudulot ng tingkad sa suliraning nakapaloob sa
kuwento.
Ganito ang paggamit ng sulyap-kinabukasan ni Danilo A. Consumido sa kanyang kuwentong
Mga Alamat Ng Moog:

Dadalhin ng kanyang mga kabig ang bihag sa guhong bodega sa tabi ng ilog, tulad ng
karaniwan nilang ginagawa. Kung gaano karami, di na mabilang. Ang mga guhong pader at
akasya lamang marahil ang nakakaalam. Ang mga tagong balon, hukay at, kung mayroon pa,
musang lamang ang makapagsasabi. Ang kapre pugot lamang ang makasasagot. Pagkat tanging
ang kuta ang nakaaalam ng kanyang mga lihim. Kahit sinuman liban sa kanyang mga tauhan,
wala siyang ibang pinapapasok sa kuta, sa kanyang bakuran. Kahit mismong mga aso niya.
Masyadong matalas ang pang-amoy ng mga aso. Siguradong huhukayin nila kung may amoy na
mabaho.
Maaaring magtagal ang ritwal kung babae ang bihag. Talaga namang mahilig sa ritwal
ang mga babae Sa pagpapaganda, sa pakikipagtalik. At sa pagharap sa kamatayan. Gusto muna
nila ng karinyo. Nakakainis ang mga lalaki, lalo na kung sila'y umiiyak. Natural ang umiyak para
sa babae. Ang mga lalaking umiiyak para sa kanilang buhay ay hindi dapat buhayin.
Paluluhurin ang bihag, o kaya'y paupuin sa bato. Kung as na ang lahat, alisan siya ng
piring. May hahawak sa kanyang balikat, parang pinararamdaman na hindi siya masasaktan.
Magsisindi ng sigarilyo ang lalaki sa harap niya, at hindi papatayin ang posporo. Makikita ng
bihag ang mga nakangising mukha na nakapaligid sa kanya. Pag naubos ang palito, ganoon din
ang buhay niya, Isang 18-pulgadang bayoneta ang tinutukoy-kyung tyur, tawag nila padausdos
sa malambot na bahagi ng kanyang balikat. Walang tatamaang buto ang bayoneta. Dadaan ito
sa lalamunan, kaya't hindi makasisigaw ang bihag, diretso sa puso. Halos hindi masasaktan ang
bihag pagkat mabilis ang dating ng kamatayan.
Sa mga kuwentong Pilipino sa Ingles, magandang gawing halimbawa ang The Cries of Children
On An April Afternoon In The Year 1957 (isinain dito ang isang bahagi):
Lilipas pa ang dalawang taon, ngunit hindi siya aalis dito, at magkakaroon siya ng kaugnayan sa
isang walang anak na bato na ang isang halina nito ay ang malambing na puntong Bisaya pag
nagsasalita. Babalik siya mula sa isang nakapapagal na kaso sa korte sa Vigan upang mapansin
niya ang sulat nitong nakapagkit sa salamin ng kanyang tokador..
Sa kuwentong ito, kabataan pa lamang ang pangunahing karakter. Gayunman, ipinamalas na ng
awtor ang magiging buhay nito at kung ano ang mangyayari sa magiging pamilya nito sa
malayong hinaharap.
Paglilipat-Tagpo
Transition kung tawagin sa Ingles. Madalas din, tinatawag itong transisyon.
Gaya ng nabanggit na, binubuo ng iba't ibang tagpo ang katawan ng kuwento. At ginagamit dito
ginagamit ang paglilipat-tagpo o transisyon bilang pamamaraan upang maipakita ang
pagbabago ng kalagayan, panahon, pook o pangyayari sa loob ng kuwento Kadalasan, ang mga
transisyon sa isang kuwento ay napapansin sa pagkakaroon ng medyo maluwang na agwat ng
dalawang tagpo.
Kung minsan din, magsisimula ang susunod na tagpo sa malalaking letra (capital letters),
maaaring may palugit na espasyo (indentation) at maaari ring wala, batay na rin sa estilo ng
pagsulat o sa estilo ng magasing pagpapahalaga sa akda.
Sa Tatlong Kuwento Ng Buhay ni Juan Candelabra ni Lualhati Bautista, ganito ang pagkakagamit
ng paglilipat-tagpo bilang tanda ng pagbabago ng kalagayan:
Bahagya na niyang nailagan ang tagang inunday sa kanya ni Mang Felix. Matalim ang murang
lumabas sa bibig nito, malagim ang uli ng nagimbal na ina niya, mabilis ang pagkakagulong
namayani sa palibot, at nangibabaw sa isip niya na iisa't matingkad na utos ng sarili: Takbo,
Julian, papatayin ka! Takbo!
"Papatayin kita Papatayin kita, ahas!"
Wala nang pagkakataon para sabihin niya kay Mang Felix na, patawarin n'yo po ako. Hindi ko
lang po napigilan ang sarili ko!
NAGTAGO nang mahigpit si Julian pagkatapos ng pangyayaring 'yon. Kahit na mabalitaan niya
na hindi na naman daw siya hinahanting ni Mang Felix.
Hindi rin siya matahimik sa katiyakan na galit na galit ngayon sa kanya ang tatay niya
Pero hindi rin siya matahimik sa kaalaman na nag-aalala ang nanay niya kung nasaan na siya
ngayon.
Gaya ng napapansin, ginamitan ng awtor ng malalaking letra ang kanyang pagsisimula sa
sumunod na eksena bilang tanda ng pagpapalit ng tagpo. Gayong may palugit na espasyo
(indensiyon), hindi gumamit ang awtor ng maluwang na agwat sa pagitan ng dalawang tagpo.
Ginagamit din ang paglilipat-tagpo bilang tanda ng pagbabago ng panahon sa kuwento. Sa
puntong ito, gumagamit ang kuwentista ng mga salita o pariralang gaya ng: Kinabukasan.
Kinagabihan pang iba. Kinaumagahan, Pagkaraan ng ilang oras. Matagal na iyon. At marami
pang iba.
Bilang halimbawa, ganito ang ginamit na paglilipat-tagpo sa isang bahagi ng kuwentong
Kinagisnang Balon ni Andres Cristobal Cruz:
Kung anu-anong balita ang kumalat sa Tibag. Kung umiigib si Narsing para sa kanilang
bahay ay hindi na siya pinapansin ni binabati tulad ng dati. Ganoon din ang kanyang ama.
Waring nahihiyang magtanung-tanong ang mga tao, ngunit hindi nahihiyang sa kani-kanilang
sarili'y magpalitan sila ng tsismis at mali-maling palagay.
ISANG LINGGO pagkatapos ng pagkakasagutan nilang mag-ama, ang Tandang Owenyo
ay nadisgrasya sa balon. Nadupilas ito at mabuti na lang daw at sa labas ng balon nahulog. Kung
hindi raw, patay. Ang dibdib ng matanda ang pumalo sa mga nakatayong balde at ito'y
napilayan. Nabalinghat naman ang isa nitong siko. Sabi ng marami ay nahilo ang matanda;
anang iba'y nawala sa isip nito ang ginagawa.
Ginagamit din ang paglilipat-tagpo bilang tanda ng pagpapalit ng punto-de-bista sa mga tauhan
ng kwento. Ito ang ginamit, halimbawa, sa kuwentong Padre Del Pueblo ni Rogelio Sicat:
Kailan kayo babalik?" tanong ng lalaki.
Kumunot ang noo ni Kapitan Peles, "A, bahala na," sabi niya habang nakataas ang kamay na
may hawak na sigarilyo.
“Samakalawa siguro. Babalik na lang ako." Ipinagbilin niya kung saan makakakuha ng pagkain.
"Huwag kayong pakatatagal, ho?
Kay tamis ng ho ng babae. At kay ganda at kay kislap ng mata. Ni Terry. Ang korteng pusong
mukha ay nakakahawig ni Upeng noong bata pa. Si Upeng nga ang nakakamukha!

"Hindi makakaila sa mga loko riyan na umalis si Kapitan, sabi ng babae sa katawan pagkaalis ni
Kapitan Peles. "Baka umulit na naman ang mga iyon!"
"Hindi gago ito," sagot ng lalaki na itinuro ng hinlalaki ang dibdib.
"Siguro nama'y hindi magagalit kung pumulak ako ng isang pisig sa kawayanan.
"Aanhin mo ang - pisig?" tanong ng babae.
"Sabi nga ni Kapitan, sasalibaran sila ng lintik!"
"Natatakot ako," sabi ng babae.
Sa halimbawang ito, mapansin na hindi gumamit ang awtor ng malalaking letra sa paglilipat-
tagpo. Bagkus, gumamit lamang siya ng maluwang na agwat o espasyo bilang pagitan. Makikita
rin na ang unang tagpo ay naroon kay Kapitan Peles ang punto-de-bista ngunit sa kasunod na
tagpo ay nasa punto-de-bista o paningin na ng babae, si Terry.
Ang mga kuwentong gumagamit ang awtor ng mga pasimuna (lead in) sa mga paglilipat-tagpo
ng susulating kuwento bilang tanda ng pagpapalit ng pook o ng punto-de-bista o ng pangyayari.
Ang pasimuna ay maaaring salita o parirala mula sa unang tagpo na mag-uugnay sa susunod na
tagpo. Bilang halimbawa nito, masisipi ang isang bahaging may paglilipat-tagpo ng kuwentong
Magdamag ni Toribio S. de Castro:
"N-napo... bakit mo naisip na gawin ito?"
Dinurog lamang siya ng mga halik ni Napo. Kunwari, tumutol si Kristin.
"Ayoko nga!"
Bahagya siyang pumiglas. Nguni tang mga bisig ni Napo, gaya ng dati, ay matipuno. Matatag.
Maalab!
Hindi na siya nakatutol. Sumasal ang tahip ng kanyang dibdib at nadarang siya sa mainit na ag-
aapuhap ng mga palad nito sa kanyang katawan. Tumugon na siya sa bawat naisin ni Napo.
At mula sa bukas na air conditioner, bumuga ang malamig ha hangin na humalik sa maputi at
makinis na nakalantad nang katawan ni Kristine.
KASING LAMIG din halos iyon ng hanging naramdaman ni Aling Tasya sa pagkakayukayok sa
silya sa kanilang balkon. Naalimpungatan siya. Biglang tindig. Nang luminaw ang pag iisip,
humanap ng balabal.
Ang mga salitang lamig at hangin ang nagsilbing pasimuna ng unang tagpo tungo sa ikalawa.
Mapapansin din namula sa paningin ni Kristine sa unang tagpo, sa sumunod na tagpo ay
lumipat na ang punto de-bista kay Aling Tasya.
Gaya ng nabanggit na ang mga pangyayari sa katawan ng kuwento ang magbibigay ng igting
upang mapanatili ang pananabik ng mambabasa. Sa bawat tagpo, may matatagpuang balakid
ang pangunahing karakter upang mahanap ang solusyon sa kanyang suliranin.
Hanggang sa darating sa puntong waring hindi na malulutas ng bida ang kanyang suliranin.
Dito, tila wala nang pag-asa pa ang bida na matatagpuan ang solusyong hinahanap.
Sa puntong ito, kinakailangang dumating na ang krisis sa sukdulan (climax).
Ibig sabihin nito, kailangang wakasan na ang kuwento.

WAKAS NG KUWENTO
Sa isang maikling kuwentong mahusay ang pagkakaakda, magaganap ang pinakamatinding krisis
sa pagtatapos nito. Sa ibang manununulat, tinatawag itong black moment sa kuwento. Itim na
sandali sa kuwento, puwede sigurong tawaging ganito ito pansamantala.
Ang black moment ay ang bahagi ng kuwento na ang pangunahing tauhan ay tila wala nang
pag-asa pa upang magtagumpay na mahanap ang solusyon sa kanyang suliranin. Tila tiyak na
ang kanyang kabiguan.
Ngunit sa punto na ring ito matutuklasan ang solusyon sa suliranin nakapaloob sa kuwento. Sa
pamamagitan ng kakaibang katangian ng pangunahing karakter, gaya ng nabanggit na sa
banghay, gagawing tagumpay ang tila tiyak nang kabiguan niya. Sa puntong ito, kailangang
naganap na ang sukdulan (climax) ng kuwento.
Mula sa bahaging ito, kailangang magwakas na ang kuwento.
Sa Landas Sa Bahaghari ni Benjamin P. Pascual, ganito ang paglalarawan ng awtor sa black
moment ng kuwento:
"Salud, buti pa, tila atin si Lita sa Sya Na." Ito ang pangalan ng isa sa mga kapatid ni Ah Pe.”
Nabigla siya.
"Bakit?"
"Dapat siya alal na. Siya anim taon na. Puwele na siya alal."
"Saan man siya mag-aaral?”
"Sa eskuwela Intsik." Sinabi ni Chua ang pangalan ng paaralang Intsik at saan iyon naroon sa
Maynila.
Naragdagan ang kanyang panlulumo. Ang habol na lamang niya ngayo'y huwag malayo sa kanya
ang bata.
"Mag-aral siya, o, dili ako magreklamo, piro bakit magatira si Lita kay Siya Na? Maaari man siya
magtira dito. Ako na ang maghatid sa kanya sa iskuwela araw-araw.”
“Buti siya tila sa Asya Na, pala madali siya toto. Kasama sa kanya alal anak sa Sya Na 'yan."
Tumingin st Chua sa kanyang mukha na kasasalaminan ng kanyang windang na dibdib, at nakita
roon ang kanyang pagkain. “Pwede naman ikaw dalaw sa Lita yan. Dalaw mo si Lita isa beses isa
linggo.”
"Ang dugo ng aking dugo, dadalawin ko --- na lamang? Magiging bisita na lamang ako ng aking
anak, na sa katagalan, Sa kalaunan ay maaaring ipagtanong niya kung sino? Ako kanvang ina?
Maaaring ang kalahati niya'y Intsik nguni't ang kalahati niya ay Pilipino, at ang kanyang pagka-
Pilipino at pagka Intsik ay kapwa anak ko. Ina uko ng kanyang bahaging Pilipino at bahaging
Intsik. Hindi!"
Hindi niya nasabi sa sandall ng sukdulang kaapihan, ang daluyong ng mga salitang ibinuga ng
kanyang isip. Hindi makaiintindi ng Waray si Chua, at hindi niya masasabi ang mga salitang iyon
sa Tagalog.
"Bukas, akin na bata si Lita sa Asya Na."
Sa kuwentong ito ni Pascual, si Salud, ang pangunahing tauhan, ay dating tinderang ginahasa at
pinakasalan ni Chua, isang illegal alie upang maging legal na paninirahan nito sa Pilipinas.
Nagkaroon sila ng anak, si Amelita. Ngayon, gusto nang ihiwalay ni Chua ang anak kay Salud.
Gusto nang itira ito kay Sya Na, kapatid ng Ah Pe, ang may-ari ng tindahang pinapasukang dati
ni Salud. Masakit para kay Salud na ihiwalay sa kanyang piling ang anak. Ayaw niyang mangyari
iyon. At iyon ang problema niya. Ano ang gagawin ni Salud upang hindi mahiwalay sa anak?
Sa puntong ito, dumating na sa sukdulan ang kuwento. Kailangang malutas na ang suliranin ni
Salud. Dapat na niyang harapin ang katotohanan.
Ganito ang paglutas ni Pascual sa suliranin ng pangunahing tauhang si Salud:
Noo'y araw ng Lunes, at natandaan niya ang minsa'y nasabi ng isang nakausap na kababayan na
tuwing Lunes at Miyerkules ay may tumutulak na bapor patungong Samar mula sa North
Harbor, na siyang nilunsaran niya at ng dalawang kababayan may sampung taon na ang
nakararaan. Nang hapong iyon, samantalang ang tandang Ah Peay nahihimbing sa tumba-
lumba matapos ipaghele ng kantahing Intsik sa radyo, kumuha siya ng tatlumpung piso sa kita
ng tindahan, sinabi sa kasamang utusan tindera na ipapasyal niya ang bata, at kasama si
Amelita, sumakay sila ng dyip. Mainit pa ang araw, bagama't papalamig na, nang dumating sila
sa North Harbor, at naupo sila sa likod ng isang giray na tindahan, nagtatago sa maaaring
makakitang kakilala, nananalanging sana'y gumabi na, gumabi na.
Sa bahaging ito, nalutas na ang suliranin ni Salud. Ipinasiya niyang itakas ang kanyang anak sa
Samar, na pinanggalingan niya. magsasampung taon na ang nakararaan. Magtatagumpay ba
siya?
Sa pagsagot sa katanungang ito, kasabay na rin ang pagtatapos ng kuwento. Ganito ang
pagwawakas ni Pascual sa kanyang kuwento.
At lumatag ang gabi, at sumakay sila sa barko. Sa pagkakatalungko bata, Ang malalaki niyang
bisig ay nakayakap sa katawan ng bata, binibigyang-init ang kalamnan nitong nakabuyangyang
sa lamig ng gabi, at maya't maya'y ilalapit niya ang kanyang mukha sa anak at hahagkan ito sa
pisngi at sasabihin, sa isip lamang: "Walang maaaring maglayo sa iyo sa akin, anak.
Magbubungkal ako ng lupa dahil sa iyo, magpapaalila ako dahil sa iyo, ngunit ako ang tatawagin
mong ina" At humatinggabi, at nag-umaga, at siya'y nakatingin pa rin sa katimugang tinutungo
ng barko. Sapagka't hindi maglalaon, matatanaw niya sa dako roon ang anino ng malaking pulo,
nayuyungyungan ng pagkaganda gandang bahaghari, kaaya-aya sa dilim ng dapithapon at sa
nagsala-salabat na nagliliparang ibon, ay ituturo niya ang mga iyon kay Amelita at sasabihin
niya: "Doon tayo titira, anak. Ikaw at ako. Tayong dalawa lamang."

Sa kabilang dako, ang kuwentong Sugat Sa Dagat ni Cyrus P. Borja ay tungkol sa buhay ng mga
"mangangabog" at "busero", tawag sa mga maninisid sa muro-ami, isang uri ng mapaminsalang
pangingisda sa dagat. Nakasentro ang kuwento sa problema ni Adel, isang busero na
nagpasiyang magbitiw na sa trabaho pagkat nasabugan ng dinamita sa sa ilalim ng tubig ang
kanyang kapatid na si Leon. Gusto niyang iuwi ang bangkay ng kapatid nang mabalitaang
ipasusunog ng kompanya ito pagdaong nila. Gayunman, ayaw payagan ng maestro pescador, si
Mr. Cruz na umuwi si Adel, kasama ang kapatid. Ngunit magpupumilit si Adel. Magaganap ang
black moment sa kuwento sa huling paghaharap ni Adel at ni Mr. Cruz nang hingin ni Adele ang
kanyang natitirang suweldo:
Dinakot ni Mr. Cruz ang kanyang pera sa mesa. Parang makina sa bilis na bumilang iyon ng
dalawampu't isang pirasong dadaaning piso. Tinalian pa ni Mr. Cruz ang bungkos ng salapi ng
lastiko. Mula sa pagkakaupoay ibinato niya ang bungkos ng pera sa bahagyang nakatungong
mukha ng binata.
Sapul sa mukha ang nabiglang binata. Hindi kaagad siya nakahuma o ang sino pa man sa mga
nakasaksi sa mga pangyayari. Tumindig si Mr. Cruz at nandudurong nagsalita:
"Paggising ko bukas, ayaw ko nang makita ang pagmumukha mong putang-ina ka at ang inutil
na bangkay ng putang-ina mong kapatid rito,”
Ito ang pinakamatinding bahagi ng krisis sa kuwento. Kailangang sa puntong ito, magkakaroon
na ng solusyon ang problema. Ano ngayon ang gagawin ni Adel? Nasa karagatan sila. Paano niya
maiuuwi ang bangkay ng kanyang kapatid?
Sa loob ng barko ay may mga dram at dinamita. Kumuha si Adel ng dinamita, posporo at
sigarilyong alhambra sa isang lumang bag ng isang busero. Pagkatapos, itinago niya ito at saka
tinungo ang malamig na silid na imbakan ng yelo at asin na kinaroroonan ng bangkay ng
kapatid.
Binuhat ni Adel sa kanyang likod ang bangkay na ang lamig ay tumatagos sa kanyang kalamnan
at nagpapamanhid sa kanyang dibdib. Naghahalo ang kanyang pawis, luha at laway nang
marating nila ang bahagi ng barkong hindi naaabot ng liwanag mula sa parola ng
Pinagtampuhan.
Umusal si Adel ng maikling dalangin para sa kapatid. Humingi rin siya ng kapatawaran sa
anumang nagawa niyang pagkakamali o pagkukulang. Sa mahina at dahan-dahang pangungusap
ay ipinaliwanag niya sa bangkay na mas mabuti nang malibing sa malamig na dagat sa halip na
maabo sa impiyerno. Una ang paa, ang yayat na katawan ni Leon ay bahagya nang lumikha ng
ingay at sugat sa dagat.
Pagkatapos ng bahaging ito, kailangang maganap na ang sukdulan (climax):
Walang kakila-kilatis na tinungo ni Adel ang mga nakahanay na dram. Maliban sa kanya ay wala
nang maaaninaw na iba pang nilalang sa ibabaw ng barko. Inilabas niya ang dinamita sa liwanag
ng buwan at nagsindi ng nag-iisang palito ng pusporo, Nabuhay at nagliwanag ang maliit na
liyab sa loob ng palad ni Adel. Dinilaan noon ang dulo ng mga sigarilyo. Maingat na ibinaba ni
Adel ang hawak sa pagitan ng dalawang nakatindig na dram at madaling tumalon sa naghihintay
na dagat, patungo sa maliwanag na ilaw ng parola sa pulo ng Pinagtampuhan. Abot- tanaw na
niya ang dalampasigan nang biglang sumulpot ang bukang-liwayway sa gitna ng karagatan.
Sa kuwentong ito ni Borja, nagkasama-sama na ang sukdulan, ang resolusyon (kalutasan ng
suliranin), gayundin ang realisasyon o ng tinatawag na denouement sa Ingles.

Mga Uri Ng Wakas

Iba't iba ang pamamaraan sa pagwawakas ng maikling kuwento. Nakasalalay sa mahusay na
pagwawakas ang kasiyahan (satisfaction) makakamtan ng isang mambabasa pagkaraang
basahin ang kuwento.
Wakas na laguman. Summation ending sa Ingles. Ito ang uri E wakas ng nilalagom ng awtor ang
lahat ng mahahalagang pangyayari bagay na taglay ng kuwento.
Sa Batong Bugaan ni Reynaldo A. Duque, halimbawa, ganito ang paglalagom ng awtor nang
wakasan na ang kuwento:
Pumikit si Abel. At sa kanyang noa, unti-unting nagbalik ang mga kahirapang dinanas niya sa
kagubatan. Ang sugat sa tabi ng kanyang kambal na puyo. Ang inihaw na bungang-ugat.
Ang kulili. Ang tilaok ng ulupong. Ang paggapi ng bubuli sa ulupong sa daan. Ang paliligo nila ni
Tandang Anus sa ilog. Ang hindi pa niya pagkatuli. Ang puno ng kandong na tadtad ng ukit. Ang
pagkakasugat ni Tandang Anus. Ang nahubog niyang hasaan. Ang kasaysayan ng peklat.
Wakas na antena.
Antennae ending sa Ingles. Ito iyong pagwawakas kuwento na hindi nabigyan ng solusyon ng
pangunahing karakter ng ang kanyang suliranin ngunit mahihinuhang mahahanap din niya ito sa
hinaharap. Kung minsan, tinatawag din bilang wakas na pahiwatig (fore- shadow ending).
Ganitong uri ang pagwawakas na ginamit sa kuwentong Syeyring ni Jun Cruz Reyes.
Hatinggabi nang magsalita si Ka Rico. Akala ko'y kinakausap ako. Hindi pala. Nagdidiliryo siya.
Kinapa ko ang flash light sa aking ulunan. Pawisan ang kanyang noo. Nanginginig siya, sa lamig?
May ibinubulong siya, pero hindi niya ako nakikilala. Nagagalit siya. Mag-iinit ako ng tubig, pero
wala nang baga sa kalan. A, matagal pa iyon, para tiyak, bababa ako ng barya, kukuha ako ng
duktor. Alam ko ang password, hindi delikado.
Sa may pintuan, narinig ko ang lumakas na pagmumura ni Ka Rico. May kasudlong pa iyon.
"Pinapatay nila ako, Unti-unti." Ipinukol ko ang liwanag ng flash light sa malayo. Hindi na ako
natatakot sa dilim, kaya ko itong arukin.
May mga katanungang hindi tuwirang sinasagot ng pagwawakas na ito. Kukuha ng doktor sa
baryo ang nagsasalaysay? Makakuha kaya siya? Aabutan pa ba ng duktor na buhay si Ka Rico?
Gayunman, kahit hindi na tuwirang sinagot ng kuwento ang mga ito, may mga pahiwatig nang
makakakuha ng duktor ang nagsasalaysay. At sa pagbabalik na kasama ang duktor, maabutang
buhay pa si Ka Rico at magagamot ito. Ang mga pahiwatig na ito ay bunga ng paggamit ng awtor
ng elemento ng liwanag ng flash light na naipupukol pa sa malayo. Isinisimbulo ng liwanag na
iyon na naipupukol pa sa malayo ang buhay ni Ka Rico.
Wakas na antiklimaktiko.
Anti-climax o bonus twist ending sa Ingles. Uri ito ng wakas na patuloy ang paglalahad ng awtor
sa mga pangyayaring nauugnay sa kuwento kahit naganap na ang sukdulan. Ang
pinakamahalagang layunin nito ay ang pagdudulot ng higit na pagbibigay-diin sa kahulugan ng
kuwento sa kabuuan.
Isang halimbawa nito ay ang pagwawakas ng kuwentong Ecce Homo, Ecce Machina ni Dong A
de los Reyes:
Itinaas ng ikasampung nabiktima ang panukala ng gasolina. Susukatin, susukatan ang
nagpupumilit ngayong tumayo na umilandang sa bangketa.
Nag-aalimpuyong mga bigwas ng tikom na kamao takong ng sapatos sa katawan ng isa pang
umilandang din matapos mahagip ng tatlong toneladang ragasa ng bakal.
Ang kuwento ay tungkol sa tatlong lalaking nang-hold-up sa mga pasahero ng isang dyip. Ngunit
dinumog ang mga ito ng mga tao nang magkaroon ng pagkakataon.
Sa siniping mga talata, mapapansing dapat nang matapos doon ang kuwento. Nagkaroon na ng
kalutasan ang problema. Ngunit hindi iyon ginawa ng may-akda. Bagkus, nagdagdag pa ng isang
tagpo.
Ganito ang idinagdag na tagpo ni de los Reyes:
"Ano ba ang balita natin ngayon, Sir?"
"Kalkalin mo sa blotter. Meron tatlong holdaper na kinuyog kagabi. Madalas ka kasing matulog
sa pansitan, hindi ka tuloy nakasama sa crime scene. Sinagasaan, tapos kinarne Parang hilaw na
hamburger.”
"Sayang. okay ang ganoong kuha. Pang-front page sana kung nakunan."
"Naunahan na kayo ng Abante"
"Di bale, pakukunan ko na lang sa morgue, Sir."
Wakas na patumbalik.
Reversal ending sa Ingles. Ito iyong wakas na kabaligtad ang simula ng kuwento. Halimbawa,
kung magkaaway ang protagonista at antagonista sa simula ng kuwento, magiging magkaibigan
na sila sa bandang huli. O kaya, naghihirap ang bida sa umpisa ngunit siya ang magtatamasa ng
kaalwanan sa pagtatapos ng kuwento. O kung may masamang ugali ang bida sa simula ngunit
magiging mabuti nang tao sa huli.
Ganito ang pagwawakas na ginamit sa klasikong kuwentong Impeng Negro ni Rogelio G. Sikat.
Sa umpisa, lagi nang inaalipusta at inaapi ni Ogor si Impen dahil sa kulay ng balat niya. Kahit
nagpupuyos ang loob, hindi na lamang ito pinapansin. Kinikimkim na lamang ni Impen ang
kanyang sama ng loob. Ngunit sa bandang huli, dahil sa naipong poot sa dibdib, ay lumaban na
rin si Impen kay Ogor. At ginapi niya si Ogor, kahit na hamak na malaki ito kaysa kanya. Ang
pagwawakas ni Sikat sa kanyang kuwento:
"I-impen." Halos hindi niya marinig ang halinghing ni Ogor. "I-impen, suko n na. ako.. suko na-a-
ako!"
Naibaba niya ang kamay. Napasuko niya si Ogor! Napatingala siya. Abut-abot ang paghingal.
Makaraan ng ilang sandali, dahan-dahan siyang tumindig na nakatuon ang mga mata kay Ogor.
Maraming sandaling walang mangahas pumunit sa katahimikang namayani. Palikpik na pakpak.
Hindi makapaniwala ang lahat, sa kanya nakatingin.
Isa-isa niyang tiningnan ang mga nakapaligid sa kanya. Walang pagtutol sa mga mata ng mga
ito. Ang nabakas niya'y di paniniwala. Ang nakita niya'y pangingimi. Pinangingimian siya.
May galak siyang nadama. Luwalhati. Hinagud-hagod niya ang mga kamaa. Nadama niya ang
bagong tuklas na lakas niyon. Ang tibay. Ang tatag. Ang kapangyarihan. Muli niyang minalas ang
nakabulagtang si Ogor. Pagkaraa'y nag-angat siya ng mukha.
Sa matinding sikat ng araw, tila siya isang mandirigmang sugatan, ngunit matatag na nakatindig
sa pinagwagihang larangan.
Wakas na di-akalain.
Surprise ending sa Ingles. Kung minsan, twist ending din ang tawag dito.
Ito ang wakas ng kuwento na pinabantog ni O. Henry (sagisag panulat ni William Sydney Porter,
11 Setyembre 1862-3 Hunyo 1910), isang manunulat na Amerikano. Sa kanyang pluna nagmula
ang The Gift of the Magi, The Last Leaf, A Retrieved Reformation, at The Ransom of Red Chief,
mga itinuturing na obra maestra sa mga kuwentong may wakas na di- akalain. Sa kuwentong
The Gift of the Magi, halimbawa, ibinenta ng babae ang mahabang buhok nito upang maibili
ang asawa ng isang watch chain bilang regalong Pamasko, upang matuklasan lamang sa
bandang huli na ibinenta ng lalaki ang kanyang relo upang may ibili ng regalong isang set ng
mga suklay ang babae para sa mahaba nitong buhok.
Ganitong uri ng wakas ang matatagpuan sa kuwentong Padre del Pueblo ni Rogelio R. Sicat.
Sa naturang kuwento, galit na galit ang matandang binatang si Kapitan Peles, ang padre del
pueblo (katumbas ng tserman ng barangay sa kasalukuyan), dahil sa paniniwala ng mga binata
sa nayon sa kanyang bahay. May bagong tanan kasing nakituloy sa bahay niya at iyon ang
pinakay ng mga binata. Nang sitahin ng kapitan ang mga binata, ikinatwiran ng mga ito na wala
namang nagbinata sa nayong iyon Kabilang na si Kapitan Peles) ang hindi dumaan sa paninilong.
Gayunman, nangakong hindi na uulitin ng mga ito ang kabulastugang ginawa.
Upang magkaroon ng pagkakataon ang mga bagong tanan ay ipinasiya ng kapitan na tumuloy
muna siya sa kanyang kubo sa bukid. Pag-alis niya, gumawa naman ang lalaki ng isang balatik at
iniumang iyon sa silong ng bahay. Ang balatik ay isang uri ng umang na may pabitin sa unahan
na papalo sa isang pisika at sa pag-igkas ay buong lakas na hahagupit. Ang sinumang tamaan
niyon ay tiyak mahihilahod, kung hindi man sasabog ang tuhod.
Nang bumalik si Kapitan Peles kinagabihan, naratnan niyang may lumalagaslas na tubig sa may
batalan. Naliligo ang babae. At ganito ang pagwawakas ni Sicat sa kanyang kuwento:
Hindi naituloy ni Kapitan Peles ang pagpanhik. May dumadamba sa kanyang dibdib. May
sumasalibad doong tintik. Naririnig niya na nagkakaingay pa rin sa tindahan ang mga binatang
nag domino. Nakatangan sa baitang, napapikit siya. Humakbang sa-maingat ng isang hakbang.
Tatawag sana siya ngunit para siyang nabulunan. Nagbubuhos pa rin ang babae sa batalan.
Biglang nagbago ang kanyang isip. Sino ba ang makaaalam, sabi niya sa sarili. Sandali lang
naman.
Binawi niya ang hakbang. Nagpalinga-linga siya. Pagkaraan, dahan-dahan, walang kalatis,
walang ingit na kumilos ang kanyang mga paa. Dahan-dahan, maingat na maingay. Dahan
dahan, sabi niya sa sarili. Sinalibaran ng lintik, baka nagbibihis na. Dahan-dahan, sabi niya nang
papasok na sa stlong. Tutuloy siya sa ilalim ng batalan. Dahan-dahan, sabi!
Kumakabog ang panananik sa dibdib ng padre del pueblo.
Walang mag-aakala na ang padre del pueblo ay gagawin din ang kabulastugang ginawa ng mga
binata sa nayon. At lalong walang mag aakala na siya ang mabibiktima ng balatik na iniumang sa
silong ng kanyang sariling bahay.
Wakas na ideolohikal.
Ideological ending sa Ingles. Ito iyong wakas na nakaiintriga. Dito, hindi inilalahad nang tuwiran
ang magiging kalutasan ng suliraning nakapaloob sa kuwento, bagkus ay hinahamon ang
kakayahan ng mambabasa upang mahuli ang ibig sabihin ng akda.
Madalas na sa ganitong uri nagwawakas ang itinuturing na mga kuwentong de-kalidad.
Madalang na ginagamit ito sa mga kuwentong pangkomersiyal.
Isang magandang halimbawa nito ang pagwawakas ng kuwentong Unang Binyag ni Ernie Yang.
Tinalakay sa kuwentong ito, sa paningin ng karakter na si Boy, ang mapanupil at hindi
makatarungang pamamalakad ng isang pabrika ng mga aksesoryang pang sasakyan. Dahil sa
kalagayang ito sa loob ng pabrika, itinatag ni Mang Andoy, na tinaguriang pinakatatay at lolo ng
mga trabahador, ang isang unyon. Ayaw kilalanin ng pabrika ang unyon kaya nagkaroon ng
welga. Nang magkaroon ng sagupaan sa picket line sa pagitan ng mga welgista at i mga
upahang guwardiya at armadong kalalakihan ay magkaroon ng pabitin sa unahan na papalo sa
isang pisika at sa pag-igkas ay buong

lakas na hahagupit. Ang sinumang tamaan niyon ay tiyak mahihilahod, kung hindi man sasabog
ang tuhod. Nang bumalik si Kapitan Peles kinagabihan, naratnan niyang may lumalagaslas na
tubig sa may batalan. Naliligo ang babae. At ganito ang pagwawakas ni Sicat sa kanyang
kuwento: Hindi naituloy ni Kapitan Peles ang pagpanhik. May

dumadamba sa kanyang dibdib. May sumasalibad doong tintik. Naririnig niya na nagkakaingay
pa rin sa tindahan ang mga binatang nag domino. Nakatangan sa baitang, napapikit siya.
Humakbang sa-maingat ng isang hakbang. Tatawag sana siya ngunit para siyang nabulunan.
Nagbubuhos pa rin ang babae sa batalan. Biglang nagbago ang kanyang isip. Sino ba ang

makaaalam, sabi niya sa sarili. Sandali lang naman. Binawi niya ang hakbang. Nagpalinga-linga
siya. Pagkaraan, dahan-dahan, walang kalatis, walang ingit na kumilos ang kanyang mga paa.
Dahan-dahan, maingat na maingay. Dahan dahan, sabi niya sa sarili. Sinalibaran ng lintik, baka
nagbibihis na. Dahan-dahan, sabi niya nang papasok na sa stlong. Tutuloy siya sa ilalim ng
batalan. Dahan-dahan, sabi!

Kumakabog ang panananik sa dibdib ng padre del pueblo. Walang mag-aakala na ang padre del
pueblo ay gagawin din ang kabulastugang ginawa ng mga binata sa nayon. At lalong walang
mag aakala na siya ang mabibiktima ng balatik na iniumang sa silong ng kanyang sariling bahay.

Wakas na ideolohikal. Ideological ending sa Ingles. Ito iyong na nakaiintriga. Dito, hindi
inilalahad nang tuwiran ang magiging kalutasan ng suliraning nakapaloob sa kuwento, bagkus
ay hinahamon

wakas

ang kakayahan ng mambabasa upang mahuli ang ibig sabihin ng akda. Madalas na sa ganitong
uri nagwawakas ang itinuturing na mga kuwentong de-kalidad. Madalang na ginagamit ito sa
mga kuwentong pangkomersiyal.

Isang magandang halimbawa nito ang pagwawakas ng kuwentong Unang Binyag ni Ernie Yang.
Tinalakay sa kuwentong ito, sa paningin ng karakter na si Boy, ang mapanupil at hindi
makatarungang pamamalakad ng isang pabrika ng mga aksesoryang pang sasakyan. Dahil sa
kalagayang ito sa loob ng pabrika, itinatag ni Mang Andoy, na tinaguriang pinakatatay at lolo ng
mga trabahador, ang isang unyon. Ayaw kilalanin ng pabrika ang unyon kaya nagkaroon ng
welga. Nang magkaroon ng sagupaan sa picket line sa pagitan ng mga welgista at i mga
upahang guwardiya at armadong kalalakihan ay magkaroon ng