INTRODUKSYON SA
PAMAMAHAYAG - FIL 111
ARALIN 1:
Pamamahayag (Journalism)
Ang pamamahayag ay pagsusulat o
pag-uulat ng mga pangyayari at mga
napapanahong isyu sa loob at labas ng
bansa. Tinatawag na mga tagapamahayag,
mamamahayag, o peryodista ang mga taong
naghahanapbuhay sa larangan ng
pamamahayag.
Isa sa mga pang-araw-araw na
gawain ng isang karaniwang mamamayan ay
ang pagbabasa at pakikinig ng balita. Ito ay
isang kawili-wiling libangan na talaga
namang kinahuhumalingan ng madla lalong
higit ng mga matatanda. Kung saan ang mga
pangyayari ngayon ay siyang kasaysayan sa
hinaharap.
Pamahayagang Pangkampus (Campus
Journalism)
Gawaing pampaaralan na
humuhubog sa kabatiran at kakayahan ng
mga mag-aaral sa pangangalap, paglalahad
at pagbuo ng mga balita. Ilan sa mga ito ay
ang pagsulat ng ulo ng balita, pagsulat ng
mga pangulong-tudling, mga lathalain,
pagguhit ng mga ilustrasyon, ang
pagwawasto ng mga kopya o sipi, pag-
aanyo, pagwawasto ng pruweba tungo sa
harangin makapagpalabas ng isang
pampaaralang pahayagan.
Saklaw ng Pamamahayag (Scope of
Journalism)
 Pasulat (print media) – pahayagan,
magasin, pulyeto, aklat
 Pasalita (broadcast media) – radyo,
komentaryo
 Pampaningin (visual media) –
telebisyon, dokumentasyon, pelikula
Tungkulin ng pahayagan (Functions of a
newspaper)
1.Maging mata at tainga ng mambabasa
(information function)
2. Maging tagapagturo (education function)
3. Pumuna ng balita sa pamamagitan ng mga
tadling at pitak (interpretation function)
4. Tagapaglahad ng mga kurokuro (opinion
mouder)
5. Maging tagapaglibang o taga aliw
(entertainment function)
6. Gumanap bilang tagapag alaga ng
karapatan ng mambabasa. (watchdog
function)
7. Bilang talaan sa mga mahahalagang
pangyayaring naganap (documentation
function)
Bahagi at pangkat ng pahayagan pang
araw araw (parts and section of a daily
newspaper)
1. Pangmukhang pahina (front page)
2. Pahina ng pangulong tudling (editorial
page)
3. Pahina ng mga piling lathalain (features
page)
4. Pahina ng palaruan o palakasan (sports
page)
5. Pahinang pampanitikan (literay page)
 H. Editoryal layer (editorial liner)
Pangmukhang pahina (front page) I. Panauhing tudling (gucst editorial)
A. Pangalan ng pahayagan (nameplate logo)
B. Tainga (ears) Pahina ng mga piling lathalain (features
page)
C. Ulo ng pinakamahalagang balita (banner
headline) A. Tudling ng palagiang lathalain (regular
features column)
D. Pinakamahalagang balita (banner news)
B. Natatanging lathalain (special features)
E. Pagmatnubay (lead)
C. Mga larawan (cuts or illustrations)
F. Balita (news)
G. Larawan klitse (cut)
Pahina ng palaruan o palakasan (sports
H. Paliwanag sa lawaran o kapsyon (caption
page)
or culture)
A. Balitang pampalakasan (sports news)
J. Pamagat ng paliwanag sa itaas ng larawan
(overline) B. Tudling pampalakasan (sports
commentary, column)
I. Kiker (tagline kicker)
C. Lathalaing pampalakasan (sports
K. Petsahang balita (dateline news)
features)
L. Pangalawang bahagi ng ulo ng balita o
D. Mga larawan o klitse (cuts)
kubyerta o dek (deck or bank)

Pahinang pampanitakan (literay page)

Pahina ng pangulong tudling (editorial
page) A. Maikling kuwento
A. Polyo (folio) B. Sanaysay
B. Watawat (flag) C. Tula
C. Kahon ng patnugutan (masthead or D. Dula o drama
staffbox)
E. Suring aklat
D. Pangulong tudling o editoryal (editorial
F. Suring pelikula
column)
G. Suring dula
E. Tudling pagng editoryal o pitak (editorial
column)
F. Kartun (cartoon)
G. Liham sa patnugot (letter to the editor)

ARALIN 2:
SANGKAP NG BALITA
1. Kapanahunan/Napapanahon
(Immediacy or Timeliness) - kailangan ang
pagyayari'y kagaganap o katutuklas
lamang.
2. Kalapitan (Nearness or Proximity) -
higit na kinawiwilihan ng mga mambabasa
ang mga pangyayari sa kanilang
komunidad kaysa sa mga pangyayaring
nagaganap sa malalayong pook.
3. Katanyagan (Prominence) - nakakaakit
at nakatatawag-pansin sa madla kung ang
paksa ng balita ay bantog o tanyag.
4. Tunggalian (Conflict or Struggle) - ang
mga pangyayaring naglalarawan ng
paglalaban, pagpapaligsahan at
pagsasapalaran ay balitang nakapupukaw
ng pansin.
5. Kahulugan o Kalabasan (Significance
or Consequence) - kung ang balita ay may
ibubungang kabutihan o kasamaan ay
nakatatawag-pansin.
6. Di-karaniwan, Pambihira (Oddity,
Unusualness) - mga pangyayaring bihirang
mangyari tulad ng isang taong patay na
nabuhay.
7. Pagbabago (Change) - ang tanging
permanenteng bagay sa mundo ay ang
pagbabago kung kaya ito ay tiyak na
nakaaagaw ng atensyon.
8. Pamukaw-Damdamin o Kawilihan
(Human Interest) - balitang umaantig ng
damdamin at emosyon ng madla.
9. Romansa at Pakikipagsapalaran
(Romance and Adventure) - mga balitang
ukol sa pagmamahal sa kapwa tao,
kalikasan, bansa at iba pa.
10. Hayop (Animals) - nakatatawag din ng
pansin ang mga balita na naglalahad ng mga
kakaibang katangian at katalinuhan ng
mga hayop.
11. Pangalan (Names) - lubos ding
tinatangkilik ng madla ang mga balitang
marami ang kasangkot.
12. Drama (Drama) - ang balita na
kinapapalooban ng dula o drama ay tiyak na
susubaybay din ng mga mambabasa at
tagapanood.
13. Kasarian (Sex) - ang mga balitang
nagbibigay ng kawilihan na karaniwang
natutunghayan sa pag-iibigan, romansa,
pag-aasawa at paghihiwalay.
14. Pag-unlad o Pagsulong (Progress or
Advancement) - ang mga balitang ukol sa
pag-unlad o pagsulong ay magandang b. Balitang Di-inaasahan
paksa na tututukan ng madla.
c. Balitang Itinalaga
d. Balitang Pamatnubay
15. Mga Bilang (Numbers) - marami ang
e. Balitang Rutin
mahilig magbasa ng mga estatistiks na may
kinalaman sa mga numero tulad ng ulat sa
pananalapi, kinalabasan ng eleksyon,
panalong numero sa sweepstakes at iba pa. Ayon sa Anyo
a. Tuwirang Balita

Pagsulat ng Balita - ulat na maaaring b. Balitang Lathalain

pasulat o pasalita ng mga bagay na c. Balitang Iisang Paksa o Tala
naganap na, nagaganap o magaganap pa.
d. Balitang Maraming Itinatampok

MGA KATANGIAN
Ayon sa Pagtalakay ng Paksa
1. Ganap na Kawastuhan
a. Balitang may Pamukaw- damdamin o
2. Timbang Kawilihan
3. Walang Kinikilingan b. Balitang may Pagpapakahulugan
4. Kaiklian c. Balitang may Lalim
5. Kalinawan
6. Kasariwaan Ayon sa Nilalaman
a. Balitang Pang-agham
Mga Uri ng Ayon sa Saklaw o b. Balitang Pangkaunlaran
Pinagmulan
c. Balitang Pampalakasan
a. Balitang lokal o nasyonal
b. Balitang dayuhan o banyaga
MGA TANGING URI
c. Balitang may petsa at pinanggalingan –
pinangungunahan ng petsa, kung kailan 1. Batay sa mga Talang Nakuha
sinulat at ang lunan, kung saan sinulat ng 2. Batay sa kilos o aksyon
reporter.
3. Ukol sa Talumpati o Panayam
4. Balitang Pangkatnig
Ayon sa Pagkakasunod- sunod
5. Balitang Kinipil
a. Paunang Balita
6. Bulitin
7. Dagliang Balita  Nilikha ng mga reporter ng
Estados Unidos

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita

1. Isulat ang buod
a. Balitang maraming pangyayari
2. Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa
o paliit na kahalagahan Porma
3. Isulat ang balita ayon sa pagkakasunod- 1. Pamatnubay para sa mga maraming
sunod na pangyayari batay sa pababang pangyayari
kahalagahan
2. Mga detalye ng pagpapaliwanag -
tinatalakay ang mga detalye ng pangyayari,
una-una, ayon sa pagkakasunud-sunod ng
BALITA - isang uri ng lathalain na
mga pangyayari.
tumatalakay sa mga kaganapan sa labas
at/o loob ng isang bansa na nakatutulong sa
pagbibigay-alam sa mga mamamayan.
b. Balitang iisahing pangyayari
Porma
Kaugnay sa nilalaman
1. Pamatnubay para sa isang pangyayari
 Kailangan itong makapagharap
2. Mga detalyeng paliwanag
ng impormasyong mahalaga at
napapanahon. - Ito ang mga balita na nakikilala sa dami ng
pangyayaring nakapaloob sa balita.
 Kailangang maisulat ang mga
natipong impormasyon sa isang 3. Sakuna
paraang madaling maunawaan ng
mambabasa. - Sa eroplano, sasakyang pannlupa, pantubig

 Investigative reporting - Ano ang nangyari, saan, sino, kailan at

 Balita ayon sa saklaw bakit nangyari
 Katangian ng baligtad na tagilo - Napinsala, pangalan, edad, tirhan at
 Kayarian at Saklaw ng Balita pagsisiyasat

Balita - ang pangunahing bagay na c. Balita ng malulubhang pangyayari

isinasaalang-alang sa pagsulat ng isang
balita ay ang nilalaman at kayarian nito. 1. Krimen

 Kaugnay sa kayarian - Pagnanakaw, panghoholdap,

panggagahasa, pandaraya, pagpatay atbp.
 Mapanuring Anyo
- Mga akusada
- Kailan, saan, paano at mga katibayan e. Balitang nagbibigay kabatiran, gaya ng
mga balitang nahihinggil sa kaunlaran o
 Balita Ayon sa Saklaw
kahinaan, ng pangyayaring:
 Balita Ayon sa
1. pampulitika
 Nilalaman
2.panlipunan
2. Sunog
3.panrelihiyon
- Saan at kailan
4.pansining
- Sanhi, halaga ng nasunog, mga napinsala
5.pantransportasyon
- Mga pagsisiyasat
6.pang-agham at teknolohiya
3. Pagkamatay
7.pang-agrikultura
- Mga tanyag na tao
8. pang-edukasyon
- Sino, gulang, hanapbuhay, saan namatay,
9.pangkabuhayan
dahilan ng pagkamatay, mga naulila, saan
nakaburol? saan at kailan ang libing? 10.pangkabutihang-asal
11.pangnegosyo
d. Balita ng magagaang pangyayari 12. pangwika
1. Pangyayaring panlipunan (pagdiriwang)
- Kailan, dahilan, mga bisita Kahalagahan ng Paggamit ng Kayariang
Tagilo
2. Paglilitis
 binubuo sa unang pangungusap ang
3. Giyera
punong-diwa ng pangyayari
4. Baha, Bagyo, lindol at kauri
 karaniwang binubuo ng tatlong
5. Isports pangungusap
6. Talumpati  may pagkakasunod-sunod ang mga
detalye
7. Debate
8. Mga lathalain:  madaling maintindihan ng mga
mambabasa ang mahalagang
 Personality sketch pangyayari sa balita sa simula
pa lamang.
 Feature article
 Historical feature
Baligtad na Tagilo o inverted pyramid
  madali niyang maisagawa ang
pagbuo ng balita
 madali niyang maisagawa ang
pagbabawas sa hulihan ng balita
upang
mapagkasiya niya sa pahina ang
balita nang walang gaanong nababawas
sa impormasyon.
 madaling mailagay sa magandang
layout ang mga kaugnay na larawang
kaakit-akit. Sa panig ng mambabasa
 ang kayariang ito ay hindi "de
kahon" gayon pa man ang simula ay
dapat
kaakit-akit at kapana-panabik
 dahil walang tiyak ng pormang
gagamitin
 ito ay makabagong paraan
 mahaba, madetalye at tumatalakay sa
mga malulubhang pangyayari hindi
sa magagaang pangyayari tulad ng,
pakikipanayam, pagpapakilala,
debate atbp.
ULO NG BALITA O HEADLINE - ang
pamagat ng isang balita na makikilala sa
pamamagitan ng paggamit ng higit na
malalaking titik kaysa sa nilalaman.
Mga Uri ng Ulo ng Balita
1. Banner o Banner Headline
2. Streamer
3. Binder
4. Deck
5. Umbrella o Skyline
6. Subhead
7. Tagline, Teaser o Kicker
9. Hammer
8. Nakakahong ulo o Boxed Head
9. Jump Head o Talong ulo
10. Pantay-kaliwa
11. Pantay-kanan
12. Dropline
14. Hanging Indention
15. Baligtad na piramide

Sa ganitong uri ng balita, natutulungan 16. Crossline o barline

ng mga reporter ang mga mambabasa na 17. Flushline o full line
maunawaan ang puno't dahilan ng
malulubha at masasalimuot na
pangyayari, sa pamamagitan ng kanilang Banner o Banner Headline - ulo ng
madadaling paliwanag. pinakamahalaga at pinakatampok na
 Kahalagahan ng Mapanuring balitang nagtataglay ng pinakamalalaking
Balita titik at pinakamaitim na tipo.

 Nagbibigay ng ganap na
kaalaman sa lahat ng anggulo ng Streamer - isang banner na tumatawid o
pangyayari. sumasakop sa buong pahina.
 Kubyerta - ito ang bahagi ng banner na
nagtataglay ng maliliit na titik at
Binder - ulo ng balita na tumatawid sa
naiibang tipo kaysa sa unang tipo.
buong pahina at matatagpuan sa itaas na
bahagi ng panloob na pahina.
Payong - ang tawag sa isang streamer na
matatagpuan sa itaas ng pangalan ng
Deck - pangalawang ulo ng balitang bahagi
pahayagan.
pa rin ng banner na nagtataglay ng maliit na
titik at gumagamit ng naiibang tipo kaysa
sa unang ulo.
Subhead - ang tawag sa pantulong na
pamagat na ginagamit upang mabigyan ng
espasyo ang mahabang istorya.
Umbrella o Skyline - natatanging ngalan
sa streamer na matatagpuan sa itaas ng
pangalan ng pahayagan o nameplate at tila
Kicker, tagline o teaser - ito ay isang
isang payong na sumasakop o sumasaklaw
maikling linya na inilagay sa kaliwa o
sa lahat.
sentrong itaas ng pinakaulo ng balita. May
maliit na tipo at may salungguhit.
Subhead - isang napakaikling pamagat na
nagsisilbing pahinga o ang tinatawag na
Hammer - ang tawag kung ang kicker o
white space upang hindi maging kabagot-
tagline ay mas malaki kaysa sa ulo ng
bagot sa mga mambabasa.
balita.

Tagline, teaser o kicker - isang maikling

Nakakahong ulo o box head - ginagamit
linya, maaaring isang salita o parirala
ito upang mabigyang-diin ang
lamang, na makikita sa gawing itaas na
kahalagahan ng balita o maaari ring
bahagi ng pinakaulong balita, sa dakong
gawing panghiwalay sa dalawang Talong
kaliwa o sentro nito na gumagamit ng maliit
ulo o jump head- ang tawag sa ulo ng
na tipo at may salungguhit, at ginagamit
karugtong na istoryang hindi natapos sa
bilang pagganyak sa mga mambabasa.
pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan
ng espasyo.
Boxed Head - ulo ng balitang ikinahon
upang higit na maitampok ang kahalagahan.
Talong ulo o jump head - ang tawag sa ulo
ng karugtong na istoryang hindi natapos
sa pahinang kinalimbagan dahil sa
Jump Head - ulo ng jump story na
kakapusan ng espasyo.
matatagpuan sa ibang pahina.
Pantay-kaliwa - ito ay binubuo ng dalawa o
mahigit pang linyang pantay ang
pagkakahanay ng unang titik sa kaliwa.
Halimbawa: Guro P63M ang baon sa
pagreretiro.
Pantay-kanan - ito ay binubuo ng dalawa o
mahigit pang linyang pantay ang
pagkakahanay ng mga hulihang titik sa
kanan. Halimbawa: Bus sumalpok sa arko
ng Quirino Highway; 4 na ang patay.
Dropline - binubuo ito ng dalawa o
mahigit pang linya na ang mga kasunod na
linya ay may palugit sa bawat linyang
sinundan. Halimbawa: 30,000 trabaho,
inilarga ng New Zealand.
Hanging indention - binubuo ito ng
mahigit dalawang linya kung saan ang
mga kasunod sa unang linya ay may
pantay na palugit. Halimbawa: ‘Pinas
dapat umasa sa sariling lakas para labanan
ang panghihimasok ng China, US’.
Baligtad na pyramid - ito ay binubuo ng
dalawa o higit pang linyag iniayos na
parang piramide.
Halimbawa: Kasambahay Law, hindi pa rin
sinusunod
Crossline o barline - ito ay ilang linyang
ulo ng balita na maaaring sumakop ng
dalawa o tatlong kolum. Halimbawa:
Tsina, may patagong banta sa Pilipinas
Flushline o full line - binubuo ito ng
dalawa o mahigit pang magkasinghabang
linyang pantay sa kanan o kaliwa.
Halimbawa: Pamamaril sa dating PTA chief,
kinondena ni VP Jejomar Binay.
ARALIN 3:
Ang Pamatnubay (The Lead) - ang tawag
sa panimula ng balita. Ito ang
pinakamahalagang bahagi ng balita
sapagkat ito ay unang pinagtutuunan ng
pansin at siyang umaakit sa mambabasa
dahil ito ang buod. Ngunit maaaring ito ay
isang salita lamang, lipon ng mga salitang
panghihikayat ng interes ng mambabasa o
isang parapo o talata.
Mga Uri ng Pamatnubay
a. Kombensyonal o Kabuuang
Pamatnubay (Conventional or Summary
Lead) - Ito’y sumasagot sa mga tanong
sino? Ano? Kailan? Saan? Bakit? Paano?
1. Pamatnubay na Sino (Who Lead)
 Pangalan ang itinatampok
sapagkat ang tao o mga taong
nasasangkot sa balita ay tanyag
at higit na prominente kaysa
aktibidad o gawaing naganap.
 Kabilang sa pamatnubay na
sino ang mga juridical persons
(considered persons for legal
purposes) gaya ng UP, WHO,
RP, atbp.
2. Pamatnubay na Ano (What Lead)  Sanhi o dahilan ang
itinatampok.
 Ang pangyayari, aktibidad
o gawain na nagaganap ang  Sapagkat hindi pinayagan ng
itinatampok sapagkat higit kanyang mga magulang upang
na prominente ito kaysa tao o dumalo sa disco party, isang
mga taong nasasangkot sa labing-apat na taong gulang na
balita. babaeng mag-aaral ang
uminom ng tabletang
 Ang NSAT ay ibibigay ng
pampatulog na naging sanhi ng
BED sa lahat ng
kanyang pagkamatay.
magsisipagtapos sa ika-24 ng
buwang kasalukuyan.
6. Pamatnubay na Paano (How Lead)
3. Pamatnubay na Kailan (When Lead)  Pamamaraan ang
itinatampok.
 Ginagamit kung ang mga
pangayari ay naganap o  Nagkunwang mga pari, limang
magaganap sa di-kinaugaliang lalaking nakasuot abito ang
oras o kung anong oras o nakapasok sa isang bangko at
panahon ng kaganapan ay ito’y sapilitang ninakawan.
ang lalong mahalaga.
 Kapag sabay na itinatampok
Pambihirang gamitin ang
ang sino at ang ano, sa isang
pamatnubay na ito. Subalit
pamatnubay at timbang ang
ito’y kapaki-pakinabang
kahalagahan ng mga ito, unang
gamitin kung ang itatampok ay
itampok ang “sino” sapagkat
ang huling araw ng itinakda
mas mahalaga ang tao kaysa
(deadline): kapistahan o
mga bagay o pangyayari.
holidays.

A. Panimulang Pambalarilang
4. Pamatnubay na Saan (Where Lead)
Pamatnubay – (Grammatical Beginning
 Ginagamit kung ang Lead)
pangyayari ay naganap o
 kahit na nakagawian nang
magaganap, sa hindi
simulan ang pamatnubay sa
karaniwang pook.
pinakatampok na pangyayari
 Sa Pilipinas gaganapin ang ay maaari pa ring simulan ito
susunod na Palarong sa ibang paraan kung
Olimpiyada. nakaangkop. May iba’t ibang
kayariang pambalarila na
maaaring magbigay ng
5. Pamatnubay na Bakit (Why Lead) pagbabago at lalong maging
 mabisa ang panimula. Ito’y
ang paggamit ng iba’t ibang
uri ng sugnay at parirala. Sa
ganitong paraan, ang sugnay
na makapag-isa ay ang
nagtataglay ng sino at ng ano
at ang parirala ay ang
ginagamit na pang-uri.
1. Sugnay na Pasanhi (Causal Clause)
 Binubuo ng isang sugnay na
di-makapagi-isa na
nagsisimula sa alinmang
pangatnig na pananhi tulad
ng: dahil sa, dahil kay, gaya
ng, palibhasa, paano,
mangyari, kasi, kundangan,
alang-alang sa, atbp.
 Dahil sa maraming reklao o
tungkol sa mga nawawalang
aklat, pinasara ng punong-guro
ang pintuan ng aklatan.
2. Sugnay na Pasubali (Conditional
Clause)
 Binubuo ng isang sugnay na
di-makapag-isa na nagsisimula
sa alin man sa mga pangatnig
na panubali tulad ng: kapag,
kundi, pagka, disin, sakali,
sana, atbp.
 Kung di papayag ang pangulo
ng PTA na bumili ng mga
bagong kompyuter para sa
panugutan, mapipilitang
magdaos ang mga mag-aaral
ng isang pambenepisyong
sayawan.
3. Sugnay na Paninsay (Concessive
Clause)
 Binubuo ng isang sugnay na
di-makapag-isa na nagsisimula
sa pangatnig na paninsay,
tulad ng: kahit na, bagaman,
gayong, atbp.
 Bagaman lalabing-anim na
taon lamang si Rosa David,
siya’y napili ng paaralan na
lalahok sa paligsahang
Binibining Pilipinas.
4. Sugnay na Patakda (Temporal Clause)
 Nagsasaad ng takdang
panahon; binubuo ng sugnay
na di-makapag-isa na
nagsisimula sa salitang nang,
habang, bago, simula nang at
samantala.
 Samantalang pinaghahandaan
pa lamang ng mga mag-aaral
ang nakatakdang pagtatanghal,
binabayaran na sila kaagad ng
kanilang tagapangasiwa.
5. Sugnay na Pangngalan (Noun Clause)
 Binubuo ng sugnay na di-
makapag-isa na ginagamit na
simuno o tuwirang layon.
 Na dinagsaan ng mga
manonood ang pagtatanghal ng
“Malakas at Maganda” sa PNU
Auditorium ay pinatunayan ng
maraming araw na
pagpapalabas nito.
6. Pariralang Pawatas (Infinitive Phrase)
 Nagsisimula sa pawatas (nasa 9. Pariralang Panggalawang Diwa
anyong pandiwa ngunit walang (Gerundial Phrase)
panahunan) na banghay sa um
 Nagsimula sa pangngalang
at mag.
diwa (pandiwang may
 Ang tumulong sa mga batang unlaping pag-)
mamamahayag ang
pangunahing layunin ni G.
Teodoro (Doroy) Valencia, c. Pamatnubay ng Di-kombensiyonal o
isang tanyag na namamahayag Makabagong Pamatnubay (Novelty Lead)
at kolumnista, kaya’t ang
Teodoro Valencia Foundation  Ginagamit ng mga manunulat
ay nagbibigay ng iskolarship sa sa pamamaraang inaakala
mga nagwawagi sa niyang madaling makatawag o
pambansang paligsahan sa mapukaw ng pansin o
pamamahayag (NSPC). kawilihan at pananabik.
Hindi ito nagsasaad ng buod
kundi nagsisilbing panimula
lamang. Hindi ginagamit ito sa
7. Pariralang Pandiwari (Participial
tuwirang balita (straight news)
Phrase)
kundi sa balitang lathalain
 Nagsisimula sa pandiwari (new features).
(pandiwang ginagamit na
pang-uri).
Mga Uri ng Makabagong Pamatnubay:
 Handang-handa agawin ang
korona, kaya’t ang mga 1. Panggulat (Startler or Astonisher
manalarong basketball ng Lead)
Paaralang Osmena ay araw-
araw na nag-iinsayo para sa  Pangungusap na maikli,
nalalapit na sagupaan. hiwalay sa talata na
sinusundan ng buod ng ibang
8. Pariralang Pang-ukol (Prepositional impormasyon. Ginagamit ito
Phrase) kung ang tala ay lubhang
mahalaga, nakakagulat,
 Nagsisimula sa pang-ukol tulad
nakakagulantang o
ng: sa, ukol sa, hinggil sa,
nakakasindak.
tungkol sa, para sa at atbp.
 Para sa kapakanan ng
mamamayang Pilipino, sinikap 2. Pinangyarihan o Sanligan (Background
ng pangulo ng kapisanan na Lead)
mapaunlad ang kalagayang
pangkabuhayan ng pamayanan.  naglalarawan ng pangyayari
at ang pook na pinangyarihan
 ay higit na nakakatawag ng
pansin kaysa sa mga taong
kasangkot. Ito'y karaniwang
ginagamit sa mga salaysay
tungkol sa karnabal, sayawan,
eksibisyon, pistahan, atbp.
3. Tahasang Sabi - (Direct Quotation)
 Makabuluhang pangungusap
ng tagapagsalita o kaya, ito'y
hango sa isang aklat na sinipi
at ginamit na panimula sa
isang balita. Ginagamit ito
kung ang sinabi o sinipi ay
higit na nakakatawag ng pansin
o mas mahalaga kaysa taong
nagsabi. Karaniwang
ginagamit ito sa mga balitang
tungkol sa talumpati (speech
story).
4. Tanong (Question Lead)
 Ginagamit kung ang tanong ay
may malaking bahagi sa
salaysay at kung tanong ay
wala pang kasagutan.
5. Paglalarawan (Descriptive or Picture
Lead)
 Paglalarawan ng tao, lunan o
pangyayari. Ginagamit kung
sa pamamagitan ng ilang salita
ay makakabuo ng malinaw
na larawan sa isipan ng
bumabasa.
6. Pagkakaiba (Contrast Lead)
 Ginagamit ito upang
maipakita o mapalitaw
ang pagkakaiba ng
dalawang bagay sa unang
pangungusap ng balita.
7. Parodya o Nakakatawang Panulad
(Parody Lead)
 Karaniwang hango sa tanyag
na awit, tula, sipi, aklat o
pamagat ng pelikula.
Ginagamit lamang ito kung
angkop, madaling makilala,
ngunit hindi lubhang palasak.
8. Ponste (Punch Lead)
 Napakaikli ngunit
mabisang pamatnubay.
9. Kasabihan o Kawikaan (Epigram
Lead)
 Sinisimulan ang pamatnubay ng
mga kilalang kasabihan o
taludtod.
10. Isang Salita (One-word Lead)
11. Kapaligiran (Atmosphere Lead)
 Lipon ng mga salita o parirala
na naghahatid sa bumabasa
ng lagay na kalooban ukol sa
pangyayaring inilalarawan ay
kawili-wili at mahalaga.

12. Tukoy mula sa Mitolohiya, Panitikan
o Kasaysayan
 Ginagamit lamang kung ang
pagbanggit ay natural o
angkop.
13. Maikli't Hiwahiwalay na Parirala o
mga Salita (Staccato Lead)
 Krimen, demonstrasyon,
adiksyon, polusyon! Pagsama-
samahin ang mga ito ay
mababatid mo kung anong
uring lungsod ang Maynila.
ARALIN 4:
PAGSULAT NG PANGULONG
TUDLING O EDITORYAL
Mga Uri ng Pangulong Tudling
Editoryal
1. Nagpapakahulugan - ipinaliliwanag nito
ang kahalagahan o kahulugan ng isang
mahalagang pangyayari.
2. Nagpapabatid - nagbibigay ng
kaalaman o linaw sa ilang pangyayaring
hindi gaanong maunawaan.
3. Namumuna at nagpapabago -
pumupuna ito sa isang kalagayan ng
isang tao, o ng isang paraan ng pag-iisip sa
layuning makakuha ng mga kapanig sa
paniniwala at kung mangyayari’y
makapagbunsod ng pagbabago.
4. Nagpaparangal at nagbibigay-puri -
nagbibigay ito ng papuri sa isang taong
may kahanga-hangang nagawa,
nagpapahayag ng pagpapahalaga sa isang
katangi-tanging Gawain, o nagpaparangal sa
isang taong namayapa na may nagawang
pambihirang kabutihan.
5. Nagpapahalaga sa natatanging araw -
ipinaliliwanag nito ang kahalagahan ng
mga tanging araw o okasyon.
6. Nanlilibang - ang paraang ginagamit dito
ay di-pormal, masaya, kung minsan ay
sentimental, at karaniwang maikli lamang.
PAGSULAT NG PANGULONG
TUDLING O EDITORYAL
1. Pag-aralan pano sisimulan. Kailangang
may hatak.
2. Ipakilala na agad ang paksang susulatin.
3. Pasukan ng paglalahad at
pagpapaliwanag.
4. Huwag maging maligoy.
5. Pangatlong panauhan
o
6. Gumamit ng datos
7. Pamagat
8. Pangangatwiran sa Opinyon
BAHAGI NG PANGULONG TUDLING
O EDITORYAL
PANIMULA - bumabanggit sa isyung
tatalakayin. Karaniwang napapanahon o
kalagayan sa lipunan.
KATAWAN - nagpapahayag ng opinyon o
kuru-kuro ng pahayagan sa pamamagitan
ng pagpapaliwanag o paglalahad ng isyu sa
paraang madaling unawain at malinaw para
sa mga mambabasa. Dito nagbibigay ng tala,
ng pagpanig o pagsalungat sa isyu o 1. May malawak na kaalaman at interes sa
pagbibigay-halimbawa ang sumulat. buhay
2. May sariling estilo at pagkamalikhain
WAKAS - nagpapahayag ng kaisipang nais 3. Mahusay sa diplomasya
ikintal. Maaari itong maglagom o magbigay
4. May kakayahang sumulat sa pamaraang
diin sa kaisipang tinatalakay. Dito
lathalain
ipinahahayag ang panghihikayat at
pagpapakilos sa mambabasa tungo sa 5. May malakas na pag-unawa sa
pagbabago. kalahagahan ng balita
6. May dalubhasang kaalaman sa pinapaksa
EDITORYAL - ang editoryal ay hindi 7. Makatarungang pagpapasya o paghatol
lamang kinakasangkapan upang hatakin ang
mambabasa na pumaling sa isang panig ng
pananaw o paniniwala, bagkus upang
kumbinsihin—kung hindi man tahasang
pilitin—ang sinumang awtoridad o
pinatutungkulan na pumanig at gawin kung
kinakailangan ang mungkahi ng isang
publikasyon. (Roberto Añonuevo, 2008)
Isang lathalahin sa pahayagan o
magasin na nagsasaad ng puna ng editor at
kauri nito. Ang isa sa pinakamagaling na
katuturan ng editoryal ay yaong nagsasabing
ang artikulong ito’y isang ambag sa
pakikipagtalo sa isang paksang
napapanahon. (Miller)
Ang editoryal ay isang artikulong
sinulat ng editor at / o kauri nito batay sa
umiiral na mahahalagang balita upang
magbigay-puri, manuligsa, magpaunawa,
magturo, o sa mga kinauukulan.

Editor o Patnugot - tagasulat ng pangulong

tudling o editoryal.

KATANGIAN NG ISANG EDITOR